Studiegids. winter voorjaar HOVO in Noord Nederland

Transcriptie

1 Studiegids winter voorjaar 2013 HOVO in Noord Nederland

2 Algemene informatie 4 13WG00 13WG01 13WG02 13WG03 13WG03w 13WG04 13WG05 13WG06 13WG07 13WG08 13WG09 13WG10 13WG11 13WG12 13WG13 13WG14 13WG15 13WG16 13WG17 13WG18 13WG19 13WG20 13WG21 13WG22 13WG23 13WG24 13WG25 13WG26 13WG27 13WG27w 13WG28 Algemeen/multidisciplinair Twaalfde Jan Snijderslezing 5 De secularisatie voorbij, of: hoe het secularisme nieuwe vormen van religie heeft voortgebracht en ervaring - Een multidisciplinaire cursus over tijd 6 Het eigentijds gebruik van het verleden - Wat is cultureel erfgoed? 7 Filosofie Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme 8 Werkcollege bij Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme 8 Levenskunst - Breekbare vrijheid, levenskunst in een praktijk - cursus op dinsdag 9 Levenskunst - Breekbare vrijheid, levenskunst in een praktijk - cursus op woensdag 9 Duitse filosofiegeschiedenis van de twintigste eeuw 10 Geschiedenis en archeologie De Etrusken - Een waas van geheimzinnigheid 11 De Oude Germanen (3) - De Vikingen en Europa 12 Van huis uit - Een geschiedenis van onderop in het oude Europa 13 en het Drentse water - Het landschap rond de stad tot De Baltische staten en hun plek in Europa 15 Kunstgeschiedenis Kunst van nu - Hedendaagse beeldende kunst media jaren tachtig tot Van Rodin tot Boccioni - Beeldhouwkunst van de negen tiende en twintigste eeuw 17 Geschiedenis van de fotografie 18 Sovjet mythe in de schilderkunst - Leven in Rusland van 1900 tot nu 19 Nordic Art - Noordeuropese kunst van de 19de en 20ste eeuw 20 Mens en maatschappij Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving 21 De dominantie van de rechterhand - Over rechts- en linkshandigheid 22 Leeskamer - Levenskunst en loslaten 23 Muziek en theater Bach is het einde! (2) - Instrumentale muziek 24 Muziek in de lijdensweek, Arvo Pärt, Passio 25 De betekenis van muziek - Muziek laat ons de wereld begrijpen 26 Natuurwetenschappen Evolutie - Van oersoep tot oermens 27 Energie drijft de evolutie aan 28 Van kerfstok tot intelligente machine - De boeiende geschiedenis van onze informatiemaatschappij 29 Relativiteit - Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd 30 Wiskunde door de eeuwen heen (2) 31 Werkcollege bij Wiskunde door de eeuwen heen (2) 31 Lezing over Luitzen Egbertus Jan Brouwer ( ) 32 Studiegids winter/voorjaar

3 vervolg 13WG29 13WG30 13WG31 13WG32 13WG33 13WG34 13WG35 Taal en literatuur Griekse mythologie - Schuld of noodlot? 33 De grootste Romeinse dichter en zijn Aeneïs - Een heldendicht en zijn geschiedenis 34 Richard Wagner en de Duitse mythe - Der Ring des Nibelungen: bronnen betekenis invloed 35 Engelse literatuur - The Sea as metaphor and reality in the novel 36 Latijn - Vervolgcursus 37 schrijven - Columns, cursiefjes en weblogs schrijven 38 schrijven - Autobiografisch schrijven 39 Friesland 13WF00 13WF01 13WF02 13WF03 13WF04 13WF05 13WF06 13WF07 13WF07w 13WF08 13WF09 13WF10 13WF11 13WF12 Voorjaarslezing Friesland - Zorg. Als het kan, moet het dan ook? 40 Bach is het einde! (2) - Instrumentale muziek 41 Een beeldende introductie op de bijbel - Bijbel in beeld 42 Basiscursus astronomie en astrofysica - Van het zonnestelsel tot het begin van het heelal 43 Middeleeuwse literatuur - Van alle tijden 44 Oosterse filosofie - Van Aatman tot Zen 45 Iconen uit de geschiedenis van de Friese landen 46 Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme 47 Werkcollege bij Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme 47 Leeskamer - Levenskunst en loslaten 48 Kunstenaars van de 20e eeuw 49 Duitslands beroemde periode: de Romantiek - Filosofische en literaire werken in hun historische context 50 Sovjet mythe in de schilderkunst - Leven in Rusland van 1900 tot nu 51 De Russische wereld - Wat is Rusland, wie zijn die Russen? 52 Drenthe 13WD00 13WD01 13WD02 13WD03 13WD04 13WD05 13WD06 13WD07 13WD08 Voorjaarslezing Drenthe - Hoe Drenthe het wereldcentrum van de radiosterrenkunde is geworden 53 Symboliek in de christelijke, mythologische en wereldlijke kunst 54 Sovjet mythe in de schilderkunst - Leven in Rusland van 1900 tot nu 55 Cultuurgeschiedenis van de middeleeuwen - Het leven in de middeleeuwen 56 Over mythologische figuren en voorstellingen die onderbelicht blijven - Stiefkinderen van de mythologie 57 Taal, kennis en werkelijkheid vanuit evolutionair perspectief - Bij wijze van spreken 58 De oude Germanen (3) - De Vikingen en Europa 59 Nederlandse architectuur, architectuur in Nederland 60 Evolutie - Van oersoep tot oermens 61 Inschrijfformulier 62 Inschrijfprocedure en colofon 63 Studiegids winter/voorjaar

4 Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof Henriëtte Hardick Postadres Postbus 72, 9700 AB Telefoon: (050) Fax: (050) Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag uur Voor de meest actuele informatie: Kerstperiode gesloten Het secretariaat van de Senioren Academie is vanaf maandag 24 december tot en met dinsdag 1 januari 2013 gesloten. Woensdag 2 januari 2013 zijn we weer normaal bereikbaar. Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst). Senioren Academie - Friesland - Drenthe Over de cursussen van de Senioren Academie / praktische informatie Voor u ligt de nieuwe studiegids van de Senioren Academie -Friesland- Drenthe. In een fris jasje gestoken, met veel nieuwe cursussen maar met ook met veel vertrouwde docenten. HOVO-cursussen De eerste HOVO-cursus werd in 1986 aangeboden aan de Rijksuniversiteit. HOVO is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen. Senioren Academie De Senioren Academie biedt HOVO aan in, Friesland en Drenthe en is een stichting, gelieerd aan drie instellingen voor hoger onderwijs in deze provincies, de Rijksuniversiteit, de Hanzehogeschool en Stendenhogeschool. De administratie wordt verzorgd in. Locaties De cursussen in Friesland en Drenthe worden in principe gegeven in een leslokaal van Stenden hogeschool in Leeuwarden en Emmen. Gezien het grote aantal reguliere studenten is het echter niet altijd mogelijk om een geschikte locatie binnen de Hogeschool te vinden. We wijken dan ook met enige regelmaat uit naar andere leslocaties in Emmen of Leeuwarden. Als een cursus wordt gegeven in Hoogeveen staat dit bij de cursus vermeld. Ook in wordt bij voorkeur gebruik gemaakt van collegezalen van de universiteit of hogeschool, maar ook hier wordt indien nodig uitgeweken naar leslocaties elders in de binnenstad. U ontvangt de informatie over de leslocatie uiterlijk 1 week voor aanvang van de cursus in de definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus. Meer informatie over de inschrijfprocedure vindt u op pagina 63. In veel gevallen wordt bij de colleges gebruik gemaakt van hand-outs. Tenzij anders vermeld zijn deze inbegrepen in de bij de cursus vermelde cursusprijs. Bij een aantal cursussen wordt een aparte syllabus gemaakt of worden de hand-outs door de docent ter beschikking gesteld. De kosten voor het cursusmateriaal staan in deze gevallen apart vermeld bij de cursus en deze komen dan bovenop de vermelde cursusprijs. Deze kosten voor het cursusmateriaal worden ofwel door de docent, ofwel door de Senioren Academie geïnd. Indien gebruik wordt gemaakt van externe literatuur, dient u deze zelf aan te schaffen. Ook dit staat bij de desbetreffende cursus aangegeven. Website U kunt zich via de website van de Senioren Academie inschrijven voor een cursus of lezing (of u kunt gebruik maken van het inschrijfformulier achterin deze gids). Als de cursussen zijn begonnen, bestaat in veel gevallen de mogelijkheid om het tijdens het college getoonde materiaal nogmaals na te kijken op de site van de Senioren Academie. U ontvangt hiervoor een inlogcode van de Senioren Academie die u kunt vinden in de definitieve deelnamebevestiging. Het materiaal wordt zo snel mogelijk op de site geplaatst, indien mogelijk binnen een week na het college. Twee weken na afloop van de cursus wordt het materiaal van de site verwijderd. In de afgelopen jaren is de cursusprijs van de Senioren Academie niet verhoogd. Dit jaar hebben we ons genoodzaakt gezien de prijs met ongeveer 50 cent per college omhoog te brengen. De normale collegeduur is twee maal drie kwartier. Bij een verlengde collegeduur geldt een hogere cursusprijs en dat is ook het geval als er wordt gewerkt met een maximum aantal cursisten beneden de 20. Soms zijn er extra kosten bij de cursusprijs inbegrepen, zoals het cursusmateriaal (hand-outs) of bijvoorbeeld de toegang tot een museum. Studiegids winter/voorjaar

5 Algemeen/multidisciplinair Twaalfde Jan Snijderslezing Deze winter organiseert de Senioren Academie voor de twaalfde maal de Jan Snijderslezing. Deze jaarlijkse lezing is genoemd naar professor Jan Snijders, nestor van het HOVO in Nederland en in het bijzonder in. Dit jaar wordt de Jan Snijderslezing uitgesproken door professor Kocku von Stuckrad, hoogleraar Religiewetenschap aan de Rijksuniversiteit. De secularisatie voorbij, of: hoe het secularisme nieuwe vormen van religie heeft voortgebracht Tot niet lang geleden waren veel wetenschappers ervan overtuigd dat de toenemende invloed van het secularisme ook betekent dat religie een minder belangrijke rol in Europa zou spelen. Deze zogenoemde 'secularisatietheorie' is echter onder druk komen te staan omdat ook in Europa religieuze identiteiten nog steeds een cruciale factor in de samenleving zijn en zelfs tot radicale claims en sociale spanningen kunnen leiden. Daarom zijn sociologen en religiewetenschappers nu op zoek naar een theorie die de plek en de functie van religie in de moderne westerse samenleving beter kan verklaren dan de secularisatietheorie. De lezing sluit aan bij deze discussie en benadert moderniseringsprocessen van religie vanuit een ander perspectief. Sinds de opkomst van het secularisme in de achttiende eeuw is er sprake van een toenemende verwetenschappelijking van religie, en dat in twee opzichten: aan de ene kant is door de vestiging van seculiere vakken als religiewetenschap, antropologie en psychologie de kennis over religie geprofessionaliseerd en hebben deze disciplines zelf ertoe bijgedragen dat nieuwe vormen van religie zijn ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn de moderne heksenbeweging, het neopaganisme, sjamanisme en zelfs grote wereldreligies zoals het Hindoeïsme. Aan de andere kant hebben natuurwetenschappen in toenemende mate de functie van religie overgenomen; wetenschappers zoals Stephen Hawking, maar ook vertegenwoordigers van de life sciences treden op als wijze goeroes die op zoek zijn naar de laatste betekenis van het menselijke bestaan. Daardoor wordt de scheiding tussen religieuze en wetenschappelijke claims vervaagd en krijgt religie een nieuwe vorm. Cursusnummer: 13WG00 Spreker Prof. dr. Kocku von Stuckrad Datum Vrijdag 15 februari ca uur Prijs 7,50 Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden Aan de hand van concrete voorbeelden laat de lezing zien dat er in de moderne westerse wereld helemaal geen sprake is van een verdwijnen van religie. De seculiere referentiekaders hebben religie op een bepaalde manier doen veranderen en kunnen daarom juist als religieus productief worden beschouwd. Over de spreker Kocku von Stuckrad (Kpandu, Ghana, 6 april 1966) is een Duits religiewetenschapper en schrijver. Per 1 september 2009 is Von Stuckrad aan de Rijksuniversiteit verbonden als hoogleraar Religiewetenschap. Studiegids winter/voorjaar

6 Algemeen/multidisciplinair en ervaring Een multidisciplinaire cursus over tijd Die Zeit im Grunde, die Zeit, die ändert doch nichts an den Sachen. Die Zeit, die ist ein sonderbar Ding. In deze cursus worden verschillende aspecten van de tijd en de tijdsbeleving behandeld, zoals de ongrijpbaarheid van de tijd, de verwondering erover en de vrees ervoor. Maar ook vele andere aspecten van het fenomeen 'tijd' zullen door verschillende sprekers aan de orde worden gesteld. Het gaat daarbij om vragen als: Wat zijn de kenmerken van de fysische tijdmeting en hoe is de ontwikkeling van de maatschappelijke tijdmeting gegaan? Is de tijd op aarde of overal onomkeerbaar of kan zij ook in omgekeerde richting verlopen? En bestaat het 'Nu' eigenlijk wel? We gebruiken de tijd om onze geschiedenis en onze leefruimte te ordenen. Een aparte rol speelt de tijd in bijna alle religies. Biologische en evolutionaire veranderingen van een levend organisme worden in de regel langs een tijdas gelegd. In de kunsten, zoals de literatuur en de muziek, wordt op allerlei manieren met de tijd gespeeld. In deze multidisciplinaire cursus komen zeer uiteenlopende eigenschappen en toepassingen van de tijd aan bod, al worden zij wel zoveel mogelijk op elkaar betrokken. 1. Welkomstwoord en inleiding - Em. prof. dr. W T. Stam Wat is de tijd? Een filosofische oriëntatie - Em. prof. dr. J.J.A. Mooij 2. Geschiedenis en tijdsbeleving. Het historisme als de filosofie van de moderne geschiedschrijving en het 'historia magistra vitae' van de oudheid - Em. prof. dr. W. Aerts en em. prof. dr. F. L. van Holthoon 3. Beleving van de tijd in religieuze en levensvisies: kringloop of voortgang - sociale en individuele invulling - Em. prof. dr. J. Roldanus en drs. T. Meijlink 4. De tijd in de natuurkunde en kosmologie: feiten, modellen en interpretaties - Prof. dr. M.A.M. van de Weijgaert Cursusnummer: 13WG01 Em. prof. dr. W.T. Stam Em. prof. dr. J. Korf 9 colleges + afsluitend symposium Donderdag 17 januari t/m 28 maart 2013, 21 februari vervalt uur 193,- Wordt via de website van de Senioren Academie ter beschikking gesteld 3 januari De sociale constructie van de tijd: het moderne tijdsregime - Em. prof. dr. J. Hauer 6. Datering van aardlagen en fossielen - Prof. dr. ir. J. van der Plicht Moleculaire en biologische klokken - Em. prof. dr. W.T. Stam 7. De tijd in de evolutie en de bewustwording van de mens - Em. prof. dr. H.F. Kauffman Over creatieve en destructieve tijd in ons lichaam en in onze hersenen - Em. prof. dr. J. Korf 8. 'Langzamer dan de oudste steen'. De tijd in de literatuur - Drs. R. Ekkers Muziek neemt de tijd - C.W.A. Fictoor 9. Problemen van het Nu: Bestaat het wel? Zo ja, hoe? Welke functies zijn eraan toegeschreven? - Em. prof. dr. J.J.A. Mooij 10. Minisymposium met onderwerpen naar wens, inbreng en vragen van de cursisten. Samenvatting en stemmen over de tien beste aforismen over tijd. Studiegids winter/voorjaar

7 Algemeen/multidisciplinair Het eigentijds gebruik van het verleden Wat is cultureel erfgoed? Cultureel erfgoed omvat alles wat we voor het nageslacht willen bewaren en waarvan we het jammer vinden als het zou verdwijnen. Hierbij kunnen we denken aan archeologische sites, museale- en privécollecties, bibliotheken, archieven, monumenten, rituelen, feesten en tradities. Waarom vinden we cultureel erfgoed zo belangrijk en waarom maakt het zo n groot deel uit van onze culturele consumptie, thuis en op vakantie? 1. Twee erfgoedcanons. Wat is cultureel erfgoed? Uit alle culturele goederen worden bepaalde objecten aangewezen als cultureel erfgoed en andere niet. De selectie loopt langs twee lijnen. Zaken kunnen terechtkomen op het lijstje van de klassieke canon en op dat van de romantische canon, of op allebei. 2. Riegls erfgoedwaarden. De omgang met erfgoed is meer dan het hanteren van een lijst. Volgens de Oostenrijkse kunsthistoricus Alois Riegl ( ) zijn er in de omgang met erfgoed verschillende waarden aan de orde, die elkaar deels uitsluiten. Riegls waardentheorie is een belangrijke aanvulling op het lijstjesdenken van de canons, omdat het psychologische en maatschappelijke waarden incorporeert in onze omgang met erfgoed. 3. Werelderfgoed. Wat is de achtergrond van de UNESCO Werelderfgoedlijst van cultureel erfgoed? De Werelderfgoedlijst begon in 1972 als een eurocentrische klassieke canon van het materiële erfgoed, maar tegenwoordig globaliseert de lijst. Het immateriële erfgoed wordt steeds belangrijker, waarbij artistieke criteria voor een deel plaats maken voor politieke. 4. Case 1 - De musealisering van het Engelse landhuis. Vaak wordt aangenomen dat objecten een tweede leven als monument of onderdeel van een museale collectie krijgen zodra ze hun oorspronkelijke gebruiksfunctie verliezen. Aan de hand van de geschiedenis van het Engelse landhuis wordt behandeld dat dat proces niet rechtlijnig verloopt, maar van veel factoren afhankelijk is. 5. Het erfgoed in de toekomst en het erfgoed van de toekomst. Iedere generatie bepaalt wat erfgoed is en iedere generatie voegt aan de bestaande voorraad haar eigen erfgoed toe. Er komt niet alleen steeds meer erfgoed, maar dat erfgoed is door de industriële en digitale ontwikkelingen ook heel anders van aard dan het erfgoed van voor de Tweede Wereldoorlog. Wat betekent dat voor het behoud van erfgoed in het algemeen en voor de positie van de traditionele erfgoedbeheerders, de experts, in het bijzonder? 6. Case 2 - Musea. Vanaf welk moment kunnen we spreken van musea en hoe hebben ze zich ontwikkeld? 7. Erfgoedpubliek. Erfgoed kan niet zonder publiek. Wat verwacht het publiek van erfgoedpresentaties? Ook wordt ingegaan op de verwachtingen die de erfgoedinstellingen over hun publiek koesteren: zijn het vreemden, gasten of klanten? 8. Case 3. Betwist en belast erfgoed. Wat voor de een waardevol erfgoed is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Politieke conflicten worden vaak uitgevochten via erfgoed. Sommige plekken en objecten zijn helemaal niet mooi, maar boeien ons toch vanwege de afschuwelijke gebeurtenissen die daarmee verbonden zijn. 9. Do Museums Still Need Objects? Musea, monumenten en historische binnensteden maken deel uit van het publieke domein. Dat kan inhouden dat het authentieke karakter en de historische betekenis van erfgoed oplossen in een veelvoud van verhalen en belevingen, ook door de concurrentie met niet-authentieke presentaties van het verleden. Is dat een bedreiging of een kans voor het behoud van erfgoed? Cursusnummer: 13WG02 Em. prof. dr. Marlite Halbertsma halbertsma@eshcc.eur.nl 9 colleges Dinsdag 29 januari t/m 2 april 2013, 19 februari vervalt uur 180,- Hand-outs 15 januari 2013 Studiegids winter/voorjaar

8 Filosofie Hedendaagse filosofie (1) Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Wie zich wil verdiepen in de hedendaagse filosofie, raakt al snel het spoor bijster in de veelheid van namen, stromingen en begrippen. De vierdelige leergang Hedendaagse filosofie brengt daar verandering in. In deze leergang verdiept u zich in de fascinerende geschiedenis van de westerse wijsbegeerte vanaf het einde van de negentiende eeuw tot aan de meest recente discussies. Aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering en specialisering ver te zoeken. De stromingen, die in dit eerste deel van het vierluik centraal staan, reageren op de moderne filosofie, die in de zeventiende eeuw ontstond. Vanaf die tijd kreeg de rede de wind in de zeilen, hetgeen voortduurde tot aan het einde van de negentiende eeuw, mede dankzij de succesvolle opmars van de moderne wetenschap. De toenemende dominantie van het rationalisme riep echter steeds meer weerstand op. Denkers als Schopenhauer, Kierkegaard en Nietzsche tekenden protest aan tegen dit in hun ogen eenzijdige, ontoereikende mensen wereldbeeld. Zij plaatsten kritische kanttekeningen bij de vermeende almacht van het verstand en wezen op het grote belang van het niet-rationele, emotionele, creatieve en intuïtieve. In hun kielzog ontwikkelde zich aan het einde van de negentiende eeuw de zogenaamde levensfilosofie, die zich uitsprak tegen de reductie van de mens en de wereld tot materie en fysische krachten (Bergson). Vooral het monopolie van de natuurwetenschappelijke methode moest het daarbij ontgelden, ten gunste van de emancipatie van de geesteswetenschappen (Dilthey). Ook in de fenomenologie, een verwante stroming, staat een analyse van het menselijke bewustzijn in al zijn facetten centraal, en treedt de psychologie op de voorgrond. De grondlegger van de fenomenologie, Edmund Husserl, werd in zijn onderzoek bijgestaan door assistent Martin Heidegger, die hem later als hoogleraar opvolgde en een eigen, existentialistische wending gaf aan het fenomenologische project. Na de publicatie in 1927 van zijn klassieker Sein und Zeit ontwikkelde hij zich tot een van de beroemdste filosofen van de twintigste eeuw. Tevens was hij leermeester of inspiratiebron voor gezaghebbende denkers als Jaspers, Sartre, Arendt, Levinas en Gadamer. Reeks van vier cursussen Deze cursus maakt deel uit van een reeks van vier. In deze reeks zal aandacht worden besteed aan de veelzijdige ontwikkelingen in de hedendaagse westerse wijsbegeerte. Bij het volgen van de gehele reeks colleges maakt u kennis met de invloedrijkste denkers, de voornaamste stromingen, de klassieke debatten en de centrale begrippen van de geschiedenis van de contemporaine filosofie. De volgende cursus in deze reeks, over analytische wijsbegeerte en taalfilosofie, zal worden aangeboden in het najaar van Daarna volgen nog een cursus over kritisch rationalisme en wetenschapsfilosofie en ten slotte over kritische theorie, structuralisme en postmodernisme. Werkcollege Bij deze cursus wordt ook een werkcollege aangeboden. Hiervoor dient u zich apart in te schrijven. Cursusnummer: 13WG03 + Werkcollege: 13WG03w Drs. Arend Klaas Jagersma 10 colleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege Vrijdag 8 februari t/m 26 april, 22 februari en 29 maart vervallen college uur werkcollege uur 192,- Prijs werkcollege 50,- Maarten Doorman en Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen) 25 januari 2013 Bij dit college hoort een werkcollege, als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (bij inschrijving via de website) 13WG03 èn 13WG03w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Studiegids winter/voorjaar

9 Filosofie Levenskunst Breekbare vrijheid, levenskunst in een praktijk Wij mensen van deze tijd hebben vrijheid hoog in het vaandel. Die vrijheid is bevochten in de zestiger en zeventiger jaren. Dat heeft veel ruimte geboden voor individuele ontplooiing en het kiezen van een eigen weg. Op dit moment lijkt er eerder sprake van een aanzwellende roep om het weer terugbrengen van grenzen, van regels, van moraal en gezag. Michel Foucault stelt: 'Ethiek is de weldoordachte vorm die vrijheid aanneemt'. Hij ziet geen tegenstelling tussen ethiek en vrijheid. In zijn denken horen zorg voor het zelf en verantwoordelijkheid dragen voor de wereld onlosmakelijk bij elkaar. Hij noemt dit een vrijheidspraktijk en herleidt deze actieve vrijheid tot het klassieke filosofische denken. Hij benoemt dit ook als 'spirituele bronnen van zelfkennis'. Waarheid speelt een belangrijke rol bij het vinden van een gestalte van onze vrijheid. De vraag is: hoe verhoudt zich de waarheid als kennis van feiten, als een kennen van buiten, tot de waarheid van het innerlijke weten, de waarheid van binnen? De taal van de wetenschap en de filosofie heeft zich toegespitst op de waarheid van buiten, maar de vraag is of we daarmee niet een vorm van reflectie op onszelf en een bron van gestalte geven aan onze vrijheid zijn kwijtgeraakt. Foucault onderzoekt het grensvlak tussen innerlijk weten en de wil tot waarheid en begeeft zich daarmee op het door de neurowetenschappen nu zo actueel geworden gebied tussen bewuste en onbewuste. In deze cursus zullen we aan de hand van teksten van Foucault nader ingaan op vrijheid als activiteit en zoeken naar de relatie van vrijheid, kennis (waarheid), taal en zorg voor het zelf, ethiek en spiritualiteit. Werkcollege Bij deze cursus wordt ook een werkcollege aangeboden. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (bij inschrijving via de website) 13WG04 èn 13WG04w òf 13WG05 èn 13WG05w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Deze cursus wordt op dinsdag en woensdag gegeven, u kunt voor één van deze dagen kiezen. en Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam. Cursusnummer: 13WG04 (dinsdag) Cursusnummer: 13WG05 (woensdag) en Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer p.bolhuis@maieutiek.nl 10 colleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege en tijd Dinsdag 22 januari t/m 2 april 2013, 19 februari vervalt College: uur Werkcollege: uur óf Woensdag 23 januari t/m 3 april 2013, 20 februari vervalt College: uur Werkcollege: uur 192,- Werkcollege: 50,- Michel Foucault, Breekbare vrijheid Boom Parèssia, 2004 (zelf aanschaffen) 7 januari 2013 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. De cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege. Voor de werkcolleges dient u zich apart in te schrijven. Studiegids winter/voorjaar

10 Filosofie Duitse filosofiegeschiedenis van de twintigste eeuw De filosofie van voor de Tweede Wereldoorlog in Duitsland wordt gekenmerkt door een onvoorstelbare rijkdom aan filosofische posities en vormt een uiterst complex geheel van groepen, stromingen en individuele filosofen. In deze cursus wordt het brede en spannende terrein van de Duitse Filosofie in de twintigste eeuw zo goed mogelijk in kaart gebracht vanuit heel verschillende perspectieven en invalshoeken. In het jaar 1900 overleed Friedrich Nietzsche, werd Hans-Georg Gadamer geboren, publiceerde Sigmund Freud de Traumdeutung en verschenen de Logische Untersuchungen van Edmund Husserl. Zo'n twintig jaar later werd, in 1923, in Frankfurt het 'Institut für Sozialforschung' opgericht, terwijl twee jaar daarvoor door Ludwig Wittgenstein zijn Tractatus Logico/Philosophicus werd gepubliceerd. Daarna, tussen 1923 en 1927, verscheen de Philosophie der symbolischen Formen van Ernst Cassirer en in 1927 Sein und Zeit van Martin Heidegger. Wat hier heel summier is geschetst voor het tijdvak geldt evenzeer voor de periode na de Tweede Wereldoorlog tot in onze tijd. In deze cursus gaat het niet zozeer om de soms zeer ingewikkelde filosofische systemen, maar om de grote samenhang en het netwerk tussen die verschillende filosofen en groepen. De bedoeling van deze serie is wat meer greep te krijgen op die bredere context van de filosofie in Duitsland tussen 1900 en 1933 en in de lange periode tussen 1945 en nu. Naast de Fenomenologie (Husserl) en de Existentie-filosofie (Heidegger en Jaspers) komt de zogenaamde Frankfurter Schule van Horkheimer, Adorno Marcuse en Habermas in de verschillende fasen vanaf de oprichting in 1923 uitvoerig aan bod. Cursusnummer: 13WG06 Drs. Karel J. Hupperetz 10 colleges Donderdag 24 januari t/m 4 april 2013, 21 februari vervalt uur 195,- Hand-outs 10 januari 2013 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Karel Hupperetz was docent Germanistiek en theaterwetenschappen aan de Rijksuniversiteit. Studiegids winter/voorjaar

11 Geschiedenis en archeologie De Etrusken Een waas van geheimzinnigheid De Etrusken leefden meer dan 2500 jaar geleden in het huidige Italië. Zij woonden in het gebied ten noordwesten van Rome. Toch hadden zij daar volgens sommige antieke Griekse schrijvers niet altijd gewoond en waren zij afkomstig uit Klein-Azië. De herkomst van de Etrusken was al in de oudheid onderwerp van veel discussie. Deze waas van geheimzinnigheid bleef bestaan, mede omdat in het meer recente verleden duidelijk werd dat de taal van de Etrusken niet een Indo-Europese taal is. Dat de Etrusken tot in het recente verleden vaak gezien werden als een mysterieus volk blijkt uit het feit dat 'Het Geheim van de Etrusken' een vaak gebruikte titel is van boeken en tentoonstellingen. Inmiddels wordt er meer genuanceerd gedacht over het mysterie van de Etrusken. Mede dankzij onderzoek van de Italiaanse archeoloog Massimo Pallottino is duidelijk geworden dat de Etrusken helemaal niet zo geheimzinnig zijn als iedereen lange tijd gedacht heeft. Toch blijven er bij de bestudering van de Etrusken en hun cultuur genoeg vragen over. ens deze cursus zal in vijf colleges ingegaan worden op de herkomst van de Etrusken en op de ontwikkeling van de Etruskische cultuur. Het eerste college zal een introductie zijn op de geschiedenis van het onderzoek naar het geheim van de Etrusken. In de daaropvolgende colleges zullen de verschillende cultuurperioden van de Etrusken worden behandeld: Villanova, Oriëntaliserend, Archaïsch, Klassiek en Hellenistisch. Bij de bestudering van deze verschillende periodes zal aandacht worden besteed aan de materiële cultuur. Daarbij komen niet alleen voorwerpen aan bod die gemaakt zijn van verschillende soorten materiaal zoals goud, brons of gebakken klei maar wordt ook aandacht besteed aan grafschilderingen en tempelsculptuur. Verder zullen Etruskische steden, huizen en verschillende grafgebruiken worden behandeld. Gewapend met deze kennis zal de cursist ongetwijfeld meer plezier beleven aan het bezoek van een museum met een collectie Etruskische kunst. Tentoonstelling Voor Etrusken liefhebbers is 2013 een interessant jaar. In het voorjaar van 2013 zal in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren (Belgie) een tentoonstelling gehouden worden met als titel De Etrusken - Una Storia Particulare (van 16 maart tot 25 augustus 2013). Dit museum munt uit door de mooie en vaak theatrale manier van exposeren. Zeer de moeite van een bezoek waard! Cursusnummer: 13WG07 Dr. Marjan Galestin m.c.galestin@rug.nl 5 colleges Dinsdag 29 januari t/m 5 maart 2013, 19 februari vervalt uur 105,- Hand-outs 15 januari 2012 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Het materiaal voor deze cursus wordt niet op de website van de Senioren Academie geplaatst. Marjan Galestin was verbonden aan het instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit. De Etruskische archeologie heeft haar bijzondere belangstelling. Studiegids winter/voorjaar

12 Geschiedenis en archeologie De Oude Germanen (3) De Vikingen en Europa In dit derde deel in de serie over de oude Germanen (ca AD) worden nu de Vikingen onder de loep genomen. In de inleidende serie kwamen zij al even aan bod, nu gaan we dieper in op hun leven, hun nederzettingen en hun Vikingrijkjes, hun reizen en hun contacten, teksten, gewoonten en cultuur. De Vikingen manifesteren zich in de geschiedenis eerst lokaal, in Scandinavië. Maar al spoedig vinden we ze ook terug in West Europa, waar met de aanval op het klooster Lindisfarne in 793 traditiegetrouw de Vinkingtijd begon. Maar Vikingen, of hun voorgangers, kwamen al eerder voor in onze omgeving, in Friesland en Holland. We volgen hen op hun tochten naar Frankrijk en Galicië en over de Middellandse Zee. Ook de tochten naar het Oosten: naar Rusland en Byzantium, komen aan bod. We vinden teksten over deze stroopen handelstochten op grote runenstenen in Scandinavië. De serie combineert kennis van archeologie, geschiedenis, taalkunde, runeninscripties en cultuurkunde. Ook cursisten die niet eerder een cursus over de Germanen hebben gevolgd, kunnen deelnemen. Korte reis Bij voldoende belangstelling wordt een korte reis naar musea in Schleswig en Denemarken georganiseerd (met SRC Reizen). Cursusnummer: 13WG08 Dr. Tineke Looijenga 6 colleges Maandag 28 januari t/m 11 maart, 2013, 18 februari vervalt uur 125,- Hand-outs 14 januari 2013 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Tineke Looijenga studeerde Oudgermanistiek aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudere runeninscripties van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van haar proefschrift Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions, bij Brill Academic Publishers. Sinds 1999 is zij als senior consultant werkzaam bij de afdeling Research & Valorisation van de RUG. Studiegids winter/voorjaar

13 Geschiedenis en archeologie Van huis uit Een geschiedenis van onderop in het oude Europa De oudste stenen huizen in gaan terug tot de dertiende en veertiende eeuw, zoals het Calmerhuis (nu Open Universiteit) en het Gotische Huis (nu Scheepvaartmuseum). Toen, vanaf de dertiende eeuw, begonnen mensen zich steeds vaker in vakwerk- of stenen huizen te vestigen waar ze in gezinsverband gingen leven. Dat laatmiddeleeuwse huis vormde de basiseenheid in de samenleving. Van daaruit namen de gezinsleden - dus het kerngezin, enkele familieleden en wat knechten en meiden - deel aan het sociale, economische, culturele en ook godsdienstige leven in stad en land. Dat huis staat centraal in deze cursus die een geschiedenis van onderop wil schetsen in late middeleeuwen en vroegmoderne tijd, in plaats van een politiek-institutionele geschiedenis van bovenaf zoals doorgaans wordt gedaan. Voorzover mogelijk worden de opeenvolgende onderwerpen in de cursus met voorbeelden uit de regio aangekleed. Zo wordt een bezoek gebracht aan het Gotische Huis (of Scheepvaartmuseum) en leidt de conservator Wicher Kerkmeijer ons rond door de middeleeuwse delen van het huis. We gaan ook de film over de stad in 1470 bekijken. 1. Het samenwonen en samenwerken op de Fries-Groningse terp in de vroege middeleeuwen; de clan en groot-familie op het landgoed in Karolingische tijd; archeologische en landschappelijke resten van terpen en wierden; het Oud-friese Recht en de Karolingische goederenregisters. 2. Opkomst van het huis, het huishouden en het gezin in de stedelijke centra in de Lage Landen; het Heilige Huisgezin in religie en kunst. 3. Het middeleeuwse vakwerkhuis en het stenen huis; bezoek aan het Scheepvaartmuseum met inleiding en rondleiding door de conservator Wicher Kerkmeijer. 4. Het huishouden in de optiek van de oudste generatie van Nederlandstalige auteurs, Maerlant en Boendale, die zich richtten op de zedelijke scholing van de burgerij; de Beatrijs en de Melibeus. 5. De huisgemeenschapjes van begijnen, moderne devoten en anderen, die wel een Godgewijd leven wilden leiden, maar zich niet in een klooster geheel uit de samenleving wilden terugtrekken. 6. De opkomst van het patriarchale huisgezin in de vroegmoderne tijd; de binnenhuizen op de schilderijen uit de Gouden Eeuw; de propere huisvrouw. Cursusnummer: 13WG09 Dr. Anneke B. Mulder-Bakker a.b.mulder-bakker@rug.nl 6 colleges Dinsdag 5 februari t/m 19 maart 2013, 19 februari vervalt uur 125,- Syllabus, ca. 10,- 22 januari 2013 Het entreegeld voor het Scheepvaartmuseum is in de cursusprijs inbegrepen Dr. Mulder-Bakker doceerde tot 2005 middeleeuwse geschiedenis en middeleeuwse studies aan de Rijksuniversiteit. Zij publiceerde vele boeken op het gebied van cultuur en religie, zoals De Kluizenaar in de Eik (1995) Gouden Legenden (1997), Verborgen Vrouwen (2007). Zij is expert op het gebied van gender studies. Studiegids winter/voorjaar

14 Geschiedenis en archeologie en het Drentse water Het landschap rond de stad tot 1600 Eeuwenlang hebben de bewoners van de streek hun best gedaan om hun leefomgeving te verbeteren. Soms deden ze dat door de natuur een handje te helpen, maar meestal ging het erom haar te bedwingen of de schade te herstellen die ze had aangericht. Ze legden kaden en dijken aan, groeven watergangen en bouwden zijlen (sluizen). Sporen van deze ingrepen zien we terug in het landschap: in de loop van een sloot, in de vorm van een perceel grasland of in een verzakte dijk. Wie zijn ogen de kost geeft, ervaart zelf dat het landschap zich laat lezen als een tekst. In deze cursus bespreekt dr. Jan van den Broek de sporen die tot op de dag van vandaag getuigen van de strijd die onze middeleeuwse voorouders tegen het water hebben gevoerd. Hij gaat daarbij uit van de schaarse middeleeuwse bronnen die daarover bewaard zijn gebleven en die vaak moeilijk te interpreteren zijn. De cursisten volgen Hunze, A en Peizerdiep in hun loop door het land en de tijd en ontdekken dat ook de inrichting van het grondgebied van de gemeente grotendeels bepaald is door de eisen die het water stelde. Deze cyclus is bedoeld voor fijnproevers die niet tevreden zijn met een verhaal in grote lijnen, maar terug willen naar de bronnen van onze kennis. 1. Inleiding: waterschapsgeschiedenis in Groningerland en de fysisch-geografische achtergrond 2. Een conflict tussen Aduard en Drenterwolde over de Hunze (1285) 3. Een Nieuw Gat voor Innersdijk ( ) 4. Zijlen bij Schilligeham, in Redwolde en de Paddepoel ( ) 5. De streek ten westen van de Hondsrug: Peizerdiep en Hunsinge (13e-14e eeuw) 6. Nogmaals het land ten westen van de Hondsrug: het Aduarderdiep en het Aduarderzijlvest (c. 1400) 7. Van Hunze tot Schuitendiep en Selwerderdiep (c. 1400) 8. De vijftiende eeuw: elke streek krijgt zijn eigen oplossing 9. Van Kleisloot en Selwerderdiep naar Boterdiep (16e eeuw) Cursusnummer: 13WG10 Dr. Jan F.J. van den Broek 10 (werk)colleges Maandag 21 januari t/m 8 april 2013, 18 februari en 1 april vervallen uur 192,- Hand-outs 7 januari 2012 Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Jan van den Broek studeerde klassieke talen, oude geschiedenis en wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen en is vanaf 1971 in het Groningse archiefwezen werkzaam. Eerst ( ) als chartermeester bij het rijksarchief in de provincie, daarna ( ) als gemeentearchivaris van de stad. Hij is tegenwoordig verbonden aan het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven. Hij promoveerde in 2007 aan de Rijksuniversiteit te op een proefschrift over de geschiedenis van de stad in de middeleeuwen en vroegmoderne tijd. Studiegids winter/voorjaar

15 Geschiedenis en archeologie De Baltische staten en hun plek in Europa De Baltische staten zijn tamelijk onbekend.ook bij Bill Clinton. Vandaar dat de Estse president Lennart Meri een rondje zette op de globe in het Witte Huis bij zijn bezoek aan de Amerikaanse president. Met niet uitwisbare inkt! Maar de belangstelling groeit. In Nederland vooral door het boek "Baltische Zielen" van Jan Brokken. Deze cursus wil wat meer achtergrond geven bij een aantal hoofdstukken uit dit boek 1. Globale rondreis langs de drie staten. 2. Baltische Zielen, hoofdstuk 13: Verdreven uit Mõisamaa; Het lot van Anna-Liselotte von Wrangel. Van Teutoonse orde tot 'Baltische Ritterschaft'. Het loyaliteitsprobleem van de Duitse adel in de Baltische staten. 3. Baltische Zielen, hoofdstuk 3: De schoenen van de architect; Eisenstein versus Eisenstein. Vader en zoon Eisenstein.Vader loyaal ambtenaar van de tsaar en de zoon volgeling van Lenin. Beide kunstenaars. De vader als architect van de beroemde 'Jugendstil'straten in het burgerlijke Riga. De zoon maakte furore met films als 'Pantserkruiser Potjomkin'; 'Oktober' en 'Staking'. De Russische revolutie en de Baltische staten. 4. Baltische Zielen, hoofdstuk 5: Hoe een kameleon uiteenspatte; Roman Kacew uit Vilné. De geschiedenis van de joden in Litouwen. 5. Baltische Zielen, hoofdstuk 2: De boekhandelaar van Riga; Janis Roze en Zonen. De Baltische staten tussen oost en west in Europa. De diep ingrijpende gevolgen van de eerste en tweede wereldoorlog voor de Baltische staten. 6. Baltische Zielen, de hoofdstukken 8, 11 en 12. 'Difficult Choices' heette de zomertentoonstelling 2012 in het 'KUMU' in Talinn. Kunstenaars hadden het vaak moeilijk in de Baltische staten. Hoe ver konden ze gaan? In de sovjet periode dienden zij zich te schikken naar de regels van het socialistisch realisme, maar ook eerder waren er verschillende redenen om het vaderland te verlaten. 7. De Zingende Revolutie en daarna. In de koorzang beleven de bewoners van Estland, Letland en Litouwen hun nationale identiteit. Eind jaren '80 van de vorige eeuw bloeide de koorzang als nooit te voren, en waar honderdduizend tegelijk zongen, deinsden de Zwarte Baretten van de communistische regering er toch voor terug het vuur te openen. Wat bracht na 1991 de onafhankelijkheid? Cursusnummer: 13WG11 Drs. R. Abma 6 colleges Maandag 21 januari t/m 4 maart 2013, 18 februari vervalt uur 125,- Hand-outs 7 januari 2013 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Studiegids winter/voorjaar

16 Kunstgeschiedenis Kunst van nu Hedendaagse beeldende kunst media jaren tachtig tot 2013 Kunstenaars zijn tegenwoordig nauwelijks meer te categoriseren op grond van het medium waarin ze zich uitdrukken. Traditionele grenzen tussen disciplines verdwijnen en de hedendaagse kunst kenmerkt zich door een enorme pluriformiteit. In tegenstelling tot de serieuze seventies lijken spektakel en entertainment nu geen negatieve betekenis meer te hebben. Zo exposeerde Damien Hirst vanaf de jaren 90 opgezette dieren en recentelijk zelfs een schedel bekleed met diamanten in het Rijksmuseum. Vanuit een complexer wordende samenleving verwacht men ook nieuwe competenties van de kunstenaar: men vraagt aan kunstenaars te reageren op maatschappelijke verschijnselen. Ook de belangstelling van de media is enorm toegenomen. De uitreiking van de Turner Prize in Engeland is uitgegroeid tot een mediahype. Daarbij is de infrastructuur voor hedendaagse kunst de afgelopen twee decennia sterk verbeterd. Er is een rijkgeschakeerd tentoonstellingscircuit ontstaan en in rap tempo zijn musea en instellingen voor moderne en hedendaagse kunst geopend, zoals het Tate Modern in Londen. De ontwikkelingen op het wereldtoneel, zoals de Europese eenwording, het uiteenvallen van het Oostblok en de globalisering, hebben geleid tot een flinke uitwisseling van kunstenaars binnen de EU en er is een migratiestroom op gang gekomen van kunstenaars naar de Westerse economische centra. Door de globalisering hebben ook kunstenaars in China het concept van moderne kunst omarmd. Bovenstaande ontwikkelingen komen aan bod in dit themacollege hedendaagse kunst. Overige onderwerpen zijn: het postmodernisme en hoe verder; hoe gaan kunstenaars om met hun artistieke erfenis, meer dan ooit putten kunstenaars uit (recente) kunstgeschiedenis; kunst in de openbare ruimte; fotografie als hedendaagse kunst; nieuwe media (digitale revolutie, videokunst, animatie, internet etc) en de schilderkunst is niet dood! Cursusnummer: 13WG12 Drs. Johan Holtrop 10 colleges Vrijdag 25 januari t/m 12 april 2013, 22 februari en 29 maart vervallen uur 192,- Syllabus, verkrijgbaar via de docent, kosten 5,-. De collegestof omvat een analyse tot 2013, maar als voorbereiding wordt aanbevolen: A. de Visser, De tweede helft, beeldende kunst na 1945, Nijmegen, 1998, 39,90, ISBN (dit boek is een analyse tot medio jaren negentig!). 11 januari 2012 Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus en werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals het HOVO vanaf Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen beeldende kunst en het brein. Studiegids winter/voorjaar

17 Kunstgeschiedenis Van Rodin tot Boccioni Beeldhouwkunst van de negentiende en twintigste eeuw Leer de verschillende stijlen herkennen en oefen het analyseren van beeldhouwwerken. In deze cursus vervolgen we onze ontdekkingstocht in de kunstgeschiedenis van de westerse beeldhouwkunst, die we zullen vergelijken met de ontwikkelingen in de schilderkunst. We beginnen na de romantiek met het leven en de werken van Auguste Rodin en Camille Claudel, die een gepassioneerde liefdesrelatie hadden en elkaar wederzijds inspireerden. Aangekomen in de twintigste eeuw wordt de beeldhouwkunst van zijn leerlingen Aristide Maillol, Antoine Bourdelle en Charles Despiau besproken. Gevolgd door het oeuvre van Constantin Brancusi die de eerste abstracte beeldhouwkunst schiep en zijn invloed op het werk van Barbara Hepworth en Henry Moore. Vervolgens komt het expressionisme aan bod met Ossip Zadkine, Amedeo Modigliani en de Duitsers Wilhelm Lehmbruck, Käthe Kollwitz en Ernst Barlach. Daarna volgt de periode van het kubisme met Picasso, Georges Braque en hun uitwerking op de sculptuur van beroemde beeldhouwers als Alexander Archipenko, Jacques Lipchitz, Raymond Duchamp-Villon, Fritz Wotruba en de futurist Umberto Boccioni. De kunstenaars en kunstobjecten worden geplaatst in de cultuurhistorische context en geïllustreerd met beeldmateriaal. Er zullen vragen worden behandeld over de rol van de opdrachtgever, nieuwe productiemethoden, materiaal en techniek, de bron van inspiratie, de intentie van de kunstenaar en over de wijze waarop hij deze heeft uitgevoerd. Excursie Bij voldoende belangstelling wordt een excursie georganiseerd naar een bronsgieterij in het Noorden of naar het beeldenpark museum Kröller-Müller in Otterlo op maandag 13 mei Begeleidingskosten te verrekenen met de docente, reis- en entreekosten voor eigen rekening. Cursusnummer: 13WG13 Drs. Miranda van Gelderen 8 colleges Maandag 4 maart t/m 6 mei 2013, 11 maart en 1 april vervallen uur 158,- Hand-outs 18 februari 2013 Studiegids winter/voorjaar

18 Kunstgeschiedenis Geschiedenis van de fotografie Geïnteresseerd in fotografie? Wie niet tegenwoordig: in de wereld van vandaag is fotografie overal aanwezig en is een deel van ons leven. Alles is mogelijk met photoshopping, en iedereen maakt foto's met een mobieltje, ipad of gewoon met de camera. En wist u dat Nederlandse fotografen tot de absolute wereldtop van vandaag behoren? Als u wilt weten waar de fotografie vandaan gekomen is en welke ontwikkelingen het doormaakte van de vroege 19e eeuw tot nu, dan is deze cursus iets voor u. U leert hier niet fotograferen, maar over degenen die dit medium groot hebben gemaakt en de manier waarop kunstenaars en publiek met deze nieuwe techniek omgingen. Fotografie bood tal van nieuwe mogelijkheden, ook voor de beeldende kunst. Wist u dat de beroemde schilder George Hendrik Breitner zijn schilderijen maakte met behulp van foto's die hij op straat in Amsterdam maakte? Maar toen mocht niemand het weten, dat was een schande voor een schilder. De negatieven zijn pas na zijn dood teruggevonden. Hoe anders is het nu, met solotentoonstellingen van fotografen, en ook Breitner, in gerenommeerde musea. In deze achtdelige cursus met prachtig beeldmateriaal is ruime aandacht voor de Nederlandse fotografie, evenals beroemdheden uit de VS en elders. Alle grote namen komen voorbij vanaf de 19e eeuw met de eerste Daguerrotypies. Via succesvol experimenterende fotografen als Edward Steichen, Man Ray, Eva Besnyö en Ed van der Elsken komen we bij onze eigen tijd met mensen als Erwin Olaf, Anton Corbijn, Inez van Lamsweerde en Annie Leibowitz. Cursusnummer: 13WG14 Drs. Ellen van der Vecht ellenvandervecht@hotmail.com 8 colleges Woensdag 27 februari t/m 17 april uur 158,- 13 februari 2013 Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw. Studiegids winter/voorjaar

19 Kunstgeschiedenis Sovjet mythe in de schilderkunst Leven in Rusland van 1900 tot nu Het socialistisch realisme was de officiële en ook in de praktijk toonaangevende kunst- en literatuurstroming in de Sovjet-Unie, vanaf de jaren '30 tot de opheffing van de Sovjet-Unie in Zijn roeping was om de werkelijkheid in haar revolutionaire ontwikkeling weer te geven en om de contouren van de communistische toekomst in de dagelijkse werkelijkheid te zien. De Sovjet-wereld verschijnt op de schilderijen als kleurrijk, triomfantelijk en vol vertrouwen in zijn kracht. De kinderen hier glimlachen, en volwassenen werken, en niet op kantoor maar in een mijn of een modern chemisch laboratorium. De geportretteerde Nieuwe Sovjet-mens is mooi en krachtig, is gericht op zelfverbetering en het overwinnen van alle moeilijkheden. Zijn belangrijkste levensdoel was de schepping, de bouw van een nieuwe gelukkige socialistische wereld, waar geen plaats voor depressie zou zijn. Deze gecreëerde wereld lijkt esthetisch ongelooflijk aantrekkelijk. Er zit zeer veel wit en rood in twee zeer positieve en optimistische kleuren. Belangrijk ook is het diepe blauw - de kleur van hoogte en diepte. Want de Sovjetesthetiek is de esthetiek van de grenzeloze ruimte en snelheid. Levend in het enorme land in overvolle woningen, wilden de mensen op zijn minst op een doek oneindigheid uitbeelden. De Sovjet-mythe was puur anti-bourgeois en had geen plaats voor aanbidding van welvaart en consumptie en in die zin was gebaseerd op de adellijke, ridderlijke deugden: de eer, het dienen en de bereidheid om te sterven voor hun land en voor het idee. Net als elke andere mythe onderscheidde de Sovjet-mythe zich van de werkelijkheid: de Sovjetmens woonde meestal in de gemeenschappelijke woningen, werkte hard en wilde niet altijd in de wereldruimte. Maar mythen in hun artistieke representatie hebben een sprookjesachtige charme en ze wekken vaak meer vertrouwen dan de feiten. Vooral als men in haar wil geloven. In de cursus zullen wij spreken over de verschillende vormen van het socialistisch realisme in de context van het toenmalige leven in de Sovjet-Unie. Excursie De cursus word afgesloten met een excursie naar het Drents museum met twee tentoonstellingen: De Sovjet Mythe en Samen en Alleen. Leven in Rusland van 1900 tot nu. Cursusnummer: 13WG15 Drs. Larisa Shcherbenok info@metrusland.nl 3 colleges, facultatief gevolgd door excursie Maandag 11, 18 en 25 maart uur 66,- Hand-outs 25 februari 2013 Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. In overleg met de docente kan onder haar begeleiding de tentoonstelling in het museum in Assen worden bezocht. exclusief museumbezoek. Larisa I. Shcherbenok is een Russische docente, afkomstig uit St. Petersburg. Daar bracht zij het grootste deel van haar leven door, studeerde taalwetenschap en bouwkunde, volgde diverse studies over cultuur en historie van Rusland en was tot 2005 werkzaam als docent en coördinator voor internationale projecten voor Russische en Duitse studenten. Sinds 2007 verzorgt zij met passie en liefde cursussen over Rusland aan diverse HOVO s in Nederland. Studiegids winter/voorjaar

20 Kunstgeschiedenis Nordic Art Noordeuropese kunst van de 19e en 20e eeuw Vanaf 9 december 2012 is de tentoonstelling 'Nordic Art, Noordeuropese kunst uit de 19e en 20e eeuw' te zien in het Groninger Museum. In Noord Europa vormde het einde van de 19e en begin 20e eeuw een belangrijke periode van artistieke, culturele en intellectuele ontwikkelingen. De kunstwerken van oa Edvard Munch, Akseli Gallen- Kallela en Helene Schjerfbeck vormen de weerslag van die tijd. Met hun heldere en frappante werken vingen zij de poëtische schoonheid, de kern en de ziel van het mystieke noorden. De Scandinavische kunst is in landen daarbuiten nog altijd onderbelicht. Dat is jammer, gezien de prachtige sfeer en het specifieke karakter ervan. Net als elders in Europa trachtten veel jonge Scandinavische kunstenaars aan het eind van de 19e eeuw een nieuwe kunst te ontwikkelen, die los stond van de academische tradities. Daarvoor reisden ze aanvankelijk naar Duitsland en Frankrijk, maar de Zweedse, Noorse, Deense en Finse kunstenaars wilden vooral een 'eigen' kunstvorm maken, die hen onderscheidde van de rest. Zoals de Zweedse kunstenaar Richard Bergh het verwoordde: 'Alle kunst heeft de taak het eigene tot uitdrukking te brengen. Zweedse kunstenaars moeten Zweedse kunst maken'. In deze cursus wordt kennis gemaakt met de situatie in de Scandinavische landen eind 19e eeuw en de manier waarop kunstenaars als Wilhelm Hammershoi, Eero Järnefeldt, Carl Larsson en Edvard Munch daarmee omgaan. Colleges: - Symbolisme en realisme in de Scandinavische kunst - Expressie en abstractie In de rondleiding over de tentoonstelling zien we tenslotte met eigen ogen de ontwikkelingen van realisme en symbolisme naar modernisme van de Scandinavische meesters. Dan is ook het bijzondere karakter van de kunst uit deze landen goed zichtbaar: de eigen identiteit die de kunstenaars zochten in de landschappen, en in de sfeer en de werking van het noordelijke licht. Cursusnummer: 13WG16 Drs. Ellen van der Vecht ellenvandervecht@hotmail.com 3 colleges gevolgd door bezoek aan Groninger museum Woensdag 30 januari t/m 13 februari uur Rondleiding op 13 februari van uur 85,- 16 januari 2013 exclusief entreekosten museum, inclusief rondleiding door docente Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw. Studiegids winter/voorjaar