Biologie. Atomen van het leven. Moleculen van het leven. Biologie Hoofdstuk 1:
|
|
- Thijs de Haan
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Biologie oofdstuk 1: Moleculen van het leven Atomen van het leven De mens is opgebouwd uit verschillende soorten materie, waaronder moleculen. Maar de mens heeft bepaalde elementen nodig die instaan, en die uiteraard noodzakelijk zijn, in het overleven. Atomen zijn hierbij belangrijk, want deze zijn nodig om leven mogelijk te maken. We kunnen deze atomen rangschikken van belangrijk naar minder belangrijk. C koolstof vormt de ruggengraat van het leven, het is belangrijk omdat het atoom 4 bindingen kan maken met andere atomen. waterstof, kan maar enkel 1 binding maken, maar is uiteraard belangrijk. O zuurstof, dit mogen we alleszins niet vergeten, het vormt de basis voor de lucht die wij dagelijks in en uitademen. N stikstof, een atoom die ook in ons lucht zit, deze is de bouwsteen voor alles wat leeft, staat in voor het opbouwen van eiwitten. P fosfor, een atoom die levensnoodzakelijk is, maar die in grote hoeveelheid schade kan berokken aan de natuur en zijn omgeving. Vb.: vele wasproducten zijn fosfaatvrij, maar wanneer dit niet zo is dan komt de fosfor terecht in het leidingwater, mondt uit in een rivier en dan beginnen de problemen zich op te stapelen. Door de aanwezigheid van fosfor kunnen algen geweldig goed groeien, maar zij halen al het zuurstof dat in het water zit eruit, met het logische gevolg Ewout Deschuytter 1
2 dat de vissen niet meer kunnen overleven en bovendrijven. De rivier is want men noemt biologisch dood. S zwavel, staat in voor het maken van eiwitten. Ca, Mg, K, Fe, Na, Cl, Zn, Se, Co, I, zijn allemaal atomen die elk hun nut bewijzen, zoals Ca is noodzakelijk om de botten te verstevigen. Mg om krampen te verzachten (sport), Water et atoom O zal de 2 elektronen gaan opnemen, maar omdat de 2 -atomen die elektronen niet willen weggeven ontstaat er een ionverbinding. wil geen 1 elektron hebben maar elektronen zijn gelijk verdeelt O - O is sterker (E.N waarde bedraagt veel meer dan die van ) dus zal hij het elektron naar zich toe trekken. 2 0 is polair, dit wil zeggen dat alles wat een lading heeft, lost op in water. Ewout Deschuytter 2
3 Waterstofbruggen komen niet enkel voor bij water, maar ook bij ammoniak enz Wanner waterstof gekoppeld is aan polaire moleculen Waterstofbrug. Wanneer er 4 waterstofbruggen zijn IJs Om ijs te vormen zijn er 4 bruggen nodig, omdat er lege ruimte is. Water zet uit na bevriezing! Water in vloeibare toestand heeft 3 bruggen. Alle moleculen hangen stevig aan elkaar, en daarom moet je er veel energie in steken om het te breken. IJs drijft op water: toep. vijver IJslaag beschermt het leven in de vijver, en indien de ijslaag zou zinken naar de bodem, dan zou er zich een nieuwe laag vormen, en telkens weer zal deze laag naar beneden zinken. Na verloop van tijd zal de hele vijver bevroren zij n. Gevolg: geen leven meer. Water is een uitstekend milieu waar verschillende reacties kunnen worden veroorzaakt, zoals roest. et polaire karakter van water is de oorzaak bij zulke reacties. Suikers & Koolhydraten Indien we suiker zouden opwarmen vindt volgende reactie plaats: Suiker karameliseert, water verdwijnt, koolstof blijft achter. Koolhydraten bestaan dus enerzijds uit koolstof, en anderzijds uit water. a. Monosacchariden Bestaan uit 1 suikermolecule! C 6 12 O 6 exosen ( ose duidt op een suikerkarakter) C 5 10 O 5 Pentosen Ewout Deschuytter 3
4 Galactose < > Fructose Verschil tussen galactose en fructose is de plaats van het O en O en atoom. fructose: Galactose: Galactose wordt beter opgenomen in door de dunne darm (resorbeert beter). Galactose ontstaat in de dunne darm uit lactose (melksuiker) uit melk. Lactose is een disaccharide dat bestaat uit glucose en galactose. Dit lactose wordt afgebroken door lactase, uit de darmsapkliertjes Fructose wordt beduidend minder goed wordt opgenomen door de dunne darm. b. Disacchariden Bestaan uit 2 moleculen Bekende voorbeelden van deze soort suiker zijn: kristalsuiker, bietsuiker, rietsuiker, (Wetenschappelijke naam: sucrose of saccharose (duidt op een suikerachtig karakter)) a) Saccharose Dit disaccharide is opgebouwd uit de monosaccharide glucose en fructose. Formule: Glucose en Fructose C 6 12 O 6 C 6 12 O 6 Ewout Deschuytter 4
5 Maar (!) C O O -> C O O Snelle suikers: suikers die snel worden opgenomen in het bloed, bv: glucose Trage suikers: suikers die langzamer werken, worden veel trager in het bloed opgenomen, bv: banaan Enzyme = biokatalysator (een stof die een reactie doet versnellen, maar wordt zelf niet verbruikt!) Sucrase = (--- duidt op een enzyme) een enzyme die sucrose zal verdelen. b) Lactose Lactose is opgebouwd uit de monosacchariden galactose en glucose. Lactose wordt ook wel melksuiker genoemd en komt voor in melk. =melkzuur Lactose is een voorbeeld van een snelle suiker, wordt snel opgenomen in het bloed. Lactase = een enzyme die hetzelfde werkt als sucrase, maar dan lactose zal delen. Opmerking: Lactose intolerantie Lactose wordt in de spijsvertering afgebroken tot galactose en glucose door het enzym lactase. De meeste kinderen kunnen lactose afbreken in hun spijsvertering. In tegenstelling tot kinderen is er een grote groep volwassenen in de wereld die geen lactase kunnen produceren. Deze mensen zijn dan intolerant voor melk. Na het drinken van melk, hoopt lactose zich op in de lumen van de darm omdat ze geen mechanisme hebben om dit Ewout Deschuytter 5
6 disaccharide op te nemen. De symptomen bij lactose intolerantie zijn misselijkheid, kramp, pijn en diaree. Lactose intolerantie is een genetische afwijking die meestal in de pubertijd of bij volwassenen tot uiting komt. (Er is met lactase behandelde melk verkrijgbaar voor lactose intolerante mensen. et vermogen van mensen om lactose ook tijdens de volwassenheid af te breken, schijnt zich te hebben ontwikkeld sinds de mensen rundvee gingen temmen. Dit was enkele duizenden jaren geleden.) c) Maltose Dit disacchariden is opgebouwd uit twee monosacchariden glucose. Maltose wordt ook wel moutsuiker genoemd. c. Polysacchariden Polymeren zijn biomoleculen opgebouwd uit eenheden waarin we de monosacchariden herkennen. Sommige polysacchariden zijn hydrolyseerbaar door middel van enzymen in de spijsvertering. ierdoor worden polysacchariden gesplitst in de monosacchariden. a) Zetmeel Zetmeel dient als energieopslag in planten. Ewout Deschuytter 6
7 Zetmeel bewaart zeer lang. Toep. Boom: een boom slaat zetmeel op in de wortels, om het jaar nadien het zetmeel als energie te gebruiken bij het aanmaken van nieuwe bladeren. b) Glycogeen Glycogeen dient als energie opslag bij mensen. Glycerogeen = (--- doen ontstaan van ) vb: Cancerogeen = doen ontstaan van kanker Ionogeen = doen ontstaan van ionen Glycogeen: lever en spieren maken dit aan De lever heeft een eigen opslagplaats, maar die wordt gebruikt door het lichaam, de spieren hebben hun eigen opslagplaats. Je bouwt glycogeen aan en af -> omeostase van glucose (gelijkblijvend van glucose) omeostase is de min of meer stabiele toestand van het interne milieu. Als de homeostase in een dier niet gehandhaafd kan worden, dan gaat het dier dood. En om de homeostase te handhaven moeten energie en stoffen worden aangevoerd en afgevoerd. Zuur en temperatuur manipuleren de homeostase! Zie doc. 1 en 2 Ewout Deschuytter 7
8 [Glucose] Insuline MAX glucagon MIN Tijd De afbeelding is sterk vergroot, als je van een afstand kijkt zie je enkel een rechte lijn, in de plaats van een zwierende curve. Vetten a. Structuur van een vet O --C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C---C O Vetzuur = carbonzuur Vetten lossen niet op in water : een vet is niet polair, maar apolair. Enkel de kop van het carbon zuur is polair, maar lost niet op in water. Ewout Deschuytter 8
9 De kop zal zich verbinden met een alcohol! O C omkaderde gedeelte duidt op een alcohol O C Glycerol = glycerine O C Propaantriol O // C Mierenzuur = acidum formicum \ O // C 3 C Azijnzuur = acidum aceticum \ O + C 3 (- C 2 ) 16 C O O C 3 (- C 2 ) 16 C O - Nucleofiele aanval! O ---- C O - = 2 O O C O C Ewout Deschuytter 9
10 Eindresultaat: C 3 (- C 2 ) C 2 O O C O C C 3 (- C 2 ) 16 COO + Ch 2 O CO C 2 O C 3 (- C 2 ) 16 CO O C 2 CO C 2 O + 2 O Condensatiereactie er wordt water gevormd Vet = lipide = mono glycerine O C 3 (-C 2 ) 16 --C O C O C 3 (-C 2 ) 18 --C O C diglyceride O C 3 (-C 2 ) 20 --C O C triglyceride (Mag gekozen worden) Verzadigde vetten (of saturated) maximaal aantal waterstoffen, zij zijn verzadigd met s. Enkel en alleen als het vet opgevuld is met, dan spreken we van verzadigde vetten. 109 Onverzadigde vetten: Ewout Deschuytter 10
11 Doordat er een dubbele binding is met 2 C s, verkrijgt men niet een hoek van 109 maar een van 120 graden. Dit verklaart waarom de tekening op een bepaald ogenblik een knik vertoont. R R R C C C C R CIS TRANS - mono-onverzadigde vetten: 1 dubbele binding per vetzuur - poly-onverzadigde vetten: 2 of meer dubbele bindingen Verzadigde vetzuren zijn erg stabiel. Dat komt omdat alle bindingsmogelijkheden zijn gebruikt om er een waterstofatoom aan te koppelen (ze hebben als het ware de handen vol en kunnen niets meer aanpakken). Transvetzuren zijn eigenlijk vetten die normaal niet in de natuur voorkomen. Je komt ze tegen in koekjes, margarines, halvarines, snacks, snoep, koffiemelkpoeder, pizza's en verder alles wat gemaakt is met margarine en/of halvarine en/of geharde plantaardige olie. Transvetzuren zijn vetzuren die zijn ontstaan door de een of andere (fabrieksmatige) bewerking. et lichaam heeft dan ook duidelijk moeite om transvetzuren te verteren. Ze verhogen bovendien het niet gunstige LDL cholesterol en verlagen het gunstige DL cholesterol. et zijn vooral de transvetzuren die cholesterolverhogend werken. Ewout Deschuytter 11
12 Onverzadigde vetzuren hebben één (enkelvoudig (eov)) of meerdere (meervoudig (mov)) dubbele bindingen in hun keten. Daarnaast wordt nog onderscheid gemaakt tussen transen cisvetzuren. Dit slaat op de wijze waarop de twee waterstofatomen aan weerskanten van de dubbele binding ruimtelijk zijn gestructureerd; naast elkaar (cis) of tegenover elkaar (trans). Geconjugeerd systeem: een oneindig spel van enkele en dubbele bindingen: Dit systeem is echter zeer stabiel! Voorbeeld hierboven is Benzeen. Geconjugeerde dubbele bindingen: C = C C = C stroom van elektronen C = C (C 2 ) 2 COO (C 3 ) (C 2 ) 6 Dubbele binding / enkele binding / dubbel / enkel /. Belangrijkste bron van Omega 3: Vette vis zoals: zalm, makreel, paling, heilbot en haring. b. Vetten in onze voeding Algemeen: onze voeding is te vettig en te gesuikerd! Vandaag de dag: 40-50% suikers 30-40% vetten 20-30% eiwitten (proteïnen) 70 à 80% van de vetten die wij eten zijn verzadigde vetten. Maar deze veroorzaken allerlei kwalen met soms een drastisch einde. et zou veel beter zijn om in de plaats van 70-80% verzadigde vetten in te nemen, 70 à 80% onverzadigde vetten. Ewout Deschuytter 12
13 Daarnaast is onze voeding te gesuikerd, bevat teveel korte suikers die een enorme zoete smaak hebben, daarom liever de lange suikers, om en bij de 90% lange suikers Op het gebied van proteïnen zitten we goed, dus daar wijzigen we niets aan. Dus: 40% suikers waarvan 90% lange suikers 30% eiwitten 30% vetten, liefst onverzadigde vetten NB: Schaaldieren bezitten te veel verzadigde vetten zoals: kreeft en garnalen. Zij doen het cholesterolgehalte stijgen. Schelpdieren echter zijn veel gezonder ADI = (acceptable daily intake) accepteerbare dagelijkse inname BMI = (body masse index) lichaamsmassa index (hoe te berekenen? Massa/lengte²) De waarde mag schommelen tussen de 20 en 25, wanneer deze wordt overschreden, is het aan te raden dat men gaat letten op de voeding. et nadeel aan onverzadigde vetten is dat het niet lang houdbaar is. et gaat oxideren met zuurstof waardoor het een onaangename geur verspreid. G 3 C 2 C 2 C = C (C 2 ) 10 COO + O 2 oxideerd G 3 C 2 C 2 C C (C 2 ) 10 COO O O G 3 C 2 C 2 C C (C 2 ) 10 COO Ewout Deschuytter 13
14 O O G 3 C 2 C 2 COO + OOC (C 2 ) 10 COO Eiwitten Proteïnen Eiwitten of proteïnen zijn de meest complexe stoffen die er zijn in de voedingsleer! 1) Aminozuren Amino: -- N 3 (aminogroep) Zuur: -- COO (carbonzuurgroep) -- N 2 -- COO -- N COO - Gemeenschappelijk gedeelte: Bij aminozuren: OOC C N2 of - OOC C N 3 + R R 20 R-groep R 1 : -groep vb: glycine (zitten niet graag in water apolaire zijgroep, lossen dus niet op in water) R R 20 Neutrale / Positieve / Negatieve ydrofobe / ydrofiel Ewout Deschuytter 14
15 Klein / Groot zijkettingen Cysterine: vorming van S-bruggen (zwavelbruggen) Zie blad a) Primaire structuur Fig.2.1 O 2 N C C N C COO R O R Fig.2.2 O 2 N C C + N - C COO R O R Fig.2.3 O 2N C C N C COO R R O O condensatie reacties neucleofiele aanval van N of C De kleinste eenheden van eiwitten zijn aminozuren. Aminozuren zijn opgebouwd volgens een algemene formule, de R (R van Restgroep) is per aminozuur verschillend. ieronder is de algemene formule van een aminozuur weergegeven. Ewout Deschuytter 15
16 Aminozuren hebben zowel een zure groep (COO - ) en een basische groep (N 3 + ). In ons lichaam komen de aminozuren vooral voor in de vorm als hierboven beschreven, met een + en - lading. Eiwitten zijn lange ketens van aan elkaar gekoppelde aminozuren. De koppeling tussen twee aminozuren wordt een peptide binding genoemd. De N 3 groep reageert dan met de COO - groep onder afsplitsing van water ( 2 O). Mensen gebruiken 20 verschillende aminozuren bij het synthetiseren (maken) van eiwitten. Sommige van deze aminozuren kunnen door het menselijke lichaam niet, of niet voldoende gemaakt worden. Deze aminozuren moeten door middel van voeding in het lichaam komen. Deze aminozuren worden daarom "essentieel" genoemd. Er zijn 8 verschillende aminozuren essentieel (Namelijk: Lys, Thr, Val, Leu, Ile, Met, Phe en Trp). Arg en is zijn essentieel bij kinderen en snelle groei. Ontbreken essentiële aminozuren op den duur in het voedsel, dan wordt de gezondheid ernstig geschaad. Aminozuren in onze voeding krijgen we vooral binnen in de vorm van eiwitten, deze eiwitten worden in de spijsvertering weer afgebroken tot aminozuren. Aminozuren kun je steeds herkennen doordat de kop N 2 is, en het einde een COO binding. (vb: glycine). De primaire structuur van aminozuren is eenvoudig, het is een lineaire opeenvolging va A.Z. Ewout Deschuytter 16
17 N 2 COO binding (rood: O /grijs: C /wit: /blauw: N) b) Secondaire structuur Lineaire ketting rolt op/ plooit op elixvorm (in de meeste gevallen) Aminozuren beginnen met N2, en eindigen met COO De oorzaak van de helixen moet gezocht worden bij de waterstofbruggen, niet bij de R-groepen, maar van de ruggengraat v/de kerngroepen. R C C O C N C O -brug O N C Ewout Deschuytter 17
18 Bij de meeste eiwitten komen helixen voor. De ketting kan ook oprollen of opplooien. * Alfa-helix: Een helix stabiliseerd zich door -buggen. Bij een alfa-helix worden de R-groepen niet bijbetrokken bij de stabilisering van de helix. * Beta-voublad (bochten): is verantwoordelijk voor de stabiliteit van lange eiwitten, vb: spindraden, zijde, Water verdampt en je krijgt pure zijde Waarom is zijde niet goed brandbaar? Omdat het eiwit al geoxideerd is. -- N C O ß-vouwblad -bruggen O -- C N c) Tertiaire structuur Insuline Ewout Deschuytter 18
19 oe geraak je van een secondaire naar tertiaire structuur? 1) eiwit bijknippen: actief centrum komt bloot te liggen. 2) Zwavelbruggen worden tussen 2 cystine zijgroepen zo aan elkaar verankerd Vastleggen, zodat de ketting verhindert wordt om uit elkaar te gaan. C 2 C 2 S S Covalente binding: zeer stevig! S S C 2 C 2 Met speciale dank aan: David Devolder voor het opstellen van de cursus EERWAARDE EER EWOUT DESCUYTTER voor de eindgeneriek Bert Seghers voor het optimaliseren voor webruimte Ewout Deschuytter 19
Basisscheikunde voor het hbo ISBN e druk Uitgeverij Syntax media
Hoofdstuk 11 Biomoleculen bladzijde 1 Opgave 1 Geef de reactie van de verbranding van glucose (C 6H 12O 6) tot CO 2 en water. C 6H 12O 6 + 6 O 2 6 CO 2 + 6 H 2O Opgave 2 Hoe luidt de reactie (bruto formules)
Nadere informatieBOUWSTENEN VAN HET LEVEN
BOUWSTENEN VAN HET LEVEN Pearson Basisboek Biologie 10voorBiologie VWO Hoofdstuk 1 L. Grotenbreg (MSc.) Bouwstenen van het leven Organische moleculen, groot of klein, bevatten chemische energie en zijn
Nadere informatieOrganismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatieSuikerchemie 1. Aldehyden (en ketonen) kunnen door reactie met alcoholen een hemiacetaal (eventueel hemiketaal) vormen: OH + R'-OH R- C
Suikerchemie 1 1.1 DISACCARIDEN 1.1.1 Chemische achtergrond Aldehyden (en ketonen) kunnen door reactie met alcoholen een hemiacetaal (eventueel hemiketaal) vormen: R-C + R'- R- C R' aldehyd + alcohol hemiacetaal
Nadere informatieVoorbereidende opgaven Examencursus
Voorbereidende opgaven Examencursus Tips: Maak de volgende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een som niet lukt, werk hem dan uit tot waar je kunt en
Nadere informatieOverzicht van reactievergelijkingen Scheikunde
verzicht van reactievergelijkingen Scheikunde Algemeen Verbranding Een verbranding is een reactie met zuurstof. ierbij ontstaan de oxiden van de elementen. Volledige verbranding Bij volledige verbranding
Nadere informatieVoedingsleer. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Voedingsleer en het plantenrijk
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over voedingsleer: over voedingsstoffen en de manier waarop ons lichaam met deze stoffen omgaat. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatie3,3. Samenvatting door D woorden 28 november keer beoordeeld. Thema 3: Chemische samenstelling van organismen 1.
Samenvatting door D. 1431 woorden 28 november 2016 3,3 4 keer beoordeeld Vak Biologie Thema 3: Chemische samenstelling van organismen 1. Inleiding Scheikundige samenstelling persoon 70kg Scheikundige samenstelling
Nadere informatieAlles over KOOLHYDRATEN. E-book
Alles over KOOLHYDRATEN E-book WAT ZIJN KOOLHYDRATEN? KOOLHYDRATEN ZIJN VOEDINGSSTOFFEN DIE ENERGIE LEVEREN AAN HET LICHAAM, NET ALS EIWITTEN EN VETTEN. KOOLHYDRATEN ZITTEN VOORAL IN GRAANPRODUCTEN ZOALS
Nadere informatieDia 1. Dia 2 Wat is voeding: Dia 3. Voeding - Alles over voeding - Voeding in de praktijk - Voedingsschema. Koolhydraten
Dia 1 Voeding - Alles over voeding - Voeding in de praktijk - Voedingsschema Dia 2 Wat is voeding: Voeding = alle organische stoffen die je als mens of organisme nodig hebt om energie op te wekken in je
Nadere informatieVitamine B12 Brood Glucose Biefstuk Fruitsap Proteïnen Kiwi Zetmeel Calcium Broccoli
Toetsvragen voedingsleer 1. Voedingsmiddel of voedingsstof? Kruis het juiste antwoord aan! Voedingsmiddel Voedingsstof Vitamine B12 Brood Glucose Biefstuk Fruitsap Proteïnen Kiwi Zetmeel Calcium Broccoli
Nadere informatie23 keer beoordeeld 18 juni Plantaardige stoffen.
7,9 Samenvatting door F. 1034 woorden 23 keer beoordeeld 18 juni 2013 Vak Scheikunde Methode Nova Scheikunde hoofdstuk 7. 7.1. Energie haalt je lichaam uit brandstoffen: - Koolhydraten bestaan uit koolstof,
Nadere informatieBouwstenen van het leven
Bouwstenen van het leven 1 Leerdoelen In dit hoofdstuk leer je: de belangrijkste scheikundige begrippen die in de biologie gebruikt worden; wat de structuur en functie van koolhydraten is; wat de structuur
Nadere informatieAminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren.
Activiteit 5 Peptidebindingen en Penicilline Aminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. In de natuur komen ongeveer 100 verschillende
Nadere informatieSamenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj
Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatieBIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL]
BIOLOGIE Energie & Stofwisseling HAVO Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van
Nadere informatieKoolhydraten. Voeding en Welzijn
Koolhydraten Voeding en Welzijn Koolhydraten Welke koolhydraten kennen jullie al? Verschillende koolhydraten Op te delen in 3 groepen Monosachariden Disachariden Polysachariden Op te delen in deze groepen
Nadere informatieParagraaf 1: Fossiele brandstoffen
Scheikunde Hoofdstuk 2 Samenvatting Paragraaf 1: Fossiele brandstoffen Fossiele brandstof Koolwaterstof Onvolledige verbranding Broeikaseffect Brandstof ontstaan door het afsterven van levende organismen,
Nadere informatieDagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar locatie (berekening inclusief nulgebruikers)
Tabel 41 Dagelijkse inname van energie en voedingsstoffen door diverse bevolkingsgroepen naar locatie (berekening inclusief nulgebruikers) Project : basis rapportage VCP (SAS) Weergave: Gewogen, vast aantal
Nadere informatieS C H I J F V A N V I J F
SCHIJF VAN VIJF DE SCHIJF VAN VIJF, GOED VOOR JE LIJF! V o o r i e d e r e e n i s e e n v o e d i n g s k e u z e v a n b e l a n g w a a r a l l e b e n o d i g d e voedingsstoffen in zitten. Dit zijn
Nadere informatieWater is een heel bekend begrip. De bekende molecuul formule voor water is uiteraard H2O, de stof heeft
Werkstuk door een scholier 996 woorden 14 mei 2003 5 152 keer beoordeeld Vak Scheikunde Inhoudsopgave Wat is waterstof? Wat is water? Wat is filtreren? Wat is destilleren? Drie fasen van water. Wat is
Nadere informatieBIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo
BIOLOGIE Thema: Stofwisseling Havo Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai De student moet de bouw en werking van enzymen kunnen beschrijven moet het proces van foto
Nadere informatieVoorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus
Voorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus Leuk dat je een cursus biologie komt volgen! Maak deze opgaven als voorbereiding. Zoals je weet moet je veel stof bestuderen voor het eindexamen biologie. Tijdens
Nadere informatieScheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18
Scheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18 Reactietypen Substitutiereactie Een atoom(groep) wordt vervangen door een andere atoomgroep. Bij halogenen gebeurt dat alleen onder straling.
Nadere informatieEindexamen scheikunde havo 2011 - I
Beoordelingsmodel Uraanerts 1 maximumscore 2 aantal protonen: 92 aantal elektronen: 88 aantal protonen: 92 1 aantal elektronen: aantal protonen verminderd met 4 1 2 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist
Nadere informatieUitwerkingen Bio-organische Chemie Werkcollege 1. 1. Hoeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen:
Uitwerkingen Bio-organische hemie Werkcollege 1 1. oeveel protonen, neutronen en elektronen hebben de volgende elementen: a. 39 K 19 c. 13 6 b. 32 S 16 d. 200 g 80 a. 19 protonen, 19 elektronen, 20 neutronen.
Nadere informatieH18 Opdracht 5: Voedingsstoffen in blanke vla
H18 Opdracht 5: Voedingsstoffen in blanke vla Hoe toon je aan welke voedingsstoffen blanke vla bevat? In je onderzoek probeer je water, suiker, zetmeel, eiwit en vet aan te tonen. a. Bedenk zelf een methode
Nadere informatieLactose vrije half -volle melk
Lactose vrije half -volle melk Overzicht lactose intolerantie Overzicht lactose intolerantie - In Nederland is circa 2,5 miljoen mensen lactose intolerant. (Dit is bijna 1 op de 7 mensen) Lactose intolerantie
Nadere informatieKoolhydraten en suikers in brood
Inhoudsopgave en 3 Verschil tussen koolhydraten en suikers 3 en suikers in het lichaam 4 en suikers op het etiket 5 in brood 5 Functie van 6 Beweringen over suikers 7 en brood in een gezond en gevarieerd
Nadere informatieVitamine B12 Brood Glucose Biefstuk Fruitsap Proteïnen. Zetmeel Calcium Broccoli
Verbetersleutel toetsvragen voedingsleer 1. Voedingsmiddel of voedingsstof? Voedingsmiddel Vitamine B12 Brood Glucose Biefstuk Fruitsap Proteïnen Kiwi Zetmeel Calcium Broccoli Voedingsstof 2. Koolhydraten
Nadere informatie1 Voedingselementen Voedingselementen Zuurgraad Elektrische geleidbaarheid (EC) Afsluiting 14
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voedingselementen 9 1.1 Voedingselementen 9 1.2 Zuurgraad 12 1.3 Elektrische geleidbaarheid (EC) 13 1.4 Afsluiting 14 2 Kunstmeststoffen 15 2.1 Indeling kunstmeststoffen
Nadere informatieDe onzichtbare scheikundige opbouw van voedsel
De onzichtbare scheikundige opbouw van voedsel We kunnen de opbouw van ons voedsel ook door de ogen van een scheikundige bekijken. Zoals we al weten, bestaat elke plantaardige en dierlijke cel uit verschillende
Nadere informatieSE voorbeeldtoets 5HAVO antwoordmodel
SE voorbeeldtoets 5AV antwoordmodel Stikstof Zwaar stikstofgas bestaat uit stikstofmoleculen waarin uitsluitend stikstofatomen voorkomen met massagetal 15. 2p 1 oeveel protonen en hoeveel neutronen bevat
Nadere informatieAlles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE. E-book
Alles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE E-book WAT IS VET? VET IS EEN VOEDINGSSTOF DIE ZIT IN BIJVOORBEELD HALVARINE, OLIE, VLEES, KAAS EN IN KOEK, SNACKS EN SAUZEN. VET IS ALTIJD EEN MENGSEL VAN VETZUREN.
Nadere informatieEten en drinken, voor, tijdens en zeker na een inspanning. Trainer u16, KSV Roeselare
Eten en drinken, voor, tijdens en zeker na een inspanning Renzy Callewaert Trainer u16, KSV Roeselare renzy.callewaert@hotmail.com Index Voeding Koolhydraten Vetten Eiwitten Drinken Wat drinken? Hoeveel
Nadere informatieEindexamen scheikunde 1 vwo 2004-I
Eindexamen scheikunde 1 vwo 004-I 4 Beoordelingsmodel Zink 1 Een juist antwoord kan als volgt zijn geformuleerd: IJzerionen zijn Fe + of Fe 3+ en sulfide-ionen zijn en dat leidt tot de formule Fe of Fe
Nadere informatieVoor op brood (kuipjes 41 % totaal vet) Voor op brood (kuipjes > 41 % vet) Twenty Four Brio Light Becel pro.activ Calorie Light
INFOKAART n van margarine-, halvarine- en bak- en braadproducten December 2016 - Het assortiment margarineproducten wordt steeds groter en sluit steeds beter aan op de wensen en eisen van de consument.
Nadere informatieWij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:
Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten
Nadere informatieHoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Wat is de EN-waarde van een atoom?
Hoe komt het dat de schaatser enkel het wateroppervlak indrukt en niet kopje onder gaat? Hoe komt het dat de platen, waartussen een dunne laag water zit, bij elkaar blijven? Waarvoor staat de afkorting
Nadere informatieAlleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin.
Alleen de metalen zullen de stroom geleiden omdat deze vrije elektronen hebben, dit zijn dus alleen kalium en tin. De metalen en de zouten zullen in gesmolten toestand stroom geleiden, de metalen hebben
Nadere informatieSamenvatting Biologie H7 Biologie Eten
Samenvatting Biologie H7 Biologie Eten Samenvatting door J. 1049 woorden 5 januari 2017 5,1 13 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende
Nadere informatieGezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet
Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting door M. 1566 woorden 14 januari 2017 4,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 1: stofwisseling Paragraaf
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 + 2 Samenvatting door K. 1077 woorden 22 maart 2016 6,1 9 keer beoordeeld Vak Scheikunde Impact 3 vwo Scheikunde hoofdstuk 1 + 2 Paragraaf 1: Stoffen bijv. Glas en hout,
Nadere informatieDe Maillard reactie. Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders.
De Maillard reactie Dit wordt een ingewikkeld verhaal, maar het is niet anders. Levensmiddelen kunnen bruin kleuren. We kennen allemaal wel wat voorbeelden: als je een appel dóórsnijdt wordt-ie na een
Nadere informatieOmega-3 vetzuren: wat... waarom... waar...
Omega-3 vetzuren: wat... waarom... waar... Op uw gezondheid! U bent baas over uw eigen lichaam. Gelukkig maar. Dat brengt natuurlijk een zekere verantwoordelijkheid met zich mee. Alles wat u eet en drinkt
Nadere informatie12-11-2012. De fysiologische basis van de melkproductie. De fysiologische basis van de melkproductie. Hormonen tijdens lactatie
De fysiologische basis van de melkproductie Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC Moedermelk; Aandachtspunten hoe? hoeveel? samenstelling? De fysiologische basis van de melkproductie Lactose Vetten
Nadere informatieBindingen. Suiker Suiker heeft de molecuulformule C 12 H 22 O 11
Bindingen Suiker Suiker heeft de molecuulformule C 12 H 22 O 11 1. Leg uit dat suiker een moleculaire stof is 2. Van suiker is de oplosbaarheid in water zeer hoog. Leg uit waarom suiker zo goed in water
Nadere informatieOnder het begrip koolhydraten. Koolhydraten
Koolhydraten gist Onder het begrip koolhydraten verstaan we alle moleculen die opgebouwd zijn uit koolstof, zuurstof en waterstof en die bepaalde chemische eigenschappen gemeenschappelijk hebben. Koolhydraten
Nadere informatieHet kunnen onderscheiden van verschillende isomeren is nodig voor het begrijpen van de unieke eigenschappen die isomeren bezitten.
Eindtoets Bio-organische Chemie (8RB19) Mandag, 7 april, 2014, 9:00 12:00 (3 uur) Bij het begin van elke opgave staat het aantal punten dat te verdienen is en de geadviseerde tijdsbesteding. Er zijn in
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Vertering. Wat is de naam van P?
Examentrainer Vragen Vertering 1p 1 In de afbeelding worden organen van het verteringsstelsel weergegeven. Enkele van deze organen produceren verteringssappen met enzymen. Een orgaan is aangegeven met
Nadere informatieUitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11
Uitwerkingen Basischemie laboratoriumonderwijs hoofdstuk 11 Opgave 11.1 Definitie Definitie van een molecuul Een molecuul is het kleinste deeltje van een moleculaire stof dat nog alle chemische eigenschappen
Nadere informatieOefenvragen Hoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen antwoorden
Vraag 1 Geef het symbool van: Oefenvragen Hoofdstuk 3 Bouwstenen van stoffen antwoorden I. IJzer Fe Aluminium Al Koolstof C IV. Lood Pb V. Chloor Cl VI. Silicium Si Vraag 2 Geef de naam van de atoomsoort.
Nadere informatieVragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 2, 3, 4 en 5 van Unit 1 van Biology, Campbell,10 e druk Versie
Chemie van het leven Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 2, 3, 4 en 5 van Unit 1 van Biology, Campbell,10 e druk Versie 2014-2015 Chemische achtergrond van leven 1. Atoomnummer
Nadere informatieEindexamen vwo scheikunde pilot I
Duurzame productie van waterstof uit afvalwater 1 maximumscore 4 C 6 H 12 O 6 + 4 H 2 O 4 H 2 + 2 CH 3 COO + 2 HCO 3 + 4 H + molverhouding CH 3 COO : HCO 3 = 1 : 1 en C balans juist 1 coëfficiënt voor
Nadere informatieScheikundige begrippen
Scheikundige begrippen Door: Ruby Vreedenburgh, Jesse Bosman, Colana van Klink en Fleur Jansen Scheikunde begrippen 1 Chemische reactie Ruby Vreedenburgh Overal om ons heen vinden er chemische reacties
Nadere informatie1) Stoffen, moleculen en atomen
Herhaling leerstof klas 3 1) Stoffen, moleculen en atomen Scheikundigen houden zich bezig met stoffen. Betekenissen van stof zijn onder andere: - Het materiaal waar kleding van gemaakt is; - Fijne vuildeeltjes;
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 en 2 Samenvatting door een scholier 918 woorden 13 januari 2005 6,3 193 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal Hoofdstuk 1 1.2: De bouw van een atoom.
Nadere informatieAfdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes
Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Telefoonnummer: 0344 674285 Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal
Nadere informatieVoedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum
Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de
Nadere informatieHoofdstuk 3: Water, zuren en basen
Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II Vmbo 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Water, zuren en basen NaSk II 1. Bouw van materie 2. Verbranding 3. Water, zuren en basen 4. Basis chemie voor beroep
Nadere informatieDiëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes
Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling weer verdwijnt.
Nadere informatieSupplement behorend bij Foeken, Maarten (2010). Speel je eigen keuringsdienst. NVOX (35)09, p 434-436
Supplement behorend bij Foeken, Maarten (2010). Speel je eigen keuringsdienst. NVOX (35)09, p 434-436 Overzichten stuifmeel: zie laatste drie pagina s Mogelijke vragen: 1. Honing (1) 1. Wat is het verschil
Nadere informatiea) Teken molecuul I op het antwoordblad en omcirkel alle stereocentra.(5)
Hertentamen Bio-organische Chemie (8RB19) Maandag, 30 juni, 2014, 14:00 17:00 (3 uur) Bij het begin van elke opgave staat het aantal punten dat te verdienen is en de geadviseerde tijdsbesteding. Er zijn
Nadere informatiePKU 3-activa tomaat. Bereiding: Eén sachet PKU 3-activa wordt in 125 ml warm water opgelost.
PKU 3-activa tomaat Omschrijving: PKU 3-activa bevat een aminozuurmengsel verrijkt met vetten, koolhydraten, vitamines, mineralen en spoorelementen. PKU 3-activa is geschikt voor de dieetbehandeling van
Nadere informatieWat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips
Vetten 1 Onderwerpen Wat zijn vetten? Soorten vetten Onverzadigde vetten Verzadigde vetten Transvetten Vetpercentages Tips 2 Wat zijn vetten? Vetten zijn naast eiwitten en koolhydraten, een van de drie
Nadere informatieOverzicht gerapporteerde voedingsstoffen
Bijlage 5 Overzicht gerapporteerde Voedingsstof (eenheid) Inname van Inname van Inname van Bijdrage (%) van Bijdrage (%) van produktgroepen aan produktgroepen (diff. energie (kj) energie (kcal) eiwit totaal
Nadere informatieTabellen inname voedingsstoffen
TNO-rapport TNO 2014 R11714 De Eet Compleet Test Bijlage D D Tabellen inname voedingsstoffen Inname voedingsstoffen 1/38 Groep : Totale populatie, 1526 personen Energie kcal 1281 228 403 2306 927 996 1272
Nadere informatieVoedingsaanbevelingen bij kinderen met diabetes type 1. Livien Goetry Irene Dejonghe Januari 2019
Voedingsaanbevelingen bij kinderen met diabetes type 1 Livien Goetry Irene Dejonghe Januari 2019 Overzicht 1. Basisprincipes gezonde voeding bij kinderen met diabetes type 1 2. Wat zijn koolhydraten 3.
Nadere informatiePKU 2-shake. Indicatie: Phenylketonurie Hyperphenylalaninemie. Bereiding: Eén sachet PKU 2-shake wordt in 100 ml water opgelost.
PKU 2-shake Omschrijving: PKU 2-shake bevat een fenylalaninevrij aminozuurmengsel, vetten, koolhydraten, vitamines, mineralen en spoorelementen en is aangepast aan de voedingsbehoefte van kinderen van
Nadere informatieEindexamen scheikunde pilot vwo II
Beoordelingsmodel Zelfherstellende verf 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: C C C ( ) 6 C dubbele binding tussen en C in de isocyanaatgroepen 1 dubbele binding tussen C en in de isocyanaatgroepen
Nadere informatieOplossen en mengen. Opdracht 2. Niet.
VW CURIE DSTUK 5 { oofdstuk 5 y plossen en mengen pdracht 1. a alcohol (ethanol), olie, vet, benzine en kwik (amalgamen) b IJzer als element is onoplosbaar, maar als ijzer(ii)- of ijzer(iii)-ionen kunnen
Nadere informatieLes 3: Vervolg Melksamenstelling. (Onderdeel van IBS Het melken van koeien)
Les 3: Vervolg Melksamenstelling (Onderdeel van IBS Het melken van koeien) Simpel Rekenvoorbeeld melkopbrengsten per jaar Bedrijf A: 45 koeien / 29 kg per dag / 305 dgn 400.000 kg per jaar Vet gehalte
Nadere informatieVoedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog
Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd
Nadere informatieEindexamen scheikunde 1 vwo 2005-II
4 Beoordelingsmodel Alcoholtest 1 Een juiste uitleg leidt tot de conclusie dat de werking van het enzym aldehydedehydrogenase wordt geblokkeerd. (misselijkheid betekent) aceetaldehyde wordt niet omgezet
Nadere informatie12 Additiereactie. Er verdwijnt een dubbele binding door toevoeging van een broommolecuul.
Antwoorden oefenvraagstukken 2, 3, 6, 0 en 2 pgave (2) Dit is geen chemische reactie, want er ontstaan geen nieuwe stoffen. Bij een kraakproces ontstaan uit dodecaan, 2 26 (l), twee verschillende stoffen.
Nadere informatieProductgegevens Karamelblokjes
Productgegevens Karamelblokjes Ingrediënten : Suiker, volle melk, fondant, glucosesuiker, plantaardig vet, zout, lecithine E322 Suiker 30 33,5% Volle melk 18,5 20% Fondant 17,5 19% Glucosesuiker 17,5-19,8%
Nadere informatieOefenvraagstukken 5 HAVO Hoofdstuk 13 Antwoordmodel
Oefenvraagstukken 5 AVO oofdstuk 13 Antwoordmodel Reactieomstandigheden 1 + 2 et zuur was in overmaat aanwezig dus de hoeveelheid O 2 is afhankelijk van de hoeveelheid ao 3. Alle drie gaan uit van dezelfde
Nadere informatieNotities bij deel : Gezonde voeding. ter preventie van overgewicht en diabetes
1 Notities bij deel : Gezonde voeding ter preventie van overgewicht en diabetes DIA 1 Informatiesessie : GEZONDE VOEDING TER PREVENTIE VAN OVERGEWICHT EN DIABETES Naast deze PowerPoint presentatie,is er
Nadere informatieVoorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus
Voorbereidende opgaven Kerstvakantiecursus Tips: Maak de voorbereidende opgaven voorin in één van de A4-schriften die je gaat gebruiken tijdens de cursus. Als een opdracht niet lukt, werk hem dan uit tot
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Spijsvertering NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de
Nadere informatie5.5. Boekverslag door Charley 1538 woorden 24 juni keer beoordeeld. Scheikunde
Boekverslag door Charley 1538 woorden 24 juni 2016 5.5 2 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde H7: Voeding & hygiëne. 7.1: Brandstoffen in voeding Voor alles wat je doet, heb je energie
Nadere informatieVoedingsclaims en voorwaarden voor gebruik
Voedingsclaims en voorwaarden voor gebruik Lage energetische waarde Uw product bevat maximaal 40 kcal (170 kj) per 100 gram. Verlaagde energetische waarde De hoeveelheid energie per 100 gram is met minimaal
Nadere informatieUITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november OPGAVE 1 zeven stoffen. Frank Povel
l UITWERKING CCVS-TENTAMEN 27 november 2018 Frank Povel NB. Deze uitwerking is door mij gemaakt en is niet de uitwerking die de CCVS hanteert. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten aan deze uitwerking
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 1 Samenvatting door W. 1173 woorden 23 juni 2016 6,9 16 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Nova Scheikunde Samenvatting H1 1 t/m 7 1 Atoombouw: Atoom: Opgebouwd uit
Nadere informatie2 O 3 ; O = 2 Tl = 3+
Evenwicht 1 C Bij constante druk neemt door toevoegen He het volume toe minder gasdeeltjes per L evenwicht verschuift naar kant met meeste gasdeeltjes meer P B Bij volumevergroting verschuift het evenwicht
Nadere informatieDieet Oké. TU Delft, November 2012
TU Delft, November 2012 Dieet Oké Janet Vervoorn sportdiëtist Dieet Oké Summit Health Veilingweg 16A 2678 LN De Lier tel. 06-46675281 email: janet.vervoorn@chello.nl Inzicht krijgen in de energiehuishouding
Nadere informatieUITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019
l UITWERKING CCVS-TENTAMEN 15 april 2019 Frank Povel NB. Deze uitwerking is door mij gemaakt en is niet de uitwerking die de CCVS hanteert. Er kunnen dan ook op geen enkele wijze rechten aan deze uitwerking
Nadere informatieSamenvatting Scheikunde Hoofdstuk 4: voeding
Samenvatting Scheikunde Hoofdstuk 4: voeding Samenvatting door Remco 1344 woorden 31 maart 2015 6,3 24 keer beoordeeld Vak Methode Scheikunde Chemie overal 4.1 Voedsel Voedsel is leven Voeding is noodzakelijk
Nadere informatieBiologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling
Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Wat is stofwisseling? Wat is stofwisseling? Stofwisseling of metabolisme is het geheel van chemische processen in een levend organisme of in levende cellen Een organisme
Nadere informatiescheikunde vwo 2017-II
Kerosine uit zonlicht maximumscore 3 Een voorbeeld van een juiste berekening is: E = ( 2,42 0 5 ) + 0,5 ( 3,935 0 5 ) + 0,5 (,05 0 5 ) = +3,84 0 5 (J mol ). juiste verwerking van de vormingswarmten van
Nadere informatieVerhoogd cholesterolgehalte. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Verhoogd cholesterolgehalte Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud Cholesterolgehalte 3 Cholesterol 3 Cholesterol in voeding 4 Verhoogd cholesterolgehalte
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatie4e jaar Wetenschappen
CVO KISP - OEFENLES Chemie van water Mevrouw Baeten 4e jaar Wetenschappen 7-12-2013 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Inleidende proef... 2 3. Bouwstenen water... 3 4. Polariteit... 4 a. Elektronegativiteit...
Nadere informatieStoffen, structuur en bindingen
Hoofdstuk 1: Stoffen, structuur en bindingen Scheikunde vwo 2011/2012 www.lyceo.nl Onderwerpen Scheikunde 2011 2012 Stoffen, structuur en binding Kenmerken van Reacties Zuren en base Redox Chemische technieken
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Nadere informatieTopsport en Voeding V R I J D A G 2 8 M A A R T 2 0 1 4 Z N B A S A R A I P A N N E K OE K S P ORTVOEDINGSADVIES
Topsport en Voeding V R I J D A G 2 8 M A A R T 2 0 1 4 Z N B A S A R A I P A N N E K OE K S P ORTVOEDINGSADVIES Het menu voor de ouders Even voorstellen Voedingspiramide Basissportvoeding Koolhydraten,
Nadere informatieBrouwland, 26 mei 2012
Zuurstof, een vloek of een zegen? Jacques Bertens Een vet verhaal Brouwland, 26 mei 2012 Vet Dit verhaal gaat over zuurstof en vet Verzadigde vetzuren worden onder invloed van zuurstof omgezet in onverzadigde
Nadere informatieKoolhydraten in je eten
Koolhydraten in je eten Weet je nog, ons doel van gezond eten is: Eten en drinken waar je energie van krijgt en wat je lijf in balans houdt En Koolhydraten zijn de energieleveraars van je lijf. Je lijf
Nadere informatie