Cadeau. De NVvP, omdat een goed gebit op een gezond funda- nr. 35, december 2001

Transcriptie

1 DUTCH SOCIETY OF PERIODONTOLOGY n i e u w s i s Nederlandse Vereniging voor Parodontologie Secretariaat: Postbus ZG Muntendam Telefoon: Telefax: / secretariaat@nvvp.org Website: nr. 35, december 2001 Redactie: Jan Tromp - Leo Kroon - Schelte Fokkema Laurens Tinsel - SACHA tekst & pr Vormgeving: Aat Doek bno Cadeau Het jaareinde nadert en dat houdt in dat er een einde komt aan het jubileumjaar van de NVvP. Ons 65-jarig bestaan hebben we voornamelijk gevierd met twee geslaagde congressen: Van wetenschap tot praktijk in maart j.l. en Paro à la Carte, dat bij velen van u ongetwijfeld nog vers in het geheugen ligt. Het jubileumcongres Paro à la Carte vormde een memorabele afsluiting van dit voor onze vereniging zo bijzondere jaar. Het congres bood een interessant programma met voor ieder wat wils; het lezingenprogramma was boeiend en afwisselend, er werden twee nieuwe NVvP-ereleden benoemd en ook de muscial Saturday Night Fever viel bij de bezoekers in goede aarde. Het congres was druk bezocht en de sfeer was prima, zoals u verderop in deze Nieuwsbrief kunt lezen. Een feest is echter niet compleet zonder cadeau. Daarom ontvangt u als NVvPlid bij deze Nieuwsbrief een DPSI-sonde (Dutch Periodontal Screening Index), waarmee u zeer eenvoudig kunt screenen. Het belang van het meten van pockets werd vele jaren geleden al door de bekende parodontoloog Glickman aangegeven: Pockets are laughing at the outside but crying at the inside. Zorg dus dat u risicopatiënten tijdig opspoort; met de DPSI-sonde is dat snel en eenvoudig te realiseren (verderop in deze Nieuwsbrief wordt de DPSI-sonde nader toegelicht)! Screening is onlosmakelijk met het paroprotocol verbonden. Het is daarom goed om te weten dat dit paroprotocol thans volledig is: ook voor de scores 1 en 2 Foto: Jan Jansen In deze NVvP-Nieuwsbrief treft u onder andere de volgende onderwerpen aan: Woord van de voorzitter De DPSI: is het zó simpel?! Abstract uit het Journal of Clinical Periodontology Terugblik NVvP-jubileumcongres Paro à la Carte MSc parodontologie ACTA viert 10-jarig bestaan Nieuwe erkenningen tandarts-parodontoloog De papieren patiënt 15 maart 2002: Paro is Teamwork! Weet u dit... over de EFP? Patiëntencasus NVvP in het nieuws Agenda Informatie van onze sponsors Mission Statements NVvP De Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) is een wetenschappelijke organisatie van tandheelkundige zorgverleners. De NVvP streeft naar algemene erkenning van het inzicht dat een gezond parodontium de basis vormt van duurzame tandheelkundige zorg en spant zich ervoor in effectieve parodontale zorg voor iedereen bereikbaar te maken. De NVvP ondersteunt tandheelkundige zorgverleners bij het verwerven en uitdragen van kennis en behartigt de belangen van haar leden. van de DPSI is nu duidelijk omschreven welke preventieve handelingen nodig zijn om te voorkomen dat irreversibele parodontale afbraak plaatsvindt. Dit houdt in dat het complete tandheelkundige team nu volgens duidelijke criteria kan werken aan een voor iedere patiënt ontstekingsvrij parodontium. Om voor iedereen binnen dit team (preventie-assistent, mondhygiënist, tandarts en tandarts-parodontoloog) alles nog eens op een rij te zetten organiseert de NVvP op 15 maart 2002 een interessant congres over het volledige paroprotocol met uitsluitend Nederlandstalige sprekers. Een uitgelezen mogelijkheid voor ieder lid van het tandheelkundig team om de parodontale behandeling in alle facetten nog eens uiteengezet te krijgen. U merkt het: vol frisse moed en interessante congresplannen begint de NVvP aan haar 66e levensjaar. We hopen dat wij u ook het komend jaar op onze congressen mogen begroeten! Nico Corba, voorzitter MEMBER OF EUROPEAN FEDERATION OF PERIODONTOLOGY De NVvP, omdat een goed gebit op een gezond funda-

2 De DPSI: is het zó simpel?! Natuurlijk wil elke tandarts de beste zorg voor zijn patiënten en wordt tijdens de periodieke controle het gebit zorgvuldig gecontroleerd. Omdat parodontale afwijkingen moeilijk te diagnosticeren zijn, kan het voorkomen dat een probleem in die sfeer niet altijd opgemerkt wordt. De NVvP heeft al enkele jaren geleden een instrument ontwikkeld om de toestand van het parodontium vast te leggen: de DPSI (Dutch Periodontal Screening Index). De gedachte daarbij is om bij de periodieke controle ook een rondje tandvlees te doen. Een simpele methode om uw patiënten te screenen op parodontale afwijkingen. Uit enquêtes blijkt dat de meeste tandartsen wel eens de DPSI toepassen. Reden om het niet regelmatig te doen is ondermeer het gebrek aan tijd voor de meting én voor het te houden bijbehorende gesprek over de eventuele vervolgbehandeling. Momenteel staan u twee instrumenten ter beschikking om de DPSI routineus toe te passen. Eén daarvan is de folder Uw tandvlees krijgt een cijfer waarmee u de patiënt een antwoord geeft op de meest voorkomende vragen: wat betekenen die cijfers? en hoe gaat de behandeling verder?. Het voordeel van deze folder is duidelijk: in een later stadium treft u een goed geïnformeerde patiënt die bewust een keuze kan maken om wel of niet uitgebreidere diagnostiek te ondergaan. Het andere instrument is een nieuw ontwikkelde sonde. Bij DPSI 0 DPSI 1 DPSI 2 DPSI 3- DPSI 3+ DPSI 4 Geen bloeding of tandsteen Bloeding Tandsteen + recessie op meetplaats deze sonde is de essentie van de DPSI duidelijk gemaakt. Alleen tussen de 4 en 6 mm is de sonde van een kleur (zwart) voorzien. De gedachte is dat alles ónder de 4 mm in de preventieve sfeer thuis hoort; dat de meting tussen de 4 en 6 mm matige parodontitis aangeeft en een score boven de 6 mm wijst op uitgebreidere problematiek. In de laatste twee categorieën is nader parodontaal onderzoek gewenst. Omdat de NVvP dit jaar haar lustrum, viert wil het NVvPbestuur alle leden deze DPSI sonde als cadeau aanbieden. Daarbij spreekt het bestuur de hoop uit dat dit initiatief u aanspreekt en stimuleert om de DPSI breed toe te passen. 2 Pocket minder dan 4 mm Pocket minder dan 4 mm Pocket minder dan 4 mm Pocket tussen 4 en 6 mm Pocket tussen 4 en 6 mm Pocket van 6 mm of meer Foto: Herman van Dannis Instructie Tandsteen verwijdering + instructie Beperkt parodontaal onderzoek Uitgebreid parodontaal onderzoek Uitgebreid parodontaal onderzoek Abstract Vooroordelen van patiënten over parodontale therapie De vooroordelen van patiënten over parodontitis en de behandeling daarvan zijn tot nu toe nog weinig onderzocht en worden daarom ook slecht begrepen door tandartsen. In een recent gepubliceerd onderzoek werd dit gegeven verder bestudeerd. In deze vaste column van de Nieuwsbrief, een abstract uit het Journal of Clinical Periodontology, doen wij u een verslag van onderhavige studie, die dit maal uitgezocht en bewerkt is door M.J. de Kievit, tandarts te Baarn. FARDAL Ø, JOHANNESSEN AC, LINDEN GJ. Pre-treatment conceptions of periodontal disease and treatment in periodontal refferals. J.Clin. Periodontol. 2001;28: Doel Het doel van dit onderzoek was de verwachtingen en de bezorgdheid, die leven bij patiënten verwezen naar een paro-praktijk, vast te leggen en te achterhalen in hoeverre patiënten bereid waren bepaalde tandheelkundige risico s te lopen, voordat zij besloten zich parodontaal te laten behandelen. Materiaal & Methode De onderzoeksgroep van 79 personen (30-70 jaar), allen doorverwezen paro-patiënten, werd gevraagd een vragenlijst in te vullen. In het eerste gedeelte van de vragenlijst werd naast leeftijd en geslacht, gevraagd naar de bezorgdheid in relatie tot pijn, zwelling, verdoving, napijn, gevoelige vrijliggende tandhalzen en de kosten van de behandeling. In het tweede gedeelte werd gevraagd via welke informatiebron de patiënten zich informeerden over de parodontale behandeling; daarbij werd zowel naar positieve als negatieve informatie gekeken. Het derde gedeelte betrof een risico-inschatting. Op een visuele schaal van 0% tot 100% mocht de patiënt aangeven in hoeverre hij bereid was om verschillende symptomen van parodontitis te aanvaarden, voordat hij besloot zich te laten behandelen. Resultaten Van de onderzochte patientengroep was 32 % man en 68% vrouw en de gemiddelde leeftijd was 46 jaar. De meerderheid (71%) was bang voor bepaalde aspecten van de parodontale behandeling. Van deze groep angstigen zag 71% pijn als het grootste probleem. Anderen maakten zich onder meer zorgen over kosten (36%), chirurgie (29%) en lokale anesthesie (23%). Ongeveer tweederde van de patiënten overlegde met familie (79%), vrienden (39%) en collegae over de parodontale behandeling. Het is opmerkelijk dat slechts 11% van de patiëntengroep de behandeling met de eigen verwijzende tandarts besprak. Een aanzienlijk aantal patiënten haalde informatie uit de pers (43%), waarvan slechts de helft van de informatie als positief werd ervaren. Geen enkele patiënt kon zich echter negatieve informatie herinneren. De meerderheid van de patiënten (59%) was niet bereid enig risico voor het verlies van gebitselementen te aanvaarden. De overigen waren slechts bereid tot een zeer beperkt risico. De risicoscores voor het verlies van gebitselementen was significant lager dan de scores voor alle andere uitkomsten, met uitzondering van die van een verhoogde mobiliteit. Wel accepteerden patiënten voor bijvoorbeeld bloeding bij het tandenpoetsen significant hogere risico s. Dit is opmerkelijk, omdat bloeding als één van de eerste en belangrijkste symptomen van parodontitis gezien wordt. Opmerkelijk is ook het verband tussen angst en de risicoscores; patiënten, die bang zijn pijn te ondervinden, accepteerden het verlies van gebitselementen t.g.v. parodontitis veel minder in vergelijking met patiënten, die niet angstig waren. 3 Conclusies De onderzoekers concluderen dat hier sprake is van een zeer selecte patiëntengroep, namelijk alleen doorverwezen patiënten, en dat hierdoor geen algemene conclusies, geldend voor alle patiënten, mogelijk zijn. Dat de meerderheid van de onderzochte patiëntengroep (68%) uit vrouwen bestond sluit aan bij eerdere onderzoekingen uitgevoerd in zowel Noord-Ierland (Freeman & Linden 1995) als in Noorwegen (WHO 1985). Uit een andere studie in Noorwegen (Hansen et al. 1993) bleek ook al, dat vrouwen meer waarde hechten aan een parodontale behandeling. Wederom blijkt, dat vrouwen symptomen als gingivale recessies en halitose belangrijker vinden dan mannen. Toch kan er volgens de onderzoekers wel geconcludeerd worden, dat Noorse doorverwezen paro-patiënten slechts bereid waren geringe risico s voor verdere parodontale symptomen te accepteren, voordat zij besloten zich te laten behandelen. Opmerkingen Een onderzoek uitgevoerd onder patiënten, die een verwijzing naar een paropraktijk afwijzen, zou wellicht meer informatie kunnen geven over de misvattingen bij parodontitis. Ondanks het feit, dat deze studie zijn beperkingen heeft, kunnen studies als deze een nuttige bijdrage leveren aan een beter begrip van de paro-patiënt, hetgeen vervolgens wellicht kan leiden tot een verbetering van de therapietrouw. De eindredactie van dit abstract was wederom in handen van Schelte Fokkema, tandartsparodontoloog te s-hertogenbosch. Als u zich na het lezen van het abstract uitgedaagd voelt om ook een keer een bijdrage te willen leveren aan deze column, dan kan dat. Ook u zult ontdekken en ondervinden dat het maken van een abstract leerzaam is, maar vooral ook leuk is om te doen. Bovendien zal het zelf maken van een abstract het lezen van artikelen uit het JCP en andere journals in de toekomst vergemakkelijken. Meldt u zich vandaag nog aan bij de NVvP en geniet een volgende keer van uw eigen afgedrukte versie op deze plek.

3 Paro à la Carte: een smakelijk menu Wetenschappelijk programma Paro à la Carte N V v P 6 5 J A A R Nieuwe NVvP-ereleden Het wetenschappelijke programma van het NVvP-lustrumcongres bevatte maar liefst drie verschillende preconference workshops, een A-congres, een B-congres (voor assistenten en mondhygiënisten) en twee workshops over ultrasoon reinigen bedoeld voor mondhygiënisten. Hieronder volgt een korte impressie van dit zeer omvangrijke congresprogramma. Donderdag 15 november uur. Jolanda Exalto en Ali Woltman (r) zijn er klaar voor. Tijdens de workshop op donderdagavond toonde Gianfranco Carnevale aan de hand van klinische schoolvoorbeeldachtige dia s dat het uitvoeren van botcorrecties tijdens parodontale chirurgie vooral heel voorspelbaar is als behandeluitkomst mits uiteraard de mondhygiëne op een hoog niveau gehandhaafd blijft. De volgende dag belichtte Carnevale op het A-congres dat van de gesplitste radices van bovenkaaksmolaren meer dan 50% verloren gaat indien deze radices solitair functioneren, terwijl dat slechts 10% is indien twee radices resteren. Prof. Lang vertelde tijdens het A-congres op meesterlijke en heldere wijze aan de hand van een klinisch voorbeeld hoe nu in feite het parodontaal behandelprotocol doorlopen wordt waarbij een goed behandelresultaat bereikt wordt (dat bovendien langdurig gehandhaafd blijft). Aantrekkelijke voordrachten Naast deze typisch parodontaal gerichte klinische verhalen passeerden ook algemeen tandheelkundige aspecten de revue. Zo verhaalde de Zweedse algemeen practicus Toreskog veelal op komische wijze dat geëtste porseleinen veneren niet alleen esthetisch zeer verantwoord zijn, maar ook lang functioneren (meer dan 15 jaar) en bovenal de harde en zachte weefsels sparen. Daarnaast presenteerde collega de Cleen, endodontoloog, op muzikale wijze dat wortelperforaties aangebracht tijdens endodontische behandeling een slechte prognose hebben als het reeds lang bestaande en grote perforaties betreft én wanneer de perforatie cervicaal gelegen is. Hans Roodenburg Naast deze klinische voordrachten was er voor de 3e keer een Hans Rodenburglezing, die door dr. Loos werd gegeven en de klinsche relevantie van erfelijkheid bij parodontale ontstekingen omvatte. Tijdens zijn voordracht trachtte Loos inzicht te geven in het belang van de genetica (waarvan de informatie opgeslagen ligt in het menselijk DNA), in het bepalen van de ernst van de parodontale afwijkingen en in de ontvankelijkheid voor parodontitis. Prijsuitreiking Verder was er dit jaar wederom de uitreiking van de NVvP-Braun Oral B-Onderzoeksprijs, die eens per twee jaar uitgereikt wordt aan de auteur van de beste publicatie op het gebied van de parodontologie. Dr. M. Timmerman nam deze keer de prijs van de jury in ontvangst met zijn artikel: Untreated periodontal disease in Indonesian adolescents. Longitudinal clinical data and prospective clinical and microbiological risk assessment, dat vorig jaar gepubliceerd werd in het Journal of Clinical Periodontology op bladzijden Al met al een gevarieerd en interessant programma dat een bezoek aan Utrecht (mede dankzij de aantrekkelijke feestelijke omlijsting) de moeite meer dan waard was. Met dank aan Nico Corba, Schelte Fokkema en Jan Tromp. Foto s: Herman van Dannis Mark Timmerman ontvangt NVvP-Braun Oral-B Onderzoeksprijs 2001 Maar liefst veertien onderzoeken werden ingestuurd voor deze NVvP- Braun Oral -B Onderzoeksprijs. Een opmerkelijk grote hoeveelheid Vrijdag 16 november 9.00 uur. Mark met een kwaliteit Timmerman ontvangt de NVvP-Oral B die door de internationale jury beslist onderzoeksprijs uit de handen van juryvoorzitter Klaus Lang. als hoog werd aangemerkt. De prijs is uiteindelijk toegekend aan Mark F. Timmerman voor zijn onderzoek getiteld Untreated periodontal disease in Indonesian adolescents. Longitudinal clinical data and prospective clinical and microbiological risk assessment. De jury onderbouwt haar keuze als volgt: Het onderzoek van Mark Timmerman staat voor een complete serie artikelen over dezelfde patiëntensamenstelling in Indonesië, waarbij de natuurlijke geschiedenis van parodontitis op langdurige wijze bestudeerd is. Het is het eerste verslag van het natuurlijke verloop van parodontitis sinds Harald Loë s longitudinale Sri Lanka- en Oslo-onderzoeken. Het onderzoek combineert een serie longitudinale gegevens met state-of-the-art statistische analyses. Dit onderzoek zal zonder twijfel een significante invloed hebben op de internationale parodontale literatuur. Untreated periodontal disease in Indonesian adolescents. Longitudinal clinical data and prospective clinical and microbiological risk assessment, door Timmerman MF, Van der Weijden GA, Abbas F, Arief EM, Armand S, Winkel EG, Van Winkelhoff AJ, Van der Velden U, J Clin Periodontol 2000; 27: Donderdag 15 november uur. Gianfranco Carnevale, Workshop I Vrijdag 16 november uur. De twee kersverse ereleden naast erelid Dick Veldkamp. Donderdag 15 november uur. Buffet Vrijdag 16 november 9.00 uur. Herman van Dannis neemt afscheid als secretaris Vrijdag 16 november uur. Twee trotse ereleden Heinz Renggli (l) en Ubele van der Velde, naast NVvP voorzitter Nico Corba. Op grond van hun grote verdienste voor de parodontologie in Nederland heeft Nico Corba, voorzitter van de NVvP, namens het bestuur een tweetal leden benoemd tot erelid. Alle leden hebben hiertoe enige tijd geleden een brief ontvangen met een duidelijke motivatie. Het betreft de collegae Heinz Renggli en Ubele van der Velden. Na een korte toespraak van de voorzitter waarin beider verdiensten nog eens over het voetlicht werden gebracht, ontvingen zij een plaquette met inscriptie. Zo wil het bestuur hen bedanken voor de grote hoeveelheid tijd en energie die zij al jarenlang in de NVvP hebben gestoken. Ondanks het feit dat Heinz Renggli in april j.l. met emeritaat is gegaan, sprak Nico Corba de hoop uit nog lang gebruik te mogen maken van de expertise van beide hooggeleerde Vrijdag 16 november s ochtends. Sprekers Dick Barendregt en Friedus van der Weijden op workshop ultrasone reiniging. 4 5

4 N i e u w e e r k e n n i n g e n TA N D A R T S PA R O D O N TO L O O G Spiros Paraskevas is op 19 oktober jongstleden benoemd als tandarts-parodontoloog erkend door de NVvP. Na het behalen van zijn tandartsdiploma aan de Universiteit van Athene in 1993 en het vervullen van de militaire dienstplicht, startte hij in 1996 met de post-graduate opleiding in de parodontologie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Sinds september 1999 is Paraskevos werkzaam in de Kliniek voor Parodontologie in Apeldoorn. Met ingang van september jongstleden is hij tevens werkzaam op het ACTA als universitair docent/lid van de groep voor industrieel onderzoek. MSc parodontologie ACTA viert 10-jarig bestaan Op 12 oktober j.l. is op ACTA het 10-jarig bestaan van de MSc-opleiding parodontologie gevierd. In september 1991 is het MSc-programma op ACTA van start gegaan met 3 tandartsen die zich verder wilden bekwamen in de parodontologie. Sinds de start hebben nu 17 collegae een MSc-graad én een diploma in de parodontologie gehaald (inclusief enige ervaring in de implantologie). Momenteel zijn er 9 studenten in het programma. In 1999 heeft het programma officiële erkenning gekregen van de European Federation of Periodontology (EFP), als één van de eerste Europese opleidingen. Het tweede lustrum werd gevierd met een symposium, een receptie en een alumnidiner. Het symposium was bestemd voor alle oud- en huidige studenten van het programma, alle oud- en huidige stafleden én voor de stagebegeleiders die een essentieel deel van het onderwijs en patiëntenbegeiding voor hun rekening nemen. Op het symposium werden 2 casussen gepresenteerd door de kersverse MSc er Pali Sipos en de huidige student Motti Dahan. Verder presenteerde alumnus Jaap Hutter zijn MSc-onderzoek dat in oktober j.l. in het Journal of Clinical Periodontology gepubliceerd is. Bruno Loos gaf een voordracht over onderzoeksprojecten uitgevoerd door de oud- en huidige MSc-studenten en de positieve uitstraling hierdoor op internationaal niveau. Professor Ubele van der Velden ging in op de dilemma s van microbiële diagnostiek. Hij deed dit aan de hand van de 2 casussen die eerder in de middag gepresenteerd waren. De receptie na afloop was gezellig. Bijzonder was dat emeritus hoogleraar Leo Coppes de gehele middag aanwezig was. De geslaagde dag werd afgesloten met een alumnidiner in de Academische Club van de UvA. De opleiders van ACTA hopen over 5 jaar opnieuw een reünie te organiseren om het (dan) 15-jarig jubileum te vieren. De papieren patiënt Hieronder vindt u de diagnose plus het voorlopig behandelingsplan van de in de vorige Nieuwsbrief gepubliceerde patiëntencasus. Diagnose early onset parodontitis Voorlopig behandelingsplan: 1. Verbetering van het mondhygiëneniveau door aanvullende instructies; 2. Bacteriologisch onderzoek; 3. Initiële parodontale behandeling in vier zittingen met locale verdoving; 4. Op basis van de uitslag(*) van het bacteriologische onderzoek: ondersteuning van de initiële parodontale behandeling met antibiotica (combinatie van Amoxicilline 375 mg 3 x daags en Metronidazol 250 mg 3 x daags gedurende 7 dagen); 5. Herbeoordeling 3 maanden na antibiotica toediening. Herbeoordeling: De patiënt raakte zeer gemotiveerd tijdens de initiële fase van de behandeling. Goede respons op initiële behandeling, aanzienlijke reductie van sondeerdieptes en afname van bloeding na sonderen. Restpockets tot 7 mm in alle 6 sextanten. te stellen tot 3 maanden na afsluiting van Vervolgbehandeling Om een maximaal resultaat van de initiële behandeling te kunnen zien hebben wij ervoor gekozen om de herbeoordeling uit de initiële therapie met antibiotica. De literatuur laat zien dat er zelfs 9 maanden na systemische antibiotica nog verbetering van de parodontale situatie kan optreden. Dat was met name voor het bovenfront van belang: eventuele parodontale chirurgie zou de esthetiek van het bovenfront ernstig kunnen compromitteren. Uiteindelijk lijkt het dat we de juiste beslissing hebben genomen: de pockets in het bovenfront zijn drastisch verminderd door de combinatie van de goede mondhygiëne en het langdurig effect van de antibiotica. Verder valt op te merken dat de angulaire defecten t.p.v. 11m, 36d, 37m, 45d, 46m en d op de röntgenfoto s van 1999 aanzienlijk zijn verbeterd (zie röntgenfoto s van intake en van 1999 na antibiotica). De uitslag van de tweede controlekweek liet zien dat er geen paropathogenen meer aanwezig waren. Het voorgestelde definitieve behandelingsplan was: 1. Regelmatig controleren en op niveau houden van de mondhygiëne van de patiënt; 2. Parodontale chirurgie t.p.v. 1e, 2e, 3e, 4e en 5e sextant (apicaalwaarts verplaatste flaps); 3. Evaluatie van de genezing na parodontale chirurgie; 4. Parodontale chirurgie t.p.v. 43 m.b.v. GTR (een bioresorbeerbaar membraan en autoloog bot); 5. Driemaandelijkse parodontale nazorg door eigen tandarts. Interessante aspecten Aanzienlijke reductie van de sondeerdieptes van de pockets in het bovenfront na de initiële behandeling en toedienen van amoxicilline en metronidazol; Gebruik van autoloog bot van de kin om het angulaire defect mesiaal van 43 op te vullen. Eindcontrole en prognosebepaling Bij het evaluatie-onderzoek in maart 2001 is de parodontale situatie stabiel ondanks onregelmatige nazorg. Er is nog een aantal restpockets van 4 mm dat de afgelopen 2 jaren stabiel is gebleven. Het blijkt dat de patiënt het afgelopen jaar niet bij zijn tandarts is geweest voor parodontale nazorg. Desondanks is de parodontale situatie stabiel gebleven, waarschijnlijk door het uitstekende niveau van de mondhygiëne. De prognose van alle elementen is goed. Het resultaat van de regeneratieve behandeling is redelijk (gezien het feit dat er ook recessie is opgetreden). De patiënt blijft zeer gemotiveerd en erg tevreden met het resultaat. Om het diasteem tussen de 11 en 21 te sluiten is orthodontische behandeling een optie. De patiënt wil geen verdere uitgebreide behandeling: door een relatief lage liplijn heeft hij geen esthetische problemen. Zijn grootste zorg is de mobiliteit van de 22. Om deze reden werd de 22 m.b.v. een retentie twistflexdraad aan de 21 en 23 gespalkt. (*)Uitslag bacteriologisch onderzoek (165 rrna probe Explore): 2.3% A. actinomycetemcomitans, 9% B. forsythus, 2.5% T. denticola, Totaal aantal bacteriën: 4 x 107) Deze patiëntencasus is verzorgd door Spiros Paraskevas, MSc- opleiding Parodontologie KUN, Nijmegen. n i e u w s 6 7

5 Paro met z n allen Op 15 maart 2002 vindt het voorjaarscongres van de NVvP plaats met als titel Paro met z n allen. Nu de richtlijnen voor parodontale preventie van patiënten in categorie A van het paroprotocol (DPSI score 0, 1 en 2) geïmplementeerd zijn, zal het totale paroprotocol in volledige samenhang gepresenteerd worden. Het wordt een aantrekkelijk congres voor alle werkers in het tandheelkundige veld. Zij dragen ieder hun steentje bij aan de parodontale gezondheid van de patiënten, hetzij preventief, hetzij curatief. Het programma wordt gebracht door Nederlandstalige sprekers, allen goede bekenden van u. De strijd om parodontale gezondheid Rein Steures zal als eerste spreker zijn kijk geven op de DPSI. Wat zijn de selectiecriteria en wat is de aanpak voor de verschillende patiëntencategorieën? Is het paroprotocol een keurslijf? Wat mag van de wet BIG? Wie doet wat en is voldoende deskundigheid aanwezig? Kortom, een boeiende lezing waarin op veel vragen een praktisch antwoord wordt gegeven. Van kleuren tot kweken Vervolgens zal Jan Tromp het belang van een goede parodontale diagnostiek uiteenzetten. Wanneer moet u screenen, wanneer een uitgebreid parodontaal onderzoek doen? Alle klinische criteria zullen in zijn lezing aan de orde komen. Ook de notatie van de gegevens, aanvullend röntgenonderzoek en bacteriologische tests worden besproken. Gezond houden: hoe dan Tine Vangsted bespreekt op uitgebreide wijze de richtlijnen voor parodontale preventie. Zij zal trachten u te motiveren al zo vroeg mogelijk met preventie bij de jeugd te beginnen, omdat de huidige parodontale problemen (waardoor een grote behandelbehoefte ontstaat) veelal te wijten is aan het ontbreken van een adequate preventieve aanpak in het verleden. Uiteindelijk zal deze aanpak het werken in uw praktijk veel aantrekkelijker maken. Met name de preventieassistent (onder leiding van de tandarts) kan deze preventieve maatregelen uitvoeren. Ook toont Tine aan de hand van veel klinische illustraties en voorbeelden hoe de richtlijnen voor parodontale preventie in de praktijk kunnen worden toegepast. Plussen en minnen Fridus van der Weijden zal de patiëntencategorie met DPSIscore 3- en 3+ bespreken. Dit zijn patiënten met een relatief milde vorm van parodontitis die zich, zonder adequaat vervolgonderzoek en behandeling, kan ontwikkelen tot een ernstige parodontale ontsteking. De relatie leeftijd-parodontale aro met z n allen allen allen allen ontstekingen en de balans tussen aanval en afweer komen aan de orde. De behandeling moet zich bij deze categorie vooral richten op het minimaliseren van de aanval door middel van mondhygiëne-instructie en supra- en subgingivale gebitsreiniging. Fridus zal tevens een literatuuroverzicht presenteren van het effect van subgingivale reiniging en een aantal klinische resultaten laten zien. Herintreders in preventie Jan Jansen zal aandacht besteden aan de patiënten met ernstige parodontale ontstekingen (DPSI-score 4). In zijn voordracht wordt aan de hand van klinische voorbeelden ingegaan op de behandeling van deze categorie patiënten die een strak geprotocolleerde en specialistische aanpak vraagt, vaak door een tandarts-parodontoloog. Het doel van de behandeling is het bereiken van een stabiel behandelresultaat: ondiepe, onderhoudsarme pockets zodat weer preventieve maatregelen uitgevoerd kunnen worden op een zinvolle manier (secundaire preventie). Besproken worden onder andere de therapietrouw van de patiënt, de keuze van het soort behandeling en de factoren die hierop van invloed zijn zoals roken, stress en diabetes. Ook de manier waarop nazorgbehandelingen geregeld moeten worden komt aan de orde. Interessant voor iedereen Paro met z n allen belooft een interessant congres te worden waarin voor een ieder een goed overzicht geboden wordt van het volledige traject dat nodig is om parodontale ontstekingen te voorkómen of te behandelen. Uit ervaring is gebleken dat dit soort congressen vaak snel is volgeboekt. Reageer dus snel als het programmaboekje begin januari bij u op de deurmat valt! n i e u w s 8 Weet u dit... van de EFP? De General Assembly van de European Federation of Periodontology (EFP) komt op 7-9 december aanstaande in Berlijn bijeen. Op de agenda staat onder andere de bespreking van het contract met uitgeverij Munksgaard (o.a. van het Journal of Clinical Periodontology). Het ligt in de verwachting dat het contract van de EFP met Munksgaard zal worden geaccoordeerd. Hierdoor komt het contract met de individuele Societies te vervallen met als gevolg dat de EFP vanaf die tijd de contracthouder wordt. Daarmee ontstaat een eenduidige afspraak die zowel de kwaliteit als de verspreiding van het JCP (op papier en electronisch) ten goede komt. NVvP-website Positions Papers: u vindt ze via de website De American Academy of Periodontology (AAP) geeft periodiek position papers uit waarin de laatste stand van zaken wordt weergegeven over een bepaald onderwerp. Veelal zijn de position papers geschreven door auteurs van naam en is er uitgebreid literatuur onderzoek aan voorafgegaan. Omdat de parodontale research en ontwikkelingen doorgaan, worden deze position papers met de nodige regelmaat geactualiseerd. Via de website van de NVvP zijn de position papers te lezen en te downloaden. In de rubriek Nieuws kunt u bij Nieuwssoort kiezen voor Position papers en krijgt u de titels van de huidige 33 position papers van de AAP. Om een idee te geven van de onderwerpen worden de onderstaand de titels weergegeven van de position papers die de laatste drie jaar zijn uitgekomen: (1999) Diabetes and Periodontal Diseases (1999) The Role of Controlled Drug Delivery in Periodontitis (1999) Tobacco Use and the Periodontal Patient (2000) Parameters of Care comprehensive periodontal examination periodontal maintenance plaque-induced gingivitis chronic periodontitis with slight to moderate loss of periodontal support chronic periodontitis with advanced loss of periodontal support refractory periodontitis mucogingival conditions acute periodontal diseases aggressive periodontitis placement and management of dental implants occlusal traumatism in patients with chronic periodontitis periodontitis associated with systemic conditions systemic conditions affected by periodontal diseases (2000) Dental Implants in Periodontal Therapy (2000) Periostat 20 mg doxycycline hyclate capsules for oral administration as an adjunct to scaling and root planing for the treatment of adult periodontitis (2000) Sonic and Ultrasonic Scalers in Periodontics (2001) Guidelines for the In- 9 9 Office Use of Conscious Sedation in Periodontics for Periodontitis (2001) Tissue Banking of Bone Allografts Used in Periodontal Regeneration Use of Dental Lasers for Excisional New Attachment Procedure (ENAP). De position papers van de AAP worden van harte aanbevolen. Zij geven op een korte en bondige wijze de state of the art weer. En zoals gezegd: u vindt ze snel en eenvoudig via de NVvPwebsite ( NVvP NVvP Nieuwsbrief nr. nr mei december

6 87th Annual Meeting AAP Dit jaar vond het AAP congres plaats in Philadelphia, de stad van broederlijke liefde en bekend om het standbeeld van William Penn dat hoog uitsteekt boven de City Hall. Ondanks de internationale politieke problemen waren een kleine groep stafleden en MSc-studenten van Nijmegen en enkele tandarts-parodontologen uit Nederland aanwezig op dit congres. Zoals altijd was het, door het interresante en grote aanbod, moeilijk om te bepalen welke sessies er bijgewoond zouden worden. Het MSc-programma in Nijmegen heeft een aantal verschillende onderwerpen geselecteerd en samengevat om een overzicht te geven van de presentaties van verschillende sprekers op dit congres. Risicofactoren lijken een steeds grotere rol te spelen in de diagnostiek van parodontale afwijkingen. Panas Papapanou opende deze sessie met een aantal definities die in verband worden gebracht met parodontale afwijkingen, namelijk risicofactoren, factoren aangaande de prognose, misleidende factoren en oorzakelijke factoren. Hij demonstreerde dat aan de hand van epidemiologische studies waarin deze factoren het verloop van de behandeling, na zorgvuldige en uitgebreide diagnostiek, konden beïnvloeden. Gary Armitage onderzocht nauwkeurig het 2x2 model, om de odds ratios te bepalen voor een variëteit aan risicofactoren, waarbij bloeding na sondering bij opeenvolgende onderzoeken de grootste riscofactor bleek te zijn. Hij benadrukte verder dat microbiologische inventarisatie slechts een gemiddelde relatie met een parodontale afwijking aangeeft. Dit komt o.a. door de moeilijkheden bij het kweken (slechts 50% van de orale bacterien kan gekweekt worden). Kenneth Kornman richtte zijn aandacht op de genetische aspecten van risicofactoren. Hij presenteerde de genetische veranderingen die de productie van IL-1, PGE-2 en matrixmetallo-proteinases beïnvloeden, stoffen die sterk geassocieerd zijn met ziekte. Daarna ging hij nader in op de relevantie van risicofactoren bij de behandeling van patiënten. Gebaseerd op onderzoek hield hij een pleidooi voor zorgvuldige inventarisatie van lokale factoren (bijv. microbiologische evaluatie), roken, diabetes en genetische polymorphismen. Het verloop van microbiële kolonisatie en reacties van de gastheer in parodontale afwijkingen Door een beter begrip te verkrijgen t.a.v. de rol van bacteriën in de etiologie van parodontitis kunnen we onze therapie op een vooruitstrevender en meer doelgerichte manier toepassen. Sigmand Socransky opende zijn presentatie met basisinformatie over het infectieproces. Aansluitend ging hij verder over biofilms en hun metabolismen. Subgingivaal zijn er 2 typen biofilms aanwezig: tand-geassocieerd en eptiheelgeassocieerd. Tussen deze 2 typen is er een zone die een los verbonden collectie van microbiële bacterien herbergt. Hij besprak vervolgens het gebruik van checkerboard hybridisatie, dat heeft geleid tot de beschrijving van het zogenaamde i e u w s 10 voor parodontale afwijkingen op te tellen. Zij vergeleken het resultaat van hun risico-inventarisatie met de actuele resultaten over een periode van 15 jaar. De uitkomst was zeer significant: ze konden nauwkeurig tandverlies voorspellen. De orthodontisch-parodontale raakvlakken De lezing van Maurice Salama en Robert Vanarsdall tijdens de Annual Meeting van de AAP behandelde de verschillende benaderingen t.a.v. het herstellen van vorm, functie en esthetiek van de dentitie, speciaal in tandeloze gebieden. Geforceerde eruptie bijvoorbeeld, normaliter gedurende 6-8 weken, is een erg goede methode om gingiva en alveolaire augmentatie te verkrijgen voorafgaand aan een kroonverlengings-procedure. Omdat de harde en zachte weefsels de geëxtrudeerde wortel volgen en de biologische breedte hersteld wordt, kan, zelfs in zwaar beschadigde elementen, een betere kroon-wortel verhouding bereikt worden. Alveolair botverlies, veroorzaakt door parodontale afwijkingen of trauma, belemmert vaak een implantologische behandeling. Voorafgaand aan de implantatie kunnen (i.p.v. het volgen van de principes van geleide botregeneratie) deze defecten ook behandeld worden door langzame (langer dan 2-3 maanden, met een stabilisatieperiode van 6-8 weken) orthodontische extrusie van de tand, die op de planning staat voor extractie. Op deze manier wordt de verticale bothoogte verhoogd en wordt het botvolume vergroot zodat een gunstigere gingivacontour onstaat. Vergroting van de verticale botdimensie in de aproximale delen kan ook helpen om de interdentale papilla, die cruciaal is voor de esthetiek, in stand te houden of te creëren. Salama presenteerde ook zijn interdisciplinaire behandelingsaanpak: parodontoloog en prothetist geven een verlanglijst, bij voorkeur een tekening op een Polaroid of digitale rode complex van bacteriën (Pg, Bf en Td). Deze bacteriën worden veelvuldig gevonden in chronische en refactaire parodontitis. Bacteriële vermenigvuldiging heeft hiermee een duidelijk verband, wat uiteindelijk leidt tot de formatie van dit rode complex. Dit complex kan de gingivale ruimte koloniseren en groeit apicaalwaarts om een biofilm te vormen. Socransky bracht de stelling dat verspreiding plaatsvindt vanuit diepere pockets, waarbij deze dienst doen als reservoir voor de formatie van nieuwe kolonies. Hij toonde ook bewijs dat het rode complex meer frequent gevonden wordt in rokers in vergelijking met niet-rokers en in PSPpositieve individuen in vergelijking met hun PSP-negatieve tegenhangers. Behandelingsopties werden hierna besproken. Omdat biofilms resistent zijn voor antibiotica is mechanische reiniging nog steeds de eerste keuze. Socransky verklaarde dat scaling en rootplaning het rode complex kan reduceren tot lagere niveau s voor een tijdsduur van ongeveer 3 maanden. Chirurgie verwijdert het rode complex en schijnt een algemeen (=niet-lokaal) effect te hebben op de reductieniveau s van het rode complex na ongeveer 3 maanden. Dit komt misschien door het immuniseringseffect van de behandeling. Systemische antibiotica zal het effect van de mechanische therapie versterken; de combinatie van antibiotica en mechanische therapie zal waarschijnlijk het meest effectief zijn voor de behandeling van diepe pockets gecombineerd met het veranderen van de (voor microbiële groei benodigde) omstandigheden zoals stoppen met roken, optimale supragingivale plaquecontrole etc. Roy Page starte zijn voordracht met een overzicht van de pathogenese van parodontale afwijkingen. Hij benadrukte de rol van matrixmetalloproteinases (MMP s) als één van de belangrijkste stoffen die betrokken zijn bij weefseldestructie. In contrast hiermee werkt een aantal v.l.n.r.: Laurens Tinsel, Peter Thotler, Gordon Wolffe, Corinna Bruckmann, Gerard Geerligs en Jean Daniel Portigheis foto, waarop de ideale incisale lengte en gingivale contour staan aangegeven. De orthodontist kan stoffen (TGF-ß, IL-1 receptor antagonist, IL-10, IL-4, weefsel onderdrukkers van MMP s) als anti-onstekingsbewerkers en zij worden gevonden in gezonde personen. Ongeveer de helft van de parodontale patiënten krijgt een immuunreactie, ofschoon deze relatief zwak is. De nadruk van deze presentatie lag vervolgens op het meten van risico. Page s groep heeft een risicocalculator ontwikkeld met een schaal van 1-5. De score wordt bepaald door, na onderzoek van de patiënt, de verschillende parameters helpen om aan deze wensen te voldoen door intrusie-en extrusietechnieken of door aanpassing van de bracketpositie. Daarnaast moeten we ons realiseren dat, aanvullend, kleine chirurgische correcties zoals een gingivectomie of een subepitheliaal bindweefsel-transplantaat nog steeds nodig zouden kunnen zijn, omdat extrusie en zacht weefselverplaatsingen niet altijd in een 1:1 verhouding plaatsvinden. En als laatste, maar daarom niet minder belangrijk, de extrusietechniek kan ook worden gebruikt in parodontale 11

7 behandelingen met interdentaal horizontaal of interdentaal enkelwandig-defect type botverlies en papillaverlies: middels extrusie van beide buurelementen wordt een contactpunt gecreëerd op een niveau waar ook de papilla mag worden verwacht (volgens het werk van Tarnow). gevolgd door gingivaprocedures. Een alternatief kan het gebruik van gingivagekleurd (rose) porcelein zijn. Hoewel dit iets minder esthetisch is dan augmentatie kan het een nuttige methode zijn wanneer chirurgie gecontra-indiceerd is of wanneer de financiën een rol spelen. Agenda Vanarsdall gaf een uitgebreid overzicht van de chirurgische vrijlegging en orthodontische extrusie van geretineerde of geïmpacteerde elementen. Hij gaf duidelijk de voorkeur aan een apicaalwaarts verplaatste flap boven de gesloten eruptieprocedure voor labiaal verplaatste elementen en legde m.n. de nadruk op onmiddellijke tipping van de kroon. Beide procedures zorgen voor een sneller behandelresultaat. Deze orthodontische middelen kunnen ons helpen om ons doel te behalen nl. een beter-dan-voorheen dentitie. Prothetische versus chirurgische behandelingen van alveolaire botdeficienties Pat Allen en Kenneth Malament begonnen hun presentatie met de stelling dat bij veel patiënten verlies van de alveolaire botcontour zowel de esthetiek als de fonetiek compromitteert. Daarom zijn handhaving van voorspelbaarheid en de zorg voor een acceptabel esthetisch resultaat grote uitdagingen voor het tandheelkundig team. Zij gingen hierna verder met oplossingen voor de verschillende typen defecten. Matig tot gemiddelde defecten (Seibert klasse 1 of 2) kunnen worden behandeld met bindweefseltransplantaten. Hoog gepolijste ovale pontics worden gebruikt om de vorm van het genezende, geaugmenteerde alveolaire defect te sturen. Om maximale esthetische resultaten te behalen is het belangrijk om te wachten tot er voldoende genezing heeft plaatsgevonden, alvorens de definitieve restauratie te plaatsen. Wanneer de restauratie geplaatst wordt moet de ovale pontic, door de druk, het weefsel een wit uiterlijk geven. Ernstige defecten (Seibert klasse 3), vragen om een stapsgewijze aanpak. Allereerst wordt het alveolaire botvolume geaugmenteerd, NVvP in het nieuws Andere sessies bevatten o.a. een levendig debat door de deelnemers aan de ronde-tafel discussie met experts, dat dit jaar gefocust was op problemen die de esthetische zone beinvloeden. De luncheon for learning ging o.a. over een interessant perspectief door Jerry Bowers wat betreft GTR, namelijk het gebruik van gedemineraliseerd gevriesdroogd bot in furcatiedefecten gecombineerd met niet-resorbeerbare membranen. De afsluitende presentaties gingen over het prikkelende onderwerp Tissue Engineering (weefselconstructie). Michael McGuire presenteerde wat van het experimentele werk waarbij levende basale huidcellen gebruikt worden voor de productie van membranen. Dit geeft, in combinatie met enamel matrix derivate, veelbelovende resultaten in dierproeven bij complete regeneratie van gevorderde furcatiedefecten. Eén van de Nederlandse bezoekers, Corinna Bruckmann, tot slot: Te worden omgeven door zoveel experts is opwindend en stimulerend. Ik was ook blij om te zien dat veel van de gepresenteerde onderwerpen al behandeld zijn in ons MScprogramma. Wij vonden het congres goed georganiseerd, met een grote dentale beurs en het gewonnen inzicht gaf ons een nuttige update van veel van de huidige onderwerpen in de 21ste eeuw. Gordon Wolffe (vertaling Maarten van der Horst) Ook de afgelopen maanden publiceerde de NVvP regelmatig in het Nederlands Tandartsenblad over relevante ontwikkelingen in het vakgebied. In de recente NVvP-columns werden de volgende onderwerpen besproken: Het belang van diagnostische testen (deel I en deel II) en Het gevecht met wetenschappelijke artikelen. Heeft u deze publicaties gemist en bent u alsnog geïnteresseerd? Neemt u voor een kopie gerust contact op met het NVvPsecretariaat. Deze agenda wordt samengesteld uit gegevens zoals bekend bij de NVvP. De redactie van deze Nieuwsbrief tracht een zo volledig mogelijk overzicht te publiceren, maar is daarbij afhankelijk van de informatie die zij van derden krijgt toegezonden. Ook úw nascholingsinformatie is daarom, mede in verband met de recente opheffing van PAO-T, méér dan ooit welkom. Congressen t/m 2003 Annual Meeting AAP 6-10 oktober 2001, Philadelphia, USA NVvP lustrumcongres en 16 november 2001, Jaarbeurs, Utrecht NVvP voorjaarscongres maart 2002, Jaarbeurs, Utrecht Annual Meeting AAP september 2002, New Orleans, USA NVvP najaarscongres november 2002, Jaarbeurs, Utrecht NVvP voorjaarscongres maart 2003, Jaarbeurs, Utrecht EuroPerio IV juni 2003, Berlijn NVvP najaarscongres november 2003, Jaarbeurs, Utrecht Cursussen, Compact Clinics, Workshops september t/m december 2001 Paro Initieel 17 september 2001, ACTA Amsterdam Paro Electrochirurgie 21 september 2001, ACTA Amsterdam Paro-Invasief 25 september, 2, 9 en 16 oktober en 11 december 2001, ACTA Amsterdam Paro Interactief 27 en 28 september 2001 (en op aanvraag), ACTA (op locatie in Zeist) MH-1 cursus voor mondhygiënisten 29 september 2001, Kliniek voor Parodontologie Amsterdam Tandheelkundige preventie en Mondhygiëne voor de tandartsassistent 8 oktober 2001, Centrum Onderwijs Parodontologie Tilburg Paro Initieel vanaf 29 oktober 2001, ACTA Amsterdam Paro-Initieel vanaf november 2001, Centrum Onderwijs Parodontologie Tilburg Parodontaal chirurgische behandeling: een praktische cursus met diermodellen 2 november 2001, Faculteit der Medische Wetenschappen/ Disciplinegroep Tandheelkunde-Mondhygiëne, Groningen Paro Interactief, basiscursusparodontologie 2 en 3 november 2001, KUN Nijmegen Parodontale nazorg in de algemenepraktijk 7 november 2001, Centrum Onderwijs Parodontologie Tilburg Het slijpen van instrumenten 12 november 2001, ACTA Amsterdam Paro Refresher 23 november 2001, ACTA Amsterdam (op locatie in Montfoort) Paro machinaal 13 december 2001, KUN Nijmegen Voor informatie over internationale congressen verwijzen wij u tevens naar de desbetreffende agenda in het Journal of Clinical Periodontology. i e u w s 12 NVvP Nieuwsbrief nr. 34 september NVvP Nieuwsbrief nr. 34 september 2001