Stedelijk groen kansen voor meer biodiversiteit

Transcriptie

1 Stedelijk groen kansen voor meer biodiversiteit Eva Remke (B-WARE) Chris van Swaay (Vlinderstichting) Linde Slikboer (Vrijwilliger) B-WARE Research Centre, Radboud University Nijmegen, the Netherlands

2 vragen 1) Welke vlinders komen in stedelijk gebied vaak voor? 2) Voor welke dagvlinders kan de stedelijke omgeving een goed leefgebied zijn? 3) Wat zijn kansen en knelpunten voor een hogere biodiversiteit in steden?

3 gebruikte data dagvlinder data 79 vlinder routes geteld door vrijwilligers van de Vlinderstichting (ca meerjarige trends, langer dan 7 jaar geteld) alleen routes in bebouwde kom (>225 ha) beheer data van vrijwilligers (ca records) enquete bij 56 gemeentes met ecologisch beheerde groenstroken vragenlijst via mail en telefoon vragen beheer van groenstroken

4 data analyse landelijke monitoring routes vlinders berekenen jaarcijfers landelijke trend per vlindersoort verschil berekend tussen trend en jaarcijfer voor dagvlinder in stedelijk gebied overheersende invloed weer per jaar eruit duidelijk of er een positievere trend t.o.v. van landelijk gemiddeld bestaat

5 data analyse jaar Stedelijke route Landelijke trend Stedelijke route jaar Berekening: verschil tussen de jaarcijfers op die route t.o.v. de log(n+1) van de indexen regressie door punten alleen p< 0,05 meegenomen in analyse Stedelijke pop. toename Stedelijke pop. afname

6 Wat zijn stadvlinders? In totaal 31 soorten in stedelijk gebied (van 53 in heel NL) Hiervan komen 8 soorten alleen zelden voor (<5 routes in NL) Boswitje, Klaverblauwtje, Kleine ijsvolgelvlinder, Duinparelmoervlinder, Koninginnenpage, Geelsprietdikkopje, Heivlinder, Kleine parelmoervlinder deels bedreigde en erg zeldzame soorten & specialisten Welke soorten komen vaker voor in stedelijk gebied en welke vertonen vooral in stedelijk gebied een positieve/re populatie trend?

7 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes

8 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes verliezer -> negatief pop.-trend winnaars -> positief pop. trend

9 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes Dagpauwoog

10 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes Dagpauwoog Kleine vos

11 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes Dagpauwoog Kleine vos Citroenvlinder

12 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes Dagpauwoog Kleine vos Citroenvlinder Gehakkelde aurelia

13 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes Dagpauwoog Kleine vos Citroenvlinder Gehakkelde aurelia + Atalanta Distelvlinder alle adult overwinteraars stedelijk warmer

14 Wat zijn stadsvlinders? stad winner/ verliezer aantal monitoringroutes Dagpauwoog Kleine vos Citroenvlinder Gehakkelde aurelia + Atalanta Distelvlinder alle adult overwinteraars stedelijk warmer

15 Wat zijn stadsvlinders? stad winnaar/ verliezer aantal monitoringroutes Allemaal (zeer) mobile soorten behalve Argusvlinder en Koevinkje.

16 invloed omgeving Alleen tot ongeveer m afstand tot stadsrand positieve populatie trends. geldt voor alle landschapstypen helling regressie 0 m 500 m 1000 m 1500 m 2000 m afstand tot stadsrand LM model: slope en interactie slope:landout p<0.05, landout ns

17 oranje lijst soorten landelijke trends afname (8) stabiel (7) toename (6) Argusvlinder Bruin blauwtje Dagpauwoog Groot dikkopje Groot koolwitje Landkaartje Oranje zandoogje Zwartsprietdikkopje Bruin zandoogje Citroenvlinder Hooibeestje Kleine vos Klein geaderd witje Klein koolwitje Koevinkje -> Atalanta, Distelvlinder = trekvlinder Boomblauwtje Bont zandoogje Geh. aurelia Icarusblauwtje Kl. vuurvlinder Oranjetipje Voor deze soorten kan stedelijk gebied iets betekenen!

18 oranje lijst soorten landelijke trends afname (8) stabiel (7) toename (6) Argusvlinder Bruin blauwtje Dagpauwoog Groot dikkopje Groot koolwitje Landkaartje Oranje zandoogje Zwartsprietdikkopje Bruin zandoogje Citroenvlinder Hooibeestje Kleine vos Klein geaderd witje Klein koolwitje Koevinkje Boomblauwtje Bont zandoogje Geh. aurelia Icarusblauwtje Kl. vuurvlinder Oranjetipje Voor deze soorten kan stedelijk gebied iets betekenen! deze laten nu al vooral positievere trends zien in steden

19 Hoe moet het beheer dan uitzien? - kennis uit natuurgebieden - Grasland beheer Niet vaak maaien maximaal 1-2 keer Maai gefaseerd sinusbeheer Couckuyt et al Sinusbeheer: maaibeheer op maat van dagvlinders en insecten. Belgie.

20 Hoe moet het beheer dan uitzien? - kennis uit natuurgebieden - Grasland beheer Niet vaak maaien maximaal 1-2 keer Maai gefaseerd sinusbeheer Maaisel enkele dagen laten liggen, het liefst hooilandbeheer voor kruidenrijke graslanden Johannes Burri, UFA Samen

21 Hoe moet het beheer dan uitzien? - kennis uit natuurgebieden - Grasland beheer Niet vaak maaien maximaal 1-2 keer Maai gefaseerd sinusbeheer Maaisel enkele dagen laten liggen, het liefst hooilandbeheer voor kruidenrijke graslanden Laat stukken ongemaaid de winter ingaan MAAR bodem moet bij beoogd graslandtype passen: te veel nutriënten -> dominantie van grassen

22 Hoe moet het beheer dan uitzien? - kennis uit natuurgebieden - Grasland beheer Niet vaak maaien maximaal 1-2 keer Maai gefaseerd sinusbeheer Maaisel enkele dagen laten liggen, het liefst hooilandbeheer voor kruidenrijke graslanden Laat stukken ongemaaid de winter ingaan MAAR bodem moet bij beoogd graslandtype passen: te veel nutriënten -> dominantie van grassen Overgang boom struik grasland Creëer graduele overgangen van bos naar grasland: mantelzomen met ruigten Met een variatie aan struiken, die waardplanten van vlinders zijn Ook hier een gefaseerd kapbeheer niet alles in eens

23 beheer vrijwilligers data GEEN trend of verschillen voor maaifrequentie, tijdstip of gefaseerd maaien beheer is voor iedere sectie en route opgenomen, MAAR in verschillende intensiteit dataset: langjarige trends vlinders, maar beheer ERG wisselend over hele periode frustratie van vrijwilligers: eigenlijk ecologisch beheer maar dan ineens intensief beheer

24 beheer vrijwilligers data Woorden van vrijwilligers: Door de afdeling "groen" van de gemeente met heel zware machines geheel gemaaid en platgewalst, onder het motto: "Wat zeldzaam is moet zeldzaam blijven". Geheel gemaaid en plat gereden door zware voertuigen, zodat de laatste vlinders op dit traject ook uitgeroeid zijn.

25 beheer onderzoek (D) Bunte Wiese Studenteninitiatieve Tübingen Für mehr Artenvielfalt auf öffentlichem Grün! beheer & onderzoek door studenten 1-2 keer maaien ( meadow ) t.o.v 8 keer of vaker maaien ( lawn )

26 beheer onderzoek (D) wantsen - soorten wantsen - individuen Unterweger et al, 2017.The influence of urban lawn mowing regimes on diversity of Heteroptera (Hemiptera).Heteropteron 48.

27 beheer onderzoek (D) wilde bijen - soorten Wastian et al., Influence of the reduction of urban lawn mowing on wild bee diversity (Hymenoptera, Apoidea). Journal of Hymenoptera Research 49: doi: /JHR overwinterende insecten Unterweger et al Insect hibernation on urban green land - A winter-adapted mowing regime as a management tool for insect conservation.biorisk 13: (PDF)

28 beheer enquete gemeente Hoe schatten medewerkers van gemeentes het groen beheer in? Hoe vaak wordt er gemaaid op traditionele en ecologische bermen? Gefaseerd? Hoe lang blijft maaisel liggen? Worden er bestrijdingsmiddelen gebruikt?

29 beheer enquete gemeente antwoord van 32 gemeentes Inschatting ecologisch beheer: tot 4 keer maaien 16 maaifreq/jaar

30 beheer enquete gemeente helejaar maaisel [dagen] antwoord van 32 gemeentes Inschatting ecologisch beheer: tot 4 keer maaien, maaisel blijft liggen goed, maar langer dan 3-4 dagen niet wenselijk Johannes Burri

31 beheer enquete gemeente antwoord van 32 gemeentes inschatting ecologisch beheer: tot 4 keer maaien, maaisel blijft liggen ok, maar langer dan 3-4 dagen niet wenselijk -> kwaliteit en hoeveelheid zaad -> uitspoelen van nutriënten (Antheunisse et al. 2008) Antheunisse et al Moerasbufferstroken langs watergangen; haalbaarheid en functionaliteit in Nederland. STOWA 07. ISBN

32 beheer enquete gemeente antwoord van 32 gemeentes inschatting ecologisch beheer: tot 4 keer maaien, maaisel blijft liggen ok, maar langer dan 3-4 dagen niet wenselijk -> kwaliteit en hoeveelheid zaad -> uitspoelen van nutriënten traditioneel beheer van groenstroken van de 32 gemeentes alleen 3 keer maai-afzuig combinatie en alleen 1 keer chemische onkruidbestrijding (sinds 2017 ook bij beplantingen officieel verboden) Entreeding

33 Communicatie met beheer uitgangspunt inrichting openbaar groen Reinhard Witt, Ottenhofen (D)

34 uitkijk naar Duitsland 1. Check bodem 2. Keuze plant mengsel 3. Samen met beheerders inrichten

35 uitkijk naar Duitsland 1. Check bodem 2. Keuze plant mengsel 3. Samen met beheerders inrichten 4. Training onderhoud!

36 conclusie we hebben veel stadsvlinders : totaal 23 soorten bijna helft van NL soorten vooral voor Oranje lijst soorten kan stedelijk gebied een bijdrage aan de nederlandse populatie leveren stedelijk beheer erg wisselend en nauwelijks continuiteit sociale, zachte factoren erg belangrijker communicatie van juiste beheer kennis bij groenbeheeders te weinig focus op nazorg en juiste inrichting: welke mengsel past bij de landschappelijke ligging van de stad, type groenstrook, standplaats? Potentie is groot, maar nog niet optimaal benut!

37 Oranje zandoogje Landkaartje Foto: Ab H. Baas Dagpauwoog Foto: Henk Bosma Bruin blauwtje Foto: Marian Schut Foto: Henk Bosma Dankjewel! Foto: Marian Schut Argusvlinder Zwartsprietdikkopje Groot koolwitje Groot dikkopje Foto: Gert Gelmers Foto: Eddy Simons Foto: Ab Baas