NVMO Congres Programma Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs november 2007 Egmond aan Zee

Transcriptie

1 Programma Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs november 2007 Egmond aan Zee 1

2 Wetenschappelijk comité NVMO Congres 2007 Dr. Sanneke Bolhuis, Universitair Medisch Centrum St Radboud Prof.dr. Olle ten Cate, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. Janke Cohen-Schotanus, Universitair Medisch Centrum Groningen Prof.dr. Anselme Derese, Universiteit Gent Prof.dr. Herman van Rossum, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Prof.dr. Lambert Schuwirth, Universiteit Maastricht Prof.dr. Cees van der Vleuten, Universiteit Maastricht Commissie NVMO Congres 2007 Drs. Anita Jacobs, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Drs. Ingrid Mourer, Academisch Medisch Centrum - Universiteit van Amsterdam Dr. Eugène Custers, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. Benno Bonke, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam Drs. Griet Peeraer, Universiteit Antwerpen Mw. Marijke Sterman-Vleeschdraager, NVMO Sponsoren Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs Bohn Stafleu van Loghum Elsevier Gezondheidszorg / Reed Business Skills Meducation BV Stuurgroep COBG Mediview Nederlands Huisartsen Genootschap Lemma Uitgevers Dit programmaboek wordt u aangeboden door Bohn Stafleu van Loghum 2

3 Reviewers van de abstracts in 2007 Drs. J. Beullens, Katholieke Universiteit Leuven Drs. P.M. Bloemendaal, Leids Universitair Medisch Centrum Dr. S. Bolhuis, Universitair Medisch Centrum St Radboud (WECO-lid) Prof.dr. J.H. Bolk, Leids Universitair Medisch Centrum Prof.dr. Th.J. ten Cate, Universitair Medisch Centrum Utrecht (WECO-lid) Dr. J. Cohen-Schotanus, Universitair Medisch Centrum Groningen (WECO-lid) Dr. H. Daelmans, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Prof.dr. A. Derese, Universiteit Gent (WECO-lid) Dr. M. Deveugele, Universiteit Gent Drs. M. Govaerts, Vroedvrouwenschool Maastricht Dr. F.J.M. Grosfeld, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. S.T.T. Hubers, Universiteit Utrecht Diergeneeskunde Dr. R.J.L. Hulsman, Academisch Medisch Centrum - Universiteit van Amsterdam Dr.ir. P.G.M. de Jong, Leids Universitair Medisch Centrum Dr. F. Koens, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Prof.dr. M.M. Levi, Academisch Medisch Centrum - Universiteit van Amsterdam Dr. E. van de Lisdonk, Universitair Medisch Centrum St Radboud Dr. M. Maas, Academisch Medisch Centrum - Universiteit van Amsterdam Dr.ir. A.J.M. de Man, Leids Universitair Medisch Centrum Prof.dr. W.M. Molenaar, Universitair Medisch Centrum Groningen Dr. A.K. Oderwald, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Dr. J. Pols, Universitair Medisch Centrum Groningen Dr. K. Prince, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Dr. M.J. Quaak, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. J.J.D.J.M. Rademakers, Universitair Medisch Centrum Utrecht Dr. H.M.J. Raghoebar-Krieger, Universitair Medisch Centrum Groningen Prof.dr. J.H. Ravesloot, Academisch Medisch Centrum - Universiteit van Amsterdam Prof.dr. R. Remmen, Universiteit Antwerpen Dr. P. Room, Universitair Medisch Centrum Groningen Prof.dr. H.J.M. van Rossum, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam (WECO-lid) Dr. J. Schönrock-Adema, Universitair Medisch Centrum Groningen Prof.dr. L. Schuwirth, Universiteit Maastricht (WECO-lid) Drs. M. Soethout, Vrije Universiteit Medisch Centrum Amsterdam Dr. A. van t Spijker, Erasmus Medisch Centrum Prof.dr. C.P.M. van der Vleuten, Universiteit Maastricht (WECO-lid) Prof.dr. M. van Winckel, Universiteit Gent Dr. H.A.P. Wolfhagen, Universiteit Maastricht 3

4 4

5 Inhoudsopgave Pagina Woord vooraf Algemene congres- en programma-informatie Plattegrond Hotel Zuiderduin Preconference programma Congresprogramma Overzicht programma Overzicht wetenschappelijke papers Overzicht plenaire lezingen Overzicht symposia Abstracts van de overige sessies Overzicht van de presentaties Auteurslijst Trefwoordenlijst

6 Woord Vooraf De NVMO congrescommissie 2007 is verheugd dat dit jaar, tijdens het 35 jarig jubileum van de NVMO, wederom het aantal congresbijdragen is toegenomen. Zo hopen we u een interessant en inspirerend congres aan te bieden. In verband met het jubileum heeft dit congres naast het inhoudelijke aanbod een feestelijk karakter. Om dit op een passende wijze te vorm te geven, bestaat het congres in 2007 uit drie dagen. Verdeeld over de drie congresdagen vinden er zes hoofdlezingen plaats. Dr. Dan Raemer (Harvard Medical School) spreekt over de toekomst van de gezondheidszorg en de rol die simulaties variërend van simulatiepatiënten tot virtual reality simulatoren - daarin zullen gaan innemen. Dr. Hans van de Sande geeft zijn visie op medisch onderwijs en opleiden vanuit een sociaal-psychologische invalshoek. Prof.dr. Erik Heineman bespreekt de rol van clinical governance bij innovatie van medisch onderwijs en opleiden, gerelateerd aan kwaliteit van zorg. Verder gaat prof.dr. Henk Schmidt in op de expertiseontwikkeling bij studenten geneeskunde en professionals. Prof.dr. Paul Schnabel bespreekt de positie van de arts vanuit sociaal-cultureel perspectief. Tot slot biedt prof.dr. Mart van Lieburg een historisch perspectief in zijn hoofdlezing met de titel Vaardige kundigheden en kundige vaardigheden. Over de zoektocht naar de virtuele noemer van de medische beroepen in de geschiedenis van het medisch onderwijs. Nieuw dit jaar zijn zes symposia waar sprekers voor een kleiner publiek dan bij een hoofdlezing, een actueel thema vanuit diverse perspectieven toelichten. De interactie met u en de andere aanwezigen neemt hier een belangrijke plaats in. De thema s zijn achtereenvolgens simulaties in medisch onderwijs en opleidingen, professioneel gedrag aan de Orde van de dag (ingevuld door de Orde van Medisch Specialisten), professionaliteit in de basisopleiding en de vervolgopleiding, vernieuwingen in de vervolgopleiding (ingevuld door de KNMG colleges CCMS, CHVG, CSG) en de positie van de basisvakken binnen de geneeskunde opleiding. Op donderdag presenteren zeven promovendi op het terrein van het medisch onderwijs hun werk. Dit zijn: Dr. Marieke Baars, Drs. Erik Driessen, Drs. Kristin Hendrickx, Dr. Desirée Mansvelder-Longayroux, Dr. Susan Niemantsverdriet, Drs. Nigel Turner en Drs. Jos Van der Veken. Verder bestaat het congresprogramma uit een gevarieerd aanbod van: workshops, rondetafelsessies, wetenschappelijke papers, onderzoekspapers, posterpresentaties, presentaties gericht op e-learning, papers uit de onderwijspraktijk en discussies over interessante ontwikkelingen uit het brede veld van medisch onderwijs en opleidingen. Op alle ingediende abstracts voor deze bijdragen heeft een groot aantal reviewers, inclusief de WECOleden, feedback gegeven om de kwaliteit van de bijdragen te bewaken en waar mogelijk - te bevorderen. Wij willen hen hiervoor hartelijk danken. Voor de workshops en rondetafelsessies geldt net als vorig jaar dat u zich vooraf dient in te schrijven. Zie bijgevoegde brief bij dit congresboek. De preconference-activiteiten op woensdagochtend voorafgaand aan het congres worden georganiseerd onder auspiciën van de NVMO, voor deze activiteiten moet apart worden ingetekend. Voor studenten zijn er twee preconferences. Actuele informatie vindt u op de website van de NVMO ( Tot slot, nieuw dit jaar is ook dat voor het hele congres 12 accreditatiepunten zijn toegekend door het Accreditatie Bureau Medisch Specialisten van het KNMG. Wij wensen u een interessant en inspirerend congres toe. Namens de NVMO congrescommissie, Drs. Anita Jacobs Hoofdorganisator NVMO-congres 2007 VUmc Amsterdam, Instituut voor Onderwijs en Opleiden 6

7 Algemene Congres- en Programma-Informatie Hotel Zuiderduin Het congres wordt gehouden in Hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee. (Zie bijgevoegde folder.) Op pagina 10 en 11 in dit abstractboek vindt u plattegronden. Zie voor meer informatie Tijdens het congres bent u in Hotel Zuiderduin bereikbaar via telefoonnummer +31(0) en faxnummer +31(0) Secretariaat De congresorganisatie van het NVMO Congres 2007 is als volgt te bereiken: Congress & Meeting Services Holland, Postbus 18, 5298 ZG Liempde, telefoonnummer: +31(0) , faxnummer: +31(0) , congres@nvmo.nl, website congres: Tijdens de congresactiviteiten is de congresbalie in de 2 de lounge steeds bemand. Bereikbaarheid Hotel Zuiderduin In de meegestuurde folder kunt u lezen hoe u met eigen vervoer Hotel Zuiderduin bereikt. Zowel op woensdagochtend als op donderdagochtend zullen vanaf NS station Alkmaar speciaal gereserveerde bussen naar hotel Zuiderduin rijden. Op vrijdagmiddag na afloop van het congres rijden er bussen van Hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee naar NS station Alkmaar. Raadpleeg voor vertrektijden de nvmo-website ( De bussen arriveren ruim voor aanvang van de congresopening bij Hotel Zuiderduin. Indien u met de trein komt en geen gebruik kunt of wilt maken van de gereserveerde bussen, kunt u vanaf N.S. station Alkmaar gebruik maken van de lijndienst van Connexxion naar Egmond aan Zee (lijn 165; vertrektijden: 8.19u, 8.49u, 9.19u, 9.49u etc.; reistijd circa 25 minuten). De uitstaphalte ligt pal voor de hoofdingang van Hotel Zuiderduin. Daarnaast kunt u Hotel Zuiderduin bereiken met de OV-taxi Noord-Holland (voorheen treintaxi; nadere informatie vindt u op onder taxivervoer ). Aankomst en registratie Bij aankomst ontvangt u meer congresinformatie aan de congresbalie bij de hoofdentree. Bij aanvang van het congres vindt u de congresbalie tot uur bij de hoofdentree, daarna bevindt deze zich in de 2 de lounge. Naambadge Uw naambadge wordt u, na ontvangst van uw betaling, een week voor aanvang van het congres toegestuurd. Op vertoon van deze badge ontvangt u de congresinformatie. Zonder badge wordt geen toegang tot de zalen verleend. Als u bent ingedeeld voor één of meer workshops of rondetafelsessies ontvangt u tegelijk met uw badge ook vouchers voor deze workshops en/of rondetafelsessies. Toegang tot de workshops en rondetafelsessies vindt uitsluitend plaats op vertoon van het betreffende voucher, tenzij de organisatoren van de workshop of rondetafelsessie anders beslissen. De vouchers zijn overdraagbaar. Kamers Op woensdag en donderdag kunt u vanaf uur de sleutel van uw kamer ophalen bij de receptie bij de hoofdingang. Tot die tijd kunt u uw bagage opslaan in zaal 534 en 535. Vrijdag dient u de kamer voor uur te verlaten en uw sleutel bij de receptie in te leveren. Uw bagage kunt u dan weer op dezelfde plaats opslaan. Internetgebruik Deelnemers aan het congres kunnen bij de internetcorner gebruik maken van 4 pc s die voorzien zijn van een gratis internetverbinding. Tevens is het mogelijk om tegen betaling (15 euro per dag) op de kamers van Hotel Zuiderduin internet te gebruiken hetzij via een multimediavoorziening, hetzij met een internetaansluiting voor uw eigen laptop -. Ook zijn tegen betaling kaarten voor een wireless verbinding verkrijgbaar. Maaltijden Lunches, buffet en ontbijt worden geserveerd in het restaurant van Hotel Zuiderduin. Het diner op donderdagavond vindt plaats in de Zuiderduinzaal. 7

8 Roken en GSM-gebruik Roken is verboden in zalen die voor congressessies gebruikt worden en verder in alle ruimten die voor congresdeelnemers vrij toegankelijk zijn, inclusief de wandelgangen, lounges en het restaurant. Alleen in de cafés (pubs) op Etage 0 is roken toegestaan. Het gebruik van gsm-apparatuur is verboden in de ruimten die voor congressessies gebruikt worden. Extra kosten Uw inschrijfgeld verzekert u tijdens het congres van koffie, thee, lunches, diner en, indien besproken, overnachting en ontbijt. Alle overige kosten, inclusief die voor het voeren van telefoongesprekken, zijn voor eigen rekening. Deze kunt u bij vertrek aan de receptie van Hotel Zuiderduin afrekenen. Kopiëren en faxen kunt u tegen vergoeding laten verzorgen door de receptie van Hotel Zuiderduin. Annulering Na 10 september 2007 is geen restitutie van het inschrijfgeld meer mogelijk en blijft het volledige inschrijfgeld verschuldigd. Bij inschrijving na 10 oktober kan geen overnachtingplaats gegarandeerd worden binnen Hotel Zuiderduin / Hotel de Boei. Typen sessies Wetenschappelijke papers, papers en presentaties van ICT-applicaties kennen een spreektijd van tien minuten gevolgd door vijf minuten discussie en vijf minuten wisseltijd. Een sessie bevat maximaal vier papers of ICT-presentaties. Een postersessie is als volgt ingedeeld. Gedurende de eerste twintig minuten krijgen de deelnemers gelegenheid de posters te bekijken. Daarna volgt toelichting van de auteurs gedurende twee minuten aan de hand van maximaal twee (powerpoint-)sheets. Hierna vindt discussie plaats (plenair of in subgroepen) onder leiding van de zaalvoorzitter. Tijdens een postersessie kan niet van sessie gewisseld worden. In een sessie legt de spreker met behulp van maximaal twee (powerpoint-)sheets gedurende twee minuten een probleem voor aan de zaal, waarna acht minuten tijd is voor het uitwisselen van ideeën. Een workshop vergt een actieve deelname van de deelnemers en duurt 75 minuten. Er kan hier uiteraard niet gewisseld worden. Een rondetafelsessie duurt eveneens 75 minuten en bestaat uit een inleiding en discussie, eventueel aan de hand van stellingen. Er kan hier ook niet gewisseld worden. Posters Deelnemers aan de postersessies wordt verzocht hun poster ten minste 15 minuten voor aanvang van de sessie te bevestigen op de posterborden in de ruimte waarin de sessie plaatsvindt, zodat op tijd begonnen kan worden. Er is bevestigingsmateriaal aanwezig. Meteen na de sessie worden alle posterborden verplaatst naar de 2e lounge, waar ze geëxposeerd blijven tot vrijdagmiddag. De auteurs van de posters wordt verzocht tijdens de poster borrel sessie op donderdag bij de poster aanwezig te zijn en de poster op vrijdag tussen en uur van de posterborden weg te halen. Een poster heeft maximaal de volgende afmetingen: 90 cm x 120 cm (breedte x hoogte). Behalve de poster levert u maximaal 2 powerpoint-dia s waarmee u de poster toelicht. Een hand-out van de poster wordt op prijs gesteld. Inschrijven voor workshops en rondetafelsessies In de bij dit programmaboek gevoegde brief vindt u details over de gewijzigde procedure voor het inschrijven voor workshops en rondetafelsessies. Apparatuurvoorzieningen voor sprekers In alle zalen zijn een overheadprojector, beamer en pc aanwezig. Er zijn GEEN diaprojectoren aanwezig in de zalen. In ruimte 523 (naast de congresbalie bij de 2 de lounge) kunt u uw PowerPoint presentatie op een computer controleren. Wilt u uw presentatie vóór het begin van de sessie installeren op de laptop in de zaal waar uw presentatie plaatsvindt? Belangrijk: Op het congres worden laptops gebruikt met Windows XP Professional en Office 2003 in het engels. Wanneer u bewegende beelden in de presentatie opneemt, adviseren wij u dit vooraf in samenwerking met de techniek te testen of de laptop te gebruiken waarop de presentatie is gemaakt, zodat alle benodigde drivers geïnstalleerd zijn. 8

9 Overige mededelingen De NVMO ledenvergadering is op donderdagochtend van uur Op woensdagavond is er na het avondprogramma in de pub een promovendiborrel. 9

10 Plattegrond Etage 0 10

11 Plattegrond Etage 1 11

12 PRECONFERENCE PROGRAMMA Onderzoek van Medisch onderwijs Dinsdag 13 november en woensdagochtend 14 november Deze preconference omvat de eerste dag van een driedaage cursus. De cursus beoogt cursisten in staat te stellen zelfstandig een onderzoek over een medisch onderwijskundig onderwerp op te zetten en uit te voeren. Doelgroep Docenten en onderwijskundigen die ervaring willen opdoen in onderzoek van medisch onderwijs en opleidingen of hun ervaring willen uitbereiden. Aantal deelnemers Maximaal 14 Door Prof.dr. Albert Scherpbier (cursuscoördinator) en Dr. Arno Muijtjens, namens School of Health Professions Education (SHE), Universiteit Maastricht Inschrijven Inschrijven voor deze cursus kan via: Opleiden met een portfolio in de vervolgopleidingen Woensdagochtend 14 november Aantal deelnemers Maximaal 16 Door Drs. Erik Driessen, Universiteit Maastricht, Prof.dr. Fedde Scheele, St. Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam, mw. Prof.dr. Edith ter Braak, UMC Utrecht, Prof.dr. Cees van der Vleuten, Universiteit Maastricht Inschrijven Via het inschrijfformulier voor het congres. Dit is te vinden op Digitaal toetsen Woensdagochtend 14 november In de geneeskunde opleidingen worden veelvuldig toetsen afgenomen en in toenemende mate gebeurt dit digitaal. Voor deze afname zijn verschillende (commerciële) producten op de markt. In deze workshop worden de mogelijkheden besproken en gedemonstreerd. Tevens is er mogelijkheid voor eigen inbreng en discussie. Voor: Docenten, studenten, onderwijskundigen, onderwijscoördinatoren die betrokken zijn bij toetsing Aantal deelnemers Maximaal 16 Door: Mw. Drs. Marianne Schade, VUmc, Drs. Roel Sijstermans, AMC-UVA, Lars van der Plank / Sam Verdoes, UMC Utrecht, Drs. Peter Bloemendaal, LUMC, mw. Drs. Willie Hols UMC Utrecht Inschrijven Via het inschrijfformulier voor het congres. Dit is te vinden op 12

13 Cesuurbepalingen speciaal voor studenten Woensdagochtend 14 november Door Mw. Dr. Janke Cohen-Schotanus, Centrum Innovatie Onderzoek Medisch Onderwijs UMCG, Groningen Inschrijven Via het inschrijfformulier voor het congres. Dit is te vinden op Presentatievaardigheden speciaal voor studenten Woensdagochtend 14 november Als student geeft u regelmatig presentaties. Wilt u leren hoe u een presentatie het beste kunt opbouwen en hoe u de aandacht het beste vast kunt houden? In deze workshop krijgt u gerichte, persoonlijke feedback op uw presentatietechnieken. Voorbereiding Deelnemers zullen vooraf de opdracht krijgen een (deel van een) presentatie voor te bereiden, waarmee geoefend zal worden. Doelgroep Studenten die willen oefenen met het geven van presentaties. Studenten die een paper/presentatie hebben tijdens het NVMO congres 2007 worden in het bijzonder uitgenodigd om deel te nemen aan de workshop. Aantal deelnemers Maximaal 12 Door: mw. Drs. Klarke Boor, mw. Drs. Susanne van Pruissen (beide: St Lucas Andreas Ziekenhuis, Amsterdam) en Drs. Pim Teunissen (VUmc Amsterdam) Inschrijven Via het inschrijfformulier voor het congres. Dit is te vinden op 13

14 CONGRESPROGRAMMA Woensdag 14 november 2007 Vanaf uur Ontvangst uur Opening uur Plenaire lezing uur Sessie A en Symposium uur Plenaire lezing uur Buffet uur Sessie B Donderdag 15 november uur Algemene ledenvergadering NVMO uur Plenaire lezing uur Sessie C en Symposium 2 en uur Lunch uur Plenaire lezing uur Sessie D en Symposium uur Sessie E en Symposium uur Borrel & postersessie Vanaf uur Diner en aansluitend feestavond Vrijdag 16 november uur Plenaire lezing uur Sessie F met Symposium uur Plenaire lezing uur Uitreiking prijzen en afsluiting congres 14

15 Overzicht programma woensdag 15

16 Overzicht programma donderdag 16

17 Overzicht programma vrijdag 17

18 WETENSCHAPPELIJKE PAPERS Pagina Kramer AWM, Plas L, Smit A, Braspenning J, Bottema B 32 Wat zijn de (on)mogelijkheden van toetsing van gebruik van richtlijnen in de praktijk bij huisartsen in opleiding? Teunissen PW, Stapel DA, Scheele F, Scherpbier AJJA, Boor K, 33 Diemen-Steenvoorde JAAM van, Vleuten CPM van der De invloed van context op klinische beslissingen door het activeren van mentale concepten bij aios Schönrock-Adema J, Hell EA van, Heijne-Penninga M, Cohen-Schotanus J 34 De PHEEM: een één- of meerdimensioneel instrument om de kwaliteit van de klinische leeromgeving te meten? Boendermaker PM, Remmelts P 35 De CTEI : kwaliteit of kwantiteit of van allebei een beetje? Zorgen over een meetinstrument voor de docentkwaliteit van de klinische docenten Grosfeld FJM, Dulmen S van, Tromp F, Cate ThJ ten, Bensing JM 78 Hoeveel stress levert een gesimuleerd slecht nieuwsgesprek op voor geneeskunde studenten en wat doet het met hun communicatievaardigheden? Ridder JMM van de, McGaghie WC, Stokking KM, Cate ThJ ten 79 Literatuurreview over beïnvloedende variabelen in het feedbackproces Dekker H, Schönrock-Adema J, Cohen-Schotanus J 80 Kenmerken van reflectiestimulerende schriftelijke feedback in portfolio s Stalmeijer RE, Dolmans DHJM, Wolfhagen HAP, Scherpbier AJJA 81 Ontwikkeling van een vragenlijst om klinisch begeleiders van feedback te voorzien Hell EA van, Kuks JBM, Lohuizen MT van, Cohen-Schotanus J 126 Tijdsbesteding van co-assistenten en perceptie van de leeromgeving Lohuizen MT van, Kuks JBM, Hell EA van, Raat AN, Cohen-Schotanus J 127 De invloed van leerstrategie op de klinische beoordeling van co-assistenten Boor K, Breejen EME, Scheele F, Teunissen PW, Vleuten CPM van der, 128 Scherpbier AJJA Hoe klinische opleidingsklimaten verschillen: een gecombineerde kwantitatieve en kwalitatieve studie Raat AN, Kuks JBM, Cohen-Schotanus J 129 Sociale vergelijking en de invloed daarvan op het leerproces van co-assistenten 18

19 Heijne-Penninga M 198 De invloed van diepgaand leren en intellectualiteit op de resultaten van open en gesloten-boek toetsen Rademakers JJDJM, Soethout MBM, Bloemen A, Cate Th J ten 199 Verschillen in belangstellingsprofielen van vrouwelijke en mannelijke studenten geneeskunde Jaarsma ADC, Schuurmans EM, Dolmans DHJM, Scherpbier AJJA, Beukelen P van 200 Welke factoren bepalen de gepercipieerde kwaliteit van onderzoeksstages? Goor H van, Bluyssen SJM, Bleichrodt RP 201 Het effect van sociale steun op de gezondheid van chirurgen in opleiding in nederland (aios heelkunde) 19

20 PLENAIRE LEZINGEN D. Raemer, PhD The future is simulation: Dr. Quo or Dr. Wave? Dr. H. van de Sande Epidemiologie van pleuritis in medisch onderwijs Prof.dr. E. Heineman Innovatie van medisch onderwijs en kwaliteit van zorg: de rol van Clinical Governance Prof.dr. H. Schmidt Expertiseontwikkeling bij studenten geneeskunde en professionals Prof.dr. P. Schnabel De positie van de arts in sociaal-cultureel perspectief Prof.dr. M. van Lieburg Vaardige kundigheden en kundige vaardigheden. Over de zoektocht naar virtuele noemer van de medische beroepen in de geschiedenis van het medisch onderwijs 20

21 The future is simulation: Dr. Quo or Dr. Wave? Raemer, D Massachusetts General Hospital, Boston This talk will present a provocative picture of the future of healthcare and the role that simulation might play in its development. Dr. Raemer will highlight how a broad view of simulation ranging from standardized patients to virtual reality could revolutionize healthcare education. Importantly, he will present a view of education beyond the traditional apprenticeship model for which simulation is an enabling technology and technique. Daniel Raemer, Ph.D. Associate Professor of Anaesthesia, Harvard Medical School Hospital Affiliation: Department of Anesthesia and Critical Care Massachusetts General Hospital, Boston, MA draemer@partners.org Epidemiologie van pleuritis in medisch onderwijs Sande, H van de Rijksuniversiteit Groningen Dr. Hans (J.P). van de Sande Faculteit der Gedrags- en Maatschappijwetenschappen RijksUniversiteit Groningen j.p.van.de.sande@ppsw.rug.nl 21

22 Innovatie van medisch onderwijs en kwaliteit van zorg: de rol van Clinical Governance Heineman, E Máxima Medisch Centrum, Eindhoven-Veldhoven / voorzitter BBOV Innovatie van medisch onderwijs en van medische vervolgopleidingen met het oogmerk reflectieve en zich verantwoordende professionals te krijgen, is alleen zinvol wanneer er tegelijkertijd gewerkt wordt aan een reflectieve en zich verantwoordende gezondheidsorganisatie. Een reflectieve en zich verantwoordende gezondheidsorganisatie is tevens een voorwaarde om allerlei initiatieven op het gebied van kwaliteit van zorg (bv Sneller Beter) te borgen. Voor de inrichting van zo n reflectieve en zich verantwoordende gezondheidsorganisatie is bijzonder leiderschap nodig. De competenties die in de bovengenoemde context van de arts in opleiding, van het leiderschap en van de macro-organisatie worden verlangt, zijn dezelfde. Clinical Governance benoemt en omschrijft deze competenties en biedt bovendien het antropologische denkraam om ontwikkeling en implementatie mogelijk te maken. Alleen zo n holistische aanpak van de uitdagingen op het gebied van innovatie van opleidingen en van kwaliteitsverbetering van zorg zal leiden tot een blijvend succes. De ontwikkeling van medische expertise en de rol van onderwijs Schmidt, H Erasmus Universiteit Rotterdam Een van de zeven bekwaamheden die een arts volgens Nederlandse deskundigen moet hebben is het vermogen diagnostische problemen op te lossen en op grond daarvan adequaat te handelen. In deze bijdrage wordt aan de orde gesteld hoe medische expertise - gedefinieerd als primair een cognitieve vaardigheid - zich ontwikkelt en wat daarbij de rol van het onderwijs is. Vragen waarop antwoorden gezocht worden, zijn: - Welke opvattingen zijn er over wat diagnostische vaardigheid is en waarin verschillen die opvattingen? - Wat is de rol van kennis van de basiswetenschappen bij het oplossen van klinische problemen? - Hoe ontwikkelt zich klinische kennis? - Bestaat er zo iets als klinische competentie, los van inhoudelijke kennis? Zijn sommige artsen over de hele linie betere probleemoplossers dan andere? - Welke specifieke bijdrage leveren stages in de gezondheidszorg aan de ontwikkeling van expertise? schmidt@fsw.eur.nl 22

23 De positie van de arts in sociaal-cultureel perspectief Schnabel, P algemeen directeur Sociaal en Cultureel Planbureau en universiteitshoogleraar Universiteit Utrecht Vaardige kundigheden en kundige vaardigheden. Over de zoektocht naar virtuele noemer van de medische beroepen in de geschiedenis van het medisch onderwijs Lieburg, M van Erasmus Medisch Centrum / Universitair Medisch Centrum Groningen De geschiedenis van het medisch onderwijs kan men in beeld brengen als een bonte optocht van onderwijsvormen, studieprogramma s en onderwijsvoorzieningen in het Atlantis van de predigitale wereld. In plaats van meewarig toeschouwer te zijn van dit niet zelden amusante tafereel, kan men proberen zicht te krijgen op het krachtenveld dat voor deze verscheidenheid verantwoordelijk is, en op de grondkrachten die nog altijd de structuur en dynamiek van het medisch onderwijs bepalen. In het kielzog van vijf eeuwen geschiedenis biedt zo n historische analyse na drie dagen congresseren over het medisch onderwijs de troostrijke gedachte dat de oplossingen van vandaag de problemen van morgen zullen zijn. mj.vanlieburg@medischegeschiedenis.nl 23

24 SYMPOSIA Symposium 1: Dr. M. Schijven, Prof.dr. G. Oei, Dr. I. Van Herzeele et al. Simulaties in het medisch onderwijs en vervolgopleidingen Symposium 2: Orde van Medisch Specialisten Professioneel gedrag aan de Orde van de dag Symposium 3: Dr. S.J. van Luijk, W.N.K.A van Mook, KNMG studentenplatform Professionaliteit in de basisopleiding en de vervolgopleiding Symposium 4 en 5: KNMG colleges CCMS, CHVG, CGS Vernieuwingen in de vervolgopleiding Symposium 6: Prof.dr. F. Scheele, Prof.dr. W. Mooi, Prof.dr. L. Declerck De positie van de basisvakken binnen de geneeskundeopleiding 24

25 Symposium 1 Simulaties in medisch onderwijs en vervolgopleidingen Prof. dr. Guid Oei (gynaecoloog, Máxima Medisch Centrum Veldhoven), dr. Marlies Schijven (chirurg, UMC Utrecht) en dr. Isabelle Van Herzeele (Universiteit Gent) zullen u tijdens dit symposium informeren over de nieuwste ontwikkelingen betreft de toepassing en integratie van simulatietechnieken en - curricula in de medische vervolgopleidingen. Guid Oei, tevens voorzitter van de DSSH (Dutch Society for Simulation in Healthcare) zal hierbij ingaan op vraagstukken omtrent curriculumontwikkeling en teamtraining met behulp van simulatie. Marlies Schijven zal U inlichten over (inter)nationaal onderzoek waarbij simulatoren in het praktisch medisch onderwijs ingezet worden, valideringsvraagstukken en portfolio-integratie. U wordt tijdens deze sessie van harte uitgenodigd om interactief deel te nemen aan de discussie. Na deze interactieve sessie is het mogelijk om, in kleine groepen, zelf kennis te maken met verscheidene systemen. Onderzoekers uit het veld, die als geen ander weten hoe de simulatoren ingezet en momenteel gebruikt worden, zullen u begeleiden en vertellen over hun eigen onderzoek. Symposium 2 Professioneel gedrag aan de Orde van de dag Hoe wordt vanuit de definitie van professioneel gedrag en de manier waarop hieraan tijdens de studie en de vervolgopleiding aandacht aan wordt besteed, een brug geslagen naar de toetsing er van in het professionele leven? Uitgaande van de nieuwe competentiegerichte medisch specialistische vervolgopleidingen en het principe van lifelong learning is het gewenst, ook na de registratie als medisch specialist, op een overeenkomstige wijze het handelen van de medisch specialist regelmatig te toetsen. Zowel in groepsverband in de vorm van de visitatie als op individuele basis door middel van individuele feedback (IFMS). Sprekers: Dr. H. van Hulsteijn, internist, voorzitter raad voor Wetenschap, Opleiding en kwaliteit, Orde van medisch Specialisten, Dr. C. Postma, internist, UMC St. Radboud Nijmegen, Prof.dr. B. Kremer, neuroloog, UMC St. Radboud Nijmegen, mw Dr. K. Lombarts, adviseur 25

26 Symposium 3 Professioneel gedrag in de basisopleiding en de vervolgopleiding Verheldering van de term professionaliteit op zodanige wijze dat het voor opleiders een concrete betekenis krijg voor onderwijs en toetsing in de vervolgopleiding. Hierbij wordt geput uit beschikbare literatuur en eveneens uit reeds bestaande ervaringen met onderwijs en toetsing professionaliteit die nuttig kunnen zijn voor de vervolgopleiding. Het symposium is opgebouwd uit een aantal korte voordrachten met aansluitend gelegenheid tot discussie De eerste een korte voordracht gaat over het begrip professionaliteit. Welke invalshoeken zijn daarbij denkbaar. Wat kunnen we met dit containerbegrip binnen de geneeskunde? Aansluitend discussie. Aansluitend volgt een voordracht over onderwijs- en toetsing van professionaliteit in de basis-opleiding; wat kunnen we hiervan leren voor de vervolgopleiding? Hierbij wordt zowel de visie van de student als die van de docent betrokken. Aansluitend discussie. Tot slot een voordracht over de huidige stand van zaken met betrekking tot onderwijs en toetsing professionaliteit in de vervolgopleiding. Wat zijn hier de laatste ontwikkelingen? Na discussie hierover wordt het symposium afgesloten met concrete suggesties voor aanpak onderwijs en toetsing in de vervolgopleiding. Sprekers: Dr. S.J. van Luijk, W.N.K.A. van Mook, KNMG Studentenforum Symposium 4 en 5 Het nieuwe opleiden: hoe ga ik dat doen? KNMG Colleges CCMS, CHVG, CSG Thema De vervolgopleidingen voor huisartsen, verpleeghuisartsen, artsen voor verstandelijk gehandicapten, sociaal geneeskundigen en klinisch specialisten worden allemaal gemoderniseerd en competentiegericht opgezet. De opleidingsplannen zijn (vrijwel) gereed en overal is of gaat men aan de slag met implementatie. Centraal staat dan ook de vraag: Het nieuwe opleiden: hoe ga ik dat doen? Doel Het doel van de symposia is gelegenheid te bieden voor uitwisseling van ervaringen tussen de drie werkvelden (huisartsen, verpleeghuisartsen, artsen voor verstandelijk gehandicapten, sociaal geneeskundigen en klinisch specialisten) bij de implementatie van de gemoderniseerde medische vervolgopleidingen. Deelnemers krijgen concrete handvatten aangereikt (practices, voorbeelden, tips, materialen etc.) en kunnen bij de buren kijken. Doelgroep De doelgroep bestaat uit opleiders en stafleden/docenten van alle vervolgopleidingen en opleidingsinstituten, AIOS en anderen die betrokken zijn bij de modernisering van de vervolgopleidingen. Opzet Er vinden twee symposia plaats (symposium 4 en symposium 5), die afzonderlijk gevolgd kunnen worden. 26