Oud archief der gemeente Oldenzaal Inventarisnummer 145. Lijst van de turf welke de burgerij uit het stadsveen heeft gehaald (1665)

Transcriptie

1 Oud archief der gemeente Oldenzaal Inventarisnummer 145 Lijst van de turf welke de burgerij uit het stadsveen heeft gehaald (1665) Transcriptie en inleiding: Clemens Fransen Stichting Historisch Centrum Hof van Twente Twents Streekarchief Delden Oktober 2003

2 Inleiding. In het Oud Archief van de gemeente Oldenzaal bevindt zich een register waarin voor het jaar 1665 is bijgehouden hoeveel voeren turf haar inwoners staken uit het stadsveen. Dit veengebied is globaal gelegen binnen de driehoek Oldenzaal - Lonneker - Losser. De tegenwoordige benaming is Oldenzaalse Veen. Het register is bijgehouden per rot (wijk). Doordat het in één handschrift is opgesteld, en op sommige plaatsen onbeschreven pagina s bevat, lijkt het vermoeden gerechtvaardigd dat de administratie op een centraal punt werd bijgehouden, in een vooraf gemaakt register. Het zou kunnen dat de Oldenzaler op de terugweg eerst langs de poortwachter of het gemeentehuis diende te gaan om de die dag gestoken hoeveelheid turf aan te geven. Uit het register blijkt overigens op geen enkele wijze dat er voor de gestoken turf betaald diende te worden. Nergens staat althans expliciet opgetekend dat men ervoor heeft betaald. Echter, gezien de barre economische tijden ligt dat natuurlijk wel voor de hand. Van de stad Naarden is bijvoorbeeld bekend dat zij in het jaar 1659 de accijns op het steken van turf scherp naar boven bijstelde, waarop aldaar spontaan een volksoproer uitbrak. Dat het turfsteken een zomerse bezigheid was blijkt wel daaruit dat men voornamelijk in de maanden juni, juli en augustus richting stadsveen trok. Slecht 4 burgers zijn in september in het veen aan het werk geweest; dat zijn Sweer van Almelo op donderdag 3 september, Lambert Kistemeacker en Rentmeester Laen op zaterdag 5 september, en Lambert Smekens op maandag 7 september. Of zou het zo zijn dat de geruchten over een op handen zijnde invasie door de Bisschop van Münster de mensen weerhoudt om zich in het uitgestrekte veen te begeven? 3 4

3 Wat daar ook van is, in de vroege zomermaanden is het nog een drukte van belang in het veen. Het register vermeldt, onder de 29 rotmeesters, de namen van 361 stadsburgers, die over een periode van pakweg 90 dagen goed zijn voor 1202 ritten naar het veen. Dit houdt in dat er per dag gemiddeld tussen de 10 en 15 mensen in het stadsveen aan het werk waren. Dit daggemiddelde kan in werkelijkheid nog wel hoger hebben gelegen, in aanmerking genomen dat velen zich niet alleen op pad zullen hebben begeven, maar bijvoorbeeld hun kind(eren) of anderen meenamen die bij het steken van de turf op welke wijze ook behulpzaam konden zijn. De Republiek der Verenigde Nederlanden in de jaren 50 en 60 van de 17e eeuw. Dit turfstekersboek is geschreven op het moment dat de Republiek juist (en opnieuw) is verwikkeld in een oorlog met Engeland. Sinds het einde van de Tachtig-jarige oorlog zijn amper 17 jaar verstreken. Als in 1650, twee jaar na de onafhankelijkheid van de Republiek Willem II overlijdt breekt een periode aan dat ons land stadhouderloos geregeerd wordt. Dit zal duren tot het rampjaar In deze stadhouderloze tijd groeit de Republiek onder Johan de Witt, raadspensionaris van Holland uit tot een grote mogendheid. Met name in de zeehandel is de Republiek Frankrijk en Engeland veruit de baas. Geheel in de stijl der Engelsen laten dezen het er niet bij zitten, en zo komt het in 1652 tot een oorlog op zee tegen de Republiek. De schermutselingen houden aan tot In de Vrede van Westminster wordt de strijdbijl begraven. Namens de Engelsen tekent Cromwell, die hierbij in het geheim met Johan de Witt tevens overeenkomt dat laatstgenoemde er alles aan zal doen om te voorkomen dat Willem III in de nabije toekomst tot stadhouder zal worden benoemd. De Oranje s zijn namelijk verwant aan de Stuart s, Cromwell s politieke opponenten. Dit speciale aspect van de vrede van Westminster heet de zgn. Acte van Seclusie. Twee weken later nemen de Staten van Holland de Acte van Uitsluiting aan, onder grote protesten uit de gewesten. In 1658 zijn het de Zweden die met de inname van Denemarken, een belegering van Kopenhagen, en een volledige blokkade van de Sont een oorlogsverklaring van de Republiek tegemoet kunnen zien. Een oorlogsvloot onder leiding van Obdam vaart uit om met name de blokkade te breken, want de Republiek is voor de aanvoer van graan aangewezen op vrije doorvaart door de Sont. De Engelsen, aan de zijde van de Zweden, sturen op hun beurt een oorlogsvloot achter Obdam aan. Dit nu brengt de Hollanders ertoe een tweede vloot, onder leiding van Michiel de Ruyter, in de strijd te brengen. In de zeeslag worden de Zweden door de Nederlanders verslagen. De oorlog tussen Zweden en Denemarken eindigt met de Vrede van Kopenhagen, in het jaar

4 Een vriendschapsverdrag tussen de Republiek en Engeland ten spijt, getekend de 14e september 1662; er hangt een tweede oorlog met Engeland in de lucht. Handelsbelangen (geld dus) liggen er opnieuw aan ten grondslag. In 1664 wordt Pieter Stuyvesant gedwongen New Amsterdam op te geven aan de Engelsen, die de stad prompt omdopen tot New York. bijzonder aspect bij deze oorlog is dat de Engelsen een bondgenoot hebben gevonden in de Munsterse Bisschop Bernard van Galen; die zich tegen betaling bereid verklaart om zich met zijn legers door Twente en Drente een weg te vechten richting Delfszijl, teneinde daar een bruggehoofd voor de Engelsen te vormen. Op 3 juni 1665, de dag dat onder andere de Oldenzalers Lambert Rosen en Hindrick Smit hun turfjes aan het steken zijn, breekt de tweede Engelse oorlog uit met de zeeslag bij Lowestoft. De Nederlandse schilder Minderhout verbeelde de slag zo: Christoph Bernard van Galen, bisschop van Münster Ee n 7 Er ligt een bisschoppelijke troepenmacht te Meppen, bestaande uit 5000 man voetvolk en 2000 man cavalerie, die de opdracht krijgt eerst de vesting Bourtange te nemen om dan door te stoten naar de kust. Zij staan onder leiding van de Schot Gorgas. De hoofdmacht die onder 8

5 direct bevel van de Bisschop stond, valt nadat er al sinds de 16e september grensoverschrijdingen zijn gemeld op 23 september 1665 Twente en de achterhoek binnen. Binnen enkele dagen worden o.a. Enschede, Oldenzaal en Ootmarsum zonder noemenswaardig verzet ingenomen. Tussen Oldenzaal en Losser, dus nabij het Stadsveen, richt van Galen een veldkamp in. Bekend is dat de veroveraars een voorliefde voor plunderen aan de dag leggen... Daarbij heeft men zeker in Oldenzaal een gemakkelijke prooi, onverdedigbaar als het stadje door de eerdere ontmanteling van de vestingwerken in het landschap ligt. De predikant van de Nije Reformation moet het met lede ogen hebben aangezien, want hij weet één ding zeker: de Plechelmus valt terug aan de katholieken. Een stille getuige daarvan is het NH-doopboek. Het beschrijven van de dopen stokt bij donderdag 10 september Dan schrijft hij: Van dese tijdt af, ten den jare 1666 den 9 maij zijn vanwegen de invasie des Munsterschen Bisscop Volx gene kinderen in onse kerke...." Nadat Twente binnen enkele dagen is ingenomen rukt van Galen verder op in de richting van Ommen waar zijn kansen echter langzaam keren, en dan voornamelijk doordat het aanhoudend slechte weer hem parten speelt. Wegen zijn amper nog begaanbaar. Het brengt van Galen ertoe zijn plannen voor de herfst te herzien: hij splitst zijn leger. Een deel laat hij onder leiding van een andere Schot (d Ossery) toch verder in noordelijke richting oprukken. d Ossery slaagt er ondanks de slechte omstandigheden in de plaatsen Winschoten, Westerwolde en Wedde in te nemen. Van Galen zelf marcheert met de overige troepen richting Meppen, met het doel aansluiting te zoeken bij Gorgas en zijn manschappen die als gezegd de opdracht hebben om de vesting Bourtange te nemen. d Ossery en zijn legeronderdeel komen tussen 5 en 10 oktber in grote problemen als de Nederlandse luitenant Rierop kans ziet de dam tussen het Duitse plaatsje Dersum en Sellingen te veroveren. Rierop laat deze dam op 11 plaatsen tegelijk in vlam gezet, waarmee voor d Ossery bevoorrading en/of aftocht welhaast onmogelijk wordt gemaakt. Daarop beslist Van Galen dat er een nooddam gebouwd moet worden om d Ossery te kunnen ontzetten. Deze wordt aangelegd ter hoogte van de dorpen Zuidveld (NL) en Walchumermoor (DL), even ten zuiden van Sellingen. In allerijl wordt alles wat bruikbaar is gevorderd van de ongelukkige Nederlanders, zelfs tot kozijnen en niendeuren toe, welke als afdekmateriaal op de nooddam worden gelegd. Eind november is de dam klaar om soldaten, paarden en materiaal een terugtocht te kunnen bieden in het Duitse land. Juist op tijd, want er is een Frans leger vanuit België onderweg om de aftocht te verijdelen. 9 10

6 In de laatste maand van 1665 wordt er opnieuw in Twente gestreden. Een Staats leger is vanuit Deventer opgerukt richting Twente. Twickel wordt met kanonnen beschoten, Huis Hengelo wordt zonder veel moeite ingenomen, en de ca. 400 ruiters en 300 man voetvolk rukken verder op in de richting van Enschede. Onderweg komt het tot felle gevechten met de Munsterse troepen, waarbij de laatsten zegevieren. Sinds het begin van de invasie zijn er nu ruim 3 maanden verstreken, zonder dat Van Galen kan bogen op aansprekende successen. Delfszijl heeft hij althans niet gezien. Misschien is dat wel de reden dat de beloofde financiële toezeggingen uit Engeland nog niet zijn afgekomen... In januari 1666 besluit Van Galen tot een hergroepering. Hij had al eerder zijn hoofdkwartier verplaatst van Meppen naar Coesfeld. Nu probeert hij bij Ochtrup een leger van man op de been brengen. Maar ook hierop rust geen zegen want aanhoudend zware regen zorgt ervoor dat de hergroepering niet van een leien dakje gaat. Als tot overmaat van ramp onder de troepen de pest uitbreekt is een groot tweede offensief wel zeker van de baan. Overigens is Twente de eerste maanden van 1666 nog wel bezet. Op 15 januari wordt vanuit het bezette Ootmarsum een aanval ingezet op Vriezenveen door een legermacht van ca man. Door aanhoudende vorst zijn de moerassen rond Vriezenveen zodanig toegankelijk geworden dat het aan haar inwoners geen natuurlijke bescherming meer biedt. Er worden 360 man gevangen genomen, en de bezetter kan naar hartelust plunderen. Zo wint Van Galen weer een dorp, maar geen oorlog. Het is uiteindelijk de militaire hulp van Frankrijk aan de Republiek der Verenigde Nederlanden, die Van Galen eieren voor zijn geld doet kiezen. Op 18 april 1666 sluit hij in Kleef de vrede, waarbij wordt overeengekomen dat alle bezette gebieden terugvallen aan de Republiek. Met deze korte beschrijving van een even korte oorlog is het als met al die andere oorlogsbeschrijvingen: het verhaalt voornamelijk over troepenbewegingen, over succes en nederlaag en over grote namen. Jan met de Pet komt er zelden in voorbij. Dit register van de door de burgers van Oldenzaal in 1665 gestoken turf in het Stadsveen staat echter vol met kleine luyden. In een tijd dat het nieuws nog niet zo snel ging als vandaag, is het goed mogelijk dat de Oldenzalers, levend bij de dag, op die 18e april nog volkomen onwetend waren van de net getekende vrede. Oftewel: Hennick, doot nog s nen törfken op t veur, want t is smerig koald.boet n! *** 11 12

7 De lijst begint met een opsomming van de rotmeesters, waarna per rot de namen van de turfstekers worden genoemd. Als in het register tekstfragmenten zijn doorgehaald is dat hieronder weergegeven door deze tussen haken [ ] te plaatsen. Sommige fragmenten zijn in het origineel in de rechtermarge van de pagina genoteerd. Dit is in de transcriptie aangegeven door een noot in cursief. Jan Oelen fo/ 2 Willem Brouwer fo/ 3 Jan Breteler fo/ 4 Lescher fo/ 5 Hindrick Poecker fo/ 6 Adam Kemmena fo/ 6 Egbert ten Velthuijs fo/ 8 Laurens Brouwer fo/ 9 Egbert Alinck fo/ 9 Chrispinus Hesselinck fo/ 11 Cloester Willem fo/ 11 Potenars Willem fo/ 13 Lucas van Borne fo/ 15 Jan Frije fo/ 16 Lenardt van Stende fo/ 16 Berent Pott Coster fo/ 18 Hindrick Duvelshoff fo/ 18 Roloff Suilinck fo/ 20 Hermen Rechteren fo/ 20 Jan Maselandt fo/ 23 Gerrit Paesschen fo/ 23 Geert van Losser fo/ 25 Berent van Langen fo/ 25 Schoel Hermen fo/ 27 Evert Alinck fo/ 27 Jan Muller fo/ 28 Lambert Duvelken fo/ 30 Robert de Haen fo/ 32 Lambert van Borne fo/ 32 Jan Oelens rodt

8 Lambert Rosen den 3 junij 2 den noch 1 den noch 1 de weduwe Lijdt den 13 junij 4 den noch 5 den noch 5 den noch 2 den noch 2 Gese van Kaemen in Willem Brouwers Rott den 5 junij 4 Jan Hampsinck den noch noch noch 1 Joes Winkens den 7 junij 2 den noch 2 den noch 2 den noch noch noch noch noch 1 17 Willem Wissink den 10 junij 2 den noch 4 17 julij noch 2 Molhans Judit den noch 1 Jan Oelen den noch noch noch noch 2 Derick Lijdt den 17 julij noch 2 8 aug noch 2 B. Neel den 17 julij noch 1 den noch noch noch 1 26 Aug: noch 2 Willem Brouwers rodt

9 Hindrik Smidt den 3 junij 1 den noch 2 den noch 2 11 julij noch noch 2 29 aug: noch 3 Geese van Caemen den 3 junij 2 den noch 1 den noch 2 den noch 1 Burgemr. van de Werff den 6 junij noch noch noch 4 den noch 9 den 15 julij noch 1 den noch 2 den noch 3 Willem Brouwer den den noch 2 den noch 2 den noch 2 Jan Enxsinck den den noch 1 den noch 2 den noch 1 den noch 2 den noch 2 Lambert Smekens den den noch 2 den noch 2 den 7 7b noch 1 Reijnt Ginck den den noch 1 den noch 1 den noch 2 Willem Brouwer Hindrick Heggehuijs den 9 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Jan Hulsinck den den noch 2 den noch

10 Berent Kloet den Berent van Arnem den 3 julij 2 Jan Bretelers rodt 4 Jan Nijlant den 3 junij 2 den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 1 Geert Bloemen den 3 junij 1 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 Bromlentes? den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 Derrick Winkens den den noch 1 den noch 3 den noch 1 den {in de rechtermarge}: den 5 julij 1 Gerrit Enxsman den den noch 1 [Hindrick Hegehuijs] staet hijer voers. [den 9 junij] [1] de wannemaker den den noch 2 den 5 julij noch 1 den 8 julij noch 1 Docter Hoffslach den den noch 3 den noch 5 den noch 2 den [28] noch [2] Bretelers rodt Claes Boijs den 15 junij 2 den noch 2 den 10 julij noch

11 [Jan int Gasthuijs] staet in t rodt van Lucas van Stende den [7] julij [2] Jan Breteler den 26 julij 3 den 5 aug: noch 2 den noch 1 Lesschers rott 5 Keyser Geert den Jacobus Attendael den 13 julij 3 Gisbert Bresser den.. 1 Lesschers rodt 5 Hindrick Munninck den 7 junij 2 den 5 julij noch 2 Jan ten Katte den den 10 julij noch 2 Geert Keijser den den noch 2 den noch 2 den noch 1 Gerrit Groensmit den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den 12 julij noch 2 de korffmaker den den noch 1 den 14 julij noch 1 Jan Derricksen den den noch 1 Gerrit de Wilde den den noch 2 den noch 1 De Lesscher den den noch 4 den noch 2 den 3 julij noch 2 Lenart van Openheem den den noch 1 den noch 1 den noch

12 Hindrick Poeckers Thonis Speckinck den 5 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den 7 julij noch 1 den 9 aug: noch 1 Willem Jansen den den noch 2 Jan Schoppinck den 3 julij 1 den noch 2 den 31 julij noch 1 Anne van Schoppinck den.. 1 Hindrick Poeckers rodt 6 Egbert Salkers den 3 junij 2 den noch 1 den.. julij noch 1 den 9 julij noch 1 den noch 1 den 25 aug: noch 1 Jan Spannemaecker den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 den 7 julij noch 2 den 2 aug: noch 1 den.--- noch 2 Lucas Joms den den noch 1 den 25 noch 1 den 5 julij noch 2 Mr. Gerrit Tijthoff den den 5 julij noch 2 den 5 julij noch 3 Lambert Enxsinck den den noch 1 den noch 1 den noch 2 Gerrit Dillinck den den noch 1 den noch 1 den 8 julij noch

13 Hindrick Poecker den den noch 2 den noch 2 den 19 julij noch 1 Hindrick ten Hulstbeecke den den noch 1 Adam Kemmena rodt Jan Eskes den 3 junij 4 turff van junij 1664 den den Werner Arentsen den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 den noch 2 Esse Wisselinck den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Berent Lansinck den den 18 julij noch 1 den noch 2 Jan Simerinck den den noch 3 den noch 1 den 3 julij noch 1 Geert ten Brinckhuijs den den 19 noch 1 den noch 1 Haen Lulbert den Kres Lubbert den den Grete van Sutphen den 17 julij 1 Adam Kemmena 7 Adam Kemmena den 22 junij 2 den noch 1 den noch 1 den 5 julij noch 1 den 13 julij noch

14 Jan Lansinck den Berent Wichtoen den Gese Vichtoen? den den Roloff van Lonneker den Lambert ter Beeck den den 14 julij 1 den 19 aug: noch 1 Lambert Wolters den den 4 aug: noch 1 Jan van Epe den den 5 julij noch 1 Egbert ten Velthuijs Gerrit van Delden den 15 junij 2 den noch 1 den 8 julij noch 1 den 15 julij noch 1 Willem Lamberts den den noch 1 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 2 den 4 julij noch 2 Egbert ten Velthuijs den den noch 2 Arent van Lonneker den den 5 julij noch 1 den 10 julij noch 1 Berent Alinck den 4 julij 5 den 4 julij noch 2 Egbert ten Velthuijs rodt 8 Hindrick Bartels den 3 junij 1 den noch 1 den 18 julij noch 1 Hindrick Mollekinck den 5 junij 2 den noch 2 den noch

15 den noch 1 Lambert Muller den den noch 2 den. --- noch 2 Walkatte den den noch 1 den noch 2 den noch 2 Marten van Bilefelt den den noch 1 den noch 2 Berent Hinninck den den. --- noch 1 den noch 1 Hermen ten Velthuijs den Laurens Brouwers Gerrit Gerritsen den 13 junij 2 den noch 2 den noch 1 den 6 julij noch 1 Berent Hermensen den den noch 2 den noch 2 den 27 aug: noch 1 Jan Keijser den den noch 1 Derrick Lambertsen den den 13 julij noch 1 den noch 1 den noch 1 Claes Andres den Lambert Willemsen, een timmerman den den noch 1 den noch 1 den 14 julij noch 1 Gerrit Lamberts den den 3 julij noch 2 den noch 1 Laurens Brouwers rodt 9 Jan Gerritsen den 3 junij

16 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 Roloff Eskens den 5 junij 1 den noch 1 den noch 1 de wed: Laijte den den noch 1 Spit Jurijen den Albert Scheper den den noch 1 Lambert Berninck den Hindrick Gerberinck den den noch 1 Stuvert den den noch 1 Geert Vockerinck den den noch 1 den noch 1 den noch 1 Gerrit ten Woesthoff den den 14 julij noch 1 Egbert Alinck rodt Jan inde Olimolle en voor Olden Dorff den 3 junij 1 Hindrick ten Damme den 5 junij 1 Timmer Jan den den noch 1 den noch 1 den noch 1 Egbert Willemsen den Jan Gerritsen den den noch 1 Hermen Werninck den den noch 2 den 4 julij noch

17 Egbert Alinck 10 Geert Fastert den 24 junij 1 den noch 1 den 15 julij noch 1 Spit Hermen den den 3 julij noch 1 Hindrick Hummelen den den noch 1 den 3 julij noch 1 den 8 julij noch 1 Chrispinus Jan Levij den 14 junij 2 den 5 julij noch 2 Burgemr. Berck den den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den 8 julij noch 1 Hermen van Esschede den Lubbert Nijlant den den noch 2 den noch 1 Chrispinus Hesslincks rodt 11 Jan van Vors den 5 junij 2 den noch 1 den noch 1 Geert Peterinck den den noch 2 den noch 2 den noch 1 Esken ten Camphuijs den den noch 1 den noch 1 den noch 2 den 8 julij noch 2 Berent Stuithoff den Lambert Hesselinck den den noch 2 den noch 2 den noch

18 den noch 2 Wolter ten Dassel den den noch 2 den noch 1 Chrispinus den den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Hermen Nijlant den den noch 2 den noch 2 den 2 aug: noch 1 Jan Strenge den den noch 2 Jan Martin den den noch 1 Clooster Willems rodt den 5 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 den noch 1 Hermen Jansen den den noch 2 Albert ten Bus den den noch 2 den noch 1 Lubbert Deterinck den den noch 1 den noch 1 den noch 1 Closter Hindrick den den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den [3 julij] --- noch [2] is abus Jan Wesselinck den den noch 1 den noch 1 den noch 2 Jacob Hummelns den den noch 1 den noch

19 den noch 1 Clooster Willem 12 de jonge Jan Lansinck den 17 julij 2 den 15 julij noch 1 Pijpers Martin den Pijpers Andres den Jan Eskes den Lucas Daminck den 3 julij 2 den noch 1 den 8 julij noch 1 den noch 1 den noch 2 Jan Lamij den 4 julij 2 Hermen Hummelns den 7 julij 1 Closter Willem Lucas Kalter den 8 julij 1 Portenars Willem 13 Stoffer Hamsinck den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 Lambert Smitdorp den den noch 1 den noch 1 Coep Hanninck den den noch 2 den noch 1 de wed. Anna den den noch 4 den noch 2 den noch 2 den noch 4 Hermen Helmich den den noch 2 den noch 2 den noch 2 Berent de Bisschopsmuller den den noch 3 den noch

20 Egbert Hermensen den den noch 2 den noch 2 den noch 1 Willem ten Damme den den noch 2 den noch 2 den 12 julij noch 1 Thonis Speckinck den Geert inde Stall den Poteners Willem Jan van Werssel den 7 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 [Egberts Hermensen] staet int vorige blatt den [10] --- [2] Hermen ten Damme den den noch 4 Gerrit Gerritsen den den noch 2 de wed: Jacob Hindrix den den noch 2 den noch 3 [Berent Hindrix] staet hijer voer ende is die bisschops mulder den [23] --- [2] Poteners Willem 14 Jan Hamsinck den 28 junij 1 den noch 1 den noch 4 Willem ter Maet den 8 julij 1 Poteners Willem den 12 julij 1 den noch 1 den noch 1 den 21 julij noch 1 Lucas van Borne 15 Frans Focke den 3 junij

21 Steffen Erkinck den Wessel Gerritsen den den noch 2 den noch 1 den 13 julij noch 2 den noch 1 Jan Frans den den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 Arent van Losser den den noch 2 den noch 2 den 24 aug: noch 1 Berent Pott Tegeler den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 10 {in de rechter marge}: den 15 1 voer den 15 1 den den den Thonis Hummelinck den den noch 2 den 13 julij noch 1 Lucas van Borne Hermen Greve den 12 junij 1 den noch 1 Derrick Melinck den den noch 3 den noch 4 den noch 2 Lucas van Borne den de wed: Gerrit Hamsinck den den noch 1 Swavert Wigger den den 4 julij noch 1 den 8 julij noch

22 Jan ten Leerkatte den 5 julij 2 Lucas van Borne 15 Thomas Vastert den 13 julij 1 den 13 julij noch 1 den 15 julij noch 2 Jan Frije Wolderinck den 12 junij 4 den 13 noch 4 den noch 5 Jan uuijt ten Ham den Roloff Loesinck den den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Frerick Koijtenbrouwer den 17 julij 2 den 19 julij noch 2 Marten Kock den 14 aug: 2 Jan Frije rodt 16 Claes Vechman den 6 junij 2 Steffen Bloemen den 6 junij 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 1 den 8 julij noch 1 Lambert Huls den Jan Vrije den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 3 {in de rechter marge}: den 11 julij 3 voer [Geert Bloemen] niet 43 44

23 Esken Melinck den den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Michel Jacobs den Derrick Kock den den noch 2 den noch 1 den noch 2 den 22 julij noch 1 den noch 1 Lenart van Stendes rodt Gaffelbroeck den 3 junij 1 den noch 2 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Jan ten Damme den 3 junij 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Lenart van Stende den 5 junij 2 den noch 2 den noch 2 den noch 1 den noch 3 Haegedoren den 5 junij 1 den noch 2 den noch 2 den noch 1 Jasper Hamsinck den 5 junij den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 11 Hindrick van Caenen den 6 junij 2 den noch 2 den 10 julij noch

24 Jan ten Grotenhuijs den den noch 2 den noch 1 den noch 2 den noch.. {in de rechter marge}; den 3 julij 1 Rombout Smit den Claes Helmich den den noch 2 den noch 2 den noch 2 Lenart van Stende rodt 17 Thomas ten Grotenhuijs den 12 junij 1 den noch 2 den noch 2 den noch 1 den noch 2 den 22 noch 2 den noch 3 Jan int Gasthuijs den den noch 2 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den 1 julij noch 2 Jacobus Munninck den den noch 2 den noch 2 den noch 1 Wessel ten Camphuijs den Gerrit Wolters den den noch 1 den 7 aug: noch 1 den noch 1 den noch 1 Burgemr. Waterham den Berent Pott Geert van Loet den 12 junij 2 den noch 1 den noch 2 den noch 1 den noch

25 den noch 2 den noch 1 den noch 1 Albert van Almeloe den den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den 4 julij noch 2 den noch 2 {in de rechter marge}: den 11 julij noch 1 Frederich Bloemen den den noch 2 den noch 1 Rothert Kloet den 15 julij 2 Trijne moe den 16 aug: 2 Rodt 18 Berent Pott Coster Jan van Bus den 3 junij 2 den noch 1 den noch 1 den 15 aug: noch 1 Lubbert ter Maete den 3 junij 1 den noch 2 den 12 julij noch 1 Gerrit Seijen den 5 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 de jonge Bisschopsmoller Jan den 5 junij 1 den noch 2 den noch 1 Berent Pott Coster den den noch 2 den noch 1 den noch 2 den noch 2 noch 2 {in de rechter marge}: den noch 2 den noch 1 den noch 2 den noch

26 Gerrit van Boeckhoff den den noch 2 Gerhardus Helmich den den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Hindrick Duvelshoff rodt Hindrick Duvelshoff voer torff voer torff den 3 junij [2] 2 den noch 1 den noch 3 den noch 1 Albert Kappelhoff den 3 junij 1 den noch 2 Jan Lubberts den den noch 1 den noch 1 Licentiaet Roscamp den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 1 de wed: Beeckers den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch.. Lambert Telckhuijs den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Jan Hulsman den den noch 1 Lambert Lefers den Hindrick Seije den noch 2 Joachim Jansen den den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch

27 Hindrich Duvelshoff 19 Andres Nijtert den 12 junij 3 den noch 3 den 6 julij noch 1 den 7 julij noch 2 Derrick Verheijden den den noch 3 den noch 2 den noch 1 den noch 2 Roloff Suilinck Bestiaen Voorst den 12 junij 1 den noch 4 den noch 2 den noch 1 Gertken Werninck den Gerrit Stuithoff den den noch 1 den noch 2 Andres Hamsinck den 31 julij 1 Roloff Suilinx rodt 20 Wernardt Simerinck boeden den 4 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 2 noch 1 Hindrick Wolberinck den 3 junij 1 den 10 junij noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Geert Enxsinck den 3 junij 1 den noch 2 den noch 2 den noch 1 Willem Oelen den den noch 2 den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Thonis Muller den

28 den noch 2 den noch 1 Gerrit Herberts den den noch 2 Lint Claes den den noch 1 den noch 1 Hermen Rechteren rodt 21 Peter Groensmit den 3 junij 2 den noch 2 Willem Wolberinck den den noch 1 den noch 1 Gerrit Rosen den den noch 1 den noch 1 Hindrich Wollaecken den den noch 1 Gerrit van Haexbergen den den noch 1 den noch 1 den noch 2 Hermen Litsenborch den den noch 1 den noch 1 den noch 2 Gerrit Jansen den den noch 1 Hermen Rechters den den noch 1 den 13 junij noch 1 den noch 1 den noch 1 Wolter Rechters den XI julij 2 Hermen Rechteren 21 Hindrik Klopmaker den den noch 1 den noch 1 den noch 1 Jonge Jan Cloet den

29 Spit Jan den Merten Scher den den noch 1 den noch 1 den noch 1 Albert Deppenbroeck den den 10 julij noch 1 den noch 1 den 11 julij noch 1 den noch 1 Jacob Enxsinck den den noch 2 den 12 julij noch 1 den noch 1 Geert Sobbenbus den den noch 1 den noch 1 den 14 julij noch 1 Maselant Peter van Alen den 12 junij 1 den noch 1 den noch 2 den noch 1 den 13 julij noch 1 den 14 julij noch 1 den noch 1 den 4 aug: noch 1 Lambert Kistemaecker den den noch 1 den 3 julij noch 1 den noch 1 den 5 7b noch 2 B. Pottken doer Hindrick Smit en Gerrit van Rijssen den den 15 julij noch 1 Jan Maseland rodt 23 Hermen Tijman den 3 junij 1 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Jan Duvelshoff den 7 junij 2 den noch

30 Jan Maselandt den den noch 2 den noch 4 den noch 2 den noch 2 den noch 1 Thonis Maselandt den den noch 1 Gerrit Steenbeecke den den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Geert ten Wostenhoff den den noch 1 den noch 2 den noch 2 Gerrit Berentß den den noch 1 den noch 2 den noch 1 noch 2 Jacob ten Vrucht den den noch 2 Gerrit Paesschens rodt Jan Koijtenbrouwer den 5 junij 2 den noch 1 den noch 2 Arent Pott den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 3 den noch 3 den noch 1 ten Ham den den noch 2 Hindrick Roters den den Derrick ten Vucht voer Olden Loeff den 10 julij 1 den 14 aug: noch 2 den 24 aug: noch 2 Otten Greete den den noch

31 den noch 2 den noch 1 Hermen van Alstede den den noch 2 den 10 aug: noch 2 Gerrit Paesschen 24 [Alken van Cleve voer Schepers Hermen en staet hijer onder het blatt] [den 20 junij] [1] Jan Jansen gecocht van Beerten Willem den den noch 1 Willem Reijnkens den den noch 1 den 7 julij noch 2 den 7 julij noch 1 Schepers Hermen int huys van Arent van Cleve den 20 junij 1 den 14 julij noch 1 Gerrit Paesschen den 5 aug: 1 Geert van Losser Evert ten Luttekenhuijs den 15 junij 1 den noch 1 Geert van Lossers rodt 25 Lubbert Sirinck den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 noch 2 Reijneert den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 Swartejaen den den noch 1 den noch 2 Geert Vogelsanck den den noch 1 Prosper Beecke den den noch 2 den noch 5 den noch

32 Geert van Losser den den noch 2 den noch 1 den noch 1 Arent Jansen den den noch 1 de wed: Jan van Deventer den den noch 5 den noch 2 den noch 4 den 17 julij noch 1 de wed: Luttekenhuijs den den noch 2 den 13 julij noch 1 Berent Langers rodt Hindrick Holtcamp den 3 junij 2 den noch 2 den [19] noch [1] Arent Tenckinck den 3 junij 1 den noch 1 den noch 2 den noch 1 den noch 1 Jan Hamsinck den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 Severin den 5 junij 2 den noch 2 den noch 2 Roloff Werninck den den noch 2 den noch 2 Jan Corthorst den 5 junij 2 den noch 2 den noch 2 den noch 1 den noch 2 {in de rechter marge}; den 13 1 Gerrit van Rijsen den den noch 1 Adem Baterbas den den noch 3 den noch

33 den noch 1 den noch 1 Berent van Langen 26 Derrick Helmich den 14 junij 1 den noch 1 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Olde Jan Cloet den den noch 1 Fenne Rickers een voer van Beerten Willem gecocht den Beerten Willem den Jan Mettinck den den 7 julij noch 1 Spit Jan den den noch 1 den noch 1 Schoel Hermen Burgemr. Holman den 13 junij 2 den noch 2 den 4 julij noch 2 Podt Hindrick den Poel Jan den den 27 julij noch 1 den 27 julij noch 1 Jan Brant den den noch 2 den noch 1 den 3 julij noch 1 den 13 julij noch 1 Alken Corts den 4 julij 1 Jenne Oinck den 14 julij 1 Schoel Hermens rodt 27 Mr Michel den 5 junij 1 den noch.. Wolter Gerritsen den 5 junij 2 den noch

34 den noch 2 den noch 1 Jan ter Stege den noch 1 den noch 1 den noch 1 Loe Jan den den noch 1 den noch 2 den noch 1 den noch 2 Michel Derricksen den den noch 2 den noch 2 Albert Berents den den noch 1 de wed: van mr. Kort den Evert Alincx rodt Vrou Nijters den 3 junij 2 den noch 4 den noch 3 den noch 3 den noch 2 den noch 1 Vrou Helmich den 3 junij 4 den noch 2 den noch 4 den noch 3 Leonardt de Lange den 3 junij 1 den noch 1 den noch 1 Thonis Schaep den den noch 2 den noch 2 den noch 2 Jan Alinck den den noch 2 Jan Lubberts den den 5 julij noch 1 B. Pott den Evert Alinck 27 B. Pott den 19 julij

35 den noch 3 Jan Bloemen den 14 julij 2 den noch 1 den 17 julij noch 4 Jan Muller 28 Jan Lucas den 1 junij 1 den noch 1 den 12 noch 2 den noch 1 den noch 1 de wed: Eijlers den den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 2 Rentmr Laen den den noch 2 den 5 7b noch 2 den noch 2 den noch 2 {in de rechter marge}: den noch 2 den noch 2 Docter Hulst den den noch 1 den noch 1 den noch 3 den noch 3 Sweer van Almelo den den noch 1 den noch 1 den 14 julij noch 1 den 3 7b noch 2 den noch 1 Hoffeijer den den noch 2 den noch 2 den noch 2 den noch 4 Albert Suchtoe den den noch 1 den 10 julij noch 1 den noch 1 Jan Muller 69 70

36 Jan Muller den 13 junij 2 den noch 2 den noch 1 den noch 2 den noch 2 den noch 4 den 17 aug: noch 1 Hermen ter Maet den den noch 1 den 17 aug: noch 1 Hindrick Albecke den 17 junij 2 den noch 2 den 15 julij noch 2 den noch 1 Jan inden Stall den 8 julij 1 den 14 aug: noch 2 Mr. Spaen den 8 julij 2 Jan Muller 29 de heer Proest? den 3 julij 4 den noch 1 Lambert Duvelken Andres Smit den 3 junij 1 den noch 2 den noch 1 den noch 1 Gesemoe den den noch 2 Aleff Kuijper den den noch 3 den noch 1 den noch 1 den noch 1 Kennedij den den noch 1 den 1 julij noch 2 Burgemr. Vrede den den noch 2 den.. -- noch 4 Lambert Duvelken den den noch 3 den noch

37 Lambert Duvelken Hindrick Rickert den 9 junij 2 den noch 2 den noch 1 den noch 1 de wed: Gronhart den den noch 2 den noch 1 den noch 3 den noch 1 den noch 2 den noch 2 Berent in die Westerick den den noch 1 den noch 4 den noch 2 den noch 1 den noch 1 den 12 aug: noch 2 Gerrit Ginck den den noch 1 den noch 1 den noch 1 den noch 1 den 4 julij noch 1 den 5 julij noch 1 Heer Gerlacus den Robert de Haen Ten Broeck den 15 junij 1 Derrick Lucas van Albert van Almelo den Robert Haenen rodt 32 de wed: Hindrick Helmich den 5 junij 4 den noch 3 den noch 3 den noch 5 den noch 3 den noch 2 Gerrit Wessels den 5 junij 1 den noch 2 Geert Bloemen den 7 junij 2 den noch 2 den noch 1 den noch

38 {in de rechter marge}; den noch 1 voer Lambert Willemsen den den noch 3 den noch 3 den noch 1 Hindrick Tenckinck den den noch 1 den 10 julij noch 1 Cornelis Middendorp den 8 junij 2 den noch 2 den noch 1 Geesken Veltcamp den den noch 2 den noch 1 Lambert van Borne rodt Lambert Kistemaecker den 3 junij 2 den 6 junij noch 3 den noch 1 den noch 1 den noch 3 Swer Peterinck en haere {?} den ½ ½ den noch ½ ½ den noch ½ den noch 1/1 [Lambert Kistemaecker] noch staet hijer boven den [6] --- [2] den [6] --- noch [1] Lambert van Borne den Jacob ten Grotenhuijs den den noch 1 den noch 4 den noch 1 Kerckerinck den den noch 1 den noch 2 den noch 2 Elsken Kistemaecker den Willem Hesselink den 14 junij 2 den noch 1 den noch 2 den 5 junij noch 1 Hindrick Kistemaecker den

39 den 18 julij noch 2 Gerrit de Weldraeijer den den noch 1 den noch 2 den 5 julij noch 1 den 7 julij noch 1 den noch 1 Frans Abel den den 5 julij noch 1 den noch 1 Index? de wed. Anna Gesemoe Reijneert Swartejaen Abel Frans Albecke Hindrick Alen, van Peter Alinck Berent Egbert , 32, 33 Evert , 68 Jan Alincx Evert Almelo, van Albert Sweer Almeloe, van Albert Alstede, van Hermen Andres Claes

40 Arentsen Werner Arnem, van Berent Attendael Jacobus Bartels Hindrick Baterbas Adem Beeck, ter Lambert Beecke Prosper Beeckers de wed: Beerten Willem , 65 Berck Burgemr Berents Albert Berentß Gerrit Berninck Lambert Bilefelt, van Marten Bisschopsmoller Jan Bisschopsmuller, de Berent Bloemen Frederich Geert , 44, 74 Jan Steffen Boeckhoff, van Gerrit Boijs Claes Borne, van Lambert , 75, 76 Lucas , 40, 42, 43 Brant Jan Bresser Gisbert Breteler Jan , 19, 20, 21 Brinckhuijs, ten Geert Broeck, ten? Bromlentes??

41 Brouwer Laurens , 29, 30 Willem , 16, 17, 18 Brouwers Willem , 17 Bus, ten Albert Bus, van Jan Caemen, van Geese Caenen, van Hindrick Camphuijs, ten Esken Wessel Cleve, van Alken Arent Cloester Willem Cloet Jan , 65 Clooster Willem , 37 Closter Hindrick Willem Corthorst Jan Corts Alken Daminck Lucas Damme, ten Hermen Hindrick Jan Willem Dassel, ten Wolter Delden, van Gerrit Deppenbroeck Albert Derricksen Jan Michel Deterinck Lubbert Deventer, van de wed: Jan Dillinck Gerrit Dorff Olden

42 Duvelken Lambert , 72, 73 Duvelshoff Hindrich Hindrick , 51 Jan Eijlers de wed: Enxsinck Geert Jacob Jan Lambert Enxsman Gerrit Epe, van Jan Erkinck Steffen Eskens Roloff Eskes Jan , 37 Esschede, van Hermen Fastert Geert Focke Frans Frans Jan Frije Jan , 43, 44 Gaffelbroeck? Gasthuijs, int Jan , 47 Gerberinck Hindrick Gerlacus Heer Gerritsen Gerrit , 40 Jan , 32 Wessel Wolter Ginck Gerrit Reijnt Greve Hermen Groensmit Gerrit Peter Gronhart de wed: Grotenhuijs, ten Jacob

43 Jan Thomas Haegedoren? Haen Lulbert Haen, de Robert , 74 Haenen Robert Haexbergen, van Gerrit Ham, ten? Ham, uuijt ten [ ] Jan Hampsinck Jan Hamsinck Andres de wed: Gerrit Jan , 64 Jasper Stoffer Hanninck Coep Hegehuijs Hindrick Heggehuijs Hindrick Helmich Claes de wed: Derrick Gerhardus Hermen Hindrick Vrou Herberts Gerrit Hermensen Berent Egbert Egberts Hesselinck Chrispinus Lambert Hesselink Willem Hesslinck Chrispinus , 34, 35 Hindrix Berent de wed Jacob Hinninck Berent

44 Hoffeijer? Hoffslach Docter Holman Burgemr Holtcamp Hindrick Huls Lambert Hulsbeecke, ten Hindrick Hulsinck Jan Hulsman Jan Hulst Docter Hummelen Hindrick Hummelinck Thonis Hummelns Hermen Jacob Jacobs Michel Jansen Arent Gerrit Hermen Jan Joachim Willem Joms Lucas Kaemen, van Gese Kalter Lucas Kappelhoff Albert Katte, ten Jan Keijser Geert Jan Kemmena Adam , 25, 26 Kennedij? Kerckerinck? Keyser Geert Kistemaecker Elsken Hindrick

45 Lambert , 75, 76 Kloet Berent Rothert Klopmaker Hindrik Kock Derrick Marten Koijtenbrouwer Frerich Frerick Jan korffmaker de Kort de wed: mr Kres Lubbert Kuijper Aleff Laen Rentmr Laijte de wed: Lamberts Gerrit Willem Lambertsen Derrick Lamij Jan Lange, de Leonardt Langen, van Berent , 65 Langer Berent Lansinck Berent Jan , 37 Leerkatte, ten Jan Lefers Lambert Lescher? Lesscher? De Levij Jan Lijdt de weduwe Derick Lint Claes