Advies niet-ambtsiijke adviescommissie WOB.

Transcriptie

1 5 Advies niet-ambtsiijke adviescommissie WOB. 198 WVO 2 2 CED november I98I, WJZ 2531/3328 B. ontverp-a.ra.v.b. betreffende eindexamenregeling dagscholen voor m.a.v.o. de staatssecretaris van ondervijs en vetenschappen, drs. W.J. Deetman, Hieuve Uitleg 1, 's-gravenhage. vdw/ak In antvoord op uv verzoek om advies ter sake van het ontverp van een algemene maatregel van bestuur tot vijziging van het Eindexamenbesluit dagscholen v.v.o.-h.a.v.o.- m.a.v.o., van het Besluit dagscholen v.v.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. en van het Besluit avondscholen v.v.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-m.e.a.o. bericht de Ondervijsraad u als volgt. Gelet op de consequenties van sommige onderdelen van het concept-besluit voor het volvassenen-ondervijs verd behalve de Tveede Afdeling ook de Achtste Afdeling van de Raad bij de voorbereiding van dit advies betrokken. Tevens droeg de Baad kennis van de hem in afschrift toegezonden organisatie-adviezen. 1. Inleiding. Bij de behandeling van het inmiddels tot Wet van 22 augustus I98O verheven initiatief-ontverp van vet-konings, op basis vaarvan het onderhavige concept-besluit vordt uitgevaardigd, vas de vetgever zich er ter dege van bevust, dat dit "betrekkelijk eenvoudige", "zuiver technische" vetsontverp ingrijpende gevolgen zou hebben zovel voor de ondervijeinhoudelijke aanpak, de methodiek en de schoolorganisatie op de scholen voor m.a.v.o., alsook en niet in het minst voor de examens. De initiatiefnemer had niet voor niets een ontverpvijziging van het Eindexamenbesluit v.v.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. aan zijn initiatief-ontverp toegevoegd. Deraede-vetgevervilde kennelijk een beeld schetsen van de gevolgen, die het vetsontverp dankzij zijn doelstelling van het verken op tvee niveaus op het examen zou kunnen hebben. 2. De beoordeling op tvee niveaus. Bij het aanvaarden van de Wet-Konings ging men er nog van uit, dat voor de tot aan het einde van de m.a.v.o.- school bij elkaar blijvende heterogene groepen van leerlingen scheidende toetsen konden vorden ontwikkeld, waarmee het hoge of het lage niveau, vaarop de leerlingen zouden zijn uitgekomen, zou kunnen vorden bepaald. Daar een operationele omschrijving van de doelstelling, die door dergelijke toetsen

2 OR 196 WVO -2- gemeten moet vorden, vooralsnog ontbreekt, en de tvee niveaus, die bij het m.a.v.o.-examen moeten vorden aangelegd zo dicht bij elkaar liggen, dat zij vaak nauwelijks te onderscheiden zijn, kunnen eindtoetsen, die daarin wel scheiding zouden kunnen brengen, tot dusverre niet worden vervaardigd. De oplossing van de moeilijkheid de leerlingen naar twee niveaus te beoordelen is hiermee teruggeworpen op de scholen, daar dit probleem zich niet alleen voordoet bij het schriftelijk gedeelte van het eindexamen, maar ook bij het schoolonderzoek, zoals blijkt uit de ervaringen met de m.a.v.o.-projectscholen. Nu het maken van scheidende toetsen ook daarbij nog niet goed lukt, zullen de scholen gebruik moeten maken van de keuze uit de - ook in de nota van toelichting (blz. 2 onder 2.1) genoemde - mogelijkheden tot inrichting van het schoolonderzoek en wel: a. twee stel opgaven, b. één stel opgaven met oplopende moeilijkheidsgraad, c. een stel opgaven met verschillende beoordelingsnormen. Het zo min als de Raad het deelnemen aan twee examens zou appreciëren (a) acht hij het middel van de omrekeningstabellen verkieslijk om tot cijfers op twee niveaus te geraken. Het gebruik daarvan wordt op grond van de concept-a.m.v.b. niet uitgesloten, maar ook niet bevorderd. De Raad acht een omcekeningstabel een noodoplossing, die slechts tijdelijk kan worden geaccepteerd, bijvoorbeeld voor de duur van het m.a.v.o.- project. Deze ooglaiknnde toelating dwingt tot nadere oplossingen voor de twee-niveaus-problematiek, eventueel door het entameren van speciaal onderzoek daarnaar, waardeor een werkelijk geïntegreerd vierjarig m.a.v.o. kan worden verwezenlijkt. De scholen voor m.a.v.o. zullen - mede aan de hand van de verworvenheden van de experimenten in de m.a.v.o.-projectscholen - met spoed moeten zoeken naar mogelijkheden voor meetbare niveauverschillen in de leerstof. Voor vele vakken zijn hiertoe aanzetten gegeven, zoals moge blijken ait de m.a.v.o.- project-bulletins, maar oplossingen zijn voor een aantal problemen nog niet voor handen, laat staan overdraagbaar naar de ruim duizend m.a.v.o.-scholen, die binnenkort overeenkomstig de nieuwe regeling hun onderwijs en daarop aansluitende examens zullen moeten inrichten. 3. Concept-besluit. In haar advies van 2 juli I98I (OR 11/888 AVO) is de Tweede Afdeling van de Onderwijsraad reeds ingegaan op een voorstel tot wijziging van de eindexamenregeling m.a.v.o. van uw ambtsvoorganger. De Raad constateert thans met enige voldoening, dat aan een groot aantal van de opmerkingen in dat advies blijkens onderhavig concept-besluit gehoor is gegeven. De Raad gaat daarom nog sleehts in op enkele onderdelen van het concept-besluit.

3 OR 198 WVO _3_ ad Artikel I onder B. Het bevreemdt de Raad, dat in het gewijzigde artikel 2, tweede lid, sprake is van "hoger niveau" en van "lager niveau". Aangezien het gebruik van de vergrotende trap in dit geval uit het oogpunt van goed gebruik van de Nederlandse taal onjuist is, verdient het naar het oordeel van de Raad de voorkeur te spreken van een "hoog niveau" en van een "laag niveau". Voor wat betreft de aanduiding van de niveaus (C' en D-niveau) sluit de Raad zich aan bij de opvatting van de Tweede Afdeling hieromtrent in haar advies van 2 juli jl. (blz. 6). Daar bij de vaststelling van regelingen inzake eindexamens de Onderwijsraad altijd wordt betrokken, stelt de Raad u voor in dit artikellid tussen de woorden "kan" en "vakken" in te voegen: de Onderwijsraad gehoord. De Raad moge u in dit verband verwijzen naar artikel 3, tweede lid, van het Eindexamenbesluit l.b.o., alwaar een vergelijkbare bepaling is opgenomen. ad Artikel I onder Q. De Raad deelt uw zienswijze, dat in een systeem, waarbij leerlingen vakken op verschillende niveaus afsluitend, geen compensatie voor onvoldoende eindcijfers door bepaalde voldoende eindcijfers past. Ook in zijn advies van 21 juli 1981, OR 909 AVO/SCH, inzake het verzoek ex artikel 29, zevende lid, van de W.V.O. van een scholengemeenschap te Gorredijk veerde de Raad tegen een compensatieregeling, als door deze scholengemeenschap gewenst, een aantal overwegende bezwaren aan. Dat de Raad daarop thans terugkomt heeft de volgende reden. De Raad maakt uit de voorgelegde ontwerp-regeling op, dat - terecht - aan het bevoegd gezag van de scholen de mogelijkheid te bieden om examen af te leggen op C- en/of D-niveau wordt overgelaten. Sommige schoolbesturen zullen hiertoe overgaan, andere zullen hun leerlingen in alle vakken uitsluitend op D-niveau examen laten doen. In het laatste geval verandert er vergeleken met de huidige situatie in het m.a.v.o.-u niets, alleen veraalt de thans in artikel 36, eerste lid onder c en d, voorkomende compensatieregeling. De Raad wijst erop, dat de "zak- en slaagregels'' voor de kandidaten, die niet een geprofileerd examen doen, zijn verzwaard vergeleken met die van hun collega's, die een jaar eerder onder de "oude" regeling "hetzelfde" examen op hoog niveau hebben afgelegd. Het wordt voor hen er dan ook niet eenvoudiger op gemaakt een diploma te verwerven. De Raad legt hierop enigszins de nadruk, omdat het slagen voor het examen en het verwerven van het diploma door hem nog steeds als een belangrijk en na te streven doel

4 OR 198 WVO wordt beschouwd, mede omdat daaraan een effectus civilis is verbonden. Ook wordt de toelating tot het vervolgondefvijs bij het ontbreken van een diploma te zeer afhankelijk van de good-vill van de ontvangende school. Daarbij komt, dat er m.a.v.o.-kandidaten zijn, die niet meteen doorstromen naar het vervolgonderwijs, maar pas na jaren via het volvassenen-ondervijs trachten hun opleiding te vervolgen bij avond-h.a.v.o. of avond-beroepsondervijs. Ook al zullen zij kunnen doorstromen op grond van hun cijferlijst en verklaring, een diploma zou hun een verkelijk recht op toelaatbaarheid geven. De Raad geeft u gelet op het vorengaande in overweging een compensatieregeling op te nemen, indien een kandidaat in alle vakken op hoog niveau examen doet. Hij wijst de compenaatieregeling dus af, indien het om een deor een kandidaat uit vrije wil samengesteld gemengd diploma gaat. Ook voor de kandidaat, die alle vakken op het lage niveai doet, is de nieuwe regeling strenger dan de huidige. Ook voor hem zou een compensatiemogelijkheid moeten worden ingevoerd. Overigens zal het vervolgonderwijs, met name het h.a.v.o. en het m.b.o., nader moeten specificeren, aan welke eisen ten aanzien van vakken en niveau tenminste moet worden voldaan, wil het leerlingen, die het integraal vierjarig m.a.v.o. verlaten, toelating verschaffen. Vaak zal dit ook in onderling regionaal overleg tussen de afleverende en de ontvangende scholen moeten gebeuren, waarbij echter het gevaar bestaat, dat een netwerk van regionale afspraken en regelingen ontstaat, die onderling sterk kunnen verschillen. (De Raad wees hierop reeds in zijn advies van 9 mei 1978, OR 630 AVO/SCH, inzake Wychen.) ad Artikel I onder 0. De Raad betreurt het, dat het voorstel van de Tweede Afdeling ter zake van de cijferverbetering (zie advies van 2 juli 1981, blz. 5) niet en het voorstel ter zake van de herprofilering slechts gedeeltelijk in het concept zijn overgenomen. Wat het laatste betreft wijst de Raad erop, dat herprofilering naar het lage niveau van eelagg is voor de leerling, die geslaagd is met alle vakken op D-niveau, maar met één onvoldoende voor het vak, waarvan de ontvangende school eist, dat het ongeacht het niveau een voldoende is (voorbeeld: een vijf voor wiskunde bij doorstroming naar het m.t.o.). De leerling zou bij herprofilering naar het lage niveau wellicht een voldoend cijfer behalen en wel kunnen doorstromen. ad Artikel I onder S. De tweede volzin van artikel 38, zesde lid onder b,

5 OR 198 WVO -5- zou de Raad als volgt formuleren: In alle andere gevallen geldt het cijfer, dat voor het D-niveau is behaald als definitief cijfer. De Raad merkt op, dat ia het nieuwe artikel 38, zevende lid, vierde regel, het woord "het" - ter vermijding van misverstand - moet worden vervangen door: zijn. De Raad sluit zich ten aanzien van het niet gewijzigde artikel 39 aan bij de zienswijze van de Tweede Afdeling (zie advies van 2 juli I98I, blz. 7), dat aan dit artikel moet worden toegevoegd een bepaling van de volgende inhoud: Van een kandidaat, die het eindexamen m.a.v.o. heeft afgelegd, vermeldt de cijferlijst, bedoeld in het eerste lid, alsmede het diploma, bedoeld in het tweede lid, tevens het niveau per vak, waarop hij examen heeft afgelegd. Ad Artikel III. Het bepaalde in Artikel III, dat bij doorstroming naar het avond-h.a.v.o. alle zes vakken op D-niveau moeten zijn afgelegd, is niet in overeenstemming met de doelstelling van het avond-onderwijs. De Tweede Afdeling gaf in haar advies van 2 juli jl. reeds aan het te betreuren, indien de toelatingsregeling voor het dagonderwijs op het avondonderwijs van toepassing zou vorden verklaard. De Raad meent ook thans, dat de scholen voor avond-v.v.o. en -h.a.v.o. voldoende ruimte moet vorden gelaten bij het al dan niet toelaten van leerlingen. De Raad mist in dit artikel verder een regeling van de toelating tot het avond-h.a.v.o. en -v.v.o., toegespitst op de certificaten-regeling, die voor deze vormen van ondervijs geldt. Het zou naar de Raad meent voor de hand liggen te bepalen, dat degenen, die op een school voor m.a.v.o. in een bepaald vak een voldoend eindcijfer op D-niveau hebben behaald, voor dat vak tot het avond-h.a.v.o./-v.v.o. kunnen vorden toegelaten. Dit is ook in overeenstemming met de conclusie, opgenomen in de Bijlage (van maart I98I) bij het Ontverp van vijzigingen voornoemd (blz. 1, 1.2.1), dat de overheid de doorstroming niet uitsluitend moet koppelen aan een diploma, maar ook hen die bepaalde certificaten bezitten moet laten doorstromen. Overigens zal, indien dit Artikel ongevijzigd blijft, het voordje "en" (vijfde regel, laatste voord) vervangen moeten worden door het woordje "of", daar het niet de bedoeling zal zijn twee m.a.v.o.-diploma's te eisen. Ad Artikel IV, tweede lid onder b en c. Het ontgaat de Raad, waarom het "niet geheel eerlijk" zou zijn (zie de nota van toelichting) om kandidaten, die op grond van het bepaalde onder a van dit lid in de gelegenheid

6 OR 198 WVO worden gesteld nog eenmaal het m.a.v.o.-3-diploma te behalen, uit te sluêitenvan de normale, voor dit diploma geldende, compensatieregeling. Een kandidaat, die in I982-I983 een m.a.v.o.- 3-examen doet, moet naar de mening van de Raad ook volgens de regels, die gelden (golden) voor dat examen beoordeeld worden en niet volgens geheel andere normen. Daarom is de Raad ook niet onder de indruk van de "praktische problemen", die zich zouden kunnen voordoen zonder het bepaalde in het tweede lid onder c van dit artikel. Waarom kunnen voor voornoemd jaar geen m.a.v.o.-3-opgaven meer worden vervaardigd, terwijl dat het jaar daarvoor nog wel mogelijk was? Bovendien, welke gevolgen heeft deze bepaling in verband met het splitsen van het vak natuur- en scheikunde? Nota van toelichting. De Raad wijst op een storende fout in de Nota van toelichting blz. 2, onder 2.1, elfde regel, laatste woord: de voorbeelden slaan niet op de "eerste" mogelijkheid, maar op de "tweede". Namens de Onderwijsraad, (prof. dr. I.A. Diepenhorst, voorzitter), (mr. H. Drop, secretaris).