Docentenhandleiding Vreemde Dingen: Surrealisme en design. Docentenhandleiding

Transcriptie

1 Docentenhandleiding 1

2 Docentenhandleiding Vreemde Dingen: surrealisme en design Van 29 september 2007 tot en met 13 januari 2008 is in Museum Boijmans Van Beuningen de tentoonstelling Vreemde Dingen: Surrealisme en design te zien. Naast de vele schilderijen maakten de surrealistische kunstenaars ook meubels, decors, kleding, reclame enzovoort. In het museum worden voor het eerst in Nederland in een bizarre setting de vreemdste objecten getoond: een schoenhoed, kreeftentelefoons, een lippenbank en nog veel meer. De vreemde wereld van het surrealistisch design biedt veel aanknopingspunten voor het onderwijs. In deze docentenhandleiding vindt u informatie over de tentoonstelling en over het educatieve materiaal voor diverse onderwijsniveaus dat bij de expositie ontwikkeld is. Ook is er praktische informatie opgenomen en wordt een aantal lessuggesties gedaan ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan de tentoonstelling. Hieronder vindt u een overzicht van de inhoud. 1. Praktische informatie pagina 3 2. Programma s pagina 3 Primair Onderwijs pagina 3 VMBO pagina 4 2de fase pagina 4 3. Inhoudelijke informatie over de tentoonstelling pagina 6 4. Tips en suggesties pagina 9 Lessuggesties pagina 9 Tips voor verdere informatie pagina 10 De tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met Met dank aan Victoria & Albert Museum, London HGIS-Cultuurprogramma 2

3 1. Praktische Informatie Adres Museum Boijmans van Beuningen Museumpark CX Rotterdam Contactgegevens afdeling Educatie & Publieksbegeleiding Tel: (bereikbaar elke werkdag tussen en uur) Fax: Mail: Website: en donderdag speciaal voor u een uurtje eerder, om 10 uur. Docentenmiddag Op donderdag 4 oktober 2007 vindt een docentenmiddag plaats (kosteloos). U krijgt toelichting op de tentoonstelling en het educatieve materiaal, vervolgens is er gelegenheid de tentoonstelling op eigen gelegenheid bezoeken. Speciaal voor deelnemers aan deze middag blijft de tentoonstelling een uurtje langer open! De bijeenkomst begint om uur (tot 18.00u). U kunt zich aanmelden via educatie@boijmans.nl of (iedere werkdag van 12-16u). Openingstijden Het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag van tot uur. Maandagen gesloten. Bereikbaarheid Museum Boijmans van Beuningen ligt in het centrum van Rotterdam, aan de rand van het Museumpark. Per metro kunt u het museum bereiken door de Callandlijn te nemen en uit te stappen bij halte Eendrachtplein. Per tram bereikt u het museum met lijn 5 richting Willemsplein, uitstappen bij de halte Witte de Withstraat. Ook kunt u bus 32 en 39 nemen, uitstappen bij de halte Rochussenstraat. Het is helaas lastig om in de directe omgeving van het museum te parkeren. Dichtstbijzijnde parkeergarages zijn parkeergarage Westblaak (Hartmansstraat 35) of parkeergarage Schouwburgplein (Schouwburgplein 22), beide op ca. 15 minuten lopen. Toegangsprijzen Volwassen bezoeker toeslag Totaalprijs entree t/m 12 jaar 3,50 12,50 gratis 13 t/m 17 jaar (eventueel inclusief Kijkwijzer) 3,50 13 t/m 17 jaar, indien museumles afgenomen gratis Informatie en boekingen Voor informatie, vragen en boekingen kunt u terecht bij de afdeling Educatie & Publieksbegeleiding (zie boven bij contactgegevens). Schoolklassen zijn elke dag welkom van 11 tot 17 uur. Indien u een museumles boekt, opent het museum op dinsdag 3

4 2. Programma s Bij de tentoonstelling zijn de volgende onderwijsprogramma s ontwikkeld: 2.1. Primair Onderwijs: Interactieve rondleiding en workshop Groep 3-8 Leerlingen maken aan de hand van een interactieve rondleiding kennis met de vreemde wereld van de surrealisten en hun voorwerpen. Door te kijken, te ruiken, te proeven, te voelen en te associëren komen ze van alles te weten over de ideeën van bijvoorbeeld Salvador Dalí en René Magritte. Duur ca. 1 uur. Maximaal 15 leerlingen. Kosten: 35,- per groep, entree gratis. Het is mogelijk de interactieve rondleiding uit te breiden met een workshop in ons Kunstlab, waarbij de rondleiding een praktische verwerking krijgt: van vreemde voorwerpen ontwerpen leerlingen een eigen reclameposter. Duur rondleiding en workshop: ca. 2 uur. Kosten rondleiding en workshop: 52,50 per groep (15 leerlingen). Extra bij workshop: materiaalkosten 0,50 per leerling. Bij de workshop kunnen 2 groepen worden samengevoegd. Lesdoelen De interactieve rondleiding (en workshop) heeft de volgende lesdoelen: Leerlingen: - maken kennis met het fenomeen museum en tentoonstelling - maken kennis met de bizarre wereld van de surrealisten en hun kunst - beleven de bizarre wereld van de surrealisten door het gebruik van alle zintuigen - leren over de diverse materialen die de kunstenaars in hun werk gebruikten - maken kennis met de kunstenaars achter de kunstwerken en worden zich bewust van een ontstaansproces van een kunstwerk - leren over de historische context waarin deze kunst geplaatst kan worden - leren verbanden te leggen tussen de kunstvoorwerpen en de wereld van de surrealisten en de leefwereld van de leerling zelf - leren over het tijdvak wereldoorlogen en holocaust - leren goed te kijken naar de kunstvoorwerpen - leren associëren en creatief te denken - leren gedachtes, gevoelens en vragen te verwoorden - leren te werken met bronnen en de bronnen te interpreteren - verwerken het geleerde in een praktische opdracht (workshop) Kerngebieden De lesdoelen sluiten aan de kerngebieden Nederlands, Oriëntatie op jezelf en de wereld en Kunstzinnige Oriëntatie VMBO: Interactieve rondleiding Met een museumdocent gaan de leerlingen op interactieve ontdekkingstocht langs de bizarre voorwerpen die de surrealisten maakten. Door verschillende zintuigen te gebruiken en diverse werkvormen te hanteren wordt het bezoek een gevarieerde en spannende beleving. Duur ca. 1 uur. Kosten: 35,- per groep, entree gratis tot 18 jaar. Maximaal 15 leerlingen per groep. Lesdoelen De interactieve rondleiding heeft de volgende lesdoelen: Leerlingen: - maken kennis met het fenomeen museum en tentoonstelling - maken kennis met de bizarre wereld van de surrealisten en hun kunst - beleven de bizarre wereld van de surrealisten door het gebruik van alle zintuigen - leren over de diverse materialen die de kunstenaars in hun werk gebruikten - leren over de historische en maatschappelijke context waarin deze kunst geplaatst kan worden - maken kennis met de kunstenaars achter de kunstwerken en worden zich bewust van een ontstaansproces van een kunstwerk - zijn zich bewust van de invloed van het surrealisme op periodes erna, tot op de dag van vandaag - leren verbanden te leggen tussen de kunstvoorwerpen en de wereld van de surrealisten en de leefwereld van de leerling zelf - leren te werken met bronnen en de bronnen te interpreteren - leren gedachtes, meningen, gevoelens en vragen te verwoorden 4

5 - leren samen te werken (korte opdrachten in kleine groepjes) - nemen deel aan een culturele activiteit Vakken Het programma sluit aan bij de algemene onderwijsdoelen van het VMBO, en bij de vakken Geschiedenis en Staatsinrichting, Kunstvakken 1, Beeldende Vorming en Nederlandse Taal de Fase: Het Surrealistisch Manifest van de Vreemde Dingen Zoals André Breton in 1924 een manifest schreef om vast te stellen wat surrealisme werkelijk was, zo bezoeken leerlingen met hun eigen Manifest van de Vreemde Dingen de tentoonstelling. Deze kijkwijzer is opgedeeld in de vijf thema s die ook in de tentoonstelling behandeld worden, plus het thema Droom. In de kijkwijzer begint elk thema met een citaat, van surrealisten, critici of van één van de tentoonstellingsmakers. De citaten leiden het thema in en laten enigszins zien waarom dit thema zo belangrijk was bij de surrealisten. De kijkwijzer bestaat uit korte leesteksten en verschillende soorten vragen en opdrachten, welke diverse leerstijlen aanspreekt. Ook zijn er Wist je dat -jes opgenomen, deze geven extra informatie en leuke weetjes. De verdiepingsvragen kunnen leerlingen over het algemeen op school of thuis onderzoeken en beantwoorden. - werken met bronnen en leren deze te interpreteren - ondergaan een confrontatie met kunst en leren kritische beschouwen - leren over de cultuur van het moderne in de eerste helft van de 20ste eeuw - nemen deel aan een culturele activiteit en reflecteren daarop Vakken De kijkwijzer sluit aan bij de volgende vakken: Geschiedenis, CKV, Kunst (beeldend) en de Beeldende vakken. Duur 1 tot 1,5 uur. Kosten: 3,50 per leerling inclusief entree (ook met CKV-bonnen te betalen) Leerdoelen: Leerlingen: - maken kennis met de bizarre wereld van de surrealisten en hun kunst - begrijpen wat surrealisme is, zowel in de schilderkunst als in andere disciplines en media - leren over de historische en maatschappelijke context waarin deze kunst geplaatst kan worden - leren hoe de surrealistische ideeën zich verspreidden, en waarom juist op die manier - zijn zich bewust van de invloed van het surrealisme op periodes erna, tot op de dag van vandaag - maken kennis met de kunstenaars achter de kunstwerken en worden zich bewust van een ontstaansproces van een kunstwerk - leren over de diverse materialen die de kunstenaars in hun werk gebruikten - leren de kunstwerken te begrijpen, onderzoeken, interpreteren en analyseren 5

6 3. Over de tentoonstelling Ik probeer fantastische dingen te scheppen, magische dingen, dingen zoals in een droom, De wereld heeft meer fantasie nodig. Onze beschaving is te mechanisch. Wij kunnen het fantastische werkelijkheid laten worden en dan is het meer werkelijkheid dan wat eigenlijk bestaat. ( Salvador Dalí, 1940) Surrealisme In 1924 schreef André Breton ( ), een van de centrale figuren van het Dadaïsme, het Premier manifeste du surréalisme. Hiermee legde Breton de basis voor het surrealisme, waarbij kunstenaars het onderbewuste, het associatieve en de droom centraal stelden, zonder tussenkomst van de rede. De groep liet zich inspireren door Sigmund Freuds psycho-analyse. Deze zenuwarts en psychiater ontwikkelde een theorie waarbij, om meer inzicht te krijgen in bepaalde psychische processen, niet werd gekeken naar het bewuste maar naar het onderbewustzijn. Rond Breton verzamelde zich een groep kunstenaars die de surrealistische ideeën in hun werk verwerkten. In eerste instantie richtten de kunstenaars zich vooral op literatuur, poëzie, schilderkunst, tekenkunst en collages. Langzaamaan zagen zij echter de mogelijkheden van andere media, media die hun ideeën bij een groot publiek bekend konden maken. Fotografie, reclame, interieur, mode en theater werden door de surrealisten omhelsd. Maar ook door kunstenaars van buiten de groep, kunstenaars die zich bezighouden met meer commerciële activiteiten, werd de beeldtaal van het surrealisme overgenomen. Niet iedereen was hier tevreden over. André Breton zag het als een commercieel verraad, als een verkwanseling van de originele surrealistische ideeën. De tentoonstelling Vreemde dingen: Surrealisme en design gaat vooral over deze commerciële tak van het surrealisme. Het design maakte de ideeën van de surrealisten bij een groot publiek bekend. De expositie is opgedeeld in zes thema s: 1. Het ballet Het Ballet Russes werd begin vorige eeuw opgericht door Serge Diaghilev en kende veel beroemde dansers en choreografen. Diaghilev vroeg regelmatig kunstenaars om decors of kostuums voor de voorstellingen te ontwerpen. Surrealisten als Max Ernst en Joan Miró namen deze opdrachten graag aan, het bood hen een podium om hun werk en ideeën aan een breed publiek bekend te maken. Voor sommige surrealisten was dit een doorn in het oog, een commercieel verraad. Giorgio de Chirico bijvoorbeeld ontwierp decors en kostuums met elementen uit de klassieke architectuur. De kostuums veranderden de dansers in bewegende sculpturen. In interieurs zijn fragmenten van architectuur of beelden en springende paarden te zien, dit geeft een vervreemdend beeld. Joan Miró ontwierp het decor en kostuums voor Jeux d enfants, een stuk over kinderspeelgoed dat s nachts tot leven komt. De voorstelling liet een betoverde wereld zien. 2. Het surrealistische object In 1936 werd in de Galerie Charles Ratton de Exposition surréaliste d objets gehouden, de eerste tentoonstelling rondom surrealistische objecten. In de jaren ervoor was de interesse van de surrealisten steeds meer verschoven naar objecten en voorwerpen. In de jaren 20 was het surrealisme vooral nog gefocust geweest op het zogenaamde automatisch schrijven, automatisch tekenen en schilderen. Kunstenaars probeerden zonder tussenkomst van de rede alles op te schrijven of te schilderen wat in hen opkwam. Zo zou je je onderbewuste kunnen laten spreken. De kunstenaars zagen echter in objecten de mogelijkheid hun ideeën te materialiseren en bij een groot publiek bekend te maken. Dat gebeurde op een aantal manieren. Zo waren er de zogenaamde ready-mades, bestaande objecten die een andere functie kregen of zo tot kunstwerk werden verheven, bijvoorbeeld het Flessenrek van Marcel Duchamp (1914/60). Ook gevonden voorwerpen, waarbij het toeval en onderbewuste het uitgangspunt was, en niet-westerse kunstobjecten werden tot kunstwerk benoemd. Daarnaast werden elementen gecombineerd die niets met elkaar te maken hebben en een bizar nieuw object vormden, Bijvoorbeeld Tabel met vogelpoten, Meret Oppenheim, 1939, of Le Spectre du Gardénia van Marcel Jean, 1936/1972. Ook werden dingen speciaal voor de tentoonstelling ontworpen (bijvoorbeeld Objet, Meret Oppenheim, 1936 een kop, schotel en theelepel bekleed met bont; niet te zien op de tentoonstelling!). De objecten moesten shockeren en verrassen. 3. Het illusionistische Interieur Het huiselijk interieur werd een belangrijk thema binnen het surrealisme. Het huis stond echter niet meer voor thuis en veilig, maar werd gezien als iets vol verontrustende en seksuele betekenissen, zoals Freud had bedacht voor zijn droomanalyse. Een huis had een geschiedenis, droeg sporen van vroegere bewoners en gebeurtenissen in zich. De Surrealisten combineerde dit oude met nieuwe en bizarre elementen. Kunstenaars gebruikten het huis als onderwerp voor hun schilderkunst, richtten interieurs in en ontwierpen gebruiksvoorwerpen (bijvoorbeeld servies) en meubels. 6

7 In de schilderijen van interieurs probeerden de kunstenaars een wereld van vervreemding en het onderbewuste weer te geven. Eine Kleine nachtmusik van Dorothea Tanning (1943) laat zo n vreemd, haast angstaanjagend interieur zien. Het toont een overloop bovenaan een trap, waar vreemde kinderen spelen met een enorme zonnebloem. Het heeft haast iets weg van een horrorfilm. Thema s als verval en dreigende isolatie spelen een belangrijke rol. Toyen geeft in haar Natuurwet (1946) het onderbewuste weer met een kijkje in een huis met 6 kamers vol nachtmerries: grote vleermuizen, oneindige ruimtes achter elkaar, een wolk van insecten. Op de tentoonstelling zijn foto s te zien van Monkton House, een huis in Sussex van miljonair Edward James. Deze James was een belangrijke mecenas van de surrealisten en richtte zijn huis compleet in in samenwerking met Salvador Dalí. Ze bedachten vreemde kleuren (knalpaars voor de buitenmuren), illusionistische effecten (gordijnen van steen) en gekke materialen (haaienhuid als behang). Dalí en James bedachten ook samen een reeks meubels en voorwerpen. Zo is bijvoorbeeld de kreeftentelefoon wereldberoemd. Dalí zou de kreeft nog vaker in zijn werk gebruiken, voor hem stond het symbool voor de versmelting van het eetbare en erotiek. Ook zijn lippenbank is een bekend beeld: voor de vorm liet Dalí zich inspireren door de mond van Mae West, het zou passen in een interieur dat was vormgegeven naar het gezicht van deze beroemde actrice. 4. Vreemde natuur Ook de natuur werd een belangrijk thema voor de surrealisten. De natuur werd door hen gezien als een metafoor voor het onderbewuste. Het gaf een soort troost in het nucleair tijdperk waarin men was beland. De Art Nouveau was daarbij een belangrijke bron van vormen, maar ook de nieuwe techniek van de microfotografie, waarbij kleine details tot groot formaat konden worden opgeblazen. Ook gebruikten kunstenaars objecten gevonden in de natuur, zoals takken of bijzondere stenen, als vormenbron of direct als onderdeel van hun werk. Pablo Picasso stelde bijvoorbeeld een ketting samen uit voorwerpen en materialen die hij op een strand had gevonden ( Uil ketting, 1949) Een aantal kunstenaars probeerde technieken te vinden om hun onderbewuste hun werkproces te laten leiden. Toeval was daarbij bepalend. Zo houdt bijvoorbeeld bij de fumage-techniek de kunstenaar een vel papier boven een kaars en laat de walm van de vlam bepalen wat er op papier komt te staan. Frottage is een techniek waarbij een afdruk van een voorwerp wordt gemaakt door met bijvoorbeeld houtskool over een blad papier op het voorwerp, vaak materialen uit de natuur, te wrijven. Kunstenaar Hans Arp ontwikkelde een organische vormentaal : hij gebruikte zachte vormen zonder scherpe hoeken, geïnspireerd op wat hij in de natuur zag. De vormen worden ook wel biomorfisch genoemd. Eerst maakte hij er houten reliëfs van, later ook stenen of bronzen beelden. Arp zette zijn beelden regelmatig in het bos zette en noemde ze dan Sculpturen die in het bos moeten zoekraken. De beelden moesten één worden met en opgaan in de natuur. Arp had grote invloed op een aantal surrealisten, zoals Joan Miró. Miró s werk doet een beetje aan droedels denken: tekeningetjes die je gedachteloos op papier zet, bijvoorbeeld tijdens het telefoneren. Een belangrijk meubelontwerper die veel met biomorfische vormen werkte was Isama Noguchi. 5. Het surrealistisch lichaam Het lichaam, en dan met name het vrouwelijk lichaam, was ook een belangrijk aspect in het werk van de surrealisten. Het bracht voor hen het fysieke en het psychologische samen. In hun werk haalden de kunstenaars het lichaam uit elkaar, maakten ze vreemde combinaties en kreeg het vaak een erotische betekenis. De kunstenaars zagen in het lichaam ook weer een goede manier om hun ideeën onder de aandacht van een groot publiek te brengen; kleding, modefotografie en etalages gaven hen de gelegenheid hun werk letterlijk breeduit te etaleren. Man Ray bijvoorbeeld zag al snel potentie in de fotografie als massamedium, en goot een surrealistisch sausje over zijn modebeelden. Centraal stond bij hem het gedeconstrueerde en verafgoodde vrouwenlichaam. De etalagepop komt veel voor in zijn foto s. De surrealisten maakten veelvuldig gebruik van dergelijke etalagepoppen. Zo n pop belichaamde voor hen de tegenstrijdigheid van het moderne leven: de grens tussen levendig en levenloos, tussen mens en machine vervaagde. Een aantal van hen richtte regelmatig etalages in, Dalí bijvoorbeeld. Ook mode werd belangrijk: kleding werd gezien als iets vol seksuele implicaties en suggesties, zoals Freud al had bedacht. Elsa Schiaparelli bijvoorbeeld ontwierp bizarre kleding en accessoires, zoals een skeletjurk en een schoenhoed. Bont werd als materiaal veel gebruikt, en kreeg een seksuele lading door de associatie met schaamhaar. Ook juwelen werden veel gemaakt; vormen op schilderijen en het vrouwelijk lichaam waren daarbij grote inspiratiebronnen. Reclame was een belangrijk podium. De surrealisten namen graag opdrachten aan en 7

8 pasten hun beeldtaal toe op advertenties. Art directors zagen op hun beurt weer dat deze beeldtaal een groot publiek aansprak en dus grote commerciële mogelijkheden bood. René Magritte bijvoorbeeld werkte vaak als grafisch ontwerper, en veel van de elementen die hij gebruikte (ogen, wolken, bizarre opeenstapelingen van aspecten en gebruik van rare schaalverhoudingen) werden al snel overgenomen door anderen, en zien we zelfs vandaag de dag nog steeds in commercials en advertenties (bijvoorbeeld RVS, Volvo). 6. Droom De droom en fantasie stonden centraal bij de surrealisten. Zij verwierpen het rationele, het mechanische van de moderne wereld. Door de surrealistische ideeën om te zetten in objecten, maakten de kunstenaars het fantastische echt. Max Ernst ontwierp en bed vol symboliek en verwijzingen: gevangenschap, verloren vrijheid, de nacht. Ook zijn alter-ego Loplop speelt een rol. Ernst was gefascineerd door vogels en komen regelmatig voor in zijn werk. Loplop kwam voort uit een jeugdervaring: hij had een vogel die stierf op de dag dat zijn zusje werd geboren. NB dit thema wordt op de tentoonstelling niet als apart thema gedefinieerd. 8

9 4. Tips en suggesties 4.1. Lessuggesties Deze lessuggesties zijn bedoeld als voorbereiding of als verwerking van een bezoek aan de tentoonstelling. Het zijn voornamelijk praktische opdrachten. Automatisch schrijven/ schilderen De leerlingen proberen te begrijpen wat de kern van het surrealistisch denken is door een aantal technieken te ondergaan: zij schrijven volgens het principe van het automatisch schrijven een tekst: alles wat hen invalt, wordt op papier gezet. Er kan ook worden gekozen om automatisch te tekenen of te schilderen: zonder tussenkomst van gedachtes wordt alles wat in hen opkomt, op papier of doek gezet. Het automatisch tekenen kan worden uitgelegd door te verwijzen naar de droedels die je gedachteloos op papier zet als je bijvoorbeeld aan de telefoon zit. Object De surrealisten maakten van een voorwerp iets heel anders, door bijvoorbeeld twee voorwerpen te combineren of er een andere naam aan te geven. Leerlingen maken zelf van een voorwerp iets waardoor het een heel andere betekenis of functie krijgt. Frottage Een techniek die door bijvoorbeeld Max Ernst werd gebruikt, was de frottage-techniek. De kunstenaar legde een vel papier op bijvoorbeeld een stuk hout of steen, en wreef er met bijvoorbeeld een stuk houtskool overheen, Zo kwam de structuur van het materiaal op papier te staan. Daarna maakte de kunstenaar hier een kunstwerk van. Toeval was hierbij dus heel belangrijk. Leerlingen maken hun eigen frottagekunstwerk. Zij zoeken zowel binnen als buiten materialen om te gebruiken, en werken het na het wrijven verder uit als kunstwerk. Op eenzelfde manier werkte fumage: de vormen en sporen die rook op papier achterliet, werkte de kunstenaar verder uit. Op deze manier kunnen de leerlingen ook een kunstwerk maken. Letterlijk Surrealistisch kunstenaars ontwierpen ook meubels en servies. Daarbij verbeelden ze namen van voorwerpen soms heel letterlijk. Een stoel met armleuningen werd bijvoorbeeld een stoel met twee armen die uit de rugleuning staken. Leerlingen bedenken een gebruiksvoorwerp en maken een ontwerp waarbij de naam letterlijk wordt verwerkt: hoe zou een handschoen er uit zien, of een nagelschaartje? Reclame Reclame-uitingen, posters of tijdschriftcovers, waren voor de surrealisten een mooie plek om hun ideeën aan een groot publiek ten toon te spreiden. Een aantal kunstenaars had zelf een tweede leven als grafisch ontwerper, bijvoorbeeld René Magritte. Leerlingen ontwerpen een surrealistische reclameposter of een tijdschriftcover. Van iets alledaags maken ze een vreemd en bizar beeld. Krant Iedere leerling kiest op de tentoonstelling een werk dat hij of zij erg mooi vindt, en schrijft daar als een echte journalist een artikel over: waarom is het zo mooi of spannend, wat stelt het voor, waar is het van gemaakt, zou je het zelf op je kamer willen hebben en gebruiken? Ook kan een leerlingen er voor kiezen om het object in een advertentie te verwerken. De artikelen en advertenties worden samengevoegd tot een complete krant: het surrealistische dagblad. De leerlingen denken daarbij ook na over layout en beeldmateriaal. Gevonden De surrealisten maakten van gevonden voorwerpen een kunstwerk of sieraad. Picasso maakte bijvoorbeeld van voorwerpen die hij vond op het strand een ketting. Leerlingen gaan buiten op zoek naar kleine takjes, steentjes enzovoort en maken hier een kunstwerk of een sieraad van. Daarbij bedenken ze een toepasselijke titel. 9

10 4.2. Tips voor verder informatie Meer weten? Zie bijvoorbeeld: > Literatuur: Ghislaine Wood, Thimo te Duits e.a., tentoonstellingscatalogus Vreemde Dingen; surrealisme en design, Ghislaine Wood, The Surreal Body, > Internet ngs/ > Films: Alfred Hitchcock, Spellbound, 1947 Hans Richter, Dreams that money can buy, 1947 Jean Cocteau, Beauty and the Beast, 1946 Jean Cocteau, The blood of a poet (1930) > Beeldende kunst: > Design: > Mode: Bless Walter van Beirendonck: Rei Kawakubo: Surrealisme nu : > TV/ Film: - Eternal Sunshine of the Spotless Mind, Regisseur: Michel Gondry - Diverse films van Peter Greenaway - Monty Python: - Pans Labyrinth: Museum Boijmans van Beuningen, Educatie & Publieksbegeleiding, najaar