COACHING EN IMPLEMENTATIE VAN LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Academiejaar COACHING EN IMPLEMENTATIE VAN LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION MASTERPROEF NEERGELEGD TOT HET BEHALEN VAN DE GRAAD VAN MASTER IN DE PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN AFSTUDEERRICHTING: ORTHOPEDAGOGIEK Promotor: Prof. Eric Broeckaert Begeleiding: Dr. D Oosterlinck Sander Verhaeghe

2 Inhoudsopgave ABSTRACT... 3 VOORWOORD... 4 INLEIDING... 5 GESCHIEDENIS VAN LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION... 5 SIGMUND FREUD ( )... 5 ALFRED ADLER ( )... 5 AUGUST AICHHORN ( )... 7 ANNA FREUD ( )... 7 KURT LEWIN ( )... 8 ERIK ERIKSON ( )... 9 NICHOLAS HOBBS ( )... 9 URIE BRONFENBRENNER ( ) WILLIAM GLASSER (1925- ) FRITZ REDL ( ) EN DAVID WINEMAN ( ) MITCHELL BECK MARY M. WOOD WILLIAM MORSE,NICHOLAS LONG & FRANK FESCER DISCUSSIE DEFINITIES EN OMSCHRIJVING ORGANISATIES VERANDERING WEERSTAND TEGEN VERANDERING LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION TIJDSFASEN LSCI SCHEMATISCH OVERZICHT LSCI METHODIEK BEVRAAGDE VOORZIENINGEN OOBC NIEUWE VAART SOC DE HAGEWINDE KOC SINT- GREGORIUS OBC DE WAAI BEMERKING BIJ OMSCHRIJVINGEN DOEL THESIS LITERATUUR ONDERZOEK: LEWIN S FIELD THEORY LEWIN S GROUP DYNAMICS DRIE STAPPENMODEL VAN LEWIN UNFREEZING MOVING FREEZING BEMERKINGEN LEWIN WEERSTAND OMGAAN MET WEERSTAND AANBEVELINGEN LITERATUUR LEWIN

3 WEERSTAND PRAKTIJKONDERZOEK: VRAGENLIJST VOORZIENING A ONTWERP- OF ONTWIKKELBENADERING CONTEXT VAN DE VERANDERING LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION VOORZIENING B ONTWERP- OF ONTWIKKELBENADERING CONTEXT VAN DE VERANDERING LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION VOORZIENING C ONTWERP- OF ONTWIKKELBENADERING CONTEXT VAN DE VERANDERING LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION VOORZIENING D ONTWERP- OF ONTWIKKELBENADERING CONTEXT VAN DE VERANDERING LIFE SPACE CRISIS INTERVENTION DISCUSSIE DE CONTINUE IMPLEMENTATIE DOOR COACHING INLEIDING COACHING ALS BRUG TUSSEN DE IMPLEMENTATIE EN DE CONTINUÏTEIT THE SITUATIONAL LEADERSHIP II MODEL BEMERKINGEN BIJLAGEN KWALITATIEF INTERVIEW: MANAGEMENT VAN DE SOCIAL PROFIT SECTOR VRAAG 1: SITUEER DE BETROKKEN INSTELLING (STRATEGIE, DOELGROEPEN, PERSONEELBEZETTING) VRAAG 2: IS ER EERDER EEN ONTWERP OF ONTWIKKELBENADERING? VRAAG 3: WAT IS DE CONTEXT VAN VERANDERING? (INTERN, EXTERN) VRAAG 4: LSCI BIBLIOGRAFIE

4 Abstract Deze thesis richt zich op het implementeren van de methodiek Life Space Crisis Intervention. Ik begin met het bespreken van alle theorieën die de basis hebben gelegd voor LSCI. Daarna overloop ik Lewin s drie stappen model, Force Field en groepsdynamica in mijn literatuuronderzoek. Via het artikel van Kotter & Schlesinger geef ik dan aandacht aan weerstand en gebaseerd op Fust & Cable bespreek ik het effect van de relatie tussen werknemer en werkgever. Dan volgt mijn praktijkonderzoek waarvoor ik één- en- twintig interviews uitvoerde in vier voorzieningen. Het interview richt zich op vier domeinen, namelijk situering van de voorziening, ontwerp- of ontwikkelbenadering, context van de verandering en implementatie Life Space Crisis Intervention. Op die manier bouw ik een Force Field op van elke voorziening en poog ik bedreigende en beschermende factoren te onderscheiden. Als laatste onderwerp bespreek ik coaching aan de hand van het Situational Leadership II model om de continuïteit van de implementatie te garanderen. 3

5 Voorwoord Deze thesis is ontstaan uit subjectieve ervaringen op mijn allereerste stage tijdens de derde bachelor. Dit was een Medisch Pedagogisch Instituut waar ik als opvoeder bij de oudste kleuters stond (vijf tot zeven jaar). Het betrof een type 2 buitengewoon onderwijs waar kinderen een matige of ernstige verstandelijke handicap hebben. In deze voorziening kwamen er dagelijks kleine crisissen voor omtrent het spelen met andere kinderen, het toe- eigenen van speelgoed en het niet willen meewerken in de klas. De reactie op een crisis veranderde met de leerkracht die de begeleiding deed. Sommige leerkrachten zetten de kinderen buiten de klas (time- out), anderen probeerden er mee te praten om zo het kind te kalmeren. Gezien de diversiteit van de aanpak, merkte ik dat er geen sprake was van enige consequente methodiek. Dit riep bij mij toen vragen op. In de 3 e Bachelor kregen wij les over Life Space Crisis Intervention (LSCI), een methodologische aanpak om om te gaan met crisissituaties. Al van in het begin van deze lessen, dacht ik terug aan die eerste stage en besefte ik dat dit heel bruikbaar is voor voorzieningen die dagdagelijks crisissen meemaken en dat hier ook vraag naar was. Ik had het voorrecht om aanvaard te worden als stagiair in het Orthopedagogisch Observatie- en Behandelingscentrum Nieuwe Vaart waar Franky D Oosterlinck, de geestelijke vader van LSCI in België, werkt. Bovendien kreeg ik de kans om de opleiding LSCI te volgen, wat ik succesvol heb afgerond, en dit te gebruiken op mijn stageplek. Uit gesprekken met Dr. D Oosterlinck werd het duidelijk dat we dezelfde visie deelden over het gebrek aan methodiek in ons werkveld. De vijf jaar durende opleiding zorgt ervoor dat wij studenten in contact komen met een heel breed gamma aan visies en theorieën. Ik heb echter het gevoel dat we maar beperkt getraind waren in het gebruik van concrete methodieken. Dit komt natuurlijk deels doordat ons studiegebied ongelofelijk groot is. Toch was het een verademing voor mijzelf om in contact te komen met LSCI, een methodiek die je vertelt hoe je crisissen concreet kan aanpakken. Door al deze verschillende ervaringen is deze thesis tot stand gekomen. Dit werk poogt een methodologisch hulpmiddel te zijn in de omgang met crisissen die in onze sector voorkomen. De thesis bestaat uit twee luiken. Eerst bespreek ik de literatuur omtrent coaching, het inbrengen van verandering in een voorziening, en omtrent Life Space Crisis Intervention. Omdat een literatuurstudie altijd het risico loopt geen rekening te houden met cultuurverschillen, doe ik ook een aantal interviews. Deze interviews vinden plaats met het personeel van vier voorzieningen in Vlaanderen die LSCI gebruiken of aan het implementeren zijn. 4

6 Inleiding Geschiedenis van Life Space Crisis Intervention Als we kijken naar de geschiedenis van LSCI, dan moeten we kijken naar een veelvoud van pioniers die allemaal een invloed hebben gehad op de ontwikkeling. Net zoals vele theorieën is LSCI niet plots ontstaan door de komst van één bepaalde persoon. We beginnen bij Sigmund Freud (1856) en eindigen bij Long die momenteel LSCI uitbouwt. Sigmund Freud ( ) Sigmund Freud wordt beschouwd als de grondlegger van de psychoanalyse. Zowel de benoeming van defensiemechanismen als de ego- psychologie zijn van belang voor LSCI. Defensiemechanismen zijn gedragingen of cognitieve operaties die volgens Freud ontstaan door de verschillende manieren waarop een persoon leert omgaan met, voornamelijk, infantiele seksuele impulsen in de puberteit. Hoe het kind hier door geraakt, bepaalt dus of hij later problemen zal hebben in diverse domeinen. Dit allemaal komt voort uit de ideologie dat er weinig verschil is tussen mensen die normaal zijn en mensen met mentale problemen (De Block, 2005). Iedereen vertoont namelijk neurotisch gedrag dat buiten sociale normen treedt, en de mate waarin men daarmee leert omgaan, bepaalt voor de maatschappij of iemand normaal is. Later in zijn carrière ontwikkelde Freud de Ego- Psychologie waarin hij de theorie van ego, id en superego voorstelde. Dit werkt de theorie van de defensiemechanismen verder uit, want de focus blijft op de infantiele ervaringen. Het id staat voor de driften die directe bevrediging eisen, het ego is de mediator tussen het id en het superego, en past zich aan de sociale en religieuze overwegingen aan van de context waarin de persoon leeft. Het superego is de strenge moraal, waardoor het ego zich aan de externe wereld aanpast. Met de woorden van Freud: Id is quite amoral, the Ego strives to be moral and the Superego can be hyper- moral and cruel as only the Id can be. (Ellenberger H. F., 1994). De belangrijkste rol die Freud speelde voor LSCI is het bewust maken van de onbewuste processen zoals de defensiemechanismen en de ego- werking. Beide zien we terugkomen in de theorie van LSCI zoals de verdedigingsmechanismen van het kind bij een Red Flag waarbij de jongere alle feiten zal ontkennen en eventueel vervangen door zijn eigen fantasie/interpretatie. Ook een verstoord ego speelt daarbij een rol. Een trauma in het verleden verstoort namelijk het huidig gedrag. Dit wordt erkend en men probeert op een veilige manier terug te gaan in de tijd om dit een plaats te geven voor het kind. Alfred Adler ( ) Alfred Adler is belangrijk geweest voor een aantal onderwerpen zoals nature versus nurture, attachment, laws of movement. Deze hebben een invloed gehad op de ontwikkeling van LSCI. Als we kijken naar attachment, dan is Adler de eerste persoon die stelde dat hechting een zeer belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van de persoonlijkheid van het individu. Deze hechting vindt plaatst tijdens de vroegste jaren van het kind, namelijk de eerste vier (Scott, Kelly, & Tolbert, 1995). De emotionele ontwikkeling vindt er plaats naast en in dialoog met de genetische kenmerken die al aanwezig zijn in het kind. De mate van hechting is volgens Adler zeer belangrijk voor de ontwikkeling van de verdere 5

7 persoonlijkheid. Die hechting ontwikkelt zich door de sociale omgang met anderen (Scott, Kelly, & Tolbert, 1995). Een ander belangrijk begrip dat Adler lanceerde, is laws of movement. Volgens Adler gaan kinderen in die eerste vier levensjaren een aantal automatische gedragspatronen ontwikkelen die zich voortzetten doorheen hun leven. Deze worden bepaald door hun omgeving. Later ontwikkelt er zich private logic bij het kind, waarmee Adler doelt op gedrag dat niet past binnen de aangeleerde automatische gedragspatronen. Mensen gaan namelijk nadenken over hun handelen in relatie met de sociale context, welke voorwaarden er spelen, om dan te gaan beslissen of ze zich terugtrekken uit de situatie of toenadering zoeken (Scott, Kelly, & Tolbert, 1995). Pathologie was ook een domein waar Adler actief op was. Hij onderzocht verschillende ontwikkelingsfasen bij kinderen en koppelde deze op causale wijze met latere gedrags- en emotionele problemen. Hij keek niet alleen naar het verleden van een persoon, maar legde ook de nadruk op het heden en zelfs op de toekomst. Hiervoor gebruikte hij dezelfde begrippen als Freud ( neurosis ), maar in tegenstelling tot Freud, die de nadruk legde op driften bij het individu, benadrukte Adler de sociale factor bij het ontstaan van neurosen. Al deze begrippen monden uit in de theorie van Individual Psychology. Deze kunnen we samenvatten in zes principes die centraal staan in de theorie van Adler: Principle of unity: Een mens kan beschouwd worden als een ondeelbaar geheel bestaande uit een mind- body relatie ten opzichte van de functies van de persoonlijkheid. Bijgevolg kunnen we een mens niet alleen bekijken door zijn psyche door te lichten en het handelen te negeren. Principle of dynamism: Een mens is vrij en gebruikt die vrijheid om keuzes te maken in zijn handelen. Dit wordt bepaald door de doelen die hij voor zichzelf opstelt. Principle of cosmic influence: Een individu kan zich niet onttrekken aan de maatschappij of de sociale context die rond hem plaats vindt. Dit wil niet zeggen dat mensen zich conformeren aan die sociale context. Zij blijven hiernaar kijken op hun unieke wijze. Principle of spontaneous structuration of the parts in a whole: Dit houdt een automatiseringproces in, waarbij het individu alle componenten van de persoonlijkheid organiseert en ordent volgens doelen die hij voor zichzelf stelt. Principle of action and reaction between an individual and his environment: Adler ziet het individu steeds in relatie met de sociale context. Volgens hem kan een individu zich hier nooit aan onttrekken, noch kan één persoon zo maar de volledige macht over een gemeenschap nemen. Law of absolute truth: Een strenge norm die een balans stelt voor het individu tussen de eisen van de maatschappij en die van het individu. (Ellenberger H. F., 1994) Adler heeft dus een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis van LSCI. Hij is één van de eerste psychoanalytici die het belang van de sociale context erkent. Adler kijkt verder 6

8 dan het verleden en plaatst het gedrag in relatie met tal van factoren. Ook ziet hij het gedrag als een actieve constructie, waar verandering mogelijk is. August Aichhorn ( ) August Aichhorn was een leerkracht die later evolueerde tot een psychoanalist. Hij volgde Freud, maar paste diens theorie aan voor jongeren. Aichhorn nam het op voor delinquente jongeren. Hij weigerde delinquent gedrag te zien als storend voor de hulpverlening. Integendeel, hij erkende dat crisismomenten ook leermomenten kunnen zijn voor jongeren en dat men de onderliggende processen die een rol spelen bij het delinquent gedrag, bewust en openbaar moest maken. Hij ziet storend gedrag als een belangrijk symptoom. In dit opzicht volgt men later dezelfde logica met LSCI. We gaan namelijk crisismomenten aangrijpen als momenten waar verandering mogelijk is. Aichhorn was dus van groot belang in de ontwikkeling van LSCI aangezien hij één van de eersten was die geloofde dat praten met kinderen een gedragsverandering kan teweeg brengen. Daarnaast legde Aichhorn de basis voor contact met en behandeling bij adolescenten. Hij werkte sterk met overdracht en de manipulatie die daarin meespeelt. Hij kent er wel een andere methodiek aan toe dan Freud. Hij werkte met overdracht in plaats op overdracht (Houssier & Marty, 2009). Via identificatie kwam Aichhorn te weten welke emotionele noden er spelen bij de jongere. Hij is één van de eersten die aanhaalde dat erkenning zeer belangrijk is voor de jongere. Zo zal Aichhorn emotioneel betrokken geraken in het gesprek en zal hij dit ook als dusdanig verwoorden. We zien dus dat Aichhorn, zij het in beperkte mate, breekt met Freud op het vlak van ontwikkeling bij kinderen en jongeren. Net als Adler benadrukt hij dat jongeren nog kunnen veranderen. Hij brengt verandering teweeg via gesprekken waarbij hij gebruik maakt van identificatieprocessen en overdracht. Hij ziet de jongere als een persoon die wacht op identificatie (Houssier & Marty, 2009). Daarnaast beschouwt hij de adolescent ook als een mondig persoon waarbij wat hij vertelt in de gesprekken ernstig moet worden genomen. Aichhorn beschouwt gesprekken als klinisch materiaal waarmee gewerkt moet worden. Al deze zaken zorgen er ook voor dat hij nog meer aandacht geeft aan de therapeutische relatie tussen de therapeut en de jongere. Anna Freud ( ) Anna Freud wordt beschouwd als een conservatieve psychoanalytica. Toch heeft zij een aantal zaken uitgebouwd die nu nog steeds doorspelen in de hulpverleningssector en bij LSCI. Zo hechtte Anna Freud veel waarde aan gedetailleerde klinische observaties die volgens haar van essentieel belang waren voor het ontwikkelen van een gedetailleerde diagnostiek die verschilde van kind tot kind. Gedurende de behandeling werd er blijvend geobserveerd om zo de diagnose van het kind te blijven bijsturen (Vanheule, 2010). Door het klinisch observeren ontwikkelde zij ontwikkelingsprofielen en het concept van ontwikkelingslijnen (Pope, 2002) welke nu nog steeds worden gebruikt, weliswaar in modernere versies. Ontwikkelingslijnen zorgen voor een theoretisch kader waarbinnen symptomen worden geplaatst die het kind vertoont. Binnen die ontwikkelingslijnen is er niet één de waarheid, het gaat steeds over meerdere betekenisverleningen. Op die manier kan de diagnose zich steeds verder ontwikkelen en aanpassen. Uit al deze zaken kunnen we ook besluiten dat Anna Freud steeds vanuit de praktijk naar de theorie werkte en daar ook in slaagde. 7

9 In The Ego and the Mechanisms of Defense onderzocht zij ook alle mogelijke defensiemechanismen die optreden bij kinderen. In dat boek daterend van 1936 verzamelde Anna Freud verschillende mogelijkheden van identificatie met het behandelde individu. Daarnaast hechte ze veel waarde aan de internalisatieprocessen die in de vroegere theorie en praktijk minder aan bod kwamen. Ze combineerde de drifttheorie van haar vader met de theorie van object relations. Zij zag dus de ontwikkeling van kinderen in relatie met hun sociale omgeving en bekeek de evolutie van kinderen een flink stuk verder dan alleen de eerste levensjaren (Tyson, 2002). LSCI maakt gebruik van registratie om zo gesprekken te kunnen uitdiepen met de jongere. Op die manier kan men ook evolutie zien in de jongere en die ook als dusdanig verwoorden.. Men blijft continu de gesprekken aanpassen bij het doorlopen van de hulpverlening met de jongere. Kurt Lewin ( ) Lewin wordt beschouwd als de geestelijke vader van change theory die uit twee delen bestaat. Het eerste deel benoemt hij als de Field Theory wat hij definieerde als a totality of coexisting facts which are conceived of as mutually interdependent. Dit veld verandert continu mee met de context waarin de mensen handelen. Via het Force Field Analysis Mode gaat hij deze interacties observeren en in de twee groepen plaatsen. Driving forces zorgen ervoor dat verandering kan plaatsvinden terwijl static forces verandering uit de weg gaan (Bozak, RN, MS, & OCN, 2003). Driving forces kunnen ontstaan door externe factoren (beleidswijzigingen) of door interne motivatie (ideeënbus). Lewin is ook een sterke voorstander van hier- en- nu verandering, waarbij hij voornamelijk kijkt naar de huidige situatie waarin mensen en voorzieningen bestaan. Daarnaast spendeert hij veel tijd aan groepsdynamiek omdat deze volgens hem een essentiële rol speelt bij de vormgeving van het gedrag bij de individuen in de groep. (Burnes, 2004) Een tweede deel dat aansluit bij de Field Theory is het Three Steps Model. Om verandering te kunnen brengen in voorzieningen en dus bij mensen, werkt hij met een Planned organization change and community organizations. Deze theorie bestaat uit die drie stappen die volgens Lewin essentieel zijn om verandering te laten slagen. Unfreezing: Het bestaande gedrag wordt losgeweekt zodat nieuw gedrag het oude kan vervangen. Dit is volgens hem het moeilijkste stadium. Hier gaat men namelijk op zoek naar motivatie om te veranderen. Moving: In deze fase kan de verandering doorgevoerd worden en komt het nieuwe gedrag op de voorgrond. Refreezing: In de laatste fase gaat men de verandering internaliseren en stabiliseren zodat er niet meer wordt teruggekeerd naar het oude gedrag. Belangrijk hierbij is dat het nieuwe gedrag aansluit bij de overtuigingen van de individuen zodat het ook kan worden geïnternaliseerd. Zo niet kan het zijn dat de verandering mislukt. (Burnes, 2004) LSCI heeft als doel om crisissen aan te grijpen als leermoment voor de jongere. Lewins theorie om verandering te brengen, zien we ook terugkeren bij LSCI. Men probeert samen met de jongere inzicht te verwerven in het gedrag dat plaats vond voorafgaand aan de crisis en poogt dan nieuwe vaardigheden aan te leren om hier beter mee te kunnen omgaan. 8

10 Erik Erikson ( ) Erikson was een kunstleerkracht die door contact met Anna Freud zich begon te verdiepen in de psychoanalyse. Hij werkte verder op Freuds theorie die stelde dat een kind door een aantal stadia moet geraken om zich evenwichtig te ontplooien. Erikson voegde er een aantal stadia aan toe en veranderde een aantal zaken omdat hij ervan overtuigd was dat niet enkel de kinderjaren bepalend zijn voor de ontwikkeling van het ego. Period In life Infancy Toddlerhood Preschool Childhood Adolescence Young adulthood Middle adulthood Late adulthood (Dunkel & Sefcek, 2009) Crisis Trust vs. Mistrust Autonomy vs. Shame Initiative vs. Guilt Industry vs. Inferiority Identity vs. Role confusion Intimacy vs. Isolation Generatively vs. Stagnation Integrity vs. Despair De acht fasen mogen niet worden gezien als categorieën waarbij de ene goed is voor de ontwikkeling van het individu en de andere slecht. Integendeel, Erikson gaat er van uit dat men beide kanten moet ervaren hebben om te kunnen doorgaan naar de volgende fase (Dunkel & Sefcek, 2009). Hij beschouwt het doorlopen van de fasen als vormen van identiteitscrisissen en verwoordt dit als volgt: Each stage becomes a crisis because incipient growth and awareness in a significant part function goes together with the shift in instinctual energy and yet causes specific vulnerability in that part (Erikson E. H., 1968). Als de jongere de fasen in evenwicht doorlopen heeft, dan zal dit het Self versterken. Nicholas Hobbs ( ) Nicholas Hobbs heeft gedurende heel zijn leven geijverd om elk kind kansen te bieden op educatief vlak. Zijn levenswerk is het re- education project dat zich richt op kinderen die problemen hebben en veroorzaken. Hij richtte zich hoofdzakelijk op succesvol samenleven wat een zeer revolutionair doel was. Vooraleer Hobbs deze theorie ontwikkelde, lag de nadruk op individuele doelen en individuele therapie. Nu richt men zich via re- ed op groepen, klassen, pleeggezinnen, (Zigler, 1985) Ik bekeek de twaalf re- ed principes en selecteerde deze die goeie linken vormen met LSCI: Leven richt zich op het nu en hier en niet op het verleden. Vertrouwen tussen een kind en een volwassene is essentieel voor alle verdere interacties. Vertrouwen is dus het startpunt van heropvoeden. Elk kind moet op zijn minst één iets vinden waar het goed in is, zeker als het gaat over schoolwerk. Dan moet het daarin ondersteund worden. De tijd is een bondgenoot, die aan de kant van de groei tijdens een periode van ontwikkeling werkt wanneer het leven enorme voorwaartse vooruitgang vertoont. (WAREA: Washington Re-Education Association) 9

11 Urie Bronfenbrenner ( ) Bronfenbrenner bouwt verder op de visie van Lewin dat de context een belangrijk element is in de behandeling van cliënten. Zo lezen we: Every human quality is inextricably embedded, and finds both it s meaning and fullest expression, in particular environmental settings, of which the family is the prime example. As a result, there is always an interplay between the psychological characteristics of the person and of a specific environment; the one cannot be defined without reference to the other. (Bronfenbrenner, 1989, p. 225) Het belang van Bronfenbrenner vinden we terug in de studie van de interrelaties tussen verschillende niveaus van relaties. Het kind beïnvloedt zijn omgeving, net zoals het kind wordt beïnvloed door de omgeving of door indirecte factoren (zoals de financiële toestand van het gezin) (Sontag, 1996). Bronfenbrenner haalt ook aan dat de relatie tussen leerling en leerkracht een essentiële invloed uitoefent op de ontwikkeling en het onderwijzen van de leerling (Bronfenbrenner, 1979). Om dit te kunnen onderzoeken, grijpt hij terug naar vier bekende begrippen van Brim, namelijk het micro-, meso-, exo-, macrosysteem. Zo gaat hij belang hechten aan hoe het kind zich gedraagt op school, maar ook thuis (Boss, Doherty, LaRossa, Schumm, & Steinmetz, 2008). Deze staan namelijk met elkaar in interactie en zijn minstens even belangrijk voor de hulpverlening. LSCI legt zeer veel nadruk op de context tijdens gesprekken. Zo gaat men terug naar het moment waarop het kind zich nog goed voelde, ongeacht of dit in de voorziening was of thuis. Via deze werking zoeken de hulpverlener en kind samen naar het verhaal van de jongere dat zijn gedrag heeft beïnvloed. Er wordt nagegaan of het thuis goed loopt, of er problemen zijn in de klas of bij andere vrienden. William Glasser (1925- ) De Amerikaanse psychiater William Glasser ontwikkelde de keuze theorie. Deze gaat uit van vier principes: 1. Motivatie is intern en men beoogt het bereiken van vijf universele doelen, namelijk belonging 1, macht, vrijheid of onafhankelijkheid, plezier en overleving 2. Het verschil tussen wat mensen willen en hoe ze handelen geeft aanleiding tot gedragsmatige keuzes. 3. Handelingen, gedachten, gevoelens en fysiologische gedragingen beïnvloeden het totale gedrag van mensen. Zo kan een interpretatie van een voorval een gedragswijziging veroorzaken. 4. Mensen zien de wereld door een bril die eigen is aan hun referentiekader. (Wubbolding, 2007) Al deze principes beïnvloeden ons gedrag, maar bieden dus ook handvaten aan om mee te werken (Glasser, 1998). Zo zal er in LSCI gepraat worden over de motivaties van een jongere om in crisis te gaan. Samen met de interviewer bouwt men een beeld op van het gebeuren waarbij de jongere zelf tot een bepaald inzicht kan komen (bijvoorbeeld een misinterpretatie van het gedrag van een volwassene of een jongere). Daarnaast kan een leerkracht hulpmiddelen bieden om inzicht te krijgen in het gedrag van de jongeren. Als een kind bijvoorbeeld eenzaam is, kan er gezocht worden naar manieren om vrienden te maken. Dit vervult dan de nood van belonging. 1 Vrij vertaald/het gevoel bij een groep te horen. 10

12 Fritz Redl ( ) en David Wineman ( ) Het belang van Redl en Wineman voor LSCI vinden we terug in de oprichting van het pionier house waar men tot de vaststelling kwam dat er honderden studies uitlegden waarom kinderen dingen deden (zoals langer willen opblijven, niet gehoorzamen, ), maar dat er geen handvaten waren voor de ouders om daarmee om te gaan (hoe krijg je een kind naar bed zonder problemen, ). Als ze dan keken naar de bestaande voorzieningen, zagen ze dat er geen sprake was van methodologisch werken (Redl & Wineman, 1970). Daarna gingen ze te rade bij de kinderpsychiatrie en de daarbij behorende psychiatrische gespreksmethoden met de vraag of deze enige houvast kon bieden. Ze kwamen tot de vaststelling dat dit niet werkte bij agressieve kinderen aangezien de relatie tussen kind en psychiater te snel stuk liep door het gedrag van het kind. De psychiater moest als het ware constant ingrijpen en dit had dan een negatieve invloed op de relatie. (Redl & Wineman, 1970) Zij kwamen met een eerste vorm van LSCI die ze the marginal interview noemden waarmee ze het onderscheid duidelijk probeerden te maken met formele therapievormen. Later evolueerde dit naar het Life Space Interview, met daarin meer nadruk op de directe levenservaring en de samenhang met de problemen, als focus van het interview (Long, Wood, & Fecser, 2008). Het praten met de kinderen na crisismomenten won alsmaar meer en meer aan belang. Deze methodiek gaat terug op de kinderpsychiatrie en de psychiatrische gespreksmethoden, maar zoals reeds vermeld, dit was voor agressieve kinderen niet voldoende. Er kan niet worden voldaan aan de basisvoorwaarden voor therapie, want de therapeut moet ingrijpen lang voordat er iets van een werkzame overdrachtneurose tot stand kan komen (Redl & Wineman, 1970, p. 20). Mitchell Beck Beck is momenteel één van de internationale trainers van LSCI, maar in het begin van zijn carrière studeerde hij af als een bioloog. Hij kwam echter terecht op een maximum security ward als opvoeder op achttien jarige leeftijd waardoor hij dus in een omgeving kwam met kinderen van zijn eigen leeftijd. Later volgende hij dan de opleiding special education en schreef hij zijn doctoraat aan Wayne State University. Hij richtte zich op het passief- agressieve kind en voegde dit als zevende type 2 toe aan de LSCI theorie (Radacsi, 2008). Beck volgt de theorie van Glasser en werkt de theorie rond belonging verder uit.. Hij verwijst naar de betekenis uit de Webster: To Belong: To have a proper, appropriate, or suitable place. To be naturally associated with something. To fit into a group naturally (Beck & Malley, 1998) Via belonging legt Beck de nadruk op positieve relaties tussen bijvoorbeeld leerlingen en leerkrachten. Hij bespreekt verder het feit dat de hedendaagse scholen geen ruimte of tijd bieden voor belonging, terwijl het essentieel is in de ontwikkeling en opvoeding van kinderen. Zo zullen kinderen die geen belonging kennen in scholen, minder gemotiveerd zijn en is de kans op falen groter (Adler, 1939). 2 LSCI kent zeven type kinderen met zes interventiemethodieken. Het passief- agressieve kind is de recentste toevoeging in de types. 11

13 Beck roept op tot een evolutie van de educatieve systemen. Het huidig onderwijssysteem richt zich teveel op succes, controle en gehoorzaamheid. Studenten met een positieve zelfwaarde en een stabiele thuissituatie kunnen in de huidige onderwijssystemen vlot slagen. De studenten die dit echter niet hebben, lopen een hoger risico op uitval (Beck & Malley, 1998). Mary M. Wood In 1995 publiceerde Wood het boek Developmental Therapy- Developmental Teaching. Deze theorie verkondigt de visie dat de sociaal- emotionele ontwikkeling een invloed uitoefent op de gehele persoonlijkheid van het kind. Wood volgt de psychoanalytische stroming volgens dewelke het kind een aantal fasen moet doorlopen zodat het een adequate sociaal- emotionele ontwikkeling kent: Fase 1: Eenzaamheid kind is afhankelijk van anderen (institutionele angsten) Fase 2: Inadequaatheid kind heeft beperkte vaardigheden (objectieve angsten) Fase 3: Schuld sterke moraal door ontwikkeling superego (superego angsten) Fase 4: Conflict discrepantie tussen bevrediging behoeften en de maatschappelijke eisen (ego- superego angsten) Fase 5: Identiteit discrepantie tussen bevrediging behoeften en de maatschappelijke eisen (ego- superego angsten) Als men weet in welke fase het kind zich bevindt, kan men werken aan het veilig doorlopen daarvan zodat het kind kan stijgen en zich verder kan ontwikkelen (Wood, Davis, Swindle, & Quirk, 1996). Wood gebruikt LSCI als belangrijkste verbale interventiestrategie daarbij. (Long, Wood, & Fecser, 2008). Voor de angsten valt ze terug op de theorie van Anna Freud Daarnaast legt Wood de volgende klemtonen: Elk kind is anders, alles moet dus individueel aangereikt worden. Verwerven van vaardigheden gebeurd door het ervaren van succeservaringen. Het kind moet kunnen participeren om vooruit te kunnen gaan. (Long, Wood, & Fecser, 2008) William Morse, Nicholas Long & Frank Fescer 3 De laatste drie personen zijn onlosmakelijk verbonden met LSCI, net als Glasser. Ik bespreek ze kort aan de hand van het boek Praten met kinderen en jongeren in crisissituaties. Morse richtte het Fresh Air Camp (FAC) op waar LSI werd gekozen als belangrijkste behandelingsstrategie. FAC werd beschouwd als een centrale voorziening wat betreft omgevingsbehandeling, interdisciplinaire training voor psychiatrie, maatschappelijk werk, psychologie en onderwijs. Men verfijnde LSCI en gebruikte het in de dagdagelijkse praktijk met de jongeren. In de jaren zestig ontwikkelde Long, samen met Newman, een eerste boek dat gebruik maakte van de theorieën van Redl en dus LSI voor de leerkracht. The Teacher s Handling 3 Hiervoor baseerde ik mij op het boek: Long, N. J., Wood, M. M., & Fecser, F. A. (2008). Praten met kinderen en jongeren in crisissituaties. Lanno Campus. 12

14 of Children in Conflict was het begin voor een periode met veel evoluties, empirische studies en verfijningen van de methodiek. Iets wat nu nog steeds doorgaat. In 1965 publiceerde Long dan Direct Help to the Classroom Teacher voor de schoolpsycholoog die hij aanspreekt als expert in crisisinterventie en gedragsmanagement. Hierna publiceerde hij het welbekende Conflict in the Classroom dat de theorie en de praktijk van het onderwijs en de geestelijke gezondheidszorg op één lijn bracht. Wat Wineman was voor Redl is Frank Fescer voor Long. Samen richten ze in 1997 het LSCI instituut op. Die organisatie richt zich op het trainen van mensen in de LSCI methodiek, het voeren van onderzoek met betrekking tot LSCI en het centraliseren van informatie omtrent LSCI in boeken of artikels. Ook deze evolutie gaat nog steeds door. Om de zoveel tijd komen er nieuwe onderzoeken uit betreffende de effectiviteit van LSCI. Daarnaast verfijnt men de basisprincipes en zoekt men naar nieuwe handvaten voor andere types kinderen, bijvoorbeeld het passief- agressieve kind. Discussie LSCI is ontstaan uit een veelvoud aan theorieën en modellen. Het is een methodiek die iets doet met de theorieën van belangrijke pioniers. Zo zagen we invloeden van de psychoanalyse met Freud, Aichhorn, Adler en Erikson. Naast de psychoanalyse zijn er ook mensen uit de ecologische visie aanwezig zoals Bronfenbrenner, Glasser, Lewin en Hobs. Op deze manier wordt de brug geslagen tussen het praten met personen en rekening houden met hun context. Dan komen we uit bij Redl en Wineman die als eersten de theorieën probeerden te gebruiken bij kinderen met gedrags- en emotionele stoornissen. Via hun Pionier house kon men testen wat werkte en wat niet, wat motiveert kinderen om zo te handelen, welk inzicht vertonen ze? Deze theorieën worden dan verder uitgebreid door de komst van Beck en Wood. De eerste richt zich op het passief- agressieve kind en belonging, terwijl Wood een visie op pathologie uitwerkt bij kinderen zodat hulpverleners kunnen weten waar de kinderen vastgeraakt zijn in hun emotionele ontwikkeling. Morse, Long en Fescer combineerden al deze kennis in de methodiek LSCI. Natuurlijk zijn deze mensen niet de enige die een invloed hebben gehad op de ontstaan en de ontwikkeling van LSCI. Duidelijk is dat deze techniek niet zomaar uit de lucht is komen vallen en dat het wel degelijk steunt op een zeer uitgebreide theoretische basis. 13

15 Definities en omschrijving Vooraleer ik aan de verdere uitwerking van mijn onderwerp begin, vind ik het belangrijk om aandacht te geven aan bepaalde begrippen die een centrale rol spelen. Zo zal ik kort de idee van organisaties, verandering en LSCI proberen te omschrijven. Vervolgens worden deze termen dan uitgewerkt met behulp van verschillende theorieën. Coaching komt ook later aan bod. Organisaties Ik begin met organisaties en voorzieningen. Volgens Barnard zijn organisaties coöperatieve systemen die hun basis vinden bij de werknemers die zich gedragen op zo n wijze dat ze de organisatie ondersteunen (Barnard, 1938). Deze definitie stemt overeen met de theorie van Lewin die ik later gebruik. Een andere definitie van organisaties vind ik op Wikipedia. Een organisatie is een doelgerichte samenbundeling van kennis, vaardigheden en kracht tussen drie of meer personen die primair middelen en activiteiten aanwendt om te voorzien in de behoefte aan producten en/of diensten in haar omgeving. Het is opgebouwd uit de complementaire begrippen taakverdeling en coördinatie (Organisatie - Wikipedia, 2011). Dit is een beperkte definitie die weinig invulling biedt over het individu dat in een organisatie aanwezig is. Organisaties zijn voor mij coöperatieve systemen waar minimaal tien personeelsleden werken en maximaal driehonderd. Op die manier hou ik rekening met de kritiek op de theorie van Lewin die stelt dat een te grote voorziening geen baat heeft bij deze theorie doordat hij de nadruk legt op groepsdynamica. Als ik kijk naar het Belgisch hulpverleningslandschap, dan vind ik zelden voorzieningen die groter zijn dan tweehonderd personeelsleden. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat deze theorieën niet voor grotere voorzieningen kunnen gebruikt worden, maar in dat geval zullen er toch aanpassingen nodig zijn. Verandering Als ik dan opzocht wat verandering eigenlijk inhoudt, dan kom ik een heel breed gamma aan definities en opvattingen tegen. Ik zet er een aantal even op een rijtje: Change is an organizational reality; and so is resistance to it from employees (Dent & Goldberg, 1999). Verandering is als het gooien van een steen in een stilstaande vijver, wat golven veroorzaakt die zich voortplanten in alle richtingen met onvoorspelbare gevolgen (Kreitner, 1992). Change and constancy are relative concepts; group life is never without change, merely differences in the amount and type of change exist (Lewin, 1947) Social change theorists define change as something normal in the very nature of things (Lincoln, 1985); (Zimmerman, 1996) To be stable, a cultural change has to penetrate all aspects of a nation s life. The change must, in short, be a change in the cultural atmosphere, not merely a change of a single item. (Lewin, The special case of Germany, 1943) In deze vijf definities lezen we dat het begrip verandering samenhangt met een aantal andere concepten. Zo hangt verandering samen met praktijk en weerstand, kan men niet voorspellen wat een verandering allemaal teweeg breng en blijkt dat men de totale cultuur van een voorziening moet aanpassen vooraleer er verandering komt. 14

16 Een beetje nuancering is dus wenselijk. Ik opteer om verandering te begrijpen als het inbrengen van iets nieuws voor de totale voorziening, rekening houdend met de voorzieningscultuur en de personeelsleden. Weliswaar worden er hoogst waarschijnlijk elke dag nieuwe zaken afgesproken en ingevoerd in voorzieningen, maar of je in dit geval van een grote verandering kan spreken? Ik zie dit eerder als het continu in beweging zijn van voorzieningen, wat in de type drie hulpverlening noodzakelijk is. Dit verschilt voor mij van situaties waarbij een nieuwe methodiek zoals LSCI wordt ingevoerd. Weerstand tegen verandering Wie op zoek gaat naar informatie over veranderingen op de werkvloer, komt het woord weerstand tegen alsof beiden onverbrekelijk verbonden zijn, maar wat betekent dit? In mijn literatuuronderzoek kwam het steevast neer op het feit dat personeelsleden geen verandering willen, en dit wegens een veelvoud aan redenen. Sommige auteurs hebben het over actieve weerstand die poogt terug te keren naar de vroegere situaties; Lewin omschrijft weerstand als ongewenste gedragingen of houdingen van werknemers als reactie op het door management opgelegde verandering in organisatorische organen (Lewin, 1952). Zaltman en Duncan zien het ruimer. Zij omschrijven weerstand als alle gedragingen die leiden tot het behouden van een status quo in tijden waar veranderingen plaatsvinden (Zaltman & Duncan, 1977). Nog een andere visie op weerstand vind ik bij Dent & Goldberg. Zij zijn verwonderd over het feit dat weerstand en verandering overal samengaan. Het artikel bespreekt hoe deze vanzelfsprekendheid tot stand kwam, tegelijkertijd proberen zij een onderscheid te maken in verschillende vormen van weerstand. (Dent & Goldberg, 1999). Ik zie weerstand als een, al dan niet bewust, verzet tegen een vernieuwing die globaal wordt ingevoerd in een voorziening. Later bespreek ik de mogelijke oorzaken van weerstand bij personeelsleden en zelfs bij kaderleden. Life Space Crisis Intervention Life Space Crisis Intervention (LSCI) is een therapeutische, verbale interventiemethodiek voor jongeren in crisis (Long, Wood, & Fecser, 2003). De fundamenten van LSCI zijn 4 : 1. Het geloof dat elk conflict een leermoment is. Men kan bijvoorbeeld nieuwe informatie krijgen over hoe de jongere zich voelt of hoe hij externe situaties beschouwt. Als men de interventietechniek gebruikt, dan kan een conflict reflectie teweeg brengen bij de jongere door het toevoegen van nieuwe standpunten. Op die manier kan zelfregulerend gedrag ondersteund worden, wat het uiteindelijke doel is van LSCI. 2. Gericht op een relatie LSCI gelooft dat de relatie tussen een kind en de interviewer een belangrijk hulpmiddel is om verandering teweeg te brengen bij het kind. Men hecht veel waarde aan ondersteuning bieden en het stellen van nieuwe uitdagingen. Dit 4 Voor de uitleg van LSCI baseer ik mij op drie bronnen: Long, N. J., Wood, M. M., & Fecser, F. A. (2008). Praten met kinderen en jongeren in crisissituaties. Lanno Campus.D'Oosterlinck, F., & Soenen, B. (2009). Werkmap LSCI. OOBC Nieuwe Vaart. D'Oosterlinck, F., De Moor, G., Freado, M., Boone, B., Soenen, B., & Spriet, E. (2011). LSCI Supervisor Training. OOBC Nieuwe Vaart. 15

17 komt aan bod gedurende het hele gesprek, in het begin om het kind tot rust te brengen en op het einde als men een eventueel rollenspel oefent om het kind voor te bereiden op de terugkeer naar de klas of de groep. 3. Gericht op communicatie Het kind moet zijn verhaal kunnen brengen zonder dat de volwassene steeds de leiding neemt over het gesprek. Wel kan er orde en structuur worden gebracht in het verhaal dat de jongere brengt. Op die manier begrijpen beide partijen elkaar. De interviewer houdt rekening met het referentiekader van de jongere. Verstaan beide partijen hetzelfde onder agressie, geweld of plezier? Dit gaat dus verder dan alleen het verhaal van de jongere, maar geeft ook aandacht aan die van zijn ouders of belangrijke derden. 4. Gericht op sterktes In het gesprek focust de interviewer zich op de sterktes van het kind. Dit komt neer op het zichtbaar maken van evolutie bij het kind tot het zoeken van kleine sterktes in hoe het kind zich opstelt naar de buitenwereld. Een verhaal van Mark Freado duidt dit perfect: Een kind komt bij mij terwijl hij duidelijk in crisis is. Hij loopt boos rond en neemt een tas die op de bureau staat. Hij gooit deze vlak naast mijn hoofd kapot. Ik reageer en zeg: Ik zie dat je boos bent, maar ik ben blij dat je jou nog kan beheersen en hem naast mij gooit (D'Oosterlinck, De Moor, Freado, Boone, Soenen, & Spriet, 2011). Dit verhaal toont hoe de interviewer kijkt naar het gedrag van het kind en toch sterktes vindt in moeilijke situaties. Dit zijn de vier fundamenten waarop LSCI gebouwd is. De techniek zelf bestaat uit zes type crisissen en vijf tijdsfasen. Ik bespreek de vijf tijdsfasen kort, maar verwijs graag naar de figuur op de volgende pagina die een totaal overzicht biedt van LSCI. Deze beperkte voorstelling is inderdaad beperkt, een totale weergave van LSCI is in dit bestek onmogelijk. Wie geïnteresseerd is in de techniek, dient de bijbehorende opleiding te volgen. 16

18 Tijdsfasen LSCI Fase 1: Ontladen Fase 2: Tijdslijn Het kind tot rust laten komen Opletten voor eigen agressieve tegenreacties. Opbouwen van het verhaal van de jongere of het kind. De nadruk ligt hierbij op empathie van de interviewer Fase 3: Het Centrale Thema Het kiezen van het centraal probleem (therapeutisch doel) met het kind. Zo kan het zijn dat een kind enkel zijn eigen visie ziet en niet die van de leerkracht of andere kinderen. We gaan samen met de jongeren proberen inzicht te verkrijgen in zijn situatie, maar op die manier dat de jongere zelf zoveel mogelijk tot dit inzicht komt. Fase 4: Inzicht De interviewer gaat dus niet voor de jongere beslissen wat het probleem is. Fase 5: Nieuwe Vaardigheden Na het verwerven van het inzicht gaat men de jongere proberen te empoweren door nieuwe gedragingen te oefenen. Fase 6: Transfer van het leren De jongere wordt voorbereid op de terugkeer naar de groep waar de crisis ontstaan is. 17

19 Schematisch overzicht LSCI (D'Oosterlinck & Soenen, Werkmap LSCI, 2009) 18

20 Methodiek Hierboven gaf ik een literatuuronderzoek dat zich richtte op de geschiedenis van LSCI met alle mogelijke invloeden. Daarnaast ben ik op zoek gegaan naar artikels over implementatie van veranderingen en wat er allemaal in meespeelt. Het bleek al snel dat deze zich hoofdzakelijk richten op de profit- sector. Vorig jaar leerde ik in de colleges Pedagogische research management van de social profitsector, dat je niet zomaar managementtheorieën uit de profit mag overnemen voor de non- profit; helaas vond ik heel weinig theorieën of modellen die van toepassing zouden kunnen zijn voor de hulpverleningssector. Daarom besloot ik, in samenspraak met mijn thesisbegeleider, om een aantal voorzieningen zelf te gaan bevragen. Vier voorzieningen gaven hun toestemming voor het afnemen van interviews (zie bijlage). Via deze manier kon ik toetsen of de ideeën uit de artikels die ik gevonden heb, overeenstemden met het verhaal dat ik hoor in de voorzieningen. Het interview kan ook gebruikt worden als een soort Field Force analysemiddel waarbij men een aantal profielen van voorzieningen analyseert. Zo kan men kijken hoeveel waarde er wordt geschonken aan een top- bottom werking en wat de voorzieningen intern drijft. De vragenlijst komt uit de colleges van professor De Vos die mij hiervoor toestemming heeft gegeven via . Ik bespreek eerst de vier voorzieningen die bereid waren mee te werken aan mijn onderzoek. Daarna overloop ik mijn literatuurstudie, waarna ik de interviews en de vragenlijsten aan bod laat komen. Ik formuleer twee keer aanbevelingen voor de implementatie van LSCI. Eén keer na mijn literatuurstudie en een tweede keer na mijn praktijkonderzoek. Op die manier kan de lezer zelf kiezen welke informatie voor wie het meest relevant is en laat ik niets weg. 19

21 Bevraagde voorzieningen OOBC Nieuwe Vaart Het Orthopedagogische Observatie en Behandelingscentrum Nieuwe Vaart richt zich op kinderen met een emotionele- en/of gedragsstoornissen al dan niet gecombineerd met leerproblemen. Het centrum bestaat uit twee afdelingen. Er is het semi- internaat waar kinderen opgevangen worden na schooluren en vakantieperiodes. Daarnaast is er de school voor buitengewoon kleuter- en lager onderwijs type 3. Het is een zeer kleine voorziening waardoor beide afdelingen heel vaak in elkaar overvloeien. Dit zorgt er voor dat opvoeders heel sterk worden betrokken bij het onderwijs en omgekeerd. Er is een heel diverse personeelsgroep van gezinsbegeleiders, orthopedagogen, psychologen, leerkrachten, opvoeders, vrijwilligers, psychiater, Men probeert op zoveel mogelijk vragen van kinderen en ouders een antwoord te bieden. Zo wordt er contextueel gewerkt, terwijl het kind therapie krijgt en gaat men zelfs ouders uitnodigen op de therapieën. Naast LSCI wordt er ook met het gedragsstappenplan gewerkt. Dit is een systeem met verschillende niveaus betreffende verschillende vormen van gedrag. Niveau 1: Ik draag zorg voor mijzelf en vertoon geen geweld. Niveau 2: Ik draag zorg voor materiaal. Niveau 3: Ik hou mij aan de regels en opdrachten die afgesproken zijn. Niveau 4: Ik vertoon positief gedrag en help anderen. Niveau 5: Ik vertoon positief gedrag en help anderen door taken. Als het kind positief gedrag vertoont, kan het stijgen naar een niveau waar extra vrijheden en verantwoordelijkheden worden toegekend. Als het kind negatief gedrag vertoont, kan het enkel gestraft worden volgens het niveau waar het zich bevindt. Dit stappenplan zorgt ervoor dat kinderen weten wat van hen verwacht wordt waardoor er meer voorspelbaarheid in de werking komt. Het doel van de Nieuwe Vaart is, zoals bij zo vele organisaties en voorzieningen, om elk kind begeleiding op maat te geven en voor te bereiden op het gewoon onderwijs. SOC De Hagewinde 5 Uit hun website leren we dat het Sociaal Orthopedagogisch Centrum De Hagewinde een zeer grote voorziening is in de regio Maas en Dender. Ze staat open voor een heel divers publiek waarbij men zich richt op type 1, 2 en 3. In kader van mijn thesis spits ik mij toe op de kinderen met gedrags- en emotionele problemen. Het centrum bestaat uit vierentwintig afdelingen en leefgroepen met ongeveer zeven tot elf kinderen. In die leefgroepen overheersen de individuele handelingsplannen waarbij de opvoeders per kind een plan opzetten om te werken. Daarnaast hecht men zeer veel waarde aan het contextueel werken met de kinderen. 5 Bron: Website De Hagewinde 20

22 Een recente ontwikkeling in de Hagewinde wat betreft crisiswerking, vinden we in de oprichting van TOU 6. Deze crisispermanentie dienst is opgericht om de werking in de leefgroepen te ondersteunen. Bij crisissen die de draagkracht van de opvoeders overschrijden, kan er naar TOU gebeld worden. Dan wordt het kind opgehaald door mensen van de crisispermanentie die dan een LSCI gesprek uitvoeren. KOC Sint- Gregorius 7 Het Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint- Gregorius is wederom een zeer grote voorziening in de regio Gent. Zij richten zich op type 3, 4, 6 en 8. Ik leg de nadruk op het type 3 onderdeel van de voorziening. De instelling valt onder de koepel van de Broeders van Liefde. Sint- Gregorius legt de klemtoon op het individueel behandelen en begeleiden. Hiervoor hebben ze een werking opgericht met als benaming individuele handelingsplanning (IHP). Dit zijn momenten die twee keer per jaar worden georganiseerd, waarop een multidisciplinair team samenzit met de ouders om een bespreking te houden over het kind. Naast deze momenten is er natuurlijk een continue begeleiding vanuit de leefgroep situatie. Op die manier kan wat beslist is tijdens de IHP- momenten opgevolgd worden. De jongere leert er de dagelijkse handelingen uitvoeren op een aangename en veilige manier. De voorziening geeft aandacht aan psychische begeleiding en behandeling. Deze worden beschouwd als fundamentele onderdelen van het begeleidingspakket. Dit handelt dan hoofdzakelijk over het ondersteunen van het positief zelfbeeld, inzicht bij brengen in probleemsituaties, Diepgaande psychische begeleiding is mogelijk indien er daarvoor nood is. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor andere therapievormen zoals ergo- of logotherapie. Als laatste haal ik aan dat Sint- Gregorius probeert contextueel te werken indien het gezin dit toelaat. Men gaat ouders uitnodigen op belangrijke momenten zodat zij weten wat er gaande is op de voorziening en omgekeerd. OBC De Waai 8 Observatie- en behandelingscentrum De Waai in Eeklo richt zich op jongeren vanaf twaalf jaar met gedrags- en/of emotionele stoornissen. De voorziening maakt deel uit van Don Bosco Jeugdhulp. Elk verblijf van een jongere start met een observatieperiode waarbij men de problemen gaat in kaart brengen. Na deze periode wordt er een advies geformuleerd dat gecommuniceerd wordt naar de jongere en de ouders. Samen wordt er een oplossing gezocht, waarna een behandeling wordt gestart. Via hun website krijg ik zicht op pijlers die zij als belangrijk beschouwen: Inzichtverhogend werken voor cliënten en hun netwerk. Maximale betrokkenheid op het hulpverleningsproces creëren. Verbindend werken. 6 TOU staat voor Time- Out Unit waarbij kinderen dus uit de leefgroep gehaald worden als ze in crisis gaan. 7 Bron: Infobrochure KOC Sint- Gregorius 8 Bron: Website De Waai 21