RECREATIEGEBIED EVERSTEIN (Gem. Hagestein) De bodemgesteldheid

Transcriptie

1 Sticfiïi%f voor Bodemkartering "s=r Tel. O837O Dmi mtwffk s,;ssiou» Rapport nr RECREATIEGEBIED EVERSTEIN (Gem. Hagestein) De bodemgesteldheid door; Ing. H. Kleijer en Ing. H.J.M. Zegers Wageningen, maart 19Jk. CENTRALE LANDBOUWCATALOGUS N.B. Gegevens uit dit rapport of de bijlage mogen zonder toestemming van de Stichting voor- Bodemkartering uitsluitend door de opdrachtgever worden vermenigvuldigd of in andere publikaties worden overgenomen. ; r 9 MR- 197^ i/s î! ij I

2 INHOUD: biz. Voorwoord Verklaring van enkele in de tekst gebruikte termen 5 1. Inleiding Ligging en oppervlakte Doel van het onderzoek Werkwijze 6 2. Het bodemkundig onderzoek Algemeen De bodemkaarten 7 3. Het hydrologisch onderzoek Algemeen git- 5.2 De grondwatertrappen 2^ 5.3 Kwel 25 Doorlat endheid Infiltratiecapaciteit 26 Het grondmonsteronderzoek Advies voor de bezanding van het strand, de speel- en ligweiden 29 en de kampeerterreinen 6. Geraadpleegde literatuur ^1 Ij. Afbeeldingen 1. Situatiekaart, schaal 1: Bodemkaart, schaal 1: De analyse-uitslagen 28 Bijlage Bodemkaart, schaal 1:1000

3 VOORWOORD In opdracht van het Büro voor Tuin- en Landschapsarchitectuur van de heer D.C. Zilverschoon te Zaltbommel werd een bodemkundig onderzoek uitgevoerd op een terrein ten noorden van Hagestein, dit in verband met de inrichting en beplanting van een recreatieterrein. Het onderzoek werd verricht door Ing. H. Kleijer met medewerking van Ing. H.J.M. Zegers. Zij stelden tevens dit rapport samen. De leiding berustte bij Ir. G.J.W. Westerveld. De Wnd.Directeur, Ir. R.P.H.P. van der Schans.

4 - 5 - VERKLARING VAN ENKELE IN DE TEKST GEBRUIKTE TERMEN Mm lutum (fractie) zand (fractie) M50 (mediaan) U-cijfer klei : micron = 0,001 mm s minerale delen kleiner dan 2 im : minerale delen tussen 50 en 2000 um : het getal dat die korrelgrootte aangeeft waarboven en waarbeneden de helft van het gewicht van de zandfractie ligt : soortelijk oppervlak van de fractie uïi, d.w.z. de verhouding tussen het gezamenlijk oppervlak van alle korrels van deze fractie en het gezamenlijk oppervlak van eenzelfde gewichtshoeveelheid korrels 'van dezelfde stof met een middellijn van 1 mineraal materiaal dat minstens 8$ bevat lutum (fractie) ' zand lutumklassen zandgrofheidsklassen humusklassen kalkklasse gemiddeld hoogste grondwaterstand ( GHG) gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) fluctuatie mineraal materiaal dat minder dan tie) bevat lutum (fracbenaming kleiarm zand ) kleiïg zand ) lichte zavel zware zavel ) ) lichte klei zware klei ) benaming zeer fijn zand matig fijn zand matig grof zand zeer grof zand benaming humusarme klei humeuze klei - mv. beneden maaiveld zand zavel klei lutumfractie in % ,5 17, M50 IO5-I5O IO-3OO 3OO > 55 org.stof in % 0-2,5 à 5 2,5 à 5-8 à 16 kalkri,ik : meer dan 1$ CaCO^ bij 0$ lutum en meer dan 2$ CaCOj bij 10C$ lutum. Sterke opbruising bij overgieten met 12,5$ zoutzuur kalkarm: minder dan 1% CaCOj. Geen opbruising bij overgieten met 12,51 t zoutzuur gemiddelde over een aantal jaren van de drie hoogste grondwaterstanden per jaar bij 2k halfmaandelijkse metingen gemiddelde over een aantal jaren van de drie laagste grondwaterstanden per jaar bij 2k halfmaandelijkse metingen het schommelen of op en neer gaan van het grondwater,* het verschil tussen GLG en GHG

5 Afb. 1. Situatiekaart, schaal 1 : {Top.kaart nr. 38 F) 6a plaatsen en nummers van de grondmonsters (It/m 8) 9b plaatsen en nummers van de doorlatendheidsmetingen (5 t/m 11) I Gebied schaal 1 : 1000 U Gebied schaal 1 :

6 INLEIDING 1.1 Ligging en oppervlakte (afb. 1 ) De onderzochte gronden liggen ten noordoosten van Hagestein langs de Lék; bij de stuw Hagestein. De oppervlakte bedraagt ha. 1.2 Doel van het onderzoek Doel van het onderzoek was een bodemkundige inventarisatie in verband met de inrichting en beplanting van een recreatieterrein. 1.3 Werkwijze Voor het verzamelen van de benodigde gegevens zijn per ha + 2 boringen verricht tot een diepte van,1,20 ra. Hierbij is vooral gelet op de profielopbouw en op de kenmerken die verband houden met de fluctuatie van het grondwater. Er zijn een aantal-boringen tot een diepte van 2,00 m - mv. verricht, waarna doorlatendhei'dsmetingen zijn gedaan. De resultaten van dit onderzoek zijn beschreven in hoofdstuk 2 en 3 en weergegeven op de bodemkaarten (bijl. 1 en afb. 2). Een advies voor bezanding van het strand, de speel- en ligweiden en de kampeerplaatsen is opgenomen in hoofdstuk U. Het grondmonsteronderzoek is beschreven in hoofdstuk 5.

7

8 HET BODBMKUMDIG ONDERZOEK 2.1 Algemeen Het onderzochte gebied bestaat uit e rivierkleigronden die door de Rijn zijn afgezet. Ze hebben doorgaans een humushoudende bovenlaag van 20 à ko era dikte, met een organische-stofgehalte van 2 à Voornamelijk rondde te graven plas komt binnen mv. zeer fijn (M50: Mm) zand tot zeer grof (M50: 300-^20 um) zand voor. Uit de diepere boringen is gebleken dat als er binnen rav. geen zand voorkomt, dan komt er ook geen zand binnen mv. voor. In gebied II (zie situatiekaart afb. 1) bestaat de ondergrond voornamelijk uit zware klei, die soms korte-kleiachtig (korrelige structuur) is. Voor meer uitgebreide informatie over de bodemkundige opbouw en afzetting van dit gebied zie geadviseerde literatuur (hoofdstuk 6). 2.2 De bodemkaarten (bijl. 1: schaal 1:1000 en afb. 2: schaal 1:10 000) De op de bodemkaarten onderscheiden eenheden zijn ingedeeld naar de zwaarte (lutumgehalte) van de bovengrond, de kalkklasse en het profielverloop (het al dan niet zwaarder of lichter worden binnen 80 - mv. en zand beginnend binnen 80 - mv.). Op basis van bovengenoemde verschillen zijn in gebied I (schaal 1:1000) 8 bodemeenheden onderscheiden en in gebied II (schaal 1:10 000) 11+ bodemeenheden. Indien de zandondergrond tussen 80 en mv. begint, is dit d.m.v. een toevoeging aangegeven. Om een indruk te geven van de profielopbouw is van elk der voorkomende bodemeenheden een schematische profielbeschrijving gemaakt.

9 - 8 - Kaarteenheid: R12A Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigronden met een humeuze bovengrond van lichte zavel; zand beginnend tussen ko en 80. Grondwatertrappen: II, III en VI Analyses: 8A en 8B Profielschets: Horizont en diepte humus lutum M50 kalkklasse % % (um) humeuze, lichte zavel 15 humusarme, lichte zavel 10 - humusarm, matig grof zand 2k Toelichting: Deze bodemeenheid komt voor in gebied I en II. Op de overgang van lichte zavel naar matig grof zand komt soms een laag zeer tot matig fijn zand voor of het zand bestaat binnen 120 geheel uit matig fijn zeer grof zand. In gebied II komt meestal onder het zand zavel of klei voor.

10 - 9 - Kaarteenheid: R12C Omschrijving: Kalkarme rivierkleigronden met een humeuze bovengrond van lichte zavel; zand beginnend tussen 40 en 80. Grondwatertrappen: VI Profielschets : Horizont en diepte humus lutum M50 % % (l-ra) kalkklasse humeuze, lichte zavel 12 kalkarm humusarm, matig grof zand 2^0 kalkarm humusarme,lichte zavelj gelaagd 1 10 Toelichting: Deze gronden komen alleen in gebied II voor. De gelaagde lichte zavelondergrond bestaat soms uit lichte of zware klei.

11 Kaarteenheid: RI JA Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigrond met een bovengrond van lichte zavel; meer dan één textuurklasse zwaarder wordend tussen ^0 en 80. Grondwatertrappen; V en VI Profielschets: Horizont en humus lutum M50 kalkklasse diepte $ % (jam) O- humeuze, lichte zavel 3 15 humusarme, lichte zavel 12 TO humusarme, zware klei <1 kalkarm 120 Toelichting: Deze gronden komen alleen in gebied II voor.

12 Kaarteenheid; R1JC Omschrijving: Kalkarme rivierkleigrond, met een bovengrond van lichte zavel; meer dan één textuurklasse zwaarder wordend tussen ko en 80. Grondwatertrap: VI Profielschets : Horizont en diepte humus lutum M50 $ # (um) kalkklasse humeuze, lichte zavel 16 kalkarm humusarme, lichte zavel \k humusarme, zware klei ^5 kalkârm Toelichting: Deze bodemeenheid komt alleen voor in de zuidwesthoek van gebied II.

13 Kaarteenheid: RI^JA Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van lichte zavel; minder dan één textuurklasse zwaarder of lichter wordend tussen UO en 80. Grondwatertrappen: I, II, III en VI Toevoegingen: z: zand beginnend tussen 80 en 120 era Profielschets: Horizont en diepte humus lutum M50 (Mm) kalkklasse 0- humeuze, lichte zavel 1^ 35- humusarme,lichte zavel humusarme, lichte klei humusarme, zware klei ^ Toelichting: Deze bodemeenheid komt in beide gebieden voor. Rond de uit te graven plas komt in de ondergrond tussen 80 en 120 zand voor.

14 Kaarteenheid: R32A Omschrijving; Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van zware zavel; zand beginnend tussen ^0 en 80 Grondwatertrappen: III, V en VI Profielschets; Horizont en diepte humus lutum M50 kalkklasse % % ( üïi) humeuze, zware zavel 3 22 humusarme, zware zavel 1 20 humusarm, matig grof zand 1 k 25O Toelichting: Deze gronden komen in beide gebieden voor. In gebied II begint tussen 80 en 120 een zavellaag. Het zand is soms zeer grof.

15 - 1l+ - Kaarteenheid: R32C Omschrijving: Kalkarme rivierkleigronden met een bovengrond van zware zavel; zand beginnend tussen i+0 en 80. Grondwate rtrap: VI Profielschets: Horizont en diepte O humus lutum M50 % % (t^m) kalkklasse humeuze, zware zavel 22 kalkarm humusarme, zware zavel 1 22 kalkarm humusarm, matig fijn zand humusarme, zware klei 1 ko kalkarm 120-f Toelichting: In gebied II komt deze bodemeenheid alleen in het zuidwesten voor.

16 Kaarteenheid; R33^ Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van zware zavel; meer dan één textuurklasse zwaarder wordend tussen ^0 en 80. Grondwatertrappen: II en VI Profielschets: Horizont en diepte & humus lutum M50 % $ (pm) kalkklasse humeuze, zware zavel humusarme, zware klei 1 ^ humusarme, lichte klei Toelichting; Alleen in gebied II komen deze gronden voor. Hier en daar is de zware klei-ondergrond kalkarm.

17 Kaarteenheid; BjhA Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van zware zavel; minder dan één textuurklasse zwaarder of lichter wordend tussen it-0 en 80 era. Grondwatertrappen: III en VI Toevoegingen: z: zand beginnend tussen ko en 80 Analyses: 6A, 6B en 6C Profielschets: Horizont en diepte humus lutum M50 (Mm) kalkklasse humeuze, zware zavel humusarme, zware zavel humusarme, lichte klei humusarme, zware zavel Toelichting: Deze gronden komen in beide gebieden voor. Bij de gronden rond de uit te graven plas komt meestal zand voor binnen 120.

18 Kaarteenheid: R^C Omschrijving: Kalkarme rivierkleigronden met een bovengrond van zware zavel; minder dan één textuurklasse zwaarder of lichter wordend tussen ko en 80. Grondwatertrap: VI Profielschets: Horizont en diepte humus lutum M50 kalkklasse % % (Mm) 0 r humeuze, zware zavel 5 23 kalkarm 50 humeuze, lichte klei 3 28 kalkarm 6o ; humusarme, zware zavel humusarme, lichte klei 1 jh Toelichting: Deze gronden komen alleen in gebied II voor.

19 Kaarteenheid: R52A Omschrijving; Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van lichte klei; zand beginnend tussen ko en 80. Grondwatertrappen: V en VI Profielschets: Horizont en diepte O humus lutum M50 % % (mjti) kalkklasse humeuze, lichte klei humusarm, matig fijn zand humusarme, lichte klei 50 humusarme, zware zavel Toelichting: Alleen in gebied I rond de plas is deze bodemeenheid aangetroffen.

20 Kaarteenheid: R5^A Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van lichte klei; minder dan één textuurklasse zwaarder of lichter wordend tussen 40 en 80. Grondwate rtrap: VI Toevoegingen: z: zand beginnend tussen 80 en 120 Analyses: en 5B Profielschets: Horizont en diepte humus luturn M50 kalkklasse $> % (um) humeuze, lichte klei 27 humusaime, lichte klei 52 humusarme, zware klei ko humusarme, zware klei 50 kalkarm Toelichting: In beide gebieden komt deze bodemeenheid voor. Rond de plas komt in de ondergrond (tussen 80 en 120 ) zand voor.

21 Kaarteenheid: R5^C Omschrijving; Kalkarme rivierkleigronden met een bovengrond van lichte klei; minder dan één textuurklasse zwaarder of lichter wordend tussen ^0 en 80. Grondwatertrappen: III en V Analyses : TA en 7B Profielschets: Horizont en diepte humus lutum M50 kalkklasse % $ (lim) O humeuze, lichte klei 3 26 kalkarm humusarme, lichte klei 1 30 kalkarm humusarme, zware klei 1 ko 80 humusarme, zware klei Toelichting; Op de grens van gebied I en II komt deze boderaeenheid voor. De zware klei-ondergrond is meestal korte klei, waardoor deze zeer goed doorlatend is.

22 Kaarteenheid: R55C Omschrijving: Kalkarme rivierkleigronden met een bovengrond van lichte klei; meer dan één textuurklasse lichter wordend tussen Uo en 80. Grondwate rtrap: III Profielschets; Horizont en diepte humus lutum M50 % % (um) kalkklasse humeuze, lichte klei k 52 kalkarm humusarme, zware klei 1 58 kalkarm humusarme, lichte zavel; gelaagd humusarme, zware zavel 1 20 Toelichting: Deze bodemeenheid komt alleen in de zuidoosthoek van gebied II voor.

23 Kaarteenheid: R7^A Omschrijving: Kalkrijke rivierkleigronden met een bovengrond van zware klei; minder dan één textuurklasse zwaarder of lichter wordend tussen ko en 80. Grondwate rtrappen: III en VI Profielschets: Horizont en diepte humus lutum M50 % % (um) kalkklasse humeuze, zware klei 38 humusarme, zware klei i*0 humusarme, zware klei Toelichting: Alleen in de noordwesthoek van gebied I is deze bodemeenheid aangetroffen. De ondergrond bestaat soms uit korte klei, die zeer goed doorlatend is of bevat veenresten en is dan veelal ook ongerijpt (zeer slap).

24 - 2j3 - Kaarteenheid.: EKJA Omschrijving: Kalkrijke oude bewoningsgrond, met een bovengrond (+ 80 dik) van zware zavel. Grondwatertrap: VII Profielschets: Horizont en humus lutum M50 kalkklasse diepte $ $ (um) O humeuze, zware zavel (met veel fosfaatvlekken) a humusarme, zware klei l»5 12a Toelichting: Deze bodemeenheid komt in gebied II voor. Deze bodemeenheid behoort tot de oude cultuurgrond waarop Hagestein is gebouwd.

25 - 2k - 3. HET HYDROLOGISCH ONDERZOEK j5.1 Algemeen De grondwaterstand en zijn fluctuatie nemen een belangrijke plaats in onder de factoren die de gebruikswaarde van een grond bepalen. Daarom is het grondwaterstandsverloop op de bodemkaarten, schaal 1:1000 (bijl. 1) en schaal 1: (afb. 2) weergegeven in resp. vijf en zes grondwatertrappen (Gt's). Iedere grondwatertrap omvat een traject van gemiddeld hoogste (winter) grondwaterstanden (GHG's) en een traject van gemiddeld laagste (zomer) grondwaterstanden (GLG's), beide uitgedrukt in - maaiveld. De grondwatertrappen worden in het veld bepaald aan de hand van profiel- en veldkenmerken, zoals o.a. roest- en reduc ti evlekken. De bodemeenheden en de grondwatertrappen vormen een eenheid, ze zijn beide op één kaart (bijlage 1 en afb. 2) weergegeven. De bodemgrenzen vallen grotendeels samen met de grenzen van de grondwatertrappen. De grondwatertrappen Grondwatertrap l2 GHG - GLG < 50 - mv. Een zeer geringe oppervlakte heeft deze grondwatertrap die zal verdwijnen, omdat die valt binnen de toekomstige plas. De desbetreffende grond is erg nat en drassig, zowel in de zomer als de winter. Grondwatertrap II : GHG - GLG mv. Deze grondwatertrap komt in hoofdzaak langs de Lekdijk voor. De gronden zijn nat en erg drassig. In natte perioden zal het grondwater tot boven het maaiveld stijgen. De gronden met deze grondwatertrap liggen laag in het terrein. Grondwatj;rtra p_13! Ij_ GHG 0- Uo - mv. GLG mv. In het noordwesten en oosten (langs de Lekdijk) van het gehele gebied komt deze grondwatertrap voor. De gronden kunnen nat en drassig zijn. In natte perioden zal het grondwater tot aan het maaiveld stijgen, na zeer natte perioden zelfs tot boven het maaiveld. De gronden liggen relatief vrij laag in het terrein. Grondwatertrap_V GHG 0- ^0 - mv, GLG >120 - mv. Deze grondwatertrap komt hoofdzakelijk rond de toekomstige plas voor. De GHG van gronden met deze grondwatertrap ligt doorgaans tussen 20-*+0 - mv. Een stijging

26 van het grondwater tot aan het maaiveld komt niet voor. Een verdroging zal bij deze gronden vrijwel nooit optreden. Het grondwater zakt veelal niet dieper weg dan 200 om - mv., zoals uit diepere boringen is gebleken. Grondwatertrap_VT: GHG mv. GLG >120 - mv. Het grootste deel van het gebied heeft deze grondwatertrap. Deze gronden hebben geen last van wateroverlast; na een zeer droge periode kan men last van verdroging krijgen. Uit diepere boringen is gebleken dat het grondwater meestal dieper wegzakt dan mv. Grondwatertrap_VIl GHG mv. GLG >120 - mv. De oude bewoningsgrond heeft deze grondwatertrap. Omdat het humeuze dek dik (+ 80 ) is zal geen verdroging optreden dan na een zeer lange droge periode. De gronden liggen relatief hoog in het terrein. J>.J> Kwel Alleen bij kaarteenheid R12C (zie afb. 2) is kwel geconstateerd. Men dient er echter rekening mee te houden dat er bij hoge standen van de Lek ook elders kwel kan optreden. Dit zal dan vooral het geval zijn bij de gronden met zand in de ondergrond. Bij de gronden met grondwatertrappen I, II of III zal eveneens kwel optreden. Bij de uitvoering van de aanleg verdient het aanbeveling rekening te houden met eventuele kwel. 3.4 Doorlatendheid Tijdens het bodemkundig onderzoek is ook gelet op de doorlatendheid en zijn enkele doorlatendheidsmetingen verricht volgens de methode Hooghoudt-Ernst. Daarbij zijn de volgende doorlatendheidsklassen gehanteerd: Klassen doorlatendheid in m/etm. slecht doorlatend <0,05 matig doorlatend 0,05-0,^0 vrij goed doorlatend 0,^0-1,00 goed doorlatend >1,00 Uit de schattingen en de doorlatendheidsmetingen, zie onderstaande tabel, is gebleken dat: - de 2ware klei overwegend matig tot vrij goed doorlatend is, de zware klei is goed doorlatend indien ze veenresten (hout) bevat of een korrelige structuur (korte klei) heeft; resp. metingen 7> 10 en de lichte klei merendeels vrij goed doorlatend is. - de zavel en het zand goed doorlatend zijn. De zware zavel heeft een doorlatend-

27 held die tussen de 1,00 en 3,00 m/etmaal ligtj de lichte zavel en het zand hebben een doorlatendheid die tussen de 2,50 en 6,00 m/etraaal ligt. Tabel met gemeten doorlatendheden. Boring no. Laag in -mv. Aard van het materiaal Doorlatendheid in m/etra matig fijn zand 3, matig grof zand (+ kleibijmenging) 2, kalkarme zware klei 0,kQ IIO-I3O e lichte zavel 4, e zware klei (korte klei) 3, e zware zavel (gelaagd) 1, matig grof zand 5, e zware klei 0, e zware klei 0, kalkarme zware klei (-+ veenresten) 3, e lichte klei 0,65 I3O-2OO e zware zavel (ongerijpt, korte klei) 2, Infiltratiecapaciteit De eis waaraan terreinen voor intensief recreatief boderngebruik moeten voldoen om een bepaalde neerslag te kunnen verwerken is volgens Sprokholt (1966) een bui met een intensiteit van 0,3 mm/min. met een totale hoeveelheid van 18 mm als maatgevende neerslag. Deze en zwaardere regens komen doorgaans 1 keer per'jaar voor. De tijdsduur waarna, vanaf het begin van de bui, geen hinder (plassen) meer mag worden ondervonden van de neerslag stellen we op 1 uur. /. Dit betekent dat de grond in een uur 18 mm water moet kunnen opnemen, of wel dat de infiltratiesnelheid gedurende een uur minimaal 0,3 mm/min. dient te zijn. Deze eis geldt voor speel- en ligweiden, picknickplaatsen, dagkampeerterreinen, kampeerweiden, e.d. Aan kampeerterreinen met een gedeeltelijke bedekking met tenten en caravans moet men misschien zwaardere eisen stellen. Segeren en Sprokholt (1968) komen om deze reden tot een eis van 0,45 mm/min. tot 0,60 mm/min. Uit onderzoek verricht door Geenen en Vis (Stichting voor Bodemkartering) kan men ongeveer als volgt de infiltratiecapaciteit van het materiaal dat in dit gebied voorkomt, schatten: matig fijn zand matig grof zand lichte zavel zware zavel lichte klei mm/uur ( + 4,0 mm/min.) mm/uur (+ 'J,0 mm/min.) + 40 mm/uur (+ 0,6 mm/min.) + 25 mm/uur (+ 0,4 mm/min.) + 10 mm/uur (+ 0,1 mm/rain.) zware klei + 5 mm/uur (+0,01 mm/min. )

28 Uit het voorgaande blijkt dat de infiltratiecapaciteit van de lichte en zware klei te laag is. Dit zal vooral het geval zijn in de voorjaarsperiode. Na een droge periode zal bij deze gronden door krimp scheurvorming optreden* waardoor de infiltratiecapaciteit toeneemt. Een nadeel is evenwel dat de grond "hard" wordt. De lichte- en zware zavelgronden voldoen aan de gestelde eis. Men kan de infiltratiecapaciteit vergroten door de bovengrond te vermengen met zand. De infiltratiecapaciteit wordt eveneens vergroot door bodemdieren (zoals wormen) en een grasvegetatie.

29 Î4 tt> 3 -H rl o ö Î h *H O O O O m on ia k> Ü «J ^ S H 'd o a. Ö 2 If\ O cti t% ö o o o o r- -4 m OJ * OJ ta +j O O S ia a A o o ta e é a OJ m eu CO CO VO O ^ Q ra ÎA VÖ VO f*- -4 OD ^ H» * f- A 0\ K\ OJ r- Fractieverdeling in $ van de minerale delen o oj ^ «s i m o LH - r- S À 11 O a uk ^ O S 7 1 O m LA S VÄ ^ t t OJ OJ OJ OJ CO o r- K> r- O OJ r- OJ fa co «vo OJ 4 t- OJ A G\ OJ «- m «- «- t- oj m A IA CO O O O O OD C" O -4 o m IA CO ON O t -3- CO ra CO VO O C ra T- la O N C O «- r - J - l A «- h C - t ^ - C - C V O f A - 4 O N O J t O J b - O V O f 4 f - O J O J ^ r - 4 ^ h r _4 t- îa O OJ VO t 1- C^T-r- t- r-r-ojojoj OJ r r-* t vo «- e OJ VO Lf\ C O IA 0\ 1^ r- IA ON 00 C A 11 OJ C\! OJ <-» VÛ < CO r f IA r- 4 OJ CO «K"\ OJ t- O OJ G v 11 c \ i o - = j - c o i n t - j - o j O r - u - \ o s i o \ IA IA cr> r- r\ ia VO 4- VO r.' OJ KA IA OJ Ol IA OJ OJ ta t- Hoofdbestanddelen in % van de grond v S A ^ vo r- S3 V * 3 o is 3 to xi ^ 0> K\ ia IA OJ O -4 Ol VO t-- IA t- O N t - V O [ A t " - f A l A ^ O \ f A l A t - 4 KN -4-4* la -4* ON 1A t- CO LA «C C O C O t A f A t A I A C O î A C O O O O O A tf\ J- VÛ VO 4 1A ON la 4 ON 1^ la 1A 4 1A 4 IA -4" CO «OJ -4- VO O OVO IA IA CO O O ia-4- ^ \ r - V O C O O «I A O K \ O O O r - LA -4-4 IA ON IA 01 CO IA t CO C f A ï A O J O J V O O f A «O I A O l O J O ph (KCl) O O O O O O O O O O O O O VO IA CO 0\ OJ IA O 4 4 ta -4 C IA vo VO VO VO VO - VO C t- VO vo vo t Diepte in ' ' O O O O O O O J O O J I A O O O O O J ^ C M f r - O J i - O J r - ' é c i c S c i é d. é d. c i CO 0> OJ E t <0 +> u m i g <D P to g p S ï p c3 H tw CO X H ni P o -P ro c *H û) -P o co < C C Q «C C Q O < : m < C Q «- OJ IA -4 IA LA VO VO vo t- F- CO CO - 4 I A V O t O N O i - O J f A - 4 l A V O O I O I O J O I O I O J l A l A l A f A f r \ l A f A l A l A l A i A l A l A t A i A l A i A A l A t A O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O 4 W >s <M <

30 k. HET GRONMONSTERONDERZOEK Het lutumgehalte en de zandgrofheid van de verschillende bodemhorizonten zijn in het veld geschat. Voor de controle op deze schattingen zijn de uitslagen van de grondmonsteranalyses gebruikt. De grondmonsters zijn granulair onderzocht door de Stichting Nederlands Landbouw Kalk Bureau te De Bilt. De plaatsen waar deze grondmonsters zijn genomen, vindt men op afbeelding 1. De analyseresultaten zijn vermeld op afbeelding J>. De analyseresultaten geven een beeld van de korrelgrootteverdeling van de minerale delen in de verschillende gronden (granulaire samenstelling), de hoofdbestanddelen (humus en CaCOj) en de ph(kcl). Uit de fractieverdeling blijkt dat de monsters no.'s 5B, 6B, 6C en 8B behoren tot het zand (< 8$ lutum). De zandgrofheid ligt tussen 140 en 350 om (mediaan M50). Uitgedrukt in U-cijfer tussen J>0 en 90 Mm. De overige monsters behoren tot de. klei (> 8$ lutum). Uit de analyse-uitslagen blijkt tevens dat de in depot gezette klei bestaat uit lichte klei (25-35$ lutum) met 2 tot organische stof en zijn. Alleen de monsters no.'s 5A, 7A en 7B bevatten geen kalk, de overige monsters zijn merendeels. Alle gronden hebben, zoals uit de analyseresultaten blijkt een hoge ph(kcl) : > 6.

31 ADVIES VOOR DE BEZANDING VAN HET STRAND, DE SPEEL- EN LIGWEIDEN EN DE KAMPEERPLAATSEN Uit het onderzoek is gebleken dat de bovenlaag van de in dit gebied voorkomende gronden een te hoog lutum(klei)gehalte heeft voor de aanleg van het strand, de speel- en ligweiden en de kampeerplaatsen. Een verrijking met organische stof is mogelijk, maar een bezanding is noodzakelijk. Het beste resultaat wordt verkregen met zand dat een mediaan (M50) respectievelijk U-cijfer heeft van (Jm, resp en dat geen of weinig (<5$) klei, geen leem of grind en ook weinig of geen organische stof bevat.dit zand wordt nu gewonnen uit de aanwezige plas. Strand. Voor de aanleg van het strand is een zandstrand aan te bevelen. Daar het zand binnen dit gebied, rond de toekomstige plas, vrijwel steeds ondieper dan 120 voorkomt, is dit ook goed mogelijk. Men zal, om het wegspoelen van het zand, door de optredende golfslag, te voorkomen een talud moeten aanhouden van 10 à 20$. Bij de aanleg van een grasstrand kan een steiler talud van JO à kc$ toelaatbaar zijn, omdat door de vegetatie het wegspoelen van zand wordt voorkomen. Speel- en ligweiden. Bij het aanleggen van speel- en ligweiden op kleigronden kan men de bovengrond sterk verrijken met organische stof, zodat een humusrijke (org.stofgehalte 8 à à toplaag ontstaat. Indien de toplaag humusrijk is, is het herstellingsvermogen van de grasmat vrij groot. Een nadeel is dat men op rivierkleigronden zeer moeilijk een humusrijke toplaag kan aanbrengen en handhaven omdat hiervoor geweldige hoeveelheden organische stof nodig zijn. Het beste resultaat wordt verkregen door een bezanding uit te voeren. Het verdient aanbeveling om de bezandingslaag zodanig aan te brengen dat een geleide» lijke overgang ontstaat naar de ondergrond (oude bovenlaag). Op de lichte en zware zavelgronden kan volstaan worden met een bezandingslaag van resp. + 5 en 10 die licht doorgewerlït moet worden met behulp van bijvoorbeeld een rotor- of schudeg..de lichte en zware kleigronden moeten een bezandingslaag hebben van resp. +15 en Deze bezandingslagen dienen in twee keer opgebracht te worden. Eerst resp. + 5 en + 10 en deze licht doorwerken, waarna + 10 over de licht doorgex?erkte zandlaag wordt gebracht. In plaats van de bezandingslaag licht door te werken kan men ook de zandlaag in één keer aanbrengen op een kluiterige ligging van dë oude bovenlaag. Kampeerterreinen. Voor kampeerterreinen is een dikkere bezandingslaag nodig dan voor speel- en ligweiden en wel vooral op die plaatsen waar veel gelopen en gereden wordt.

32 GERAADPLEEGDE LITERATUUR Geenen, H.G.M. en T. Vis 1972: Piasvorming op kampeerterreinen en de geschiktheid van de bodem bij intensief gebruik. Interne Mededeling no. 6, Stichting voor Bodemkartering, Wageningen. Klaar, L.E.M. 1966: Bodem en grasmat van sportvelden, betreden gazons, speelweiden en kampeerterreinen. Grontmij. N.V., De Bilt. Pons, L.J. Segeren, W.A. en W.Sprokholt Sprokholt, W. Wallenburg, C. van I960: De Vijfherenlanden. Stichting voor Bodemkartering. Rapport no. 272, Wageningen. 1968: De waterhuishouding van kampeerterreinen. Cultuurtechnisch Tijdschrift, 8: U5-6O. 1966: Over de waterhuishouding van kampeerterreinen. Ingenieursscriptie Landbouwhogeschool. 1966: De bodem van Zuid-Holland. Stichting voor Bodemkartering, Wageningen.

33 Bezandingslagen van resp. 15> 20, 25 en 30 op lichte en zware zavel, lichte en zware klei. Deze bezandingslagen kunnen het beste in twee keer opgebracht worden, waarbij de eerste bezandingslaag licht doorgewerkt wordt, waarna de tweede laag aangebracht wordt. Ontwatering. Voor ontwatering van speel- en ligweiden en kampeerterreinen is een drooglegging vereist van 50 à 60 bij een afvoer van 15 mm/etmaal. Indien deze drooglegging door ophoging of door ligging onder een helling rond de plas niet wordt verkregen zal een drainage noodzakelijk zijn. Deze drainage voor speel- en ligweiden en kampeerterreinen zal in gebied II vrij nauw moeten zijn, omdat de ondoorlatende laag (zware kleilaag) vrij hoog in het profiel (binnen mv.) voorkomt. Voor de aanleg van bos wordt bij een afvoer van 7 mm/etmaal voor populier, wilg en els een drooglegging van 20, es, iep en esdoorn een drooglegging van 30 en voor eik en beuk een drooglegging van 50 aangehouden. Dit houdt in dat in gebied II bij de meeste gronden geen drainage voor bos noodzakelijk is. De beperkende factor in dat gedeelte is meer de aanwezigheid van de zware kleilaag in de ondergrond. Die kan een belemmering voor de beworteling gaan vormen.