Radio Filharmonisch Orkest Serge Baudo dirigent. Dezsö Ránki piano. Wu Xing 1998 voor orkest (Nederlandse première) Eau Bois Feu Terre Métal

Transcriptie

1 C tweede concert C-serie 52e seizoen 8 december 2012, uur Serge Baudo dirigent Dezsö Ránki piano Qigang Chen 1951 Ludwig van Beethoven Wu Xing 1998 voor orkest (Nederlandse première) Eau Bois Feu Terre Métal Vierde pianoconcert in G opus Allegro moderato Andante con moto Rondo: Allegro vivace pauze Claude Debussy Igor Stravinsky Prélude à l Après-midi d un faune 1894 L oiseau de feu suite, /1919 Introductie De vuurvogel en zijn dans Variaties van de vuurvogel Rondedans van de prinsessen Helse dans van koning Kasjtsjej Wiegelied Finale

2 C Uitzending Radio 4 en terug luisteren en via internet Deze NTR ZaterdagMatinee wordt rechtstreeks uitgezonden op Radio 4. Via de ZaterdagMatineewebsite kunt u de opname terug luisteren. NTR Podium documentaires & con certen op nederland 2 zondag 9 december uur Iphigénie en Aulide : Glucks opera, voorafgegaan door een inleiding waarin Hans Haffmans met historicus Fik Meijer de Griekse mythologie induikt, en achter de schermen in het Muziektheater praat met regisseur Pierre Audi en solisten Véronique Gens en Anne Sofie von Otter. maandag 10 december uur Registratie van de NTR ZaterdagMatinee van 28 april jl.: Vadim Repin speelt de Nederlandse première van het Vioolconcert van James MacMillan; de Radio Kamer Filharmonie staat onder leiding van de componist. Symphonic Cinema in de foyers Vadim Repin Op beeldschermen in sommige foyers en bij de garderobe kunt u op beeldschermen een impressie bekijken van een project van MCO Educatie. Zie p.13 voor meer informatie. Harald Hoffmann Facebook en twitter Volg het laatste nieuws rond de NTR Zaterdag Matinee op onze eigen Facebook-pagina en klik vind ik leuk!... en op Radio 4 Concerthuis december operamaand Traditiegetrouw is december Operamaand bij de NTR. Ook in het Concerthuis is er volop opera in december. In de Vocale-Muziekzaal kunt u genieten van drie recente producties van De Nederlandse Opera. Luister naar Wagners Parsifal, Glucks Ipghigénie en Auride en Rimski-Korsakovs Legende van de onzichtbare stad Kitezj. Met het Radio 4 Concerthuis van radio4.nl verandert u uw huiskamer in een concertzaal. u maar wilt. radio4.nl/concerthuis tweede concert C-serie 52e seizoen 8 december 2012 Ach, je moet ergens beginnen Claude Debussy en Igor Stravinsky componeerden in een steeds seculierder wordende wereld, een wereld, ontheiligd door indus trialisatie, ont mythologiseerd door de wetenschappen. Waar heiligdommen verdwenen, werden nieuwe uitgevonden, zoals de futuristen rond 1920 bewezen met hun verafgoding van machines, snelheid en lawaai. Op dergelijk cynisme kun je Debussy en Stravinsky niet betrappen. Beiden waren weliswaar vooruitstrevend, maar ook op zoek naar een schoonheids ideaal en vonden dat deels in echo s uit het verleden. Debussy s veelvuldige toespelingen op middeleeuwse kerk muziek en Stravinsky s evocaties van pre-christelijke culturen zeggen in feite hetzelfde, namelijk dat de mens onderdeel is van een tijdloos geheel, onderworpen aan vaste oerpatronen of, meer algemeen gesteld, dat het zichtbare en alledaagse maar een fractie is van wat het leven te bieden heeft. Qigang Chen, oud-leerling van de immer spiritueel ingestelde Olivier Messiaen, wijst daarop vanuit Chinees perspectief: zijn muziek heeft raakvlakken met Chinese filosofie en kosmologie. Wu Xing Compositieleerlingen van Olivier Messiaen kregen niet alleen muziektechnisch onderricht, maar werden ook meegevoerd in verhandelingen over geschiedenis, religie en natuur. Qigang Chen, tot 1988 student bij Messiaen en diens laatste discipel, kon zijn eigen geschiedenis en overtuigingen te berde brengen. Hij groeide op tijdens de Culturele Revolutie een programma van staatsterreur om artistieke en intellectuele uitwassen te elimineren en zat als tiener drie jaar onder erbarmelijke omstandigheden gevangen vanwege zijn artistieke ambities. Zijn geloof in muziek werd er alleen maar sterker door, verklaarde hij achteraf. In 1977 kon hij een conservatoriumopleiding volgen en zeven jaar later een master in Parijs. Zijn leerperiode bij Messiaen en andere Franse grootmeesters verruimde zijn muzikale horizon aanzienlijk, maar de Chinese identiteit van zijn composities is onmiskenbaar geheel in lijn met de wensen van Messiaen, want een compositiedocent is slechts een gids die je je eigen weg helpt te vinden. Een opdracht van Radio France, in 1998, kwam precies op het moment dat Chen 2 3

3 orde op zaken wilde stellen in zijn muzikale expressie én zijn persoonlijke leven: meer structuur, terug naar de essentie. Een simpele stijloefening het schrijven van een paar expressieve orkestwerkjes van elk twee minuten groeide uit tot Wu Xing ( vijf fases ; dikwijls, naar analogie met de Griekse vier elementen, ook met vijf elementen vertaald). Als werktitel gaf hij de fragmenten elk een symbool mee en vandaaruit was het een kleine stap naar de I Ching, het eeuwenoude Chinese filosofisch-kosmologische Boek der veranderingen dat het universum als een combinatie van vijf elementen beschouwt. De componist karakteriseert ze aldus: Water: het sterkste element, hoewel gekenmerkt door kalmte. In Hout vind je de meeste variatie. Vuur vertegenwoordigt leven en warmte, maar is niet agressief. Aarde is de matrix, de oorsprong van alles. Metaal verwijst naar kracht en licht. Wu Xing en Qigang Chen 五 行 Chen verklankt de elementen met een spectaculaire behandeling van het orkestinstrumentarium, waaraan diverse Aziatische slagwerkinstrumenten zijn toegevoegd. Qua kleurenpracht doet het klankbeeld soms aan Debussy denken, niet in de laatste plaats vanwege de beweeglijkheid ervan. Want het ging Chen niet zozeer om het componeren van vijf afzonderlijke miniatuurtjes, maar om het suggereren van een doorlopende lijn, zodat elk van de vijf materialen uit het voorgaande lijkt te ontstaan. Beethoven, quasi-improvisatorisch Westerse kunstenaars waren sinds de romantiek gewend voortdurend hun grenzen te verleggen de grenzen van hun eigen technische kunnen, of van de verwachtingspatronen bij het publiek. Ludwig van Beethoven deed beide: het eerste door zijn groeiende doofheid te pareren met een enorme compositorische inventiviteit, en het tweede door de wensen van adel en kerk de toenmalige broodheren van een componist niet meer voor zoete koek te nemen. Zijn muziek werd een symbool van de revolutionaire geest die West-Europa rond 1800 inspireerde, en die het gewone volk aanspoorde tot verzet tegen de oude machtsverhoudingen. Beethoven trad buiten de klassieke paden van zijn voorgangers. Hij rekte de gebruikelijke proporties van een muziekstuk op, versterkte contrasten in dynamiek, introduceerde vrijere compositievormen en haalde het uiterste Het gehele concert is duidelijk geschreven door een pianist van de inventieve en ervaren soort. uit zijn thematische materiaal: de taal van een bewogen karakter. Het Vierde pianoconcert is zo n grensverleggend werk, en demonstreert tevens hoe Beethoven zichzelf voortdurend vernieuwde. Het overstijgt de formuleachtige afwisseling van solo- en orkestpassages die bij Mozart (en vooral minder originele tijdgenoten) nog gebruikelijk was. Ook gaat nummer 4 voorbij aan de opzichtige virtuositeit van Beethovens drie eerdere pianoconcerten. In plaats daarvan ontvouwt de muziek zich ogenschijnlijk als een mijmering, een quasi-improvisatie waarin zich pas geleidelijk duidelijke contouren aftekenen. De openingsmaten zetten de toon, wanneer in plaats van de traditionele orkest-introductie een vragende pianosolo klinkt en het orkest in een ontwijkende toonsoort antwoordt: hier treedt een zelfbewust individu de massa tegemoet. Ook in de dramatische dialoog van het tweede deel heeft de piano dat bezwerende Ludwig van Beethoven, door W.J. Mähler, ca karakter, terwijl in het afsluitende Rondo niet melodie, maar een indringend ritmisch patroontje een ander typisch Beethoven-trekje de aandacht opeist. In elk geval is het gehele concert duidelijk geschreven door een pianist van de inventieve en ervaren soort. Want Beethoven was vooraleerst een beroemd pianist en begon vanuit die hoedanigheid te componeren. Zijn toenemende doofheid maakte concertoptredens uiteindelijk onmogelijk. De officiële première van het Vierde pianoconcert was zijn laatste podiumverschijning en die verliep rampzalig. De zaal was ijskoud, het orkest slecht voorbereid, en het concert dat Beethoven geheel uit eigen werk had samengesteld omvatte tevens de premières van de Vijfde en de Zesde symfonie. Én van de Koorfantasie, én delen uit de Mis in C, en nog wat los spul. Het hoogst originele Vierde pianoconcert werd nauwelijks opgemerkt, en de lovende reactie van 4 5

4 een dappere recensent in de Allgemeine Musikalische Zeitung evenmin. Jaren na Beethovens dood vestigde Felix Mendelssohn, die meer meesterwerken voor vergetelheid behoedde, de publieke aandacht op dit werk met blijvend effect. Vrije, beweeglijke muziek In 1894 werd Debussy s orkestwerk Prélude à l Après-midi d un faune voor het eerst uitgevoerd. Het was zijn eerste stap in de richting van zijn uiteindelijke ideaal: een vrije, beweeglijke muziek met voortdurend veranderende kleuren. Debussy zou de vaste patronen van de klassieke muziek achter zich laten, exotische (vooral Aziatische) elementen toevoegen en een nieuwe manier van luisteren introduceren. Hoe vernieuwend de Prélude was, blijkt uit het commentaar dat de oer-conservatieve Camille Saint-Saëns na de première gaf: Mooie klanken, maar net zomin een compositie als het palet van een schilder een schilderij is. Onbedoeld was dat een compliment, want als geen andere componist van zijn tijd verstond Debussy de kunst van het weglaten iets wat je op dat moment ook in schilderkunst en literatuur zag. Vanaf de eerste fluitsolo klinkt het werk als een spontane improvisatie, met een droomachtige sfeer die in lijn is met Debussy s inspiratiebron, Stéphane Mallarmés gedicht L après-midi d un faune. Wat er precies gebeurt is onduidelijk, maar er wordt des te meer gesuggereerd: hier toont de natuur haar meest sensuele, erotische kant. Vaslav Nijinsky als faun - door George Barbier, 1913 Exotiek-koorts De Vuurvogel is een bont muzikaal sprookje, uit verschillende bronnen bijelkaar gefantaseerd door diverse kunstenaars. Maar minstens zo fascinerend zijn de realiteiten achter deze fictie de samenloop van omstandigheden waaruit een historische artistieke voltreffer groeide. In St. Petersburg was rond 1900 een artistieke beweging ontstaan die diverse uitingen van Russische kunst internationale bekendheid wilde geven. De motor daarachter was Sergej Diaghilev, een afgehaakte rechtenstudent die zich rap ontpopte als organisator van schilderijententoonstellingen, theaterproducent en impresario. Tezelfdertijd heerste in West-Europa, en vooral in Parijs, iets wat je exotiekkoorts of oriëntzucht zou kunnen noemen: een modieuze toeneiging tot verre oorden, ontstaan uit enerzijds oprechte nieuwsgierigheid Lev Baksts kostuumontwerp voor de Vuurvogel en anderzijds onzekerheid over het succes van eigen land. Het Parijse uitgaangspubliek wilde vervoerd en betoverd worden. Het theater voorzag in die escapistische behoefte; niet zozeer met opera s, zoals in de tijd van de Parelvissers en Lakmé, als wel met balletten. Diaghilev zag zijn kans schoon: hij richtte een balletgroep op en koos Parijs als zijn thuisbasis. Na een aantal balletten op bestaande muziek waagde Diaghilev zich aan een compositie-opdracht. Hij benaderde verscheidene componisten van naam, maar koos uiteindelijk voor de 27-jarige Igor Stravinsky, een zelfs in Rusland relatief onbekend componist die eerder voor Diaghilev muziek van Chopin georkestreerd had. Maar voor aankomend talent had Diaghilev een feilloze neus. Het werd een historisch succes. Enerzijds kon Stravinsky de zeer Russische fascinatie voor fantasiewerelden en sprookjes uitdragen, voortbouwend op de soms exotische klank van zijn leermeester Rimski-Korsakov en de feeërieke balletten van Tsjaikovski. Anderzijds toonde hij een hyperoriginele en moderne aanpak, met gewaagde harmonische vondsten en een fragmentarische verteltrant vol abrupte overgangen. Vooral met de ritmische onregelmatigheden legde Stravinsky de bedrading 6 7

5 aan voor de schokken die hij wat later zou uitdelen in Petroesjka en Le sacre du printemps. Anna Pavlova, prima ballerina van de balletgroep, haakte af met de mededeling dat ze weigerde te dansen op zulke onzinnige muziek. Diaghilev daarentegen vermoedde al bij een blik op de eerste schetsen dat hij niet alleen een Vuurvogel, maar ook een kip met gouden eieren had gevonden: Het manuscript, volgepriegeld met potlood, bevatte een meesterwerk. Het verhaal is feitelijk een samenvoeging van verschillende Russische sprookjes; scenarist Alexandre Benois, choreograaf Michel Fokine en vormgever Leon Bakst hadden elk een aandeel in deze cocktail. Het onderwerp was door Diaghilev zelf geleverd een gegeven dat al her en der in de Russische kunst was opgedoken en Stravinsky moest bij het aanvaarden van de opdracht een zekere afkeer overwinnen: Als onderwerp trok de Vuurvogel mij niet aan. Het verlangde, zoals alle verhalende balletten, een beschrijvende muziek die ik niet wilde maken. Wat ik vooral niet kon verdragen was de veronderstelling dat mijn muziek misschien een imitatie van Rimski- Korsakov zou zijn, te meer daar ik mij destijds zo afzette tegen die arme Sergej Diaghilev, door Valentin Serov Rimski. Zonder een imitatie te zijn is de muziek wel degelijk schatplichtig aan Rimski- Korsakov. Dat blijkt vooral uit de orkestratie zeker waar de sfeer van de Oriënt wordt opgeroepen, iets waarin Rimski een hoge norm had gesteld in zijn felkleurige orkestwerk Sheherazade. Maar Stravinsky s instrumentatie is gedurfder en extremer mede omdat hij een (naar eigen zeggen) verkwistend grote orkestbezetting voorschreef. In zijn latere balletten zou Stravinsky zijn band met Rimski-Korsakovs oude Rusland laten overstemmen door zijn vernieuwingsdrang. Maar zijn verstandhouding met Russische volksmuziek was fundamenteel en innig, en bleef altijd hoorbaar. Zonder klanken met een duidelijk folkloristische inslag zou De Vuurvogel, als volkssprookje, ondenkbaar zijn. Bij de première was onder anderen Claude Debussy aanwezig, de componist die Stravinsky later de belangrijkste leermeester van mijn generatie zou noemen. Debussy, altijd wantrouwig jegens andermans succes, feliciteerde Stravinsky na afloop allerhartelijkst maar voegde Stravinsky jaren later toe: Ach, je moet ergens beginnen. Michiel Cleij c tweede concert C-serie 52e seizoen 8 december 2012 Uitvoerenden Serge Baudo De Franse dirigent Serge Baudo studeerde compositie en directie aan het Parijse conservatorium. Hoewel hij aanvankelijk meer componeerde, richtte hij zich vanaf 1959 uitsluitend op het dirigeren. Op verzoek van Herbert von Karajan dirigeerde hij in 1962 Pelléas et Mélisande in La Scala in Milaan. Ruim tien jaar leidde hij vele producties bij het Festival van Aix-en- Serge Baudo Provence, met een repertoire dat reikte van Mozart tot Debussy. Zijn eerste grote contract was dat als vaste dirigent van de Parijse Opéra, naast het chefdirigentschap van het nieuw opgerichte Orchestre de Paris. Van 1970 tot 1989 was hij artistiek leider van het Orchestre National de Lyon, waarmee hij buitenlandse tournees ondernam en dat hij tot de grootste artistieke hoogten ooit bracht. In 1979 richtte hij in Lyon het Berlioz Festival op. In 1987 dirigeerde hij een productie van de complete versie van Berlioz Les Troyens. Serge Baudo gasteerde bij de Metropolitan Opera, de Staatsoper Wien, het (Koninklijk) Concertgebouworkest, de BBC, The Philharmonia, de Wiener Symphoniker, de symfonieorkesten van Moskou en Leningrad, het London Philharmonic Orchestra, het Yomuiri Nippon Orchestra, het NHK (Tokyo), alsmede de grote orkesten in Duitsland, Nederland en Italië, de Praagse Filharmonie en het Praags Symfonieorkest, waarvan hij inmiddels eredirigent is, en van 2001 tot 2006 artistiek leider. Zijn discografie, met veel aandacht voor het Franse repertoire, omvat opnamen met het London Philharmonic Orchestra, l Orchestre de Paris, l Orchestre Natio- 8 9

6 Dezsö Ránki nal de Lyon en de Praagse Philharmonie. In recente jaren dirigeerde Serge Baudo producties in Berlijn, Leipzig en Brussel, en bij de Gulbenkian Foundation (Lissabon) en Radio Lugano. Bovendien werkte hij samen met onder meer de Münchner en Dresdner Philharmoniker. In Teatro Colón in Buenos Aires maakte hij furore met Honeggers Jeanne d Arc au bûcher. In december 2007 werd Serge Baudo, naast Seiji Ozawa en Christoph Eschenbach, uitgenodigd voor de viering van de veertigste verjaardag van het Orchestre de Paris. In De Vrijdag van Vredenburg dirigeerde hij onder andere Ravels Concert voor de linkerhand (met Nikolaj Lugansky, 2011). Eerder in de Matinee: Debussy Pelléas et Mélisande (2009), Frank Symfonie (2012) Andrea Felvégi Dezsö Ránki Dezsö Ránki werd geboren in Budapest en studeerde daar aan de Ferenc Liszt Muziekacademie. Hij brak internationaal door toen hij in 1969 de eerste prijs won tijdens het Internationale Schumann-Wettbewerb in Zwickau. Ránki werkte samen met dirigenten als Georg Solti, Lorin Maazel, Frans Brüggen, Edo de Waart en Iván Fischer. Hij soleerde bij belangrijke orkesten, bijvoorbeeld bij de Berliner Philharmoniker, het London Philharmonic Orchestra, het Koninklijk Concertgebouworkest en het Orchestre National de France. Ránki was te horen op het Internationales Musikfestival (Kissinger Sommer) in Bad Kissingen. In het Concertgebouw gaf hij eerder recitals in de serie Meesterpianisten. Niet alleen richt Dezsö Ránki zich op het klassieke repertoire (Mozart, Beethoven), maar ook legt hij zich toe op romantisch werk (Schubert, Schumann) en eigentijdse muziek (Bartók, Kurtág). Eerder in de Matinee: Liszt Tweede Pianoconcert (1972), Bartók Derde pianoconcert (1974), Mozart Pianoconcert KV 450 (1975), Mozart Pianoconcert KV 488 & Rondo KV 382 (1986), Beethoven Vierde pianoconcert (1990), Mozart Rondo KV 382 & Pianoconcert in Es Jeunehomme KV 271 (1992) Het (RFO) werd in 1945 opgericht door Albert van Raalte. Het orkest werd nadien geleid door achtereenvolgens Paul van Kempen, Bernard Haitink, Jean Fournet, Willem van Otterloo, Hans Vonk, Sergiu Comissiona, Edo de Waart en Jaap van Zweden. In het seizoen treedt Markus Stenz aan als chef-dirigent. De Amerikaanse dirigent James Gaffigan is vaste gastdirigent vanaf het seizoen Het RFO werkte samen met befaamde gastdirigenten als Leopold Stokowski, Kirill Kondrasjin, Antal Doráti, Riccardo Muti, Kurt Masur, Mariss Jansons, Michael Tilson Thomas, Gennady Rozhdestvensky en Valery Gergiev. Het orkest speelde de (Nederlandse) premières van werken van onder anderen Messiaen, Berio, Boulez, Henze, Carter, Adams, Birtwistle, Adès, Janáček, De Raaff, Oestvolskaja, Verbey, De Raaff, Vriend en Rijnvos. Het RFO levert belangrijke bijdragen aan de NTR ZaterdagMatinee en Het Zondagochtend Concert in het Amsterdamse Concertgebouw, en De Vrijdag van Vredenburg te Utrecht. Het RFO onderscheidt zich door bijzonder geprogrammeerde symfonische concerten en concertante opera-uitvoeringen, regelmatig betreft het eerste uitvoeringen in Nederland en wereldpremières. Naast de concerten in de omroepseries was het RFO te horen op het Festival Musica 2008 in Straatsburg onder leiding van Reinbert de Leeuw, op het Sun Festival 2009, tijdens concertreizen naar Groot-Brittannië, Duitsland en Oostenrijk onder leiding van Jaap van Zweden, in de Keulse Philharmonie en de Royal Albert Hall tijdens de BBC Proms Het heeft een indrukwekkende plaat- en cd-catalogus opgebouwd. Op verschillende labels verschenen vanaf de jaren 70 legendarische grammofoonplaten met dirigenten als Leopold Stokowski en Antal Doráti. Onder leiding van Jean Fournet werd een serie cd s gerealiseerd met Frans repertoire. Opnamen van onder meer de complete symfonieën van Mahler onder leiding van Edo de Waart verschenen op cd, alsook een unieke Wagner-box en de complete orkestwerken van Rachmaninov. Cd s met werken van hedendaagse componisten als Jonathan Harvey, Klas Torstensson en Jan van Vlijmen werden onderscheiden met prijzen en eervolle vermeldingen. Onder leiding van Mark Wigglesworth wordt al enige jaren gewerkt aan de opname van een Sjostakovitsj-serie en onder leiding van Jaap van Zweden aan die van de symfonieën van Bruckner. Lovend ontvangen NTR ZaterdagMatinee-opnamen van Wagners Lohengrin en Die Meistersinger von Nürnberg werden in het seizoen gevolgd door de live-registratie van Parsifal, die is onderscheiden met de Edison Klassiek 2012 in de categorie Opera. volg het radio filharmonisch orkest op twitter (@radiofilhorkest) en facebook

7 chef-dirigent Markus Stenz honorary chief conductor Jaap van Zweden ere-dirigent Edo de Waart vaste gastdirigent James Gaffigan assistent-dirigent Wouter Padberg eerste viool Bart Vandenbogaerde Semjon Meerson Mitcho Dimitrov Alexander Baev Fred Gaasterland Alberto Facanha Johnson Natalia Gabunia Mariska Godwaldt Masha Iakovleva Kerstin Kendler Karina Korevaar Anna Korpalska Pamela Kubik Leonie Mensink Theo Ploeger Peter Weimar Pieter Vel tweede viool Casper Bleumers Andrea van Harmelen Sarah Loerkens Jill Bernstein Esther de Bruijn Michiel Eekhof Odilia Fiedler Yvonne Hamelink Annemarie van Helderen Robbert Honorits Dana Mihailescu Renate van Riel Alexander van den Tol Laura Frenkel altviool Francien Schatborn Huub Beckers Connie de Dreu Martina Forni Annemijn den Herder Erik Krosenbrink Robert Meulendijk Lotte de Vries Ewa Wagner Anna Magdalena den Herder Ferdinand Hügel Ernst Grapperhaus cello Michael Stirling Anton Istomin Eveline Kraayenhof Wim Hülsmann Harm Bakker Mirjam Bosma Ansfried Plat Rebecca Smit Arjen Uittenbogaard Marjolein Meijer contrabas Wilmar de Visser Annika Hope Edward Mebius Sjeng Schupp Stephan Wienjus Eduard Zlatkin Guus Grentzius Boris Oostendorp fluit Carla Meijers Thies Roorda Maike Grobbenhaar hobo Maarten Dekkers Yvonne Wolters Gerard van Andel klarinet Frank van den Brink Diede Brantjes Sergio Hamerslag fagot Jos Lammerse Birgit Strahl Desirée van Vliet hoorn Petra Botma-Zijlstra Toine Martens Fréderick Franssen Anneke Vreugdenhil trompet Hessel Buma Jacco Groenendijk Hans Verheij trombone Jaume Gavilan Agullo Peter Saunders Cyril Scheepmaker tuba Bernard Beniers pauken Maarten Smit slagwerk Mark Haeldermans Henk de Vlieger Vincent Cox Harry van Meurs harp Saskia Rekké Veronique Serpenti Piano/celesta Stephan Kiefer Symphonic Cinema in de foyers Gisteren, rondom de generale repetitie van dit concert, was er een educatief project met ruim 200 brugklassers uit Amsterdam. Na een voorbereidende les op school, waarin o.a. het Parijs van 1910, programmatische muziek en de Ballets Russes werden behandeld, kwamen de leerlingen bijeen in de Kleine Zaal. Aan de hand van filmscènes geïnspireerd op de muziek van De Vuurvogel werden deze leerlingen ingeleid in de klankwereld van Igor Stravinsky. De filmscènes zijn gemaakt door regisseur Lucas van Woerkum. Hij noemt het genre van deze scènes Symphonic Cinema: de verhalen in programmamuziek worden vertaald naar filmscenario s. De leerlingen gingen actief met de muziek van Stravinsky aan de slag d.m.v. een bodypercussie en bezochten de repetitie van De Vuurvogel door het o.l.v. Serge Baudo in de Grote Zaal. Op enkele plekken in de foyers en bij de garderobe kunt u op beeldschermen een impressie bekijken van dit project. meer informatie: Dit project van MCO Educatie werd mede mogelijk gemaakt door het Amsterdams Fonds voor de Kunst en Certo Productions

8 de volgende concerten zaterdag 15 december, ca uur Concertgebouw Amsterdam serie A Klassieke lichtheid Radio Kamer Filharmonie Michael Schønwandt dirigent Ronald Brautigam piano Hartmann Vijfde symfonie Mozart Pianoconcert nr. 22 KV 482 Beethoven Achtste symfonie Karl Amadeus Hartmanns Vijfde symfonie is relatief lichtvoetig, net als Beethovens Achtste. Na zijn sombere Vierde symfonie is dat net zo opvallend als Beethovens ontspanningsoefening na diens Zevende. Het stuk is een sinfonia concertante, en gaat terug op een trompetconcert dat Hartmann schreef in 1932, een jaar voor de Machtübernahme die zijn leven voorgoed zou veranderen. Ook in zijn symfonische eindgedaante blijft het sterk herinneren aan het door Hindemith en Stravinsky beïnvloede vroege werk van Hartmann. De neoclassicisistische lichtheid sluit voortreffelijk aan op Mozarts Pianoconcert nr. 22, waarin Ronald Brautigam soleert. Ronald Brautigam Marco Borggreve zaterdag 22 december, uur Concertgebouw Amsterdam serie B Hemel en aarde in twee symfonieën Mahlers Vierde en Hartmanns antwoord Markus Stenz dirigent Chen Reiss sopraan Kismara Pessatti alt Hartmann Eerste symfonie Mahler Vierde symfonie In het bevrijde München zet Karl Amadeus Hartmann in 1945 Mahlers Vierde symfonie op het programma van het eerste concert dat hij organiseert. Daarmee stelt hij een symbolische daad: in het gecapituleerde Duitsland kiest hij voor een door de nazi s verboden, joodse componist, met wiens werk hij veel affiniteit voelt. Zijn bewogenheid spreekt ook uit Hartmanns eigen Eerste symfonie uit Het beurtelings introverte en overdonderende stuk gaat terug op een symfonische liederencyclus uit 1935/36, dat hij als aanklacht tegen de Plagen der Welt heeft gecomponeerd op teksten van de Amerikaan Walt Whitman. Een symfonie? Een cantate? Hartmann worstelt met de titel. Geen wonder: naar de vorm is het nauwelijks een symfonie. Maar het is wel wat Mahler met zijn symfonieën voor ogen stond: eine Welt, een wereld, waarin alle grote menselijke ervaringen hun plaats hebben gevonden. Chen Reiss 14 15

9 de volgende concerten Markus Stenz Catrin Moritz Ton Koopman Michael Schønwandt Hans van der woerd Vom Himmel hoch vrijdag 14 december, uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Groot Omroepkoor Markus Stenz dirigent Edith Haller sopraan Martina Rüping sopraan Elena Zhidkova alt Christian Elsner tenor Roderick Williams bas - Bruckner Te Deum Mendelssohn Koraalcantate Vom Himmel hoch da komm ich her Kodály Missa brevis Weinachtsoratorium à la Koopman zaterdag 15 december, uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Amsterdam Baroque Orchestra & Choir Ton Koopman dirigent Johannette Zomer sopraan Maarten Engeltjes alt Tilman Lichdi tenor Klaus Mertens bas - Bach Weihnachts-Oratorium BWV 248 Schumanns Celloconcert vrijdag 11 januari 2013, uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Radio Kamer FIlharmonie Michael Schønwandt dirigent Andreas Brantelid cello - van Onna The Treaty of Utrecht (wereldpremière) Schumann Celloconcert Brahms Derde symfonie Bartók en Dvořák in Amerika vrijdag 18 januari 2013, uur Vredenburg Leidsche Rijn, Utrecht Sascha Goetzel dirigent Antoine Tamestit altviool - Diepenbrock Suite Marsyas Bartók Altvioolconcert Dvořák Negende symfonie Uit de nieuwe wereld 16