Stichting voor Bodemkartering Wageningen Staringgebouw Tel. O837O V. Rapport nr. 77^

Transcriptie

1 Stichting voor Bodemkartering Wageningen Staringgebouw Tel. O837O V '") " Rapport nr. 77^ UW EEN BODEMKUMDIG ONDERZOEK IN EEN GEDEELTE VAN DE GEMEENTEN NOORDDUK, EEDUM EN HAREN, TEN BEHOEVE VAN UITBREIDINGSPLANNEN VAN DE GEMEENTE GRONINGEN (STADSUITBREIDING GRONINGEN II) door E. van Dodewaard en J.A. van den Hurk Wageningen, januari 1969 ^CKITR&I E LANDBOUWCATALOGUS N.B. Niets uit dit rapport of de bijlagen mag zonder toestemming van de Stichting voor Boderakartering worden vermenigvuldigd of in andere publikaties worden overgenomen.

2 I_N_H_0_U_D Biz. Lijst van bijlagen en afbeeldingen 3 Voorwoord ij. Verklaring van enkele in de tekst gebruikte termen 5 Samenvatting 8 1. Algemeen Ligging van het gebied Uitvoering en werkwijze van het onderzoek 9 2. Geologische opbouw van het gebied De bodemkaart, schaal 1 ; Opzet van de legenda Algemene beschrijving van de bodemkaart De kleigronden De zandgronden lij De veengronden lij. 3.2A Opgespoten terreinen Schematische profielschetsen met toelichting van de kaarteenheden op de bodemkaart 15 ^ De zanddieptekaart, schaal 1 ; TO

3 - 3 - LIJST VAN BIJLAGEN EN AffEEEIDINGEN Bijlagen 1. Bodemkaartj schaal 1 : Zanddieptekaart, schaal 1 : Dwarsdoorsneden, schaal lengte 1 : diepte 1 : 100 Blz. Afbeeldingen 1. Situatiekaart, schaal 1 : 0 000, met plaatsen en nummers van de grondmonsters en van de raaien 9 2. Globale geologische tijdschaal De grondmonsteranalyses 15

4 VOORWOORD In opdracht van de Dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting der gemeente Groningen werd een bodemkundig onderzoek uitgevoerd in gedeelten van de gemeenten Noorddijk, Bedum en Haren. De terreinopname werd verricht door E. van Dodewaard, G. Pleijter, R. Visschers en J.A. van den Hurk, terwijl medewerkers van de Grontmij N.V. een aantal diepe boringen uitvoerden. Het onderzoek stond onder leiding van Ir. G.J.W. Westerveld. DE ADJUNCT-DIRECTEUR, Ir. R.P.H.P. van der Schans.

5 - 5 - VERKLARING VAN ENKELE IN DE TEKST GEBRUIKTE TERMEN a. Algemeen Bovenlaag Bovengrond Knip of knippig Mineraal materiaal Mu Mediaan (M50) Textuur j bovenste horizont van het profiel met meestal een relatief hoog gehalte aan organische stof bovenste 5 à 50 cm van het profiel (o.a. de bouwvoor) î fysisch en chemisch afwijkende eigenschap van klei, die vooral de structuur ongunstig beinvloedt : grond met een organis^he-stofgehalte van ten hoogste 15 % ) : micron = 0,001 mm : korrelgrootte waarboven en waarbeneden de helft (in gewichtshoeveelheid) van de zandfractie ( mu) ligt : granulometrische (mechanische) samenstelling van de grond b. Horizontbenaming Hoofdhorizonten A1 -.horizont AC-horizont B-horizont B2-horizont B3-horizont C-horizont Cl -horizont C2-horizont : bovenste meer of minder donker gekleurde horizont van het bodemprofiel, waarin het uitgangsmateriaal na de afzetting is verrijkt met organische stof, of waarin de organische stof na de afzetting door biologische processen is omgezet : overgang van A- naar C- met evenveel A- als C-kenmerken : Horizont met inspoeling uit bovenliggende horizonten (voornamelijk humus) î B-horizont met maximale inspoeling ; onderste deel van de B-horizont : minerale horizont, die weinig of niet is veranderd door de bodemvorming î een weinig veranderde C-horizont, zoals e zavel î een onveranderde C-horizont, zoals e klei Behalve door bovenstaande symbolen kunnen de bodemhorizonten ook worden onderverdeeld door achtervoeging van cijfer bijv. C1.1 en Cl.2 of A1.1 en Al.2. c. Korte definities van een aantal indelingscriteria Minerale gronden Dikke A1 Dunne A1 Matig dikke A1 : gronden, die tussen 0 en 80 cm voor meer dan de helft uit mineraal materiaal bestaan : een niet-vergraven Al -horizont, die dikker dan 50 cm is ; een niet-vergraven A1 -horizont, die dunner is dan 50 cm : een A1 -horizont van cm dikte ') Bij kleigronden 15 à. 50 %, afhankelijk van het lutumgehalte.

6 - 6 - d. Bestanddelen van de grond Lutumfractie Leemfractie Zandfractie Klei Leem Zand minerale delen < 2 mu minerale delen < 50 mu minerale delen > 50 mu en < 2000 mu mineraal materiaal dat minstens 8 % lutumfractie bevat mineraal materiaal dat minstens 50 i leemfractie bevat mineraal materiaal dat minder dan 8 % lutumfractie en minstens 50 % zandfractie bevat e. Textuurklas s e n Indeling naar het lutumgehalte voor zand en niet-eolische zwaardere afzettingen % lutum naam samenvattende namen ) kleiarm zand kleiig zand zand zeer lichte zavel ),.,.,, >~_ ), c..,.,, -(lichte zavelvza- 17,5 matig lichte zavel) ). 17*5-25 zware zavel ) ve lichte klei ) matig zware klei) zware ) klei zeer zware klei ) klei ) lutumarm materiaal )lutumrijk materiaal )wordt in zijn geheel )t.o.v. "zand" ook wel )met klei aangeduid ) Indeling naar leemgehalte voor zand en eolische zwaardere afzettingen % leem naam samenvattende namen 0-10 leemarm zand ) 10-17*5 zwak lemig zand ) ) 17*5-32,5 sterk lemig zand )lemig zand ) za 32,5-50 zeer sterk lemig zand) ) zandige leem ) siltige leem ) leem Indeling naar de mediaan van de zandfractie (M50) M50 tussen naam samenvattende namen mu mu mu mu b2q mu uiterst fijn zand) zeer fijn zand ) matig fijn zand ) matig grof zand zeer grof zand fijn zand grof zand

7 - 7 - f. Organische stofkiassen Indeling naar het hurausgehalte voor lutumrijke gronden ') fo humus naam samenvattende namen 0-2,5 à 5 2,5 à 5-5 à 10 5 à 10 8 à 16 8 à à à 50-22,5 à b5 22,5 à à à humusarme klei matig humeuze klei), > 1 «# «\ xiumo us zeer humeuze klei ) mineraal humusrijke klei venige klei ) kleiig veen ) moerig veen ) ') Bij deze indeling zijn de klassegrenzen afhankelijk van het lutumgehalte met dien verstande, dat hoe hoger het lutumgehalte is, hoe hoger ook het vereiste hurausgehalte om een grond tot een bepaalde humusklasse te rekenen. g. Begrippen, betrekking hebbend op de hydrologie Grondwater Grondwaterstand (evt. waterstand) Ontwatering ; het water in de grond dat alle poriën tussen de gronddeeltjes vult en waarvan de druk even groot of groter is dan de atmosferische : hoogte uitgedrukt in m of cm ten opzichte van het maaiveld (of een vergelijkingsvlak, bijv. NAP), waarop zich de grondwaterspiegel bevindt : de afvoer van water uit de grond, eventueel door greppels, drains of sloten. De ontwatering gaat in afwatering over, waar het water het perceel verlaat h. Verklaring van de namen waarmee de onderscheiden bodemeenheden zijn aangeduid Deze namen zijn ontleend aan het systeem voor bodemclassificatie. Hierin heeft men bij de naamgeving vaak gebruik gemaakt van toponiemen, die voorkomen in gebieden waar ook de benoemde gronden het meest worden aangetroffen. Ook heeft men wel nieuwe namen bedacht, zo mogelijk toch iets zeggend over de aard of de ligging van de desbetreffende gronden. Eerd Leek Woud (in eerdgronden) een oude spelling en gewestelijke uitspraak van het woord "aarde" is gekozen om donkere en goed veraarde bovengronden te benoemen (in leekeerdgronden) natuurlijke waterloop. De naam is gebruikt om kleigronden met een dunne, donkere bovengrond op een grijze, roestige, gevlekte ondergrond te benoemen (in woudeerdgronden) bosnaam, hoog opgaand moerasbos. De hiermee bedoelde gronden liggen o.a. ten noorden van Groningen, waar plaatsnamen met woud (wolde) voorkomen. )

8 - 8 - SAMENVATTING Het gedeelte van het onderzochte gebied gelegen ten noordoosten van de stad Groningen bestaat geheel uit kleigronden en dat ten zuiden van de stad Groningen uit veen- en zandgronden. De humushoudende bovenlaag van de kleigronden is 15 à 50 cm dik en bestaat uit een bruine bovengrond met een organische-stofgehalte van 5-10 %, met over een vrij grote oppervlakte een zwarte humeuze kleilaag (zgn. woudlaag) met een organische-stofgehalte van k - 6 fo. De zwaarte van de bovenlaag loopt uiteen van lichte zavel tot lichte en zware klei. Het grootste deel van deze kleigronden heeft een homogene of een aflopende (lichtere ondergrond) profielopbouw. De profielen zijn vanaf 14.0 à 60 cm -mv. behalve in enkele kleine oppervlakten waar ze, merendeels t.g.v. vergraving of ophoging, vanaf het maaiveld zijn. De zomergrondwaterstand ligt tussen 120 en 150 cm -mv.; in de wintermaanden komt het grondwater overwegend binnen U0 cm -mv. De bovenlaag van de veengronden loopt uiteen van zandigveen en kleiigveen tot zware klei, terwijl de zandgronden een humeuze of venige zandbovengrond hebben. De bovenlagen zijn met uitzondering van de humeuze zandbovengrond en de kleibovenlaag, weinig draagkrachtig in natte perioden. De veenondergrond bestaat uit grof zeggeveen dat gedeeltelijk kleihoudend is en veel pyriet bevat. Dit laatste geldt ook voor de, vooral in de omgeving van het Noordwillemskanaal voorkomende, kleilaag onder het veen. Deze pyriethoudende afzettingen zullen na oxydatie zeer zuur worden en zijn weinig geschikt voor gebruik als ophoogmateriaal of toplaag in parken, plantsoenen enz. Dit geldt niet voor de venige bovengronden en de humushoudende kleibovenlaag, die over het algemeen wel geschikt zijn. Behalve in een gedeelte bij Noorderhogebrug ("oer-hunze") en in het oerdal van de Drentse A, komt de pleistocene zandondergrond in het onderzochte gebied steeds binnen 7 m -mv. voor.

9 ,fe ( "."^ \\ : ^,,,i >V. x %'V* X 4 * ti, ; ;... i-!.. A >f't Hf si IL. i i \ ' \ t*\ /V * i/w \à «r^s. ~Û^ W U,J root, A- I upywiw* r i ;\\ç jww* 1 v K' '/.* -'/ jfi'f/..., V"^: I «**-» I vp t tyfflynri \// ) JüJÄfcHvfänW' /.- > //''\, "i n> M / '^./,\ _ - t ' - i ' "' ^ '4<i ^ v* 1 / Ä ' ' < i*-r Ä/2Ä' Gal rüèr si'/ilfh' B# Vf-* - - -"- - f "! ' > >' - - M \\. - >» ' ' -r r t -%%? Cka n t h»?///-> ;. A /V f a<. ". -- t * k \ hn\llfl[i>rfri r>' -^öninpec pt>l-4< 1 t ^ S ^" 'aè l i*# ^ ft f'tfil < D. /' / f i t> j-n if V, \, Lj -,- -:.. ". "\ --; '..-'.V^^4'' r 1.* r u\i 1 ' ' -ó^v. V A i"v 'V,. T w- >* -' -' V >..s: l ' n #**, %ii,/ : Sil v^3v' 1 ysrwt- s N--Ä ' ''" %' -.- v,'. 'v. «sf,% _ a >,V,\'n. t - < V *-* rw''!». ^ *, ' ^ pfafk w #1«, k "T^A w.'"" ^ " w %»^ «r "rwie'^n rûtti 01 ' i 'si"' 'X t ;t-.t;ldf'ru u}(j<: ^ 1 4 " r N 1^: \ ^ %. v x. ^ =ï 'Mm., ' sx\>r>*, «v 'S>ïï-- / M * *.;? & \ l 11 W 1. * ; ' \' H-r ^. * reeds eerder onderzocht: Stiboka Rapport nr. TU*, d.d. ok t.'67 SCHAAL 1:50000 Afb.1 Situatiekaart van het gebied met plaats en nummers van de grondmonsters en van de raaien

10 ALGEMEEN 1.1 Ligging van het gebied (afb.l) Het onderzochte gebied ter grootte van 685 ha bestaat uit twee gedeelten. Het ene (ca. 5^0 ha) ligt ten noordoosten van de stad Groningen in de gemeenten Bedum en Noordelijk, het andere (ca. II1.5 ha) ten zuiden van die stad in de gemeente Haren. 1.2 Uitvoering en werkwijze van het onderzoek De veldopname werd uitgevoerd in maart, juli en augustus 1968 en vastgelegd op een door de opdrachtgevers verstrekte basiskaart, schaal 1 : De gemiddelde boringsdichtheid bedroeg twee boringen per ha; de boringsdiepte 120 cm beneden maaiveld. Daarnaast werden in 5 raaien boringen verricht tot op de zandondergrond of tot maximaal 8 m -mv. De onderlinge afstand tussen deze diepere boringen bedroeg ca. 150 m. Aan weerszijden van deze raaien en ook verspreid door het gebied is een aantal diepere boringen uitgevoerd tot maximaal 15 m -mv. (afb.1). Ter controle op de schattingen van de textuur en het humusgehalte werd een aantal grondmonsters genomen. Deze zijn geanalyseerd in het laboratorium van het Nederlands Landbouw-Kalkbureau te De Bilt. De resultaten van dit onderzoek zijn weergegeven in dit rapport en op deze kaartbijlagen: 1. Bodemkaart, schaal 1 : Zanddieptekaart, schaal 1 : Dwarsdoorsneden, lengte schaal 1 : ; diepte schaal 1 : 100 De verwerking van de verzamelde gegevens en de samenstelling van kaartbijlagen en rapport vonden plaats in december 1968.

11 Geologische periode Data in jaren Afzettingen die in dit voor Christus gebied zijn aangetroffen vanaf: Subatlanticum Subboreaal - JOOO Atlanticum Boreaal Praeboreaal - 83OO Würmtijd -7OOOO Eemien jonge zeeklei en veen I oude zeeklei en veen veen dekzand klei en zand Afb. 2 Globale geologische tijdschaal

12 GEOLOGISCHE OPBOUW V.ATJ HET flkrtrd (bijlage 5) De in dit gebied aan de oppervlakte voorkomende sedimenten klei en veen zijn allen in de jongste geologische periode, het Holoceen, afgezet of gevormd. Slechts op enkele plaatsen, ten zuiden van de stad Groningen, komt het pleistocene(dek)zand aan de oppervlakte voor. De mariene kleisedimenten, variëren in dikte van 20 à 80em, in het gedeelte ten zuiden van Groningen tot 3 ^ > 12,5 m in het noordoosten. Het kleipakket rust op een meer of minder dikke veenlaag. Ten zuiden van Groningen komt het veen plaatselijk tot aan de oppervlakte. Onder het veen bevindt zich de pleistocene zandondergrond. Deze bestaat uit lemig dekzand waarin een podzolprofiel is ontwikkeld. De diepteligging van dit zand loopt uiteen van 0 tot + k m -mv. ten zuiden en van 3 tot meer dan 15 m -mv. ten oosten van de stad Groningen. Het oer-hunzedal bij Noorderhogebrug, is tot + 12,5 m -mv. opgevuld met e klei en zandlagen. Dieper dan 12,5 m zijn deze afzettingen en zijn ze waarschijnlijk afgezet in het Eemien (afb.2). Het boven het zand voorkomende zeggeveen is gevormd vanaf het Boreaal (afb.2). Ten oosten van Groningen bestaat de overgang naar de bovenliggende mariene sedimenten uit een dunne laag venige klei hetgeen duidt op een geleidelijke overslibbing van het veen. Ten zuiden van Groningen vormt deze laag de bovengrond met uitzondering van een smalle strook langs het Noordwillemskanaal, waar de klei met een scherpe overgang op het veen ligt. In het dal van de oer-hunze is vermoedelijk nooit veen aanwezig geweest, dit in tegenstelling tot het dal van de Drentse A, waar thans het Noordwillemskanaal ligt, en waarin wel veen is aangetroffen. Behalve in de geulen met lichte en zware zavel, is ten oosten van Groningen, boven de venige klei een in dikte variërende e kleilaag afgezet van Atlantische of Subboreale ouderdom, de zgn. oude zeeklei. Ten zuiden van Groningen komt deze alleen in het dal van de Drentse A voor. De klei bevat hier ook veel meer organische-stof en pyriet (PeS02) en slechts weinig kalk. Wanneer deze klei oxydeert, komt o.a. zwavelzuur vrij, dat wel geneutraliseerd wordt door de vrije kalk. Door omzettingen ontstaan allerlei tussenprodukten o.a. ferrisulfaat dat een gele kleur heeft en aan de klei de bekende gele "katteklei" vlekken geeft. Op de oude zeeklei ligt de jonge zeeklei. Deze bestaat uit een laag (zeer) lichte en zware zavel van wisselende dikte, die naar boven overgaat in lichte of zware klei. De sedimenten van deze jonge zeeklei eindigde in het gebied ten noordoosten van Groningen omstreeks het begin van onze jaartelling. In het zuiden komt deze jonge zeeklei voor. In plaats van kleiafzetting vond hier veengroei plaats. Tijdens de groei is het veen wel vrij regelmatig overstroomd, getuige de aanwezigheid van dunne kleibandjes en kleihoudend veen, met vrij veel pyriet. De ten noordoosten van Groningen gevormde kwelders zijn vanaf het begin van de jaartelling regelmatig bewoond geweest, ondanks herhaalde inundatie. Dit geschiedde o.a. van J à 600 na Chr. In deze periode is o.a. in de provincie Groningen de zgn. knikklei afgezet. Ten oosten van de stad Groningen heeft in die tijd nauwelijks enige sedimentatie plaatsgehad. Wel vormde zich hier een moerasbos, dat zo nu en dan overstroomd werd. Als herkenbaar restant word regelmatig een 10 à J0 cm dikke, zwarte, matig humeuze kleilaag aangetroffen, de zgn. woudlaag. Ten zuiden van Groningen komt echter wel klei uit deze periode voor. Vanuit de Drentse A werd het omliggende gebied overstroomd en is een knikkleilaag op het veen afgezet. De dikte varieert van 20 tot 80 cm. De klei is zwaar en. Vanaf de Drentse A neemt de dikte naar het oosten en het noorden af en gaat de

13 klei over in venige klei en kleiïg veen. Ten noordoosten van Groningen ligt op de woudlaag een dunne laag klei van middeleeuwse ouderdom, ontstaan in een periode met veel erosie. In dit gebied komen enkele oude bewoningsplaatsen voor. Deze zgn. terpen of wierden bevatten in de bovenste 50 à 60 cm veel puin en houtskoolresten. Ze liggen echter niet veel hoger dan hun naaste omgeving.

14 DE BODEMKAAKT, SCHAAL 1 : (bijl.l) Opzet van de legenda De in het onderzochte gebied voorkomende gronden bestaan uit klei, veen en zand. De kleigronden worden in het gedeelte ten noordoosten van de stad Groningen aangetroffen, de veen- en zandgronden in het zuidelijk deel. De onderscheiden eenheden op de bodemkaart zijn, op basis van de volgende kenmerken ingedeeld: Kleigronden a. De_dikte_van_d huimshouden.de bovenlaag Kleigronden met een humushoudende bovenlaag van 30 à 50 cm; Woudeerdgronden, code W... Kleigronden met een humushoudende bovenlaag van 20 à 30 cm; Leekeerdgronden, code L... b. De_te^uur_van_de bovenste_20 à j50 cra Hierbij zijn onderscheiden: lichte zavel, code 1.. zware zavel, code 3 lichte klei, code 5«- zware klei, code J.. c. Het rofielverloop Hierbij is onderscheid gemaakt tussen: Kleigronden met een lichtere ondergrond, code..3 Kleigronden met een zwaardere ondergrond of tussenlaag, code Kleigronden die tot minstens 80 cm homogeen zijn, code..5 Met een lichtere ondergrond is bedoeld een ondergrond die meer dan één textuurklasse lichter is dan de bovenste 20 à 30 cm. van het profiel. Omgekeerd geldt zulks evenzo voor de zwaardere ondergrond of tussenlaag; deze zijn meer dan één textuurklasse zwaarder dan de bovenste 20 à 30 cm* Binnen de groep homogene kleigronden komen naast profielen met van boven naar beneden dezelfde textuurklasse, ook profielen voor met één textuurklasse verschil tussen de ondergrond en de bovenste 20 à 30 cm. d. De_dle te van de_e_onder rond Er is onderscheid gemaakt tussen: Kleigronden die vanaf de oppervlakte zijn; "Kalkrijk", code,..a. Kleigronden die vanaf 30 à. 50 cm zijn; "ondiep ", code...b. Kleigronden die vanaf 50 cm zijn; "diep ", code...c. Zandgronden Hierbij is alleen onderscheid gemaakt naar de aard van de bovenlaag: Zandgronden met een humushoudende bovenlaag van 15 à lj.0 cm; code Z. Zandgronden met een veen of venige bovenlaag van 15 à. 1+0 cm; code vz.

15 Veengronden Hierbij zijn onderscheiden; Veengronden met een dunne kleiïge-veenbovenlaag, 15 à 20 cm dik; code hv. Veengronden met een dunne kleibovenlaag 15 à 1+0 cm dik; code klv. Veengronden met een dikke kleibovenlaag, 1+0 à 80 cm; code k2v. Verder zijn nog een viertal toevoegingen gebruikt: (v) vergravengronden (o) opgehoogdegronden (z) zandondergrond ondieper dan 1,20 m -mv. (w) zonder "zwarte" woudlaag. In paragraaf 3-2 worden de drie grondsoorten in het algemeen beschreven terwijl in paragraaf 3-3 van elke kaarteenheid afzonderlijk een schematische profielschets met toelichting is opgenomen. In de kleigronden betreft het onderscheid naar de kalkklassen alleen de diepte van de kalkgrens.. Daarom wordt volstaan met bij iedere kaarteenheid de schets van een profiel met een kalkklasse te geven. In de toelichting worden de andere binnen deze eenheid voorkomende kalkklassen wel vermeld. Op de bodemkaart zijn alle kaarteenheden met afzonderlijke codes en kleuren aangegeven. Voor de kleigronden is geen onderscheid in kleur gemaakt wat de kalkklassen betreft. 3.2 Algemene beschrijving van de bodemkaart De_kleigronden Het gebied ten noordoosten van de stad Groningen omvat uitsluitend kleigronden met een humushoudende bovenlaag van 15 à. 50 cm. Deze laag bestaat overwegend uit een 10 à 25 cm dikke matig tot zeer humeuze bovengrond ( % org.stof), op een 10 à 25 cm dikke, matig humeuze woudlaag (l+ - 8 % org.stof). De bruingrijze bovengrond heeft een betere structuur dan de zwarte woudlaag. Deze woudlaag, meestal bestaande uit lichte of zware klei, heeft een groot zwel- en krimpvermogen. Ten gevolge daarvan is in natte perioden de doorlatendheid van de profielen zeer gering; er treedt gemakkelijk wateroverlast op. In de omgeving van Noorddijk en ten oosten en westen van Beyum komen gedeelten voor waarin de zwarte woudlaag ontbreekt. Perceelsgewijs kan deze woudlaag--ook door ploegen vermengd zijn met de bovengrond. Over het algemeen is de humushoudende bovenlaag wel geschikt om als ophoogmateriaal of als toplaag gebruikt te worden in plantsoenen, parken, enz. Bij gebruik als toplaag op veel betreden terreinen (speelweiden enz.), is het gewenst een verschraling met zand toe te passen. De hoeveelheid zand wordt bepaald door het organische-stof- en lutumgehalte van de bovenlaag. Zoals uit de bodemkaart blijkt, hebben de zware zavel- en lichte kleigronden met een homogene profielopbouw de grootste verbreiding. Noorddijk ligt op een hogere rug van lichte zavelgronden, terwijl ten westen daarvan eveneens een rug van lichte zavelgronden voorkomt. Nabij Noorderhoogebrug ligt een oppervlakte zware kleigronden met homogene profielopbouw. In dat westelijk gedeelte komen ook vrij grote oppervlakten lichte kleigronden voor met een lichtere ondergrond, terwijl aan de zuidwestzijde zware zavelgronden met een zware kleiondergrond worden aangetroffen.

16 Verder komen verspreid nog enkele kleine oppervlakten lichte avelgronden voor, eveneens met een zwaardere ondergrond. Een groot deel van de kleigronden is tot J+0 à 60 cm -rav.. Beneden deze diepte komt vrijwel overal materiaal voor, dat en redelijk doorlatend is. De homogene zware kleigronden en de zavelgronden met een zwaardere tussenlaag of ondergrond zijn door de geringere doorlatendheid van de ondergrond in regenrijke perioden natter dan de gronden met een lichtere ondergrond. Eventuele ophoging van deze gronden vraagt extra voorzieningen voor de ontwatering. De kleigronden hebben overwegend een gemiddelde zomergrondwaterstand tussen 120 en 150 cm -mv.; de gemiddelde wintergrondwaterstand is ondieper dan 40 cm -mv. Binnen de kleigronden komen enkele lage terpen voor De_zandgronden Het gedeelte ten zuiden van de stad Groningen bestaat in hoofdzaak uit vlakke, lage veengronden, waarin enkele (pleistocene) zandopduikingen voorkomen met een cm dikke humushoudende bovenlaag. Deze bovenlaag is donker gekleurd, bevat I % org.stof en bestaat plaatselijk uit klei met zandbijmenging tot een diepte van 20 a I4.O cm. In het zwaklemige zand heeft zich een podzolprofiel ontwikkeld. Deze zandgronden komen voor ten zuiden van het Diaconessenziekenhuis, langs de rijksweg en nabij Halfweg. De bovengrond is stevig en de ontwatering is beter dan die van de omringende veengronden. Ih het noordwestelijke deel van dit gebied komen enkele kleine oppervlakten lage zandgronden voor waarvan de cm dikke bovenlaag uit een mengsel van zand en veen bestaat. Het zand in de ondergrond van deze venige zandgronden is gelijk aan dat in de humushoudende zandgronden. De venige bovenlaag is onder natte omstandigheden weinig draagkrachtig. Door de hogere ligging zijn ook deze zandgronden beter ontwaterd dan de omringende veengronden De_veengronden Hierin zijn op basis van verschillen in de bovenlaag drie kaarteenheden onderscheiden. De veengronden met een dunne kleiïge veenbovenlaag van 15 à 20 cm zijn weinig draagkrachtig. Ze hebben een ondergrond bestaande uit vrij grof (riet)zeggeveen waarin op wisselende diepte (binnen 120 cm -rav.) een kleibandje van + 5 cm dikte voorkomt. Plaatselijk is een gedeelte van het veen eveneens kleihoudend. Dit kleibandje en het kleihoudende veen bevatten pyriet dat na oxydatie als zwavel vrij komt. Het materiaal krijgt daardoor een zeer lage ph en plantengroei is daarop zonder extra maatregelen,zoals bekalking, nauwelijks mogelijk. Het is dan ook niet geschikt als ophoogmateriaal of voor de verwerking in parken of plantsoenen. De gemiddelde zomergrondwaterstand in deze veengronden varieert van cm -mv.; de gemiddelde wintergrondwaterstand reikt tot binnen 10 cm -mv. Een vrij groot gedeelte van deze gronden staat in de winter zelfs dras of blank. Bij ophoging of een diepe ontwatering moet rekening worden gehouden met het ontstaan van een ongelijke maaiveldligging t.g.v. verschillen in inklinking. Deze worden veroorzaakt door de wisselende diepte waarop de zandondergrond begint (bijl.2). De overige veengronden, langs, de Rijksweg en heb NoordwilLemskanaal, hebten een kleifcoverqaag die dun (I5-4Ó cm) of dik (40-80 cm) kan zijn en uit zware klei bestaat. De bovenste 10 à 15 om zijn humusrijk.

17 ü o> r~i 0> Tt «Ö f«s H a 4) XJ > C *rl : i a? t H P O «Ö s «> n rt d 4S*E S M -P ftf ta o IA r"» A & 6' LA O ta è IA O T o IA O LA V O VO S VO I Ci VO g A S VO 3 v 5 K\ O 00» fa CO * IA t * (A CO K"\?A ** rf\ 00 *! cu co o co oo CM in ON fa h- % «*» O * O OJ * CU ON IA oo o\ O o T F~ % * «*.3- M0 VO OJ OJ PA CO VO vo «t % «t O < On «i 8! IA * la CU la * Ä ta Jt- o\ J* CM OJ o 0N 0J 00 *!A LA i fà o\ i 'i ri fa b- -=» OJ * VO OJ -=t»» * ai IA la fs-, % v > r 00 ^5 i v m 0O n ft O OJ oo OJ n 81 (A KN - t 00 i ON on * OJ 0J VO * v > Ri ft & ia tr\ ta OJ CO t «n s -=J- ia OJ o- CM O) t * ON Oi t» 00 «VO 00 % ia ta i 9V VO \D «V ft la * ta jf CO * LA t ON -4" OJ * 03 ON i ON ta fa  ia n VO 0J «1 fa C ta IA 0J a M «ri N g P S g f««ö a ÏQ " 0! <D ti u o!> m m 8 s g -P s Pi o «H 0 ft -H Ö O ft <B r~ H > O Tj Q) a> 5 p <H - 5 0> TH 0}.O M + «5 xi M ta OJ CU» * * V-" 00 -sfr ftl ta ai ta O O LA vo m «s * fa -d - O OJ m ta T~* 00 S OJ «t»1 co +> la LA O O ta ON (A VO % * H rf- m O AJ -d-» ( S t t i ta la m ia ta m Oî > 5 S % Q fa * K\ IA Ä 8 { LA la Ä R R & 5 5 I 1 o à a JA Xi 32 ss +> * 3 fj Ä p 3 M *H CO «8 c/3 ^.ni «S <H «J as,m U h o -p si xi So n P O Ö Ö3 M H S S r» Ol KS ia V,D H > P 5 V0 VO vo VQ u? *T\ K\ K\ K% to» C- t>- N- t*~ t- ï>~ ^!> p l A l A i A I A l A t A l A l A

18 Deze zware kleibovenlaag heeft over het algemeen een slechte structuur en een groot zwel- en krimpvermogen. Als gevolg daarvan zijn deze profielen in natte perioden slecht doorlatend, en treedt er spoedig wateroverlast op. In de veengronden met een dikke kleibovenlaag is dit in versterkte mate het geval. In natte perioden zijn alle kleibovenlagen weinig draagkrachtig. Wat de aard van de veenondergrond, het voorkomen van pyriet en het optreden van ongelijke klink betreft geldt voor deze veengronden hetzelfde als voor die met een kleiïge veenbovenlaag (hv). De gemiddelde laagste zomergrondwaterstand varieert van cm -rav.; in de winter komt het grondwater binnen 20 cm pgespoten_terreinen In het gedeelte ten zuiden van de stad Groningen komt langs het Noordwillemskanaal een oppervlakte van + 20 ha opgespoten terrein voor met een zeer ongelijke maaiveld ligging. De bovengrond is tot 20 à 50 cm vrij stevig en bestaat uit lichte klei. Vanaf 50 cm komt slappe grijze klei voor. Dwars door dit kleidepot loopt een veenwal (kade). Het opgespoten materiaal is afkomstig uit het cunet van de Rijksweg naar Assen. 5-5 Schematische profielschetsen met toelichting van de kaarteenheden op de bodemkaart Kaarteenheid: Wiy3 Omschrijving ; Ondiep e woudeerdgrond; lichte zavel, profielverloop Ij.. Voorbeeld van profielopbouw: horizont A1.1 Al.2 C2.1 humus lutum af p 6 k kalkklasse kleur opmerkingen bruin zwart woudlaag C C Toelichting: De dikte van de bovengrond varieert van 20 tot 1<.0 cm. V/aar de woudlaag ontbreekt is de humushoudende bovengrond dikker dan 50 cm. De zwaardere tussenlaag bestaat uit lichte klei. Het zijn over het algemeen de iets hoger gelegen gronden, die een goede ontwatering hebben. De zwaardere tussenlaag is vrij goed doorlatend. Kaarteenheid : WII4.C heeft een e ondergrond vanaf 60 à 70 cm -mv. ; de woudlaag ontbreekt. Beide kaarteenheden komen verspreid als enkele kleine vlakjes voor. De bovengrond is goed geschikt voor gebruik als teeltlaag.

19 Kaarteenheid: WI5C Omschrijving: Diep e woudeerdgrond; lichte zavel, profielverloop 5 Toevoegingen: (w) sonder zwarte woudlaag Voorbeeld van profielopbouw: horizont humus lutum kalkklasse kleur opmerkingen 0 r A1 bruin 35 r r 60-i- C O+- C2.1 C v Toelichting; Van deze kaarteenheid komen twee kleine oppervlakten voor bij Noorddijk. Het zijn de hoogst gelegen gronden in het kleigebied, duidelijk te onderscheiden als hogere ruggen in het landschap. De zwarte woudlaag ontbreekt in deze gronden. Na 50 à 60 cm worden de profielen. De humushoudende bovenlaag is goedgeschikt voor gebruik als teeltlaag. Kaarteenheid: V/3I1-C Omschrijving : Diep e woudeerdgrond; zware zavel, profielverloop Ij.. Toevoegingen: geen Voorbeeld van profielopbouw: ko 50 horizont Al.1 A1.2 C1.1 humus lutum fo % 6 k C C J C tkalkklasse kleur opmerkingen bruin zwart woudlaag Toelichting: De bovengrond is 20 à 30 cm dik, terwijl de woudlaag, bestaande uit zware klei, in dikte varieert van 10 tot 30 cm. Na 50 à 60 cm komt e lichte klei voor, terwijl de diepere ondergrond uit e lichte zavel bestaat. De woudlaag is zeer stug en compact en werkt storend op

20 de verticale waterbeweging. Bij een eventuele ophoging van deze gronden, zal de nodige aandacht besteed moeten worden aan de ontwatering. De humushoudende bovenlaag is goed geschikt als teeltlaag. Van deze kaarteenheid komen twee oppervlakten voor, één ten noordwesten van Beyum en één ten zuiden daarvan rond Zorgwijk. Kaarteenheid: W35C Omschrijving; Diep e woudeerdgrond; zware zavel, profielverloop 5> Toevoegingen; (w) zonder zwarte woudlaag. Voorbeeld van profielopbouw: 0- horizont A1.1 humus lutum % 6 23 kalkklasse kleur bruin opmerkingen 50 I4-O A1.2 k 33 zwart woudlaag C1.1 C2.1 C Toelichting : Deze hogere gronden komen voor ten zuiden van Beyum en bij Noorddijk. De zware zavelbovengrond ligt meestal op een lichte kleiondergrond die vanaf 70 à 80 cm is. Na 80 à 100 cm komt overwegend e zware zavel voor. De zwarte woudlaag is 10 tot 30 cm dik en bestaat uit lichte klei. Niet overal binnen deze kaarteenheid wordt de woudlaag gevonden, onder meer niet bij Noorddijk. De humushoudende bovenlaag is goed geschikt voor gebruik als teeltlaag. Kaarteenheid: V/35B De kalkgrens ligt hier op if.0 à 50 cm diepte. Verder als W35C.

21 Kaarteenheid; W53B Omschrijving : Ondiep e woudeerdgrond; lichte klei; profielverloop Toevoegingen: (w) zonder zwarte woudlaag. Voorbeeld van profielopbouw; horizont humus % lutum % kalkklasse kleur opmerkingen H A bruin H C2.2 <» j A zwart woudlaag 35- I Cl.1! 36 - k5: 1 C2.1 j o- Toelichting; In de profielen van deze kaarteenheid varieert de dikte van de bovengrond (A1.1) van cm. De onderliggende woudlaag is 10 à 30 om dik en bevat % lut urn. De structuur is ongunstig, vooral in natte perioden is deze laag slecht doorlatend. De zwarte woudlaag is niet overal aanwezig. Bij eventuele ophoging van deze gronden is een aangepaste drainage noodzakelijk. Kaarteenheid; W53C In deze profielen begint de kalkrljke ondergrond dieper dan bij kaarteenheid W53B nl. op 60 à 70 cm -mv. Beide kaarteenheden, die behalve in de diepte van de kalkgrens niet verschillen, komen nagenoeg alleen voor in het westelijk deel van het gebied. De bovenste 1+0 à 50 cm van de profielen zijn na vermenging wel geschikt voor gebruik als teeltlaag in parken en plantsoenen.

22 Kaarteenheid: W55B Omschrijving ; Ondiep e woudeerdgrond; lichte klei, profielverloop 5. Toevoegingen: (w) zonder zwarte woudlaag Voorbeeld van profielopbouw: horizont humus lutum kalkklasse kleur opmerkingen A1.1 A1.2 C2.1 7 k kalkhoudend bruin zwart gri j s woudlaag C C Toelichting : De humushoudende lichte klei-bovenlaag is evenals in de kaarteenheid W55C 20 à lj.0 cm dik, terwijl daar waar de woudlaag voorkomt de bovengrond ongeveer 20 cm dik is. De woudlaag varieert in dikte van 15 tot 25 cm, en bestaat uit zware compacte klei die slecht doorlatend is. Onder de woudlaag komt vaak e tot kalkhoudende zware of lichte klei voor. De diepere ondergrond (> 80 cm) bestaat uit e zavel. 3h enkele gedeelten nabij Noorddijk ontbreekt de zwarte woudlaag. De kalkgrens ligt op + I4.0 cm -mv. Kaarteenheid: V/55C Ih deze profielen begint de e ondergrond op 60 à 70 cm -mv. Ze komen voornamelijk voor in het zuidwesten. Bij een eventuele ophoging van deze kaarteenheden (W55B en W55C) verdient de ontwatering speciale aandacht. De humushoudende bovenlaag van beide eenheden is geschikt om als teeltlaag gebruikt te worden.

23 Kaarteenheid: W73B Omschrijving ; Ondiep e woudeerdgrond; zware klei; profielverloop 3, Toevoegingen: geen Voorbeeld van profielopbouw: 0- horizont humus lutum % kalkklasse kleur opmerkingen 30- V> 60- A1.1 A1.2 C bruin zwart woudlaag C2.2 11). Toelichting : Deze gronden komen vrijwel overeen met die van kaarteenheid W53B, met uitzondering van de zwaardere bovengrond. Kaarteenheid: W73C Hier begint de e ondergrond dieper dan 50 cm -mv. Kaarteenheid: W75C Omschrijving : Diep e woude e rdgrond; zware klei, profielverloop 5«Toevoegingen: geen Voorbeeld van profielopbouw: horizont A1.1 ai.; C1.1 C2.1 C2.2 humus lutum % fo 9 5 b kalkklasse kleur opmerkingen donkerbruin zwart woudlaag Toelichting: Deze zware kleigronden waarvan slechts twee oppervlakten in het zuidwesten voorkomen, omvatten de laagste delen van het kleigebied. De bovengrond is 1+0 à 50 cm dik en rust op een 20 à 30 cm dikke woufü-aag. De e ondergrond begint tussen 70 en 90 cm -mv. De humushoudende bovenlaag is matig geschikt voor het gebruik als teeltlaag.

24 Bij een eventuele ophoging verdient de ontwatering speciale aandacht. Kaarteenheid; L1$B Omschrijving : Ondiep e leekeerdgrond; lichte zavel, profielverloop 5* Toevoegingen; (w) zonder zwarte woudlaag. Voorbeeld van profielopbouw; horizont humus lutum $ % kalkklasse kleur opmerkingen A1 25- H Cl.1 I4.O bruin C2.1 C C Toelichting; Van deze kaarteenheid komen verspreid enkele kleine oppervlakten voor. Deze gronden zijn te vergelijken met die van kaarteenheid WI5C, alleen de bovengrond is dunner en de e ondergrond begint binnen 50 cm -mv. De zwarte woudlaag ontbreekt. De bovengrond is goed geschikt voor het gebruik als teeltlaag. Kaarteenheid; L15A Deze profielen zijn vanaf het maaiveld. Het gedeelte met toevoeging (O) is afgespoten cultuurland. Kaarteenheid; L35B Omschrijving; Ondiep e leekeerdgrond; zware zavel, profielverloop 5- Toevoegingen; (w) zonder zwarte woudlaag (v) vergraven Voorbeeld van profielopbouw; horizont A ; V> ci humus lutum % % 6 20 k kalkklasse kleur opmerkingen bruin zwart woudlaag C a C2.2 16

25 Toelichting : De zwarte woudlaag ontbreekt of is slechts 5 à 10 cm dik. Plaatselijk worden er resten in de bouwvoor aangetroffen. De e ondergrond begint op l+o à 50 cm -mv. De vergraven gedeelten (toevoeging v) betreft percelen, waar sloten zijn dichtgemaakt met materiaal dat onder de bouwvoor is weggehaald. De bovengrond is goed geschikt voor gebruik als teeltlaag. Kaarteenhe id : L35A Kalkrijk vanaf het maaiveld. Kaarteenheid: L35C Kalkrijke ondergrond dieper dan 50 cm -mv. Kaarteenheid: L53B Omschrijving : Ondiep e leekeerdgrond; lichte klei, profielverloop 3> Toevoegingen: (w) zonder zwarte woudlaag (v) vergraven Voorbeeld van profielopbouw: horizont O A H C1 V> C humus lutum % 1o kalkklasse kleur donker bruin opmerkingen C Toelichting: De dikte van de bovengrond A1.1 varieert van cm. De woudlaag ontbreekt meestal; plaatselijk komen wel resten daarvan in de bovengrond voor. De profielen zijn vanaf + I4.O cm -mv. Ten noorden van de Zuidwending komen enkele vergraven percelen voor als gevolg van het dichtmaken van tussensloten (toev.v). De gronden van deze kaarteenheid zijn gelijk aan die van kaarteenheid W53B met uitzondering van de bovenlaagdikte. Kaarteenheid: L53C Kalkrijk vanaf 60 à 70 cm -mv.

26 Kaarteenheid: L55C Omschrijving : Diep e leekeerdgrond; lichte klei, profielverloop 5. Toevoegingen; (w) zonder zwarte woudlaag (v) vergraven Voorbeeld van profielopbouw: horizont 0- A1 25- Cl Cl C C2.2 humus lutum % % kalkklasse kleur bruin opmerkingen Toelichting; Deze gronden zijn vergelijkbaar met die van kaarteenheid W55C, alleen de bovengrond is dunner en plaatselijk ontbreekt de zwarte woudlaag. Binnen deze kaarteenheid komen enkele (gedeeltelijk) vergraven percelen voor, waarin bovengrond, woudlaag en ondergrond zijn vermengd. De humushoudende bovenlaag is geschikt voor gebruik als teeltlaag. Kaarteenheid; L55A Kalkrijk vanaf maaiveld. Kaarteenheid; L55B Kalkrijk vanaf + 35 cm -mv. Kaarteenheid; L73B Omschrijving ; Ondiep e leekeerdgrond; zware klei, profielverloop 3< Toevoegingen; (w) zonder zwarte woudlaag Voorbeeld van profielopbouw: horizont 0- humus lutum % % kalkklasse kleur opmerkingen 25: ko- A1 Cl C bruin 70 C2.2 15

27 - 2k - Toelichting: Deze gronden komen vrijwel overeen met die van kaarteenheid L55B, zij verschillen alleen door hun wat zwaardere bovengrond. Voor verdere bijzonderheden zie toelichting bij L53B en W53B. Kaarteenheid: L75C Omschrijving : Diep e leekeerdgrond; zware klei, profielverloop 5, Toevoegingen: (w) zonder zwarte woudlaag Voorbeeld van profielopbouw: horizont humus lutum kalkklasse kleur opmerkingen O 20- A1 57 bruin C1.1 D C1.2 u ko k5 grxjs zwart woudlaag C2 36 Toelichting: Dit zijn de natste gronden in het kleigebied. Deze profielen hebben over het algemeen een dunne bovengrond (+ 20 cm). De woudlaag sluit meestal niet aan bij de A1. De e ondergrond begint dieper dan + 60 k 70 cm. Voor verdere bijzonderheden wordt verwezen naar de toelichting bij W75C. Kaarteenheid: L75B Kalkrijke ondergrond begint ondieper dan 50 cm -mv. Kaarteenheid: Z Omschrijving : Zandgronden met een humushoudende bovenlaag. Toevoegingen: geen. Voorbeeld van profielopbouw: horizont humus lutum leem M50 kalkklasse kleur (mediaan) 0- A bruin Al.2 A2 B zwart wit roodbruin C geel

28 Toelichting; Deze humushoudende zandgronden hebben een bovenlaag van 20 tot ^-0 cm, die 1) % org.stof bevat. Plaatselijk heeft de bovengrond kleibijmenging waarbij zelfs een klei bovengrond van 20 cm dikte kan worden gevonden, in de ondergrond is een podzol aanwezig. Het humusarme en zwaklemige zand uit deze ondergrond is geschikt als verschralingszand (niet voor sportvelden) en als ophoogmateriaal. Kaarteenheid: vz Omschrijving : Zandgronden met een veen of venige bovenlaag. Toevoegingen; geen. Voorbeeld van profielopbouw; horizont humus lutum leem M50 kalkklasse kleur % fo (mediaan) 30-6o ; A1 A2 B2 B? _2s_ zand en veen 10 1lt zwart bleek donker roodbruin bleekbruin bleek Toelichting; Deze kaarteenheid komt slechts in twee kleine oppervlakten voor. De bovenlaag (15 - i+0 cm) bestaat uit een mengsel van veen en zand. Het veen in de toplaag is veraard. Deze bovenlaag is onder natte omstandigheden weinig draagkrachtig. De zandondergrond komt overeen met die van kaarteenheid Z. Kaarteenheid: hv Omschrijving: Veengronden met een dunne KLeiïge veenbovenlaag. Toevoegingen: (z) zand ondieper dan 120 cm -mv. Voorbeeld van profielopbouw: horizont 0- I Al 20- C1 >- kleiïg veraard veen rietzeggeveen kleur zwart donkerbruin opmerkingen Cg rietzeggeveen bruin > G G kleihoudend rietzeggeveen rietzeggeveen bruin bruin (zwavel)

29 Toelichting: Deze kaarteenheid beslaat de grootste oppervlakte binnen de veengronden. Het zijn lage en natte gronden met een weinig draagkrachtige bovengrond. Deze is + 15 om dik en bestaat uit kleiig veraard veen naar beneden toe overgaand in grof (riet)zeggeveen. In dit veen worden cm dikke lagen kleihoudend veen aangetroffen dat pyriet bevat en bij oxydatie sterk zuur wordt. Dit materiaal is niet geschikt voor gebruik in plantsoenen en in het algemeen niet voor toepassing als bovengrond. Bij ontwatering en/of ophoging zullen deze gronden ongelijke klink vertonen t.g.v. verschillen in zanddiepte. Kaarteenheid: k1v en k2v Omschrijving : Veengronden met een kleibovenlaag. Toevoegingen : (z) zand ondieper dan 120 cm -mv. Voorbeeld van profielopbouw: horizont humus lutum kleur opmerkingen = A1 12 zeggeveen kleihoudend veen bruin bruingri j s (zwavel) G rietzeggeveen bruin 100- G kleihoudend rietzeggeveen (zwavel) Toelichting; Kaarteenheid k1v komt over een vrij grote oppervlakte voor. De kleibovenlaag is 15 cm dik en bestaat overwegend uit zware klei met een slechte structuur. Van kaarteenheid k2v komen slechts twee kleine oppervlakten voor. De zware kleilaag is i\0-80 cm dik. De veenondergrond is in beide kaarteenheden gelijk aan die van kaarteenheid hv. De kleihoudende veenbanden bevatten eveneens pyriet. De kleibovenlaag is weinig geschikt voor het gebruik als teeltlaag.

30 DE ZANDDIEPTEKMRT, SCHAAL 1 ; (bijlage 2) Deze kaart is vervaardigd aan de hand van gegevens, verkregen uit 135 diepere boringen. Hiervan liggen er een aantal in de raaien A, B, C, Dl, D2 en E (zie afb. 1) met een onderlinge afstand tussen de boringen van 150 m. De overige boringen liggen verspreid door het gebied. In het zuidoostelijk gedeelte van het gebied Noorddijk - Besrum ligt de zandondergrond ondieper dan 7 m - mv. In noordwestelijke en westelijke richting neemt de diepte toe tot meer dan 15 m - mv. In het zand- en veengebied ten zuiden van de stad Groningen komt de pleistocene zandondergrond overwegend ondieper dan 4 m - mv. voor. Op de kaart is de zanddiepte tot 15 meter - mv. per boring aangegeven. Aan de hand daarvan zijn twaalf diepteklassen onderscheiden: ZO Pleistoceen zand beginnend tussen 0 en bo cm - mv. Z1 idem ko en 100 cm - mv. Z2 idem 100 en 200 cm - mv. A idem 200 en 300 cm - mv. B idem 300 en koo cm - mv. C idem 400 en 500 cm - mv. D idem 500 en 600 cm mv. - E idem 600 en 700 cm - mv. F idem 700 en 800 cm - mv. G idem 800 en 1200 cm - mv. H idem 1200 en 1500 cm - mv. I idem dieper dan 1500 cm - mv. Gezien de boringsdichtheid (1 per 5 ha) dient opgemerkt te worden dat de aangegeven diepteklassegrenzen slechts globaal zijn en er afwijkingen in zanddiepte mogelijk zijn binnen de aangegeven kaartvlakken. De dikte en de textuur van het zandpakket zijn niet vastgesteld.