Dagvlinders in t Gooi 2008 t/m 2016

Transcriptie

1 Dagvlinders in t Gooi 2008 t/m 2016 Rapportage van tellingen op monitorroutes Samengesteld door Egbert Leijdekker Inhoudsopgave 1. Voorwoord Route overzicht en aantal bezoeken Beheeradvies Het weer in Tellingen 2016 per route absolute aantallen Tellingen 2016 per route geïndexeerd op 25 bezoeken Totalen per jaar (herberekening/herweging) Top 10 waargenomen soorten op basis van herberekening Trendontwikkeling Aardjesberg Ankeveen Ankeveen Blukheide Groene Long Heksenwei Laegieskamp Limitische Heide Verbindingspad Warandepark Zanderij Crailo Latijnse namen Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 1

2 1. Voorwoord Gedurende enkele jaren werd de periodieke rapportage opgesteld door Pascal Huybers, maar door zijn drukke werkzaamheden is dat de laatste jaren niet meer gelukt en dateert de laatste rapportage van Enerzijds is dat natuurlijk vervelend richting Gooisch Natuurreservaat (GNR) die onder andere de vergunningen afgeeft, maar anderzijds ook vervelend richting alle vrijwilligers die trouw de routes monitoren. Het is voor hun leuk als ze inzage krijgen in de ontwikkelingen. Voor de Libellenwerkgroep stel ik de laatste jaren het rapport op en om de Vlinderwerkgroep te assisteren heb ik voorgesteld de jaarlijkse rapportage samen te stellen. Het is niet mijn streven om de gehele rapportage te gaan veranderen, want het format dat er ligt, is op zich uitstekend. Alleen zal ik de rapportage op onderdelen wat aanvullen, zoals ik gewend ben met de Libellenwerkgroep. Denk aan bijvoorbeeld een trendontwikkeling, top 10 van waargenomen vlinders en verder nog enige aanvullende informatie. Onder dankzegging aan de Vlinderstichting worden er ook jaarlijks enkele vlinders besproken. De betreffende informatie is van die website gehaald. Dat geldt ook voor de jaarlijkse weerbespreking van het KNMI. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 2

3 2. Route overzicht en aantal bezoeken nr Routes Aardjesberg Blukheide Groene Long Laegieskamp Natuurbrug Limitische Heide Zanderij Crailo Ankeveen Ankeveen Heksenwei Warandepark Verbindingspad Totaal routes gem. 9 Het aantal routes is de afgelopen jaren toegenomen, maar blijft nu wel stabiel rond 11 routes. Helaas is er in de laatste twee jaren wel een route afgevallen en dat is de Natuurbrug. GNR laat bewust de begroeiing haar eigen gang en daardoor is deze dermate dicht geworden zodat er nauwelijks nog vlinders vliegen. Het is dus gewoon niet meer de moeite waard om de Natuurbrug te monitoren. In voorgaande jaren is er een indexering van de totaaltabel toegepast, om daarmee een consistent beeld te krijgen van de waarnemingen. Er is toen uitgegaan van een herberekening over 8 routes, terwijl het gemiddeld op 9 routes ligt. Vooralsnog passen we dat niet aan. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 3

4 Ankeveen- 1 Ankeveen- 2 Laegieskamp Blukheide Warandepark Limitische Heide Heksenwei Groene Long Zanderij Crailo Aardjesberg Verbindingspad Vlinder en Libellenwerkgroep t Gooi Tellers (monitors) & routes in 2016 Adriaan van Doorn Yvonne Ris Els Rademaker Elja en Pascal Huybers Maartje Hogenboom Saskia Mostard Jacques en Nelleke Groen Maaike van Lidth Monique Slootbeek Rob Lips Conny Leijdekker Anja Schuitema Michel Vlaanderen Miranda van Rijn Wouter Rohde Zonder de tomeloze inzet van onze vrijwilligers (monitors) kan de Vlinderwerkgroep niet bestaan. Alle dank gaat dus uit naar hen die zich hebben ingezet om deze gegevens te verzamelen. Opnieuw een mooie prestatie. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 4

5 3. Beheeradvies Het beste beheeradvies is maatwerk en bij elk gebied verschillend. De beste deskundigen ter plaatse zijn de monitors, zij denken tijdens het lopen mee en kunnen input geven voor deze rubriek. (Conny) Vorig jaar is op de route Aardjesberg, Verbindingspad en Zanderij Crailo op de route Verbindingspad Crailo het hele pad en een stuk daarnaast half september op grove manier gemaaid/gerooid. Alle bloemen, stukken van bramenstruiken en bomen waren helaas omgeduwd/gemaaid. Dit had tot gevolg dat wij bijna geen vlinders meer op onze route zagen, ze waren allemaal dieper het gebied in waar wij niet tellen. Na telefonisch contact met GNR bleek dat dit moest van de hulpdiensten en dat zij niet wisten dat wij dit stuk van de Zanderij ook op vlinders monitorden. Ze zouden proberen om de volgende keer het alleen maar met een maaier te doen, en toen werd mij ook verteld dat het niet zo vaak zou gebeuren. Helaas bleek dat er geen verbetering was, want ook in 2017 is het stuk wéér gemaaid nu midden mei. Weer alle bloemen weg die op het pad opkwamen en waar alweer behoorlijk wat vlinders zaten, weg dus. De maaier aangesproken en hij vertelden dat ze twee keer per jaar hier gaan maaien en gevraagd of ze de tweede keer na 1 oktober kunnen doen nadat wij klaar zijn met tellen. De vraag is waarom GNR hier geen rekening mee kan houden. Misschien is het mogelijk dat zij maar 1x per jaar maaien. (Saskia) De ontwikkelingen in het gebied Warandepark Huizen (tellers Jacques Groen, Maartje Hogenboom en ondergetekende) zijn van mij betreft negatief te noemen door o.a. vergrassing en oprukkende vogelkers waardoor bijvoorbeeld het kleine plukje heide wordt overwoekerd. Deze trend zet zich ook dit jaar voort. We hebben daarom nauwelijks vlinders gezien. Het is elk jaar minder. Er is ook weinig te vinden voor ze. Beheersmaatregelen beperken zich tot maximaal 1x per 2 jaar het pad maaien. Als er verder niets gebeurt, groeit het gebied gewoon dicht. (Pascal) Op veel plaatsen langs heidegebieden eindigt het bos abrupt aan de heide. Dat levert mooie doorkijkjes op voor recreanten, maar is voor de natuur niet optimaal. Het zou veel beter zijn als hier inheemse planten, struiken, heesters en kleine loofbomen de overgang van bos naar heide vormen. Goede voorbeelden zijn Brem, Braam, Meidoorn, inheemse Vogelkers en Vuilboom. Het verzoek aan GNR is deze op die plaatsen in elk geval niet te verwijderen en indien mogelijk zelfs aan te planten. Exoten als de Krentenboompjes en Amerikaanse vogelkers deze worden ook door vlinders bezocht. We zouden graag zien dat deze pas verwijderd wordt als andere begroeiing het in de bosrand al overneemt. Hiervan zouden de routes Aardjesberg, Blukheide en Limitische heide het meeste resultaat moeten kunnen opleveren. De oprukkende dode kraaiheide plek naast sectie 10 bij de Blukheide is gelukkig tot stilstand gekomen. Dit was het werk van de larven van het heide haantje. De plek is door GNR gemaaid en er komt nu vooral dopheide, schraal graas en jonge kraaiheide op. Dat is interessanter dan de monocultuur die heide soms kan zijn. Begin 2016 zagen we tot onze schrik op onze route Blukheide dat er veel struiken en loofboompjes in de bosrand gekapt waren. Die twee secties waren juist onze meest vlinderrijke deel en we maakten ons al zorgen of we de groentjes nog zouden zien. Gelukkig zagen we er bij één telling 9 tegelijk in een bloeiende inheemse vogelkers. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 5

6 4. Het weer in 2016 Wereldwijd was 2016 het warmste jaar ooit gemeten. Bij ons was het zeer warm, zeer zonnig en aan de droge kant. April was vrij koud, zelfs bijna een graad kouder dan de voorgaande decembermaand. De eerste helft van de maand was het wisselvallig weer, maar lag de temperatuur meestal boven normaal. Op 3 april werd in de zuidoostelijke helft van het land voor het eerst dit jaar een warme dag geregistreerd. In De Bilt was het ook de enige warme dag van de maand. In de tweede helft van de maand was het koel. Van de 24ste tot en met de 26ste kwam de temperatuur vrijwel nergens meer boven de 10 graden uit. Mei eindigde op een gedeelde achtste plaats in de rij van warmste meimaanden sinds Van 6 tot en met 12 mei was het regionaal zomers warm. In De Bilt werd op 7 mei de eerste zomerse dag van het seizoen genoteerd. Vanaf de 14e werd de stroming noord en koel. In totaal werden in De Bilt 13 warme en 5 zomerse dagen genoteerd tegen 10, respectievelijk 3 normaal. Ook qua zon was er een groot contrast tussen de eerste en tweede helft van de maand. De eerste helft verliep zeer zonnig met landelijk gemiddeld 164 zonuren, de tweede met 68 uren juist somber. In het zuidoosten van ons land viel in juni op veel plaatsen meer dan 200 mm neerslag, in het Limburgse Ysselsteyn zelfs 277 mm. Sinds het begin van de metingen in 1906 is in juni nog nooit zoveel neerslag gemeten. Meest opvallend waren de buien op 23 juni in het zuidoosten. Hagelstenen van 5-10 cm doorsnede veroorzaakten lokaal grote schade. De gemiddelde temperatuur in De Bilt is uitgekomen op 16,8 C, ruim boven de normale waarde van 15,6 C. Er waren in De Bilt 5 zomerse dagen met een maximumtemperatuur van minimaal 25,0 C. Dat is gelijk aan het langjarig gemiddelde. Het eerste deel van juli verliep wisselvallig en koel. In de tweede helft van de maand werd het zomers warm. De hoogste temperatuur, 35,2 C, werd op 20 juli in Eindhoven bereikt. De etmaalgemiddelde temperatuur in De Bilt is uitgekomen op 18,4 C tegen 17,9 C normaal. Er waren in De Bilt 8 zomerse dagen. Normaal zijn dat 9 dagen. De eerste helft van augustus was het weer wisselvallig waarbij de stroming uit het westen tot noorden kwam. De temperatuur lag daardoor beneden normaal. Daarna werd het weer bepaald door een hogedrukgebied boven de Noordzee. Het was droog en rustig en de temperatuur was normaal voor de tijd van het jaar. In de laatste fase van de maand werd met een overwegend zuidelijke stroming zeer warme lucht aangevoerd. Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 17,3 C tegen 14,5 C normaal was het de op twee na warmste september sinds Kortgeleden, in 2006 en 1999, was het nog warmer. Tot en met de 19e lag de gemiddelde temperatuur ver boven normaal. Op de Be en 14e werd het zelfs in een groot deel van het land tropisch warm. Bron: Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 6

7 5. Tellingen 2016 per route absolute aantallen De hierna volgende twee tabellen starten met een weergave op basis van de werkelijk waargenomen vlinders, oftewel de absolute aantallen op jaarbasis. Vlindernaam Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heideblauwtje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oostelijke vos 1 Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten absolute aantallen In alle jaren is het Bruin Zandoogje duidelijk koploper qua aantal, op zeer ruime afstand gevolgd door het Klein geaderd Witje. De Oostelijke vos heeft zich na de invasie niet kunnen vestigen en is na juni 2015 nergens meer in Nederland waargenomen. De Oranje luzernevlinder werd het meest op Laegieskamp gezien, hopelijk gaan we die daar weer in 2017 tegenkomen. Toch blijft het wel lastig om hier een werkelijk oordeel over te geven, want niet alle routes zijn evenveel geteld. Daarom wordt deze tabel verder alleen ter kennisgeving opgenomen. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 7

8 Totaal Aardjesberg Ankeveen-1 Ankeveen-2 Blukheide Groene Long Heksenwei Laegieskamp Limitische Heide Verbindingspad Warandepark Zanderij Crailo Vlinder en Libellenwerkgroep t Gooi Ook deze tabel is gebaseerd op de werkelijke (absolute) aantallen, maar dan gespecificeerd op het jaar 2016 naar route. Vlindernaam Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten gelopen absolute aantallen Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 8

9 Aardjesberg Ankeveen-1 Ankeveen-2 Blukheide Groene Long Heksenwei Laegieskamp Limitische Heide Verbindingspad Warandepark Zanderij Crailo Vlinder en Libellenwerkgroep t Gooi 6. Tellingen 2016 per route geïndexeerd op 25 bezoeken Niet alle routes worden even vaak bezocht en daardoor kunnen er onderlinge verschillen ontstaan en zijn de brongegevens dus herrekent naar 25 bezoeken, waardoor een evenwichtiger beeld ontstaat. route ==>> Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heideblauwtje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal aantal aantal soorten geïndexeerd o.b.v. 25 bezoeken In deze tabel is Laegieskamp een voorbeeld welke verstorende invloed routes kunnen hebben die maar zeer beperkt zijn geteld en waarvoor deze telmethodiek wordt gehanteerd. De realiteit is dat er maar zeven keer is geteld in tegenstelling tot de andere routes waarbij daar het aantal bezoeken varieert van 18 tot wel 39 keer. De uitkomsten zijn in de weergave meegenomen, om de impact te laten zien, maar in de verdere berekeningen achterwege gelaten. Door de herberekening sprint Laegieskamp er dus negatief uit. In de totaaloverzichten, die later in het rapport staan, is deze route dus geëlimineerd. Ten aanzien van Laegieskamp kunnen we wel vermelden dat we een aantal nieuwe teamleden hebben op deze route. Deze route is in potentie één van onze meest vlinderrijke routes. Waarom dan wel in deze tabel opgenomen? Enerzijds om de impact te tonen en anderzijds toch enig recht te doen aan de tellers van deze route. We zullen echter onderzoeken in hoeverre deze route toch meegenomen kan worden in de totalen. We verwachten overigens wel dat de resultaten Laegieskamp in 2017 zullen verbeteren, waarna deze routes gewoon meegenomen kan worden. Voor wat betreft de meest waargenomen aantallen vlinders ontlopen Aardjesberg (586) en Ankeveen-1 (584) elkaar nauwelijks, maar het Verbindingspad komt met 574 vlinders dicht in de buurt. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 9

10 Weergave per jaar op basis van 25 bezoeken. In deze en de volgende tabellen wordt met behulp van een arcering wordt aangegeven of er sprake is van een toe- of afname. Het jaar 2008 is het uitgangspunt en een toename wordt grijs en een afname wit gearceerd. Vlindernaam Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heideblauwtje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oostelijke vos Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje soorten totaal ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename geïndexeerd o.b.v. 25 bezoeken In deze weergave is dus Laegieskamp niet meegenomen om voornoemde reden. Het is niet de bedoeling om de jaren exact te vergelijken, maar wel om een bepaalde ontwikkeling te laten zien. De werkelijke vergelijking zal dus op basis van de extra herweging gebeuren, dus is er uit deze opgave geen goede conclusie te trekken. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 10

11 7. Totalen per jaar (herberekening/herweging) Het aantal routes varieerde tussen de jaren, en daarom nemen we een zodanige factor dat we steeds op hetzelfde aantal bezoeken uitkomen. Om de jaren dus vergelijkbaar te maken is bij deze tabel iets extra s gedaan. De rapportage kent een opbouw van absolute aantallen naar herberekening op basis van 25 bezoeken en daarna een extra herweging, waarbij er dan een zodanige factor wordt genomen dat we steeds op 8 routes x 25 = 200 bezoeken totaal uitkomen, zodat vergelijkingen beter gemaakt kunnen worden. Vlindernaam Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heideblauwtje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oostelijke vos Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Vergeleken met voorgaande jaren is ook in 2016 is het Bruin Zandoogje het meest waargenomen, hetgeen past in het landelijke beeld als meest talrijke vlinder. De aantallen zijn echter na 2014 spectaculair afgenomen, maar wel gelijk nagenoeg gebleven ten opzichte van vorig jaar. De tweede in rij van meest waargenomen vlinders is het Klein geaderd witje, maar die blijft in aantallen fors achter en kent eenzelfde trend als het Bruin Zandoogje. Een afname bijvoorbeeld van 11 naar 1 is groot, maar valt mee in het juiste perspectief gezien. Opvallend is wel de enorme terugloop van het Zwartsprietdikkopje van 194 naar 98 exemplaren. Het is verheugend om te concluderen dat het merendeel van de soorten in 2016 over het geheel gezien weer is toegenomen. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 11

12 In onderstaande grafieken wordt het verloop van de waarnemingen, op basis van de herweging, weergegeven totaal getelde vlinders (herweging) Ook op basis van de herweging is vast te stellen dat er best wel de nodige fluctuaties zijn de zien in het totaal aantal waargenomen vlinders. Met name de pieken in 2009 en 2013 zijn als spectaculair te omschrijven. Helaas is er in 2014 een neergang ingezet, waarbij het totaal in 2015 dicht in de buurt van het eerst getelde jaar 2008 komt, maar het lijkt zich nu te herstellen. Getelde vlinders in 2016 (herweging) Landkaartje Kleine Vos Klein geaderd Witje Hooibeestje Groot Dikkopje Dagpauwoog Bruin Zandoogje Boomblauwtje Atalanta In bovenstaande grafiek zijn de aantallen weergegeven die in het jaar 2016 zijn geteld. Dit zijn dus de uitkomsten uit de tabel, maar om het grafisch overzichtelijk te houden, zijn de aantallen groter dan 25 weergegeven. Soorten als de Distelvlinder, Eikenpage etc. staan er dus niet in. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 12

13 8. Top 10 waargenomen soorten op basis van herberekening Op basis van de herweging is een top 10 samengesteld over de afgelopen acht jaar. In alle jaren staat het Bruin Zandoogje met stip op de eerste plaats (dit past in ook de landelijke trend), gevolgd door (vanaf 2011) het Klein geaderd Witje. top 10 jaar 2009 top 10 jaar 2010 top 10 jaar 2011 top 10 jaar Bruin Zandoogje Bruin Zandoogje Bruin Zandoogje Bruin Zandoogje Distelvlinder Klein Koolwitje Klein geaderd Witje Klein geaderd Witje Icarusblauwtje Icarusblauwtje Klein Koolwitje Klein Koolwitje Klein Koolwitje Hooibeestje Kleine Vos Hooibeestje Klein geaderd Witje Groentje Icarusblauwtje Kleine Vos Groot Koolwitje Kleine Vuurvlinder Kleine Vuurvlinder Kleine Vuurvlinder Hooibeestje Klein geaderd Witje Hooibeestje Icarusblauwtje Kleine Vuurvlinder Groot Koolwitje Dagpauwoog Bont Zandoogje 93 9 Groentje Kleine Vos Groot Koolwitje 90 9 Dagpauwoog Dagpauwoog Dagpauwoog Bruin Blauwtje Groot Koolwitje 63 top 10 jaar 2013 top 10 jaar 2014 top 10 jaar 2015 top 10 jaar Bruin Zandoogje Bruin Zandoogje Bruin Zandoogje Bruin Zandoogje Klein geaderd Witje Klein geaderd Witje Klein geaderd Witje Klein geaderd Witje Kleine Vos Icarusblauwtje Klein Koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein Koolwitje Hooibeestje Klein Koolwitje Klein Koolwitje Zwartsprietdikkopje Zwartsprietdikkopje Dagpauwoog Zwartsprietdikkopje Hooibeestje Kleine Vuurvlinder Kleine Vuurvlinder Hooibeestje Kleine Vuurvlinder Dagpauwoog Kleine Vos Dagpauwoog Bont Zandoogje Icarusblauwtje Icarusblauwtje 98 9 Kleine Vuurvlinder 92 9 Dagpauwoog Citroenvlinder 67 9 Zwartsprietdikkopje Groot Koolwitje Groot Koolwitje Groot Koolwitje Groot Koolwitje 94 In onderstaande grafiek wordt een onderverdeling gegeven van de waargenomen vlinders alleen in het verslagjaar. Top 10 jaar 2016 Bruin Zandoogje Klein geaderd Witje Hooibeestje Klein Koolwitje Dagpauwoog Kleine Vuurvlinder Kleine Vos Icarusblauwtje Zwartsprietdikkopje Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 13

14 9. Trendontwikkeling Het kan aardig zijn om de landelijke af te zetten op de lokale ontwikkeling. De lokale totalen zijn gebaseerd op de uitkomsten in de tabel herweging. Bij de Vlinderstichting worden de langjarige trends berekend met 1992 als het basisjaar en daar wordt de index op 100 gezet. Alles wordt relatief daarvan bekeken. De berekeningen gaan via zeer ingewikkelde modellen en er wordt op allerlei manieren rekening gehouden met wanneer wel en wanneer niet is gelopen en of dat in dat specifieke jaar dan in de top van de vliegtijd van een soort was enzovoorts. Vlindersoort landelijk vlinderwerkgroep Atalanta???? afname Bont zandoogje toename toename Boomblauwtje toename afname Bruin blauwtje afname toename Bruin zandoogje onzeker stabiel Citroenvlinder stabiel afname Dagpauwoog afname afname Distelvlinder??? stabiel Eikenpage stabiel stabiel Gehakkelde aurelia toename afname Groentje stabiel toename Groot dikkopje afname toename Groot koolwitje afname toename Heideblauwtje afname niet waargenomen Heivlinder afname afname Hooibeestje stabiel toename Icarusblauwtje toename afname Klein geaderd witje stabiel stabiel Klein koolwitje stabiel toename Kleine vos stabiel toename Kleine vuurvlinder toename afname Landkaartje afname stabiel Oranje Luzernevlinder??? afname Zwartsprietdikkopje afname afname Voor onze werkgroep is uitgegaan van een mutatiepercentage ad 10% voor wat betreft toe- of afname in de volgende rapportage zullen we bezien of deze vergelijking van de trendontwikkeling vergeleken moet worden met de Vlinderstichting of dat we ons beperken tot de eigen waarnemingen, waarbij we dan het jaar 2008 als basisjaar gaan hanteren. De Atalanta, distelvlinder en oranje luzernevlinders zijn niet door de Vlinderstichting opgenomen in de trendontwikkeling omdat deze vlinders zich niet in Nederland voortplanten. Het zijn namelijk trekvlinders en de trends van deze vlinders zeggen dus niet zozeer iets over de natuur meer iets over de zuiderwind. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 14

15 Bruin zandoogje (Maniola jurtina) Het bruin zandoogje is de meest getelde vlinder in het Landelijk Meetnet Vlinders en ook bij de Vlinderwerkgroep. Familie aurelia's (NYMPHALIDAE) Kenmerken Voorvleugellengte: mm. Bij het mannetje is de bovenkant van de voorvleugel bruin met een ongekernde zwarte oogvlek in de vleugelpunt. Het vrouwtje heeft op de bovenkant van de voorvleugel een opvallend oranje veld met een meestal wit gekernde zwarte oogvlek. De bovenkant van de achtervleugel is bruin. Gelijkende soorten Bij het oranje zandoogje is de bovenkant van de achtervleugel oranje met een bruine rand (deze soort komt overigens niet voor in t Gooi). Voorkomen Een algemene standvlinder die verspreid over het hele land voorkomt. Habitat Vooral ruigere graslanden en ruigten met structuren in het landschap zoals houtwallen, hagen, bermen of slootkanten; ook landbouwgebieden, stedelijk groen en braakliggende terreinen. Waardplanten Diverse grassen, waaronder grote vossenstaart, gewoon reukgras, kropaar, ruwe smele, kweek, rood zwenkgras en Engels raaigras. Vliegtijd en gedrag Begin juni-eind augustus in één generatie. Dat is een opmerkelijk lange periode voor een vlinder die in één generatie vliegt. De vlinders leven dan ook lang, zo n 30 dagen en komen verspreid over een lange periode uit. Op zonnige dagen zijn in een bepaald gebied soms honderden vlinders te zien die even boven het gras uithuppen en vervolgens weer snel verdwijnen. Deze vlinder legt echter, in tegenstelling tot de meeste vlinders, geen eitjes, maar laat ze gewoon in de vlucht boven het gras vallen. Levenscyclus Rups: half augustus-eind juni. De soort overwintert als jonge of half volgroeide rups, verscholen in een graspol; bij zacht winterweer komen de rupsen soms tevoorschijn om te foerageren. De verpopping vindt plaats in een zijden spinsel aan de waardplant, vrij laag boven de grond. Bron vlindernet van de Vlinderstichting. Foto s Conny Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 15

16 10. Aardjesberg Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Oranje luzernevlinder Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Opvallende uitspringers in positieve zijn Bruin Zandoogje, Klein geaderd Witje en Klein Koolwitje. Een forse afname is te constateren bij de Kleine Vuurvlinder. foto s: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 16

17 11. Ankeveen-1 Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde Aurelia Groot Dikkopje Groot Koolwitje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranje luzernevlinder Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Opvallend is de forse toename van het Bruin Zandoogje en de Kleine Vos, maar het Klein geaderd Witje neemt daarentegen sterk af. foto: Adriaan Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 17

18 12. Ankeveen-2 Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Groot Dikkopje Groot Koolwitje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranje luzernevlinder Oranjetipje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Opmerkelijk is de uitschieter Kleine Vos, die per 2015 een dieptepunt kende, maar in 2016 weer op het niveau van 2014 komt. foto: Adriaan Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 18

19 13. Blukheide Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heideblauwtje Heivlinder Hooibeestje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Oranjetipje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Blukheide is minder vlinderrijk dan de meeste andere routes. Op deze route zijn desondanks soorten als Groentje, Heivlinder, Hooibeestje en Boomblauwtje relatief goed vertegenwoordigd. Opvallend is dat de Atalanta een piek in 2015 had en het Hooibeestje weer terug is op zijn oude niveau. De Heivlinder is in 2016 helaas nauwelijks gezien en Groot dikkopje zelfs helemaal niet, hopelijk komen ze in 2017 weer terug. foto s Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 19

20 14. Groene Long Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groot Dikkopje Groot Koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oostelijke vos Oranje luzernevlinder Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes De dalende lijn die vanaf 2014 was ingezet blijkt nu gelukkig weer hersteld gezien de toename van het totaal aantal vlinders. Het Bruin Zandoogje blijft er in positieve zin uitspringen en kent ten opzichte van 2015 een forse stijging. De overige aantal blijven redelijk gelijk. foto s: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 20

21 15. Heksenwei Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groot Koolwitje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Feitelijk zijn er op deze route alleen twee grote afnames te melden en dat zijn het Bruin Zandoogje en het Zwartsprietdikkopje en een toename van de Citroenvlinder. Voorts is bijvoorbeeld het Boomblauwtje niet meer waargenomen. De overige aantallen ontlopen elkaar niet echt. foto: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 21

22 16. Laegieskamp Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Zoals gemeld wordt deze route relatief weinig geteld en worden de uitkomsten, door de herberekening (herweging) erg negatief beïnvloedt en daarom worden de herberekende cijfers niet getoond. De uitkomsten kunnen daardoor niet worden besproken. We hebben nu extra mensen zodat er in 2017 vaker gemonitord wordt. foto s: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 22

23 17. Limitische Heide Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Groot Koolwitje Heivlinder Hooibeestje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Begin 2014 heeft GNR met de bulldozer een deel van de route omgeploegd. De route is toen aangepast en loopt nu anders. Aan de cijfers is te zien dat het de vlinders geen goed gedaan heeft. Het pareltje van deze route, de Eikenpage, is daarna helaas niet meer gezien. Het jaar 2016 is voor deze route minder goed verlopen. Een relatief gezien aanzienlijke afname van zowel het Boomblauwtje als het Klein Koolwitje. Het is echter weer positief dat de Distelvlinder en het Groot Koolwitje zijn gezien. foto: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 23

24 18. Verbindingspad Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde Aurelia Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heivlinder Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Deze route wordt voor het eerst gerapporteerd en in de afgelopen jaren is er een stijgende lijn voor wat betreft het totaal aantal getelde vlinders waar te nemen. Met name de soorten Bont Zandoogje, Bruin Zandoogje, Icarusblauwtje als Zwartsprietdikkopje nemen in aantallen toe. Daarentegen loopt het aantal van het Klein Koolwitje wat terug. Foto: Conny Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 24

25 19. Warandepark Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Groot Dikkopje Groot Koolwitje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Warandepark kent in de afgelopen twee jaren lagere aantallen. Opvallend is de dalende trend in de afgelopen jaren ten aanzien van het Bruin Zandoogje. Voor wat betreft de dalers valt ook te constateren dat het Icarusblauwtje en het Zwartsprietdikkopje sterk zijn afgenomen. foto: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 25

26 20. Zanderij Crailo Vlindersoort Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Bruin Blauwtje Bruin Zandoogje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Eikenpage Gehakkelde Aurelia Groentje Groot Dikkopje Groot Koolwitje Heideblauwtje Hooibeestje Icarusblauwtje Klein geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Landkaartje Oranje luzernevlinder Oranjetipje Zwartsprietdikkopje Totaal geteld aantal soorten ten opzichte van jaar daarvoor: afname toename herweging o.b.v. 25 bezoeken en 8 routes Het jaar 2014 springt er enorm uit qua aantal getelde vlinders, maar sindsdien is er een dalende trend waarneembaar. De grootste afname komt voor rekening van het Bruin Zandoogje. foto s: Pascal Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 26

27 Klein geaderd witje (Pieris napi) De voorjaarsgeneratie van het klein geaderd witje heeft opvallende aders, maar de zomervlinders zijn soms moeilijk van het klein koolwitje te onderscheiden. Familie witjes (PIERIDAE) Kenmerken Voorvleugellengte: mm. De aders op de onderkant van de achtervleugel zijn grijsgroen bestoven. De zwarte vlek in de voorvleugelpunt loopt geleidelijk naar beneden toe en eindigt niet in een rechte lijn. Op de bovenkant van de voorvleugel bevinden zich bij het mannetje één en bij het vrouwtje twee donkergrijze of zwarte vlekken. Gelijkende soorten Zie het klein koolwitje en het groot koolwitje. Voorkomen Een zeer algemene standvlinder die verspreid over het hele land voorkomt. Habitat Vooral vochtige terreinen zoals moerassen, hooilanden en langs bosranden; ook graslanden, tuinen, parken en heiden. Waardplanten Vooral look-zonder-look en pinksterbloem, maar ook andere kruisbloemigen; vooral in half beschaduwde en vochtige milieus. Vliegtijd en gedrag Begin april-begin juni, en eind juni-september in drie generaties; de tweede en derde generatie overlappen elkaar. In sommige koele en natte jaren vliegt de soort slechts in twee generaties. In zeer warme jaren vliegt er mogelijk een kleine vierde generatie; het kan echter ook zijn dat zo n late opleving in de vliegtijd wordt veroorzaakt door verschillen in ontwikkelingstijd van rupsen en poppen. Levenscyclus Rups: half mei-begin juli en begin augustus-begin oktober. De soort overwintert als pop, hangend tegen een stam, een steen of iets dergelijks. Bron vlindernet van de Vlinderstichting Foto s Conny Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 27

28 21. Latijnse namen In onderstaande opsomming zijn alleen de vlindersoorten opgenomen die op onze routes zijn gezien. De Oostelijke vos stond niet in de opgave van de Vlinderstichting, omdat het een zogenaamde invasiegast is, maar is toch in onze eigen presentatie alsnog opgenomen. Dagvlinders 2008 t/m 2016 in t Gooi Pagina 28