ONTWIKKELING VAN DE BIOTECHNOLOGIE
|
|
- Bertha de Winter
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 ONTWIKKELING VAN DE BIOTECHNOLOGIE Biotechnologie omvat technieken en productieprocessen waarbij gebruik wordt gemaakt van levende organismen of delen van organismen. Erfelijkheidsmateriaal Friedrich Miescher ( ) probeerde uit kernen van cellen eiwitten te isoleren, maar vond een stof met zure eigenschappen. Hij noemde die stof nucleïnezuur. De meeste wetenschappers dachten met Miescher dat de eiwitten verantwoordelijk waren voor overerving van kenmerken. Walther Flemming ( ) zag in 1879 draadjes in celkernen. Bij celdeling verdubbelden de draadjes. Die draadjes werden chromosomen genoemd omdat ze makkelijk kleurstof opnamen (chroma = kleur; soma = lichaam). De chromosomen bestonden uit nucleïnezuur en eiwitten. Na de herontdekking van de erfelijkheidswetten van Mendel ( ) in de 20 e eeuw bleek er een verband te zijn tussen de chromosomen en de erfelijke eigenschappen. Pas in 1952 werd bewezen dat de erfelijkheid in het nucleïnezuur zit en niet in de eiwitten. In 1953 werd de structuur van het DNA opgehelderd door Jim Watson en Francis Crick, waarbij ze in belangrijke mate steunden op het onderzoek van Rosalind Franklin en Maurice Wilkins. Desoxyribonucleïnezuur (DNA, deoxyribo nucleic acid) is het erfelijkheidsmateriaal en bevat alle informatie om een organisme te laten ontwikkelen, groeien en functioneren. De erfelijke eigenschappen van een organisme zijn vastgelegd in het DNA van iedere cel. Het DNA geeft aan hoe een cel zich moet gedragen. Het is een soort centraal archief. DNA is voor te stellen als een lange ketting met vier soorten kralen. De ketting bestaat uit draden van suikers (desoxyribose) en fosfaten en de kralen zijn moleculen van stikstofbasen, weergegeven met de letters A (adenine), C (cytosine), G (guanine) en T (thymine). Zij vormen de letters van het genetisch alfabet. Drie opeenvolgende letters vormen steeds een woord. Eén bepaald kenmerk van een organisme wordt op het DNA gecodeerd weergegeven door middel van een zin van een paar duizend woorden. De totale code voor één bepaald kenmerk noemt men een gen. Op het DNA liggen genen en één gen representeert één kenmerk, in feite een eiwit. Elk levend wezen op aarde heeft in elke cel DNA waarop dezelfde genen liggen. Klassieke biotechnologie Biotechnologie bestaat eigenlijk al heel lang. Het door de mens doelgericht selecteren van gunstige kenmerken bij planten (veredeling) en dieren (domesticatie; fokken) is hiervan een voorbeeld. Woordenboeken omschrijven biotechnologie als een wetenschappelijke techniek die gebruik maakt van micro organismen om een grote variatie van producten te maken. Micro organismen zijn organismen die slechts bestaan uit één of enkele cellen zoals bacteriën, schimmels en gisten (eencellige schimmels). Gist is door de eeuwen heen gebruikt bij het maken van brood, bier en wijn. Voor de productie van antibiotica zoals penicilline worden schimmels gebruikt. Waterzuivering en compostering zijn mogelijk door het werk van bacteriën. Dit zijn allemaal voorbeelden van klassieke biotechnologie. Moderne biotechnologie Tegenwoordig brengt men biotechnologie vaak in verband met genetische manipulatie, het gericht en direct aanbrengen van veranderingen in het erfelijk materiaal (DNA) van een 1
2 levend wezen. Het doel is dan de gevolgen van deze verandering te onderzoeken en/of te gebruiken. Moderne biotechnologie of genetische manipulatie voorstanders noemen het liever genetische modificatie of gentechnologie is een belangrijke techniek in de biotechnologie. In het Engels heet het genetic engeneering. De bouw van DNA en de manier waarop erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd op het DNA is voor alle organismen hetzelfde. Dit biedt in principe de mogelijkheid een stukje DNA met de daarop vastgelegde eigenschap over te brengen van één organisme naar een ander soort organisme. Men knipt bijvoorbeeld uit een mensencel (met behulp van bepaalde enzymen) een stukje DNA dat de boodschap voor het maken van insuline bevat, en brengt dat over op het DNA van een bepaalde bacterie. Die gaat vervolgens menselijk insuline maken. Bovendien geeft de bacterie deze nieuwe eigenschap door aan het nageslacht zodat binnen afzienbare tijd een zeer groot aantal bacteriën over de eigenschap beschikken en de insulineproductie kan voldoen aan de behoefte onder diabetici. De techniek van het overbrengen van een erfelijke eigenschap van het ene organisme naar een ander organisme noemt men recombinant DNA technologie. Een organisme waarin een erfelijke eigenschap van een andere soort is ingebracht noemt men een transgeen organisme. De recombinant DNA techniek kan risico s met zich meebrengen voor mens en milieu. Door veranderingen in het DNA van bacteriën kunnen die misschien nieuwe ziekteverwekkende eigenschappen krijgen. Wanneer transgene planten in de vrije natuur terecht komen, kunnen zij misschien het natuurlijk evenwicht verstoren. Op initiatief van Paul Berg die in 1971 als eerste de recombinant DNA techniek met succes uitvoerde besloten onderzoekers voorlopig af te zien van experimenten met recombinant DNA (moratorium). In de wetenschap was een dergelijke beslissing nooit eerder genomen en het illustreerde het verantwoordelijkheidsbesef van de betrokken onderzoekers. Nadat er afspraken gemaakt waren over de voorwaarden waaronder DNA onderzoek verricht mocht worden (controlecommissies; vergunningenstelsel) werd in 1975 het moratorium opgeheven. In veel landen zijn adviescommissies aangesteld die de ethische en maatschappelijke gevolgen van de recombinant DNA techniek en andere biotechnologische ontwikkelingen op de voet volgen. Grootschalige enzymproductie Genetische gemodificeerde micro organismen worden vooral gebruikt voor grootschalige productie van enzymen. Enzymen zijn eiwitmoleculen die onder invloed van DNA in cellen worden gemaakt en tot doel hebben om chemische reacties sneller te laten verlopen. Bij hoge temperatuur gaan ze kapot en werken ze niet meer (denaturatie). Er zijn allerlei toepassingen voor enzymen. In wasmiddelen zitten tegenwoordig enzymen die zorgen voor het verwijderen van eiwit en vetvlekken bij een temperatuur lager dan 60 o C. Ook bij kaasbereiding worden enzymen gebruikt. Om kaas te maken moet de melk eerst ingedikt worden (stremmen). De hiervoor gebruikte enzymen (chimosinen) zijn afkomstig uit lebmagen van geslachte kalveren. Dat is voor sommige mensen (hindoes; veganisten) een reden om geen kaas te eten. Door in een bepaalde gistsoort runder DNA in te bouwen dat codeert voor het juiste enzym kunnen de gistcellen nu ook chimosinen produceren. Of deze vegetarische kaas succes zal hebben, staat nog te bezien want de Nederlandse consument staat zeer kritisch tegenover voedingsmiddelen die met genetisch gemodificeerde organismen gemaakt zijn. 2
3 Enzymen kunnen worden ingezet bij het terugdringen van het mestprobleem. Varkens en kippenvoer bevat fosforverbindingen. De dieren hebben wel fosfor nodig maar een groot deel van de fosforverbindingen bestaat uit fytaat dat ze bij hun spijsvertering niet kunnen afbreken. Het gevolg is dat er alleen al in Nederland per jaar honderd miljoen kilo fytaat in de mest terecht komt en dat is slecht voor het milieu. Fytase is een enzym dat fytaat kan afbreken. Door fytase aan het voer toe te voegen wordt fytaat bij de spijsvertering wel afgebroken en kan voor een groot deel door het dier gebruikt worden. Er komt 25% minder fosfaat in de mest terecht. Genetisch gemodificeerde micro organismen kunnen fitase grootschalig produceren, maar er is weinig bekend over de gevolgen als zo n gewijzigd micro organisme in het milieu terecht komt. Biotechnologie in de landbouw Al heel lang probeert men eigenschappen van planten te verbeteren. Door kruising van bijvoorbeeld twee verschillende aardappelrassen kunnen gunstige eigenschappen in het nageslacht worden verenigd. Het is echter een tijdrovende methode. Bovendien is moeilijk in te schatten welke eigenschappen de nieuwe generatie precies zal hebben. Kruising is alleen mogelijk tussen twee organismen van dezelfde soort. De recombinant DNA techniek biedt hele nieuwe mogelijkheden. Eén gunstige eigenschap kan ingebracht worden in het DNA van een plant. Maar belangrijker is dat men goede eigenschappen van verschillende plantensoorten kan combineren. Men is er inmiddels in geslaagd verschillende transgene planten te maken. Er zijn bijvoorbeeld abrikozenbomen die immuun zijn voor een virus dat door bladluizen wordt overgebracht. Er is een nieuw aardappelras dat slechts één soort zetmeel vormt. Deze aardappelen zijn veel makkelijker te verwerken tot allerlei producten. Sinds 1996 worden gemodificeerde sojaplanten verbouwd die bestand zijn tegen een herbicide. Het verbouwen van genetisch gemodificeerde planten die immuun zijn voor ziekten en plagen kan leiden tot een grotere oogst en minder gebruik van bestrijdingsmiddelen. Biotechnologie in de veeteelt Eind jaren tachtig slaagde men erin eicellen van zoogdieren buiten het moederlichaam te bevruchten (in vitrofertilisatie). Het embryo dat zich in de reageerbuis ontwikkelt, kan gesplitst worden. Er kunnen per embryo vier à vijf erfelijk identieke dieren (klonen) groeien. Op deze manier levert een geschikt fokpaar meer nakomelingen. In diezelfde tijd ontstond het plan om door recombinant DNA techniek het menselijk lactoferrine gen in te brengen in het DNA van runderen. Lactoferrine is een eiwit dat gebruikt kan worden voor de productie van een medicijn tegen ernstige darminfecties. Het komt onder andere voor in moedermelk en werkt als een natuurlijk antibioticum. De stier Herman is het wat schamele eerste resultaat van deze technieken, maar heeft inmiddels nakomelingen verwekt. Vier dochters van Herman hebben in 1996 voor het eerst kalveren gekregen waarna de melkgift op gang kwam. Deze melk bevat menselijk lactoferrine. Er is in Nederland veel te doen geweest over de transgene stier Herman. Dierenbeschermingsorganisaties maken bezwaar tegen ingrepen die de eigenheid van dieren aantasten. Mede onder druk van de publieke opinie heeft het ministerie van Landbouw in 1996 het Leidse biotechnologiebedrijf Pharming bv opgedragen om de productie van lactoferrine volgens deze methode te staken de stier Herman te laten slachten. Gelukkig 3
4 heeft het natuurhistorisch museum Naturalis zich over Herman ontfermd en maakt hij de rest van zijn bestaan deel uit van de permanente expositie over biotechnologie. Biotechnologie en de mens Wetenschappers over de hele wereld zijn al sinds 1970 bezig met het bepalen van de genenvolgorde in het menselijk DNA. Doel van het onderzoek is het menselijk genoom in kaart te brengen. Het genoom is de totale volgorde van de genen op de verschillende DNAsnoeren. In 1988 is daartoe de Humane Genome Organisation (HUGO) opgericht. Onderzoekers besloten samen te werken. Afgesproken is dat de resultaten vrij toegankelijk zijn voor de gehele mensheid. Het is een bijzonder tijdrovend en duur project. Men verwacht hiermee klaar te zijn in Niet iedereen is enthousiast over HUGO. Critici vinden dat het teveel geld en tijd kost en te weinig direct bruikbare informatie oplevert. Zij vinden het belangrijker om in het menselijk DNA gericht op zoek te gaan naar genen die bij bepaalde ziektes horen. Mensen met een erfelijke ziekte hebben ergens in hun DNA één of meerdere verkeerd werkende genen. Als het om een ernstige aandoening gaat, zal de keus moeilijk zijn om wel of geen kinderen te krijgen. Gelukkig is tegenwoordig van een aantal afwijkingen bekend door welk gen ze worden veroorzaakt. Aan de hand van een erfelijkheidsonderzoek kan worden bepaald hoe groot de kans is dat een eventueel kind van een ouderpaar de ziekte zal hebben. Een andere mogelijkheid is om vroeg in de zwangerschap het DNA van het ongeboren kind te laten onderzoekendoor middel van een vruchtwater punctie. Men kan dan vaststellen of het ongeboren kind het gen voor de ziekte heeft geërfd. Hoe men bij een positieve uitslag dient te handelen wordt er niet bij verteld. De kennis over het menselijk genoom neemt in snel tempo toe. En daarmee ook het aantal erfelijke aandoeningen dat bij een ongeboren kind kan worden vastgesteld. Daarnaast onderzoekt men de mogelijkheid een slecht werkend of ontbrekend gen te vervangen door een goed werkend gen, de zogenaamde gentherapie. Ondanks de hooggespannen verwachtingen zijn er nog weinig resultaten bereikt met gentherapie. Er is enig succes geboekt bij experimentele bestrijding van taaislijmziekte, een erfelijke aandoening die de levenskansen van de lijders sterk beperkt. Eén afwijkend gen zorgt ervoor dat de voortdurend delende slijmcellen in de ademhalingswegen onvoldoende vocht produceren waardoor een taaie slijmlaag ontstaat. Er bestaan virussen die zonder schadelijke gevolgen voor de mens de slijmvliescellen binnendringen en hun DNA in de slijmcellen inbouwen. Men heeft nu deze virussen met het goed werkende gen gemodificeerd. Lijders aan taaislijmziekte hoeven slechts regelmatig de transgene virussen te inhaleren om aanmerkelijk minder last te hebben. Maar lang niet alle ziekten worden veroorzaakt door een aangeboren afwijking. Van slechts een gering aantal erfelijke ziekten is bekend door welk defect in het DNA ze veroorzaakt worden. Een aantal erfelijke ziekten wordt veroorzaakt door meer dan één fout in het DNA. Het is moeilijk om een nieuw stukje DNA precies op de goede plaats in te brengen en het is niet eenvoudig om voldoende cellen genetisch te veranderen. Tal van problemen waarmee de gentherapie moet afrekenen. Dilemma s Stel dat bij een ongeboren kind een ernstige ziekte is geconstateerd. De aanstaande ouders moeten dan beslissen: wel of niet laten aborteren. De keuze wordt sterk bepaald door de ideeën in de samenleving over abortus. Het is denkbaar dat de ouders morele druk 4
5 ondervinden. Uiteindelijk is abortus voor de samenleving een goedkope oplossing. Er hoeft dan geen gehandicapt kind verzorgd te worden. De prenatale vaststelling van een handicap zal ook in de toekomst zelden met 100% zekerheid gegeven kunnen worden. De aanstaande ouders moeten bij hun overweging betrekken dat de handicap misschien helemaal niet zo ernstig zal zijn. Ook over het soort handicap wordt zeer verschillend gedacht. Is een geestelijke handicap ernstiger dan een lichamelijke? Is doofheid wel aanvaardbaar maar hemofilie niet? Wat gebeurt er als ouders geen onderzoek laten doen en een gehandicapt kind krijgen? Is er Dan nog geld voor voorzieningen? Worden mensen met een handicap nog wel geaccepteerd? Een andere vraag is of iedereen in aanmerking moet komen voor prenataal DNA onderzoek. Als het gaat om een fatale afwijking zal niemand twijfelen maar via DNAonderzoek kan men ook vaststellen of het ongeboren kind kleurenblind zal zijn. Wil de samenleving ook voor zulk onderzoek geld uitgeven? Er bestaat bij sommigen zelfs de angst dat meer kennis van de genetica leidt tot eugenetica. Hiermee bedoelt men het selecteren van nakomelingen op gewenste erfelijke eigenschappen. Alleen gezonde en begaafde kinderen zijn dan nog gewenst. Met de huidige techniek kan men vaststellen of iemand genen bezit die in een later stadium tot een ziekte kunnen leiden. Als een vrouw een borstkankergen draagt, heeft zij 80% kans om borstkanker te krijgen. Een ander verkeerd gen veroorzaakt een hoog cholesterolgehalte en dus meer kans op hart en vaatziekten. Wat gebeurt er als bekend is dat iemand zo n verkeerd gen heeft? Sluit een verzekeringsmaatschappij nog wel een levensverzekering af en neemt een werkgever zo iemand aan? En wil ieder mens ook echt weten of hij of zij zo n verkeerd gen heeft? We noemen dit soort vragen ethische vragen. Ethiek gaat over wat goed en kwaad is, over wat men in het algemeen geoorloofd vindt, over wat in het algemeen geaccepteerd wordt. Persoonlijke opvattingen kunnen afwijken van de algemene norm. Ook dan zal er een keus gemaakt moeten worden. Wanneer de afweging bij het maken van een keuze erg moeilijk is, spreken we van een dilemma. 5
Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:
Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2004
Bijlage VMBO-GL en TL 2004 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL BIOLOGIE VBO-MAVO-D Deze bijlage bevat informatie. 400009-1-586-543b BIOTECHNOLOGIE INFORMATIE 1 OUDE TECHNIEKEN Al eeuwen gebruiken mensen organismen
Nadere informatieWAT IS GENETISCHE MODIFICATIE?
SPREEKBEURT OF WERKSTUK WAT IS GENETISCHE MODIFICATIE? Hier vind je informatie voor een spreekbeurt of werkstuk over genetische modificatie. De informatie is ingedeeld in stappen. Dit zijn de verschillende
Nadere informatieOpstel door B woorden 6 maart keer beoordeeld. Inleiding. Wat is biotechnologie?
Opstel door B. 1149 woorden 6 maart 2013 8 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW ANW Actief Inleiding Wat is biotechnologie? Het begrip biotechnologie omvat alle methodes waarbij organismen gebruikt worden
Nadere informatie7,7. Samenvatting door een scholier 1843 woorden 15 juni keer beoordeeld. ANW, Hoofdstuk 8, Geheimtaal van het leven.
Samenvatting door een scholier 1843 woorden 15 juni 2003 7,7 22 keer beoordeeld Vak ANW ANW, Hoofdstuk 8, Geheimtaal van het leven. 1. James Watson en Francis Crick ontdekte samen de structuur van DNA.
Nadere informatie4,5. Praktische-opdracht door een scholier 1995 woorden 25 juni keer beoordeeld DNA
Praktische-opdracht door een scholier 1995 woorden 25 juni 2004 4,5 23 keer beoordeeld Vak ANW DNA Vrijwel iedereen heeft het woord DNA wel eens gehoord of gelezen en de meesten weten dan ook wel te vertellen
Nadere informatieBasisstof 7 Genetische variatie
Afbeelding 33. RNA-interferentie.1 RNA bevat 2 complementaire sequenties die aan elkaar plakken, zodat er een haarspeld structuur ontstaat (1 van afbeelding 33). Het enzym Dicer knipt het dubbele RNA in
Nadere informatieBiotechnologie vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73574 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 5 (biotechnologie) en Hoofdstuk 6 (duurzame ontwikkeling)
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 5 (biotechnologie) en Hoofdstuk 6 (duurzame ontwikkeling) Samenvatting door een scholier 1363 woorden 22 mei 2001 5,1 66 keer beoordeeld Vak Biologie 5.4 Biotechnologie
Nadere informatieSamenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke
Nadere informatieEr zijn verschillende redenen om aan te nemen dat een A en een T tegenover elkaar liggen en een C tegenover een G
Werkstuk door een scholier 2522 woorden 2 augustus 2001 5,8 220 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is DNA? Onderzoekers waren al heel vroeg te weten gekomen dat het lichaam uit cellen bestond. Ze dachten
Nadere informatieAntwoorden ANW Paragraaf 9.2 t/m 9.4
Antwoorden ANW Paragraaf 9.2 t/m 9.4 Antwoorden door een scholier 1916 woorden 30 december 2002 43 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar 9.2 1 Een voordeel zou kunnen zijn dat je in je kortere leven alleen
Nadere informatie4,4. Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november 2005 4,4 5 keer beoordeeld Vak ANW Voorwoord Het leven, wat heeft er allemaal met het leven te maken. Het leven is erg ingewikkeld, een goede
Nadere informatieKlonen van dieren. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie
Klonen van dieren Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 2 Klonen van dieren Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie I: Wat is klonen? Klonen is het ongeslachtelijk voortplanten
Nadere informatieWerkstuk ANW Genetische manipulatie
Werkstuk ANW Genetische manipulatie Werkstuk door een scholier 2916 woorden 12 april 2002 6,2 307 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Mijn werkstuk gaat over genetische manipulatie. Het gaat over wat het
Nadere informatiePraktische-opdracht door Een scholier 3165 woorden 7 april keer beoordeeld. Mijn hoofdvraag over biotechnologie is:
Praktische-opdracht door Een scholier 3165 woorden 7 april 2003 5 24 keer beoordeeld Vak ANW Mijn hoofdvraag over biotechnologie is: Wat is er met biotechnologie mogelijk en wat vinden mensen daarvan?
Nadere informatieSamenvatting ANW Synthese - het genenpaspoort - DNA als persoonskenmerk
Samenvatting ANW Synthese - het genenpaspoort - DNA als persoonskenmerk Samenvatting door een scholier 1983 woorden 21 maart 2002 5,8 52 keer beoordeeld Vak Methode ANW ViaDELTA Paragraaf 5.1: Van uniek
Nadere informatie3 Rundveefokkerij Melkproductiecontrole Selectie Fokwaardeschatting Inseminatieplannnen 69 3.
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Veiligheidsvoorschriften 9 1.1 Genen en hun vererving 9 1.2 Genotype en fenotype 14 1.3 Erfelijke gebreken 18 1.4 Genfrequenties 25 1.5 Afsluiting 27 2 Fokmethoden 28 2.1
Nadere informatieSamenvatting ANW Hoofdstuk 7 en 9
Samenvatting ANW Hoofdstuk 7 en 9 Samenvatting door een scholier 1069 woorden 1 oktober 2003 4,3 13 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Hoofdstuk 7 plaatje A à deel dat steeds door de zon wordt verlicht
Nadere informatie6.7. Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april keer beoordeeld. Biologie voor jou. Erfelijkheidsmateriaal
Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april 2006 6.7 33 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Erfelijkheidsmateriaal Het menselijk lichaam bestaat uit een veel organen, deze organen
Nadere informatieDoor recombinatie ontstaat een grote vescheidenheid in genotypen binnen een soort. (genetische
Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA DNA bevat de erfelijke informatie van een organisme. Een gen(ook wel erffactor) is een stukje DNA dat de informatie bevat voor een erfelijke eigenschap(bvb
Nadere informatie6,2. De klassieke biotechnologie. Werkstuk door een scholier 3699 woorden 23 januari keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 3699 woorden 23 januari 2003 6,2 96 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Voor het vak ANW heb ik de opdracht gekregen om een werkstuk te maken over het volgende onderwerp: De biotechnologie.
Nadere informatieBegrippenlijst Biologie DNA
Begrippenlijst Biologie DNA Begrippenlijst door een scholier 1969 woorden 27 juni 2007 7,8 51 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Begrippen Allel: Elk van de genen van een genenpaar
Nadere informatie4 HAVO thema 4 Erfelijkheid EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN
Examentrainer Vragen Karyogrammen In afbeelding 1 zijn twee karyogrammen weergegeven. Deze karyogrammen zijn afkomstig van een eeneiige tweeling. Het ene kind is van het mannelijk geslacht zonder duidelijke
Nadere informatieSamenvatting ANW Hoofdstuk 9
Samenvatting ANW Hoofdstuk 9 Samenvatting door een scholier 2493 woorden 9 april 2004 6,6 14 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Paragraaf 1: Het bouwplan van het lichaam wordt gevormd door genen. Vroeger
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 3, DNA
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3, DNA Samenvatting door een scholier 1449 woorden 19 juni 2006 7 15 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar H3 DNA: het management van je cellen DNA-informatie wordt
Nadere informatieMicro-organismen. Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen. Wat wordt er van je verwacht? Wat zijn micro-organismen?
Waar gaat deze kaart over? De soorten micro-organismen Deze kaart gaat over micro-organismen. Microorganismen zitten in voedsel. Als je voedsel bereidt is het belangrijk om te weten wat micro-organismen
Nadere informatie6,4. Samenvatting door E woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door E. 1393 woorden 6 december 2016 6,4 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Thema 4: Erfelijkheid 5-HTTPLR gen heeft invloed op de hoeveelheid geluk die je ervaart.
Nadere informatieWerkstuk Biologie Genetische modificatie
Werkstuk Biologie Genetische modificatie Werkstuk door een scholier 2014 woorden 13 april 2007 5,8 41 keer beoordeeld Vak Biologie Genetische modificatie Inhoud 1. Inleiding 2. Wat is DNA 3. Wat is genetische
Nadere informatieBiotechnologie bij dieren
Hieronder treft u de tekst aan uit de brochure biotechnologie bij dieren. De brochure kunt u bestellen bij de infotiek van het ministerie LNV Email: infotiek@dv.agro.nl Telefoon infotiek: 070-3784062 Biotechnologie
Nadere informatie8,6. Samenvatting door Jasmijn 2032 woorden 9 januari keer beoordeeld. Biologie voor jou. Biologie samenvatting hoofdstuk 4 Genetica
Samenvatting door Jasmijn 2032 woorden 9 januari 2018 8,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting hoofdstuk 4 Genetica 2 Fenotype, genotype en epigenetica Erfelijke
Nadere informatieVoortplanting en celdeling
Voortplanting en celdeling Inleiding Kenmerkend voor de levende natuur is het streven om de soort in stand te houden. Voor de groene plant als groep komt daar nog bij het vastleggen en beschikbaar maken
Nadere informatie2. Erfelijkheid en de ziekte van Huntington
2. Erfelijkheid en de ziekte van Huntington Erfelijkheid Erfelijk materiaal in de 46 chromosomen De mens heeft in de kern van elke lichaamscel 46 chromosomen: het gaat om 22 paar lichaamsbepalende chromosomen
Nadere informatieSamenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4 Samenvatting door een scholier 1472 woorden 23 oktober 2007 6,5 24 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 3 - Genetica Homologe chromosomen
Nadere informatieEen mens is voor 50% genetisch identiek aan een banaan.
Een mens is voor 50% genetisch identiek aan een banaan. Qu3 / DNABAR Noorderlicht 2010 Voorwoord 3 Dit boekje is een initiatief van de afdeling Genetica van het Universitair Medisch Centrum Groningen.
Nadere informatieNeanderthaler Genoom PROBUS 25 november 2015. Presentatie van Allan R. de Monchy
Neanderthaler Genoom PROBUS 25 november 2015 Presentatie van Allan R. de Monchy Onze Erfelijkheid; Genetische en cel kennis opfrissen. Als we in de eerste plaats kijken naar de mens dan bestaan wij uit
Nadere informatie5,7. Scriptie door een scholier 5099 woorden 30 mei keer beoordeeld
Scriptie door een scholier 5099 woorden 30 mei 2011 5,7 14 keer beoordeeld Vak Biologie Gentech Inleiding Genetische manipulatie is tegenwoordig een geliefd onderwerp voor discussies. Het wordt in verschillende
Nadere informatieAntwoorden Biologie Thema 4
Antwoorden Biologie Thema 4 Antwoorden door een scholier 2182 woorden 18 januari 2005 7 433 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Opdracht 1 1 In de chromosomen zit de informatie voor
Nadere informatie8,7. Samenvatting door een scholier 2331 woorden 8 maart keer beoordeeld. ANW samenvatting: Solar 2 - Hoofdstuk 9: Geheimtaal van het leven
Samenvatting door een scholier 2331 woorden 8 maart 2004 8,7 18 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW samenvatting: Solar 2 - Hoofdstuk 9: Geheimtaal van het leven 9.1 De Jacht op het DNA inleiding
Nadere informatieBiotechnologische behandelingen in ontwikkeling
Susan Peters, MSc Biotechnologische behandelingen in ontwikkeling De gezondheidszorg zal door de medische biotechnologie ingrijpend veranderen. Kennis over DNA schept mogelijkheden om heel gericht eigenschappen
Nadere informatieHet leven duurt niet eeuwig
Het leven duurt niet eeuwig Alle levende wezens verouderen en vroeg of laat sterven ze. Sterven kan door een natuurlijke dood, opgegeten worden of een andere gebeurtenis. Doorheen de evolutie hebben alle
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 2268 woorden 8 maart keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 2268 woorden 8 maart 2006 6 10 keer beoordeeld Vak Biologie Wij zijn Adriënne en Karine en hebben een werkstuk over klonen gemaakt. We hebben er veel moeite mee gehad om genoeg
Nadere informatieOefen Repetitie thema Erfelijkheid
Oefen Repetitie thema Erfelijkheid Als er geen punten bij een vraag staan, dan is die vraag 1 punt waard. Onderdeel A: waar of niet waar? 1. Een zichtbare eigenschap maakt deel uit van het fenotype van
Nadere informatie2 Leg uit hoe de verschillende subtypes van Chlamydia trachomatis zijn ontstaan. Beschrijf de rol van antibioticagebruik hierin.
Examentrainer Vragen Nieuwe DNA-test voor chlamydia Chlamydia is de meest voorkomende seksueel overdraagbare aandoening (soa) en kan onder meer leiden tot onvruchtbaarheid. In Nederland worden jaarlijks
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Wanneer in een gesprek het onderwerp gentherapie wordt aangesneden, wordt vrijwel onmiddelijk stier Herman van stal gehaald. Dit gebeurt ten onrechte. Stier Herman is een kloon en kloneren is niet hetzelfde
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. DNA-onderzoek en gentherapie
Afsluitende les Leerlingenhandleiding DNA-onderzoek en gentherapie Inleiding In de afsluitende les DNA-onderzoek en gentherapie zul je aan de hand van een aantal vragen een persoonlijke en kritische blik
Nadere informatieSamenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1)
Samenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1) Samenvatting door CÃ line 1065 woorden 5 juli 2016 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie P4 Hoofdstuk 7 1 Uniek Eigenschappen
Nadere informatieMitochondriële ziekten
Mitochondriële ziekten Erfelijkheid NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten het vakgebied
Nederlandse samenvatting voor geïnteresseerden buiten het vakgebied Met dit proefschrift ga ik promoveren in de biochemie. In dit vakgebied wordt de biologie bestudeerd vanuit chemisch perspectief. Het
Nadere informatieBiologie ( havo vwo )
Tussendoelen Biologie ( havo vwo ) Biologie havo/vwo = Basis Biologische eenheid Levenskenmerk Uitleggen hoe bouw en werking van onderdelen van een organisme bijdragen aan de functies voeding, verdediging
Nadere informatieWerkstuk ANW Gentherapie
Werkstuk ANW Gentherapie Werkstuk door een scholier 2605 woorden 27 april 2003 5,8 40 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Het onderwerp dat wij hebben gekozen is: genezen met gentherapie. Wij hebben voor
Nadere informatie7, De cel. Werkstuk door een scholier 3406 woorden 5 juni keer beoordeeld. 1 Inleiding
Werkstuk door een scholier 3406 woorden 5 juni 2001 7,4 296 keer beoordeeld Vak ANW 1 Inleiding Hoe zal de wereld uitzien als iedereen knap zal zijn? Hoe zal de wereld uitzien als alle mensen op de aardbol
Nadere informatieDOELSTELLINGEN LESPAKKET OVERAL DNA
DOELSTELLINGEN LESPAKKET OVERAL DNA HOE TE GEBRUIKEN Als leerkracht kun je kiezen hoe je dit lespakket gebruikt in de klas. Je kunt de verschillende delen los van elkaar gebruiken, afhankelijk van de beschikbare
Nadere informatiedoor dr. W. H. Mager Vakgroep Biochemie en Moleculaire Biologie Vrije Universiteit Amsterdam
113 1 Biotechnologie door dr. W. H. Mager Vakgroep Biochemie en Moleculaire Biologie Vrije Universiteit Amsterdam 1. Inleiding 113 3 2. Chemische structuur van erfelijke eigenschappen. Het DNA 113 4 3.
Nadere informatieAntwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA
Antwoorden ANW Hoofdstuk 5 t/m paragraaf 4 DNA Antwoorden door een scholier 2234 woorden 9 maart 2012 5,8 14 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Paragraaf 5.1 1. Kernvragen Vraag 1- Twee strengen moleculen
Nadere informatieExamen Voorbereiding DNA. Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016. 2016 JasperOut.nl. Thema 2 DNA
Examen Voorbereiding DNA Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 DNA Begrippenlijst: Begrip mtdna kerndna Plasmiden Genoom DNA-replicatie DNA-polymerase Eiwitsynthese RNA-molecuul Codon Genregulatie
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieGenen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen
Genen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen en embryo s Deze lezing: Introductie genen en gentechnologie Meer gentechnologie: crispr/cas9 Genetische modificatie van embryo s Drie-ouder
Nadere informatie9.1 De jacht op het DNA
Boekverslag door B. 3080 woorden 5 juni 2006 4 9 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar ANW Hoofdstuk 9 Geheimtaal van het leven 9.1 De jacht op het DNA 1. Je weet wie Gregor Mendel was en welke rol hij
Nadere informatie6,2. Werkstuk door een scholier 1735 woorden 11 april keer beoordeeld. Levensbeschouwing
Werkstuk door een scholier 1735 woorden 11 april 2002 6,2 224 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding. We hebben voor dit onderwerp gekozen omdat ons het wel een interessant onderwerp leek en we
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. GM; waar heb je het over?
Afsluitende les Leerlingenhandleiding GM; waar heb je het over? Genetische modificatie; waar heb je het over? Inleiding Tijdens het practicum van het Reizende DNA-lab ben je een aantal keer het begrip
Nadere informatie2 Voortplanten met organen Bouw en werking van geslachtsorganen Werking van geslachtshormonen Afsluiting 31
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Voortplanten van genen 9 1.1 Genetica 9 1.2 Kruisingen 13 1.3 Crossing-over en mutatie 16 1.4 Erfelijkheid en praktijk 17 1.5 Inteelt en inteeltdepressie 21 1.6 Afsluiting
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Biotechnologie
Praktische opdracht ANW Biotechnologie Praktische-opdracht door een scholier 2871 woorden 4 december 2003 6,3 20 keer beoordeeld Vak ANW *~ Biotechnologie~* Deelvragen DNA Wie heeft DNA ontdekt, en hoe
Nadere informatieHet genotype van een individu staat in de chromosomen. Daar staat namelijk de erfelijke informatie in van alle eigenschappen die erfelijk zijn.
Opdracht door een scholier 1105 woorden 13 november 2004 5,9 55 keer beoordeeld Vak Biologie Basis erfelijkheidsleer Ik kan de bouw en functie van chromosomen beschrijven. In de kern van een cel komen
Nadere informatieWerkstuk Biologie Genetische Manipulatie
Werkstuk Biologie Genetische Manipulatie Werkstuk door een scholier 2071 woorden 20 juli 2005 6 10 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is genetische manipulatie? DNA-diagnostiek Hoeveel genen een mens heeft
Nadere informatieAfweer systeem tegen ziektes, moederlijk hormoon,ontwikkeling, vogels, testosteron
Niet-technische samenvatting 2015311 1 Algemene gegevens 1.1 Titel van het project Heeft de kwaliteit van het afweer systeem bij de vader een invloed on de kwetsbaarheid van de kinderen voor moederlijk
Nadere informatieWerkstuk Biologie Erfelijkheid
Werkstuk Biologie Erfelijkheid Werkstuk door een scholier 1743 woorden 3 mei 2000 5,1 126 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Informatie over het onderwerp: Het onderwerp is erfelijkheid. Er is weinig
Nadere informatieMitose is een ander woord voor gewone celdeling. Door gewone celdeling blijft het aantal chromosomen in lichaamscellen gelijk (46 chromosomen).
Samenvatting door M. 1493 woorden 28 februari 2014 5 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Genotype en fenotype Veel eigenschappen zijne erfelijk. Je hebt deze eigenschappen geërfd van
Nadere informatieVerteren en fermenteren. havo/vwo 3-4
Verteren en fermenteren havo/vwo 3-4 Bij onze spijsvertering en voedselproductie spelen microben een belangrijke rol. Het gebruik van microben om voedsel te maken, heet fermentatie. Veel van ons eten en
Nadere informatieSamenvatting Biologie H7 erfelijkheid
Samenvatting Biologie H7 erfelijkheid Samenvatting door een scholier 1875 woorden 23 juni 2016 4,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Inhoud Paragraaf 1: Verschillen tussen mensen 2 Begrippen
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2009 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-GT-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 37 tot en
Nadere informatieWat is je leeftijd (bv. 17)? Typ leeftijd over (enkel cijfers) jaar. In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieWerkstuk Biologie Genetische manipulatie
Werkstuk Biologie Genetische manipulatie Werkstuk door een scholier 1961 woorden 20 februari 2000 6,9 97 keer beoordeeld Vak Biologie INLEIDING Het onderwerp genetische manipulatie bij dieren en planten
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 4: DNA t/m paragraaf 6
Samenvatting Biologie Thema 4: DNA t/m paragraaf 6 Samenvatting door een scholier 1472 woorden 16 maart 2006 5,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie hoofdstuk 4 ~ DNA Basisstof
Nadere informatiePraktische opdracht Filosofie Genetische modificatie
Praktische opdracht Filosofie Genetische modifi Praktische-opdracht door een scholier 4522 woorden 14 februari 2007 7,5 13 keer beoordeeld Vak Filosofie Inleiding De bedoeling van deze opdracht is om onderzoek
Nadere informatieBrochure Een igene Paspoort: iets voor mij? Leer meer over jouw eigen genen
Brochure Een igene Paspoort: iets voor mij? Leer meer over jouw eigen genen Een igene Paspoort: iets voor mij? De belangrijkste overwegingen en achtergronden op een rijtje Bij igene zijn we gefascineerd
Nadere informatieERFELIJKHEID. 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2
ERFELIJKHEID 1 N i e t a l l e m a a l h e t z e l f d e Afbeelding 17-2 Afbeelding 17-1 Mensen uit elkaar houden vind je vast makkelijker. Toch hebben ook mensen veel meer overeenkomsten dan verschillen.
Nadere informatieBOUWSTENEN VAN HET LEVEN
BOUWSTENEN VAN HET LEVEN Pearson Basisboek Biologie 10voorBiologie VWO Hoofdstuk 1 L. Grotenbreg (MSc.) Bouwstenen van het leven Organische moleculen, groot of klein, bevatten chemische energie en zijn
Nadere informatieDe waarde van DNA. Center for Molecular Medicine Hartwig Medical Foundation. UMC Utrecht Amsterdam
De waarde van DNA Prof dr ir Edwin Cuppen Hoogleraar Humane Genetica Directeur Center for Molecular Medicine Hartwig Medical Foundation UMC Utrecht Amsterdam Wat is DNA? DeoxyriboNucleic Acid (Desoxyribonucleïnezuur)
Nadere informatie<A> Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. <B> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Cytosine
Nadere informatie<A> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. <B> Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine. Thymine
Nadere informatieErfelijkheid van de ziekte van Huntington
Erfelijkheid van de ziekte van Huntington In de kern van iedere cel van het menselijk lichaam is uniek erfelijk materiaal opgeslagen. Dit erfelijk materiaal wordt ook wel DNA (Desoxyribonucleïnezuur) genoemd.
Nadere informatieFiguur 1: schematische weergave van een cel
Inleiding De titel van het proefschrift is Preventing the transmission of mitochondrial diseases. Dat wil zeggen: het tegengaan dat mitochondriële ziekten worden doorgegeven aan het nageslacht. Mitochondriën
Nadere informatieWerkstuk Biologie DNA
Werkstuk Biologie DNA Werkstuk door een scholier 3345 woorden 27 mei 2005 6,3 94 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Ik heb DNA als onderwerp van mijn werkstuk gekozen omdat DNA de basis is van het
Nadere informatieEindexamen biologie vwo I
Eendagshaantjes In de pluimveehouderij worden in Nederland jaarlijks tientallen miljoenen eendagshaantjes gedood. Dit cijfer is te vinden in het rapport Alternatieven voor doding van eendagskuikens, in
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
12 Verklarende woordenlijst Gebaseerd op een woordenlijst die werd ontwikkeld door Londen IDEAS Genetic Knowledge Park aangepast volgens hun kwaliteitsnormen. Januari 2008 Gesteund door EuroGentest, NoE
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie a-KB-2-b
Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 39 tot en met 48. Bij
Nadere informatieArchaebacteriën. Eubacteriën. Eukaryoot
H5n 10-09-2001 16:41 Pagina 100 Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend als bakkersgist en wordt behalve voor het bereiden van brood onder andere ook gebruikt voor
Nadere informatieKnutselen aan dieren
Knutselen aan dieren Martien Groenen Marjan Slob Lisanne Stadig Jubileumcongres RDA 14 februari 2019 1 2 1 Genome Editing met CRISPR/Cas9 CRISPR/Cas9: Combinatie van een specifiek RNA molecuul (Guide RNA)
Nadere informatieLES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken
VERWERKING van AGRARISCHE PRODUCTEN LES 10 MICRO-ORGANISMEN C: SCHIMMELS EN GISTEN / Borrelballetjes maken INLEIDING De vorige les ging over verschillende vormen en soorten bacteriën. In deze les staan
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. biologie CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b
Bijlage VMBO-KB 2009 tijdvak 2 biologie CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 945-0191-a-KB-2-b Informatie - Aardappels Lees eerst informatie 1 tot en met 8 en beantwoord dan vraag 39 tot en met 48. Bij
Nadere informatieEindexamen biologie vmbo gl/tl I
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. HARINGKAKEN 1 C 2 A NIEREN EN NADORST 3 maimumscore 2 urineleider: letter S 1 nierbekken: letter R 1 4 D 5 maimumscore
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Genetische Manipulatie
Praktische opdracht ANW Genetische Manipulatie Praktische-opdracht door een scholier 3980 woorden 6 mei 2003 7,2 71 keer beoordeeld Vak ANW De geschiedenis van genetische manipulatie Om de discussie over
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 5 Erfelijkheid en Evolutie
Samenvatting Biologie Erfelijkheid en Evolutie Samenvatting door een scholier 1888 woorden 16 juni 2016 6,5 5 keer beoordeeld Vak Biologie Basisstof 1 De zichtbare eigenschappen (het uiterlijk) van een
Nadere informatieD N A e N c h r o m o s o m e N humane genoom adenosine (A), guanosine (G), cytidine (C) thymidine (T) nucleotiden Uridine (U)
26 Erfelijke aanleg D N A e n c h r o m o s o m e n Onze menselijke ontwikkeling, zowel de lichamelijke als de geestelijke, wordt bepaald en gestuurd door onze erfelijke aanleg. Recent is gebleken dat
Nadere informatieBIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.10.1
BIOLOGIE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.10.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieEindexamen biologie compex vmbo gl/tl I
OLIFANTEN Olifanten zijn dieren die in groepen leven. Elke groep bestaat uit een aantal mannetjes en vrouwtjes. Soms vertonen mannetjes van dezelfde groep een bepaald soort gedrag. Klik in het openingsscherm
Nadere informatie5,8. Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 2664 woorden 4 november 1999 5,8 473 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is klonen? Klonen betekent ongeslachtelijk voortplanten. Tegenwoordig wordt er bij het woord klonen alleen
Nadere informatie1. Wat is erfelijke informatie en hoe functioneert het?
DNA IN BEWEGING DNA is vooral bekend als de drager van erfelijke informatie, maar hoe is DNA georganiseerd in de cel en hoe verandert deze organisatie in de tijd, oftewel: hoe beweegt het? Met die vragen
Nadere informatie