^ONDERWIJSRAAD...GRAVENHAGE. -2 JULI «81

Transcriptie

1 Advies niet-ambtelijke adviescommissie W.O.B. ^ONDERWIJSRAAD...GRAVENHAGE. -2 JULI «81 Nassoulaon 6 < OR. 11/888 AVO 2514 JS '»-Gravenhage Bericht op het schrijven van 11 maart 1981; VO/AV/ Betreffende: Examenregeling volledig U-jarig m.a.v.o. de staatssecretaris van onderwijs en wetenschappen, drs. K. de Jong Ozn., Nieuwe Uitleg 1, 's-gravenhage. AAN B/AK Bij uw bovengenoemde brief deed u de Onderwijsraad in verband met het volledig vierjarig worden van het m.a.v.o. een voorstel toekom ai tot wijziging van het Eindexamenbesluit dagscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o., vergezeld van een bijlage onder andere inhoudende een voorstel tot wijziging van artikel 13 van het Besluit dagscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o., met het verzoek daarover advies uit te brengen. De Tweede Afdeling biedt u hierbij haar advies aan, waarbij zij aantekent de haar toegezonden adviezen van de organisaties mede in haar beoordeling te hebben kunnen betrekken. Overeenkomstig uw schrijven van 3 juni jl., VO/AV 7U2.158, heeft de Afdeling ook het verslag van het bezoek van de inspectie aan een aantal m.a.v.o.-projectscholen in haar beschouwingen betrokken. Wellicht vindt zij aanleiding hierop bij een andere gelegenheid nader in te gaan. Hier volstaat zij met als haar voorlopig oordeel uit te spreken, dat dit verslag niet zozeer een evaluatie van de projectscholen behelst - dit is ook in dit stadium niet door de inspectie beoogd - doch veeleer een inventarisatie van enige in de praktijk gebleken knelpunten bevat. De Afdeling is door deze opsomming niet verrast: zij geeft duidelijk aan voor welke moeilijkheden het m.a.v.o.- project staat. Intussen zal zij het prematuur achten consequenties te trekken met betrekking tot het onderhavige onderwerp, met name ter zake van de differentiatie. Inleiding. De Afdeling deelt uw opvatting dat de. invoering van het volledig U-jarig m.a.v.o. noodzaakt tot een examenregeling die bij dat onderwijs past. Kenmerk van het nieuwe m.a.v.o. is immers het bieden van de mogelijkheid aan de kandidaten om aan het einde van de opleiding per vak examen af te leggen, op een hoog of een laag niveau, met als gevolg dat begrippen als eindexamen m.a.v.o.-u en m.a.v.o.-3 komen te vervallen. Ofschoon de Afdeling het juist acht, dat u bij het opstellen van een herziene examenregeling voor het m.a.v.o.- nieuwe stijl, mede gelet op de gevolgen voor diplomering en doorstroming, acht hebt geslagen op ontwikkelingen binnen het m geil«bij hat antxooctl dagfokoning nui'imtr van dit schril*«* fc> v«rmold«n

2 OR 11/838 AVO -2- lager beroepsonderwijs, waarin de kandidaten eveneens in de gelegenheid zijn examen te doen op verschillende niveaus, meent zij dat een bezinning op de vraag, of het m.a.v.o. wat de eindexamenregeling betreft zou dienen te worden losgekoppeld van het v.w.o. en het h.a.v.o. vooralsnog tot een ontkennende beantwoording zou moeten leiden. Zij zou het prematuur achten in dit stadium vooruit te lopen op eventuele beslissingen over de structuur van het voortgezet onderwijs, gelet op de bestaande nauwe relaties van het m.a.v.o. met het h.a.v.o. en daardoor met het v.w.o. Eventuele gevolgen voor het h.a.v.o. en het v.w.o. zijn ook nog niet in de beschouwingen betrokken. De Afdeling geeft daarom de voorkeur aan een beperkte regeling van de examens, voor zover noodzakelijk in verband met het vierjarig worden van het m.a.v.o., daarbij toch ook lettend op de ervaringen met het m.a.v.o.-proj eet. Met betrekking tot uw voorstellen ter zake van de inrichting van het eindexamen van het volledig U-jarig m.a.v.o. brengt de Afdeling het volgende onder uw aandacht. 1. De doorstroming. De Afdeling acht het met u niet noodzakelijk, de toelating tot vervolgonderwijs in hoofdzaak te koppelen aan het bezit van een bepaald diploma, maar zij kan zich vinden in een constructie, dat bij gebreke daarvan gelet wordt op de combinatie van vakken en de prestaties en het niveau per vak. Het laten vallen van de eis, dat een kandidaat een bepaald diploma moet hebben behaald om toegelaten te kunnen worden tot het vervolgonderwijs mag er naar het oordeel van de Afdeling echter niet toe leiden dat de toelatingsvoorwaarden onevenredig worden verzwaard., Het verdient haars inziens verder aanbeveling te kómen tot een min of meer definitieve regeling van de toelating, zodat geen misverstanden omtrent de vereiste vakken en niveaus behoeven te ontstaan. Vervolgens acht de Afdeling het onjuist de doorstroomregeling van het dagonderwijs zonder meer toe te passen op het avondonderwij s. Op deze punten gaat de Afdeling thans afzonderlijk in. a. Voor wat betreft de doorstroming vanuit het m.a.v.o. naar het vierde leerjaar van het h.a.v.o. constateert de Afdeling in uw voorstel (Bijlage punt 2) een aanzienlijke verzwaring ten opzichte van de huidige situatie. In de nieuwe opzet wordt immers de voorwaarde gesteld dat voor alle zes vakken een voldoende eindcijfer moet zijn behaald. De daartoe aangedragen argumenten acht de Afdeling niet voldoende steekhoudend. Uit de overgelegde stukken is haar niet gebleken, dat het hoge percentage leerlingen dat in het cursusjaar 1978/1979 niet kon worden bevorderd van het vierde naar het vijfde leerjaar h.a.v.o. "

3 O'E 11/888 AVO -3- een direct gevolg is van de m.a.v.o.-u-instroom. Bovendien wordt in dit verband geen rekening gehouden met de mogelijkheid om in het vierde leerjaar van het h.a.v.o. tot een maximum van twee vakken te wisselen, een mogelijkheid die door vele h.a.v.o.- scholen wordt geboden. Deze beperkte vakkenwisseling is zelfs noodzakelijk indien een m.a.v.o.-abituriënt met het vak handelskennis in zijn pakket op het h.a.v.o. handelswetenschappen en "économie wil kiezen. Gelet op het vorenstaande kan de Afdeling uw voornemen artikel 13, tweede lid, van het Besluit dagscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. te wijzigen in de door u voorgestelde zin thans niet ondersteunen. De Afdeling stelt u daarentegen voor de kandidaat die voldoende eindcijfers voor vijf examenvakken op het hoge niveau heeft gescoord en het eindcijfer vijf voor het resterende examenvak, eveneens op het hoge niveau, en tevens de kandidaat die voor vijf examenvakken op het hoge niveau voldoende eindcijfers en een voldoende eindcijfer voor een vak op het lage niveau heeft behaald in staat te stellen naar h.a.v.o.-u door te stromen. Een wijziging van artikel 13, tweede lid, in deze zin, die volgens haar meer in overeenstemming is met de tot nu toe gebruikelijke toelaatbaarheidsregeling, geeft de Afdeling u in overweging. Uitgaande van de huidige doorstroomregeling van het m.a.v.o. naar het m.b.o. (zie uw circulaires van 7 augustus 1980 en van 9 augustus 1979) op grond waarvan niet alleen bezit van een diploma m.a.v.o. of l.b.o. maar ook de behaalde resultaten per vak meetellen, zou de Afdeling met het oog op de nieuwe situatie al wel enige aanknopingspunten voor de vaststelling van een meer definitieve toelatingsregeling kunnen zien. Zij tekent hierbij aan, dat de vermelding van de voor doorstroming ver-* 1 eiste vakken en niveaus dan wel het behalen van een voldoende eindcijfer voor deze vakken behoort te impliceren. Een en ander behoort dan wel in het bredere kader van een doorstromingsbeleid binnen het gehele voortgezet onderwijs te worden gezien. Ten behoeve van de doorstroming naar het avond-v.w.o. en avondh.a.v.o. dringt de Afdeling er bij u op aan het huidige artikel 5, eerste lid onder b en tweede lid onder b, van het Besluit avondscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o.-m.e.a.o. vooralsnog ongewijzigd te laten. De ervaringen met het volwassenenonderwijs wijzen uit, dat degenen die met pijn en moeite het diploma vierjarig m.a.v.o. konden halen en toch wensen door te stromen naar het avond-v.w.o. of avond-h.a.v.o. er desalniettemin vaak in slagen goede studieresultaten te boeken op grond van het feit dat zij uiterst gemotiveerd zijn en veelal in andere vakken examen doen dan bij het m.a.v.o. De Afdeling zou het uit dit oogpunt dan ook betreuren als de toelatingsregeling voor het dagonderwijs op het avondonderwijs van toepassing zou worden verklaard. Zij meent, dat de scholen voor avond-v.w.o. en avondh.a.v.o. voldoende ruimte moet worden gelaten bij het al dan niet toelaten van leerlingen.

4 OH 11/888 AVO -U- Naar aanleiding van uw brief van 9 juni I98I, VO/OV/J , wijst de Afdeling erop, dat zij geen kennis draagt van de inhoud van de voorstellen tot wijziging van het Eindexamenbesluit avondscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. in verband met het volledig driejarig worden van het avond-m.a.v.o. De reactie van de V.R.E.D.A. van 23 mei jl. daarop zond u haar -wel toe. De Afdeling wacht het concept-besluit, dat die wijziging zal effectueren, af. Zij bericht u hierbij, dat zij onder voorbehoud zich kan aansluiten bij genoemde reactie. 2. De diplomering. a. algemeen. Geziens het bovenstaande zal in de naaste toekomst in het kader van de toelating tot het vervolgonderwijs het diploma geen directe rol meer spelen. Dit rechtvaardigt naar het oordeel van de Afdeling overigens nog niet een eenzijdige relativering van de waarde van het diploma en het daaraan voorafgegane examen. Ingevolge artikel 29, vierde lid, onder e van de Wet op het voortgezet onderwijs moeten de kandidaten, die het eindexamen met gunstig gevolg hebben afgelegd en derhalve aan bepaalde uitslagregels hebben voldaan, altijd een diploma ontvangen. Daarin kan het wijzigingsvoorstel geen verandering brengen. Terecht wordt door u dan ook opgemerkt dat het nieuwe examenreglement binnen de grenzen, die de Wet op het voortgezet onderwijs op dit punt stelt, moet blijven. De Afdeling acht het een goede zaak, dat het diploma een zekere waarde behoudt. In dat verband wijst zij erop, dat het verkrijgen van een diploma door vele kandidaten nog altijd wordt gezien als de persoonlijke beloning voor een behaalde' prestatie. Daarnaast wordt aan het bezit van een diploma een bepaald civiel effect verbonden. Ten slotte geeft het m.a.v.o.- diploma een toelaatbaarheidsrecht tot h.a.v.o.-u en m.b.o. (onder de voorwaarde van de vereiste vakken op de vereiste niveaus). b. De regels voor slagen en afwijzen. Gelet op het vorengaande moeten de regels voor slagen en zakken duidelijk en niet al te soepel zijn. Het eerste, door u geformuleerde, voorstel ter herziening van artikel 37 van het Eindexamenbesluit (blz. 11) ziet de Afdeling als een poging een minimumregel te formuleren, die aan deze eisen niet voldoet. Immers, op grond van de tekst van dit voorstel is de kandidaat, die niet in alle vakken "op hoog niveau examen doet, altijd geslaagd, ongeacht de cijfers, die hij haalt. Dit lijkt de Afdeling weinig zinvol, waarbij komt dat het diploma hierdoor sterk in waarde zal dalen. De Afdeling kan zich daarentegen wel vinden in het tweede voorstel. Bij een eventuele ontkoppeling van de resultaten van het schoolonderzoek en het centraal schriftelijk examen zou ten hoogste één vijf kunnen worden toegestaan in beide cijfer-

5 Oft 11/888 AVO reeksen, mits de onvoldoende cijfers niet voor hetzelfde vak zijn behaald. Nu de toelaatbaarheid tot het vervolgonderwijs bij de aanmelding niet langer uitsluitend afhankelijk zal zijn van het bezit van het diploma, meent de Afdeling dat door het hanteren van scherpere uitslagregels de leerlingen niet worden gedupeerd in hun verdere mogelijkheden, omdat de individuele belangen van de afzonderlijke kandidaten in deze regeling voldoende tot hun recht zullen kunnen komen. Daar staat tegenover dat degenen die op deze wijze een diploma hebben verworven, kunnen teruggrijpen op een waardevol document. Dit zou een positieve invloed kunnen hebben op de kwaliteit van het onderwijs en de motivatie van de leerlingen. 3. De herkansing. ' k ' \ De Afdeling constateert, dat u geen wijziging wilt aanbrengen in de vigerende herkansingsregeling waarbij de kandidaat op grond van artikel 38 van het Eindexamenbesluit wordt toegestaan voor ten hoogste twee vakken een herkansing van het schriftelijk examen op hetzelfde niveau te vragen. Nu zou een herkansing ook kunnen inhouden, dat een kandidaat op een lager niveau een herkansing krijgt, dan waar-^ op hij in eerste instantie examen deed. De betrokken vakken worden dan aangemerkt, als te zijn afgelegd op het lager niveau, onder dezelfde voorwaarden, dat het eerder vastgestelde eindcijfer voor het schoolonderzoek blijft staan ook als dat op een hoger niveau is afgelegd, en dat slechts voor maximaal twee vakken het centraal schriftelijk examen kan worden overgedaan. De Afdeling kan zich daarnaast voorstellen, dat de eindexamenkandidaten tevens de mogelijkheid tot herprofilering (zowel naar een lager als naar een hoger niveau) wordt geboden, zoals deze thans geldt voor de experimenteerscholen in het m.a.v.o.- project. De herprofilering naar een hoger niveau (= profielverbetering) is van directe betekenis voor de doorstroming. Zij dient naar de Afdeling meent los te worden gezien van de diplomering en zou, indien zij wordt ingevoerd, moeten worden mogelijk gemaakt analoog aan het l.b.o. in een extra vijfde jaar en dan zowel voor het schoolonderzoek als voor het centraal schriftelijk eindexamen. Aan het aantal vakken behoeft geen maximum te worden gesteld en voor de toelaatbaarheid tot dat extra jaar is het bezit van het diploma niet vereist. Ten slotte beveelt de Afdeling u aan op dezelfde wijze als bij herkansing een mogelijkheid tot cijferverbetering -te creëren in het belang van kandidaten die geslaagd zijn voor hun diploma, maar een kans willen hebben voor maximaal twee vakken een hoger cijfer te behalen. k. Het tijdstip van kiezen van het niveau. De Afdeling vraagt zich af, of het wel wenselijk is

6 OR 11/888 AVO -6- het tijdstip waarop door de kandidaat het niveau wordt gekozen te bepalen op 1 januari voorafgaand aan het schoolonderzoek. Hiermee wordt haars inziens voorbij gegaan aan de inspanningen die de m.a.v.o.-projectscholen zich in de achterliggende jaren hebben getroost om ook in het vierde leerjaar gedifferentieerd onderwijs te geven. Van eenmaal daarbij in gang gezette ontwikkelingen wordt zodoende onvoldoende geprofiteerd. Wellicht treedt zelfs een belemmering van die ontwikkelingen op. " De voorgestelde regeling heeft bovendien als consequentie, dat het schoolonderzoek wordt samengeperst in de periode van 1 januari tot 1 april, hetgeen op bezwaren kan stuiten. De voorkeur van de Afdeling gaat daarom eerder uit naar de regeling welke ook in de meeste aan de Afdeling overgelegde adviezen wordt voorgesteld. Hierin maakt de kandidaat zijn keuze uiterlijk na afsluiting van het schoolonderzoek bekend. ' x ^ De Afdeling wijst in dit kader ook uw voorstel de in artikel 16, vierde lid, van het Eindexamenbesluit dagscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. genoemde periode van 8 weken terug te brengen tot 6 weken van de hand. Scholen die hun kandidaten in de gelegenheid stellen uiterlijk na afronding van het schoolonderzoek hun niveaukeuze te bepalen moeten daarvoor voldoende ruimte hebben. 5. De benaming van de niveaus. De Afdeling acht het op zichzelf juist dat de tot op heden gebezigde aanduidingen m.a.v.o.-u en m.a.v.o.-3, die destijds als tussenoplossing zijn gekozen, in de nieuwe opzet verdwijnen. Zij vindt wel, dat op korte termijn een einde moet worden gemaakt aan de verwarring die hieromtrent is ontstaan nu in het kader van het m.a.v. o.-project in navolging van het! verleden steeds is gesproken over m.a.v.o.-a en m.a.v.o.-b en vervolgens in de Examennota de niveaus werden onderscheiden in I, II en III. De Afdeling stelt vast, dat in het voorliggende ontwerp is geopteerd voor de aanduiding C en D tegen de achtergrond dat ook bij andere scholen voor voortgezet onderwijs examen wordt afgelegd in dezelfde algemene vakken als bij het m.a.v.o. en daar officieel de niveaus A, B en C, en te zijner tijd waarschijnlijk ook het niveau D, worden onderscheiden. De Afdeling merkt in dit verband op, dat hoewel het LBO-C-programma in hoofdlijnen overeenkomst vertoont met het m.a.v.o.-c-programma dit echter nog niet betekent dat beide programma's aan elkaar "gelijk" zijn. De Afdeling heeft een voorkeur voor de benaming m.a.v.o.-a en m.a.v.o.-b. Indien u van mening bent, dat de aanduiding m.a.v.o.-c en m.a.v.o.-d behoort te zijn, pleit zij ervoor dat duidelijk wordt vermeld dat het in het ene geval om het LBO-C-programma en in het andere geval om het m.a.v.o.- C-programma gaat. -

7 OR 11/888 AVO Na deze meer algemene beschouwingen volgen thans enkele artikelsgewijze opnerkingen. Artikel 22. Nu de Afdeling zich niet kan vinden in de voorstellen ter zake van het tijdstip van de niveaukeuze, komt haar de wijziging als vervat in lid 1 van dit artikel niet wenselijk voor. De Afdeling geeft u derhalve in overweging het voorgestelde eerste lid niet in te voeren en het huidige eerste lid van artikel 22 te handhaven. In aansluiting hierop stelt de Afdeling u voor wel een tweede lid toe te voegen maar met de volgende redactie: "De directeur van een school voor m.a.v.o. zendt jaarlijks, gelijk met de eindcijfers van het schoolonderzoek, aan de inspecteur een opgave per kandidaat van het niveau waarop elk van de examenvakken wordt afgelegd". De praktische gang van zaken is, indien de kandidaten uiterlijk na afsluiting van het schoolonderzoek hun keuzen voor de niveaus maken, immers als volgt. Voor 1 oktober ontvangt de inspecteur de regeling van het schoolonderzoek en de lijst met kandidaten, alsmede de opgave van de vakken, waarin de kandidaten examen doen. Tegelijk met de eindcijfers voor het schoolonderzoek, in ieder geval voor de aanvang van het centraal schriftelijk examen, ontvangt hij de aanduiding op welk niveau per vak de kandidaten hun eindexamen wensen af te sluiten. Het door de Afdeling voorgestelde tweede lid komt hieraan tegemoet. Artikel 39 en artikel 39 a. De door u in deze artikelen voorgestelde beperking impliceert naar het oordeel van de Afdeling te zeer een losmaken van het m.a.v.o. uit het geheel van het v.w.o. en h.a.v.o. Aangezien zij van deze gedragslijn op dit moment geen voorstandster is, geeft zij u in overweging het eerste en twe*de lid van artikel 39 ongewijzigd te laten. Daarop zou in haar visie een nieuw derde lid kunnen volgen van de volgende redactie: "Voor een kandidaat, die het eindexamen m.a.v.o. heeft afgelegd, vermeldt de cijferlijst, bedoeld in het eerste lid, alsmede het diploma, bedoeld in het tweede lid, tevens het niveau per vak, waarop de kandidaat examen heeft gedaan". Voor de bestaande leden 3 en U heeft dit de consequentie dat ze moeten worden vernummerd tot 't en 5- Overigens wordt onder andere in het door de Afdeling afgewezen artikel 39 a gesproken over het "programma" volgens welk in elk vak examen is afgelegd, terwijl elders in het -ontwerp over het "niveau" gesproken wordt. De Afdeling pleit ervoor de begrippen "programma" en "niveau" duidelijk in het ontwerp te onderscheiden, omdat zij anders in het onderwijsveld aanleiding zullen zijn tot verwarring.

8 OC. 11/888 AVO -8- De Afdeling meent met vorenstaande opmerkingen vooralsnog te mogen volstaan, doch niet dan nadat zij haar waardering heeft uitgesproken voor de weloverwogen wijze, waarop de onderhavige netelige materie in uw voorstellen is benaderd. Zij wacht het definitieve concept-besluit, waarin het Eindexamenbesluit dagscholen v.w.o.-h.a.v.o.-m.a.v.o. wordt aangepast, gaarne om advies af. Namens de Afdeling! voornoemd, (pvof. dr. G.Th.M. Verhaak, voorzitter), (mr. H. Drop, secretaris)