Antwoorden ANW Paragraaf 9.2 t/m 9.4

Transcriptie

1 Antwoorden ANW Paragraaf 9.2 t/m 9.4 Antwoorden door een scholier 1916 woorden 30 december keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar Een voordeel zou kunnen zijn dat je in je kortere leven alleen die dingen gaat doen, die je ook werkelijk wilt doen. Bij het nemen van beslissingen zul je bewuster rekening houden met je kortere toekomst. Als je weet dat je op jongere leeftijd dood zult gaan, zal je dat veel verdriet opleveren, waardoor je minder van je leven kunt genieten. 2 a) Een foute DNA code leidt tot een fout eiwit, waardoor een lichaamsfunctie verstoord wordt. b) In een klinisch Genetisch Centrum kun je terecht voor een DNA onderzoek. c) Mogelijke redenen zijn: - in je familie komen erfelijke ziekten voor, en je wilt weten of jij die ook hebt/krijgt; - je bent bang dat je kind een erfelijke ziekte krijgt die in je familie voorkomt. 3 a) Een mutatie is een verandering in de DNA code door invloeden van buitenaf. b) Radioactieve straling, ultraviolette straling, tabaksrook of bepaalde chemische stoffenkunne mutaties veroorzaken in het DNA. 4 a) Bestraling kan mutaties teweegbrengen is het DNA van de zaadcellen. b) * c) Ook in het DNA van eicellen kunnen mutaties ontstaan door bestraling die worden doorgegeven aan de baby. Eicellen kunnen niet weggehaald worden. 5 a) Na prenatale diagnostiek kunnen ouders besluiten tot abortus om te voorkomen dat er een kind ter wereld komt met een ernstige of dodelijke erfelijke ziekte. b) Nee, zo n onderzoek brengt die verplichting niet met zich mee. De beslissing om een zwangerschap af te Pagina 1 van 7

2 breken ligt altijd bij de ouders. Wel wordt geadviseerd af te zien van diagnostiek, als vooraf duidelijk is dat er geen abortus volgt. 6 a) Het dilemma: als zij erfelijke borstkanker heeft, hebben haar dochters dat mogelijk ook, maar mogelijk ook niet. b) De jongens krijgen deze erfelijke ziekte toch niet, dus is er ook geen reden om het hun te vertellen. De zonen kunnen wel drager zijn van het borstkankergen, dus is er wel kans dat hun vrouwelijke nakomelingen het krijgen. Een reden om het dus wel te vertellen. c) * 7 a) Eerst zal de broer opgelucht zijn dat hij de ziekte van Huntington niet zal krijgen. Maar na verloop van tijd zal hij zich buitenstaander gaan voelen in het leven. Hij voelt zich niet meer verbonden met zijn moeder die eraan overleed en zal zich schuldig voelen, omdat hij aan het lot van zijn moeder en misschien zijn broer ontsnapt is. Dit schuldgevoel kan leiden tot depressiviteit. b) Nee, Lex heeft net als zijn broer 50% kans op het krijgen van deze erfelijke ziekte. c) Door prenatale diagnostiek kan ze laten onderzoeken of ze wel of niet zwanger is van een gezond kind. Als het kind drager is van het Huntington-gen, kan zijn beslissen de zwangerschap af te breken. a) Omdat de blindheid erfelijk kan zijn, kan dit ook worden overgedragen aan de volgende generatie. Dit is voor verzekeringen een goede reden om een erfelijkheidsonderzoek te vergoeden, omdat het voor de toekomst verzorgingskosten kan besparen. b) Deze blindheid is niet het gevolg van een erfelijke afwijking. c) Het werken met kankerverwekkende stoffen kan mutaties veroorzaken in het DNA. De ongeboren baby kan daardoor een fout in de DNA code hebben. Daarom komt de zwangere vrouw in aanmerking voor prenatale diagnostiek. 9 Het recht om te weten: de arts moet je informeren voer het resultaat van onderzoek naar klachten, waarvoor je hem raadpleegt. De arts mag je niet ongevraagd informeren over andere uitkomsten, ook al zullen die je toekomst ingrijpend veranderen. 10 a) Op die leeftijd is er een niet te verwaarlozen kans op het krijgen van een kind met het syndroom van Down. b) Omdat vanaf 35 jaar de kans om een kind te krijgen met Down sterker stijgt dan daarvoor. c) Enkele verklaringen hiervoor zijn: - De leeftijd van verreweg de meeste vrouwen die een kind ter wereld brengen, is beneden de 35 jaar. Ook al is de kans lager, dan nog worden meerkinderen met het syndroom van Down geboren. - Zwangere vrouwen, ouder dan 35 jaar, laten zich vaker onderzoeken en beslissen vaak tot abortus. Pagina 2 van 7

3 Bovendien kan de kans op Down een reden zijn om niet (meer) zwanger te worden. 11 Het is niet toegestaan dat verzekeraars: - een erfelijkheidsonderzoek eisen bij het afsluiten van ene levensverzekering onder de gulden, - informeren naar erfelijke, onhandelbare ziekten bij het afsluiten van een arbeidsongeschiktheidsverzekering onder de gulden, - vragen naar de uitslag van eerder verricht erfelijkheidsonderzoek. 12 a) Het voorkomen van ernstige ziekten in de familie. b) Ze zijn bang dat het ongeboren tweede kind ook het syndroom van Down heeft, omdat ze misschien toch drager zijn van de erfelijke vorm. Ze staan nu voor het dilemma, het kind geboren te laten worden of de zwangerschap af te breken. c) Een argument voor: - Na prenataal onderzoek weten de ouders waar ze aan toe zijn, of de uitslag nu gunstig is of niet. Een argument tegen: - Als ze zwanger is van een kind met Down blijft het dilemma, de zwangerschap wel of niet af te breken, bestaan. d) Het syndroom van Down is in de meeste gevallen niet erfelijk Een goede reden is erfelijke ziekten te voorkomen door de genen te veranderen. Je zou bijvoorbeeld ook erfelijke eigenschappen willen veranderen omdat je per se geen kind wil met flaporen. 2 a) Manipuleren en modificeren betekenen allebei veranderen, namelijk de basenvolgorde van het DNA of de genen b) De genetische code is universeel, in alle organismen is het DNA samengesteld uit de basen A, T, C en G. c) Manipulatie heeft een veel negatievere bijlklank dan modificatie, dus als je tegen bent, gebruik je het begrip manipulatie. 3 Biotechnologische bedrijven moeten steriel werken om te voorkomen dat verontreiniging met vreemde micro-organismen plaatsvindt. Die groeien namelijk even snel als de genetisch gemanipuleerde microorganismen en verminderen en vervuilen de opbrengst van de beoogde producten. Ook kan niet steriel werken leiden tot verkeerd gemanipuleerde micro-organismen. 4 a) Je kunt het menselijk insuline-gen natuurlijk pas in het DNA van een micro-organisme inbouwen, als je Pagina 3 van 7

4 weet waar je het uit het menselijk DNA moet knippen. b) De E.coli-bacterie. c) Nadat het menselijk gen voor insuline was gelokaliseerd, werd dit gen m.b.v. knip-enzymen uit het DNA geknipt. Vervolgens werd het menselijk DNA fragment m.b.v. plak-enzymen in het DNA van de E.colibacterie geplakt. Ten slotte maken de genetische gemanipuleerde bacteriën, na het lezen va het menselijk insuline-gen, het insuline-eiwit. 5 a) De biotechnologische industrie is sterk in opbouw. Als een bedrijf nu niet veel investeert, ontstaat een achterstand in kennis en dus minder winst. b) De biotechnologie is een groei-industrie met hoge winsten in de toekomst. 6 a) Bij transgene maïssoorten zijn vreemde genen in het DNA van maïs ingebouwd. Het DNA van de maïs is dus veranderd, de plant is genetisch gemanipuleerd. b) Dan ontstaat kruising tussen beide maïssoorten. De gemanipuleerde genen komen in de vrije natuur terecht en de natuurlijke maïsplanten worden genetisch vervuild. c) Door je eten helemaal te bereiden uit verse producten en vooral zonder industrieel bereide stoffen. En door het voedsel te kopen in biologische winkels, waar ze zeker geen genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen verkopen. 7 a) De bekendste voorbeelden hiervan zijn insuline, groeihormoon en trombine. b) Bij genetische manipulatie wordt een vreemd gen in het DNA van een organisme geplakt. Dit vreemde gen codeert altijd voor een eiwit, de stoffen die door genetische manipulatie ontstaan zijn altijd eiwitten. c) Het bloedstollingsmiddel trombine, voorheen een schaars medicijn, wordt nu in grote hoeveelheden geproduceerd door gemanipuleerde schimmels. Er is meer trombine beschikbaar waardoor minder mensen dood gaan als gevolg van trombinegebrek. * 9 a) Als tomatenplanten veel minder gevoelig zijn voor vorst is de noodzaak voor kasteelt veel minder groot. b) Tomaten kunnen goedkoper worden geteeld, dus hoeft de consument minder te betalen en zal de afname groter worden. Er zullen echter ook consumenten zijn die een hogere prijs willen betalen voor nietgemanipuleerde tomaten. 10 Bijvoorbeeld het gen voor blaffen bij honden veranderen zodat er geen overlast van hondengeblaf is. De hond kan daardoor haar jongen niet meer goed opvoeden door blaffen en grommen. Pagina 4 van 7

5 11 a) Soja, maïs, aardappelen, tomaten en medicijnen, zoals insuline, zijn voorbeelden van genetisch gemanipuleerde producten. b) De politiek wil greep houden op de biotechnologische bedrijven om te voorkomen dat door genetische manipulatie ernstige en onbeheersbare gevolgen voor de toekomst kunnen ontstaan. c) Dat kunnen ze lezen op het etiket. De industrie in Nederland is namelijk verplicht om de aanwezigheid van genetisch gemanipuleerde voedingsmiddelen te vermelden op het etiket van in Nederland geproduceerde voedingsmiddelen. d) Nee, de verplichte vermelding is niet internationaal geregeld, daar is nog geen wetgeving voor. Als gevolg van een actie van Greenpeace, is dit in Nederland wel wettelijk geregeld. 12 a) De concurrentie is uiteraard ook geïnteresseerd in de gang van zaken van het bedrijf. Bij aanvang van zo n stage kun je daarom gevraagd worden een contract te ondertekenen, waarin je je verplicht tot zwijgplicht over bedrijfsinformatie. b) * c) Misschien heeft het biotechnologisch bedrijf wel kennis in huis die te gebruiken is bij het ontwikkelen van biologische wapens a) HUGO wil de volgorde bepalen van alle basen van het menselijk DNA. Eerst wordt vastgesteld waar op de chromosomen de genen liggen en wat de functie is van die genen. Daarom wordt er een fysieke kaart gemaakt van het genoom, door om de basen van het DNA een marker te plaatsen. Ook wil HUGO ophelderen welke fouten op het DNA leiden tot erfelijke afwijkingen en ziekten. b) Aangezien HUGO een samenwerkingsproject is van duizenden wetenschappers uit 30 verschillende landen moet het onderzoek zeer goed gecoördineerd worden om dubbel werk te voorkomen. c) Het onderzoek liep hierdoor vertraging op. Farmacologische bedrijven weigerden hun ontdekkingen over basenvolgorde te publiceren, omdat niet wettelijk geregeld was wat anderen wel of niet mochten doen met hun ontdekkingen. Door onduidelijkheden in de octrooiwet over het patenteren van DNA fragmenten wisten deze onderzoeksinstituten niet waar ze aan toe waren. 2 Bij hart- en vaatziekten speelt erfelijke aanleg een rol. Roken, te vet eten en stress bevorderen het krijgen van deze ziekte. Straks kan iemand zich, dankzij HUGO, laten onderzoeken op de aanwezigheid van deze erfelijke aanleg. Heeft hij deze aanleg, dan kan hij door een aangepaste levenswijze voorkomen dat hij de ziekte krijgt. 3 a) Bijvoorbeeld: moet je je DNA wel of niet laten onderzoeken. b) Te denken valt aan: huisarts, bedrijfsarts, werkgever, familieleden, je partner, ziektenkostenverzekeraar Pagina 5 van 7

6 enz. * 4 Als het gedrag van de mens volledig wordt bepaald door zijn genen, valt er door opvoeding niet meer te veranderen aan zijn gedrag. 5 In een dierexperiment kun je een eeneiige tweeling van elkaar scheiden en het ene dier wel, en het andere dier niet aan laten raken door een verzorger. Het is duidelijk dat het opgroeien van een mens onder dit soort omstandigheden ethisch onaanvaardbaar is. 6 Bijvoorbeeld een driftig kind van een driftige vader heeft zijn driftigheid geërfd. 7 a) De drijfveer achter dit onderzoek is zuiver commercieel. b) Er kon nog geen octrooi worden verleend op kennis van DNA. Wetgeving over DNA-octrooi was er toen nog niet. c) Het verschil tussen DNA van dieren en de mens is niet zo groot. Kennis van genen van runderen, varkens en schapen kan van nut zijn bij het ontrafelen van menselijke genen a) Mogelijk nuttige toepassingen van klonen: - gekloonde dieren kunnen op grote schaal transplantatieorganen voor de mens leveren, - na manipulatie kunnen gekloonde dieren melk produceren met onmisbare menselijke eiwitten, - gekloonde proefdieren met een menselijke ziekte kunne geneesmiddelen tegen die ziekte uittesten, waardoor er geen menselijke proefpersonen nodig zijn. b) Enkele redenen zijn: - klonen van planten staat veel verder van de mens af, - kun je dieren klonen, dan is de mens de volgende stap, - toen wist bijna niemand dat er planten werden gekloond, - planten hebben geen gevoel, dieren wel. 9 a) Eeneiige tweelingen hebben exact dezelfde genen. Bij transplantatie van organen van de een naar de andere tweeling krijg je geen afstotingsreacties. b) Om afstoting tegen te gaan, kun je m.b.v. de biotechnologie organen klonen of genetisch manipuleren. c) Na het HUGO-onderzoek is het stukje DNA dat verantwoordelijk is voor afstotingsreacties van lichaamsvreemde organen gelokaliseerd. Genetisch manipuleren van dit stukje DNA zou dan de volgende stap kunnen zijn. Pagina 6 van 7

7 10 * Pagina 7 van 7