Jaarverslag. Stichting Heemtuin Goudse Hout. versie 1.0

Transcriptie

1 Jaarverslag Stichting Heemtuin Goudse Hout 2016 versie 1.0

2 Pagina 2 van 53 0 INHOUDSOPGAVE 0 INHOUDSOPGAVE INLEIDING ORGANISATIE Bestuur Vrijwilligers Werkgroepen Werkgroep PR en Educatie Werkgroep Moestuin Werkgroep Kruidentuin Werkgroep Vlindertuin Werkgroep Huisvesting en Techniek Arbeidsomstandigheden Externe relaties Natuur- en Recreatieschap Groenalliantie Midden-Holland en Groenservice Zuid-Holland De Groene Motor Stichting Vrienden van de Goudse Hout Vrije School Gouda De Ridderslag Brede School Gouda IVN Hoveniersbedrijf Hans van der Bas KNNV, afd. Gouda De Ark Gouda Loon- en aannemingsbedrijf Van Vliet Waarder Overige BEHEER Centrumdeel Buitengebied Waterbeheer ONTWIKKELING natuurwaarden Libellen Vlinders Dagvlinders Nachtvlinders Vegetatie Fauna Avifauna Overig PR EN EDUCATIE FINANCIEEL VERSLAG

3 Pagina 3 van Overzicht van inkomsten en uitgaven Begroting BIJLAGES Libelles van 2012 tot en met 2016 (Jaap van Dam) Dagvlinders van 2012 t/m 2016 (Jaap van Dam) Nachtvlinders 2012 t/m 2016 (Jaap van Dam)

4 Pagina 4 van 53 1 INLEIDING Voor u ligt het jaarverslag van de Stichting Heemtuin Goudse Hout over het jaar In het verslagjaar mochten we het Bestuur van het Natuur- en Recreatieschap Groenalliantie (onze opdrachtgever) verwelkomen op de heemtuin. Hierbij konden we ons bestaansrecht opnieuw overtuigend aantonen. Verheugend in 2016 was de toename in het aantal vrijwilligers, dat werkzaam was op de heemtuin. Ook in dat opzicht voorziet de heemtuin blijkbaar in een behoefte.. In het verslagjaar is Groenservice Zuid-Holland (de gedelegeerd opdrachtgever) opgegaan in Staatsbosbeheer. In verband daarmee hebben we afscheid moeten nemen van verschillende medewerkers van GZH, waarmee jarenlang intensief en vruchtbaar is samengewerkt. Wij hopen en gaan er van uit dat de samenwerking met Staatsbosbeheer net zo vruchtbaar zal zijn. De heemtuin in het vroege voorjaar

5 Pagina 5 van 53 2 ORGANISATIE 2.1 Bestuur Het bestuur van de Stichting Heemtuin Goudse Hout bestond gedurende het verslagjaar uit vier personen: Jaap Flipse, lid Jos v.d. Vondervoort, secretaris Hans Schaap, penningmeester Sjaak Witteveen, voorzitter. Het bestuur is in 2016 twee maal in vergadering bijeen geweest. De organisatie van de vaste activiteiten waren de onderwerpen op deze vergadering. Een delegatie van het bestuur heeft deelgenomen aan de inspraakavonden in het kader van de kwaliteitsimpuls voor het Natuur- en Recreatiegebied De Goudse Hout, waarin de heemtuin is gelegen. De structuurkaart van het Natuur- en Recreatiegebied De Goudse Hout werd besproken op de inspraakavonden over de herinrichting van het gebied

6 Pagina 6 van Vrijwilligers In het verslagjaar mochten wij een aantal nieuwe vrijwilligers verwelkomen. Samen met de al langer actief zijnde vrijwilligers hebben zij zich weer ingezet voor een mooie en toegankelijke heemtuin. De complimenten van veel bezoekers bevestigen dat dit is gelukt. Op 12 maart hebben een aantal vrijwilligers i.h.k.v. NLDoet ( de handen uit de mouwen gestoken. Zij hebben de werkschuur een opknapbeurt gegeven. Bij heerlijk weer even pauze voor de harde werkers van NLDoet. In het verslagjaar konden we ook drie jong taakgestraften in het kader van een overeenkomst met de Raad voor de Kinderbescherming te werk stellen. Zij hebben een bijdrage geleverd aan het beheer van de heemtuin. Tevens hebben een aantal maatschappelijke stagiairs meegewerkt aan het beheer van de heemtuin. Volgens de traditie werd het jaar geopend met een nieuwjaarsborrel op 2 januari in de werkschuur voor de vrijwilligers en andere genodigden

7 Pagina 7 van 53 Presentatie van Gerard Tijsseling over waterbeestjes op de heemtuin Op 12 maart vond de vrijwilligersavond weer plaats met een presentatie van Gerard Tijsseling (KNNV afd. Gouda) over waterbeestjes op de heemtuin. Na afloop van deze uitgebreide lezing was er nog tijd voor een gezellig hapje en drankje. In het verslagjaar kon het vrijwilligersfeest, waarin de Gemeente Gouda de vrijwilligers in het zonnetje zet, geen doorgang vinden. Dit omdat de Sint Jan, die daarvoor wordt gebruikt niet beschikbaar was. Hopelijk kan dit feest in 2017 wel weer worden georganiseerd, want het wordt door de vrijwilligers gewaardeerd. In december kwam Sinterklaas weer langs met een attentie en gedicht voor alle vrijwilligers. Bij deze gelegenheid werd weer de traditionele vogelkalender van St. Het Vogeljaar uitgereikt aan de vrijwilligers

8 Pagina 8 van 53 Sinterklaas werd verwelkomd met een prachtige taart. Zoals gebruikelijk werd er in het verslagjaar gewerkt op zaterdagmiddag en in de maanden april t/m augustus ook op de woensdagavonden. Daarnaast vonden er buiten deze tijdstippen ook nog activiteiten plaats, die inzet vergden van de vrijwilligers, m.n. van de PR+Educatie Cie. In het onderstaande overzicht wordt de inzet van de vrijwilligers gekwantificeerd: Aantal deelnemende vrijwilligers Woensdagavond Zaterdagmiddag PR-en educatieve activiteiten Minimum aantal vrijwilligers Maximum aantal vrijwilligers Gemiddeld aantal vrijwilligers ,3 10,5 2,5 Aantal deelnemende vrijwilligers Open Dag Aantal deelnemende in- en externe vrijwilligers Hooidag Aantal deelnemende in- en externe vrijwilligers Natuurwerkdag

9 Pagina 9 van 53 Aantal werkdagen Aantal woensdagavonden 23 Aantal zaterdagmiddagen (excl. Open, Hooi- en 51 Natuurwerkdag) Aantal PR- en educatieve activiteiten *1) 28 *1) Dit is excl. Open -, Hooi- en Natuurwerkdag. In het overzicht van de PR- en educatieve activiteiten is niet de inspanning meegenomen voor voorbereiding van deze activiteiten. Het gemiddeld aantal vrijwilligers op de woensdagavond is in 2016 gelijk gebleven op 8,3. Het gemiddeld aantal vrijwilligers op de zaterdagmiddag is in 2016 aanzienlijk gestegen en wel van 8,2 naar 10,5. De bezetting op bijna alle zaterdagen in 2016 was hoger dan in Het aantal dagen met PR-activiteiten is in 2016 met 5 toegenomen. Eind 2016 waren er 30 vrijwilligers in onze administratie opgenomen. 2.3 Werkgroepen Functioneel zijn een aantal taken verdeeld onder verschillende werkgroepen. Zo is er een Werkgroep PR en Educatie, een Werkgroep Moestuin, een Werkgroep Kruidentuin, een Werkgroep Vlindertuin en een Werkgroep Huisvesting & Techniek Werkgroep PR en Educatie De werkgroep PR en Educatie heeft in het verslagjaar 2 maal vergaderd. In het verslagjaar is tweemaal een Heemtuinjournaal uitgebracht, met daarin oa. de rubriek Van de bestuurstafel. Veel vrijwilligers hebben weer een bijdrage aan het heemtuinjournaal geleverd. Het heemtuinjournaal wordt verspreid onder de vrijwilligers, donateurs en andere relaties van dce heemtuin. De website werd actueel gehouden

10 Pagina 10 van 53 In dit verslagjaar zijn weer excursies in het voor- en najaar georganiseerd. Daarnaast zijn er een aantal ochtenden en middagen voor de Brede School georganiseerd. Bodem- en wateronderzoek door de deelnemende kinderen maken deel uit van deze activiteiten. In de betreffende onderdelen van dit jaarverslag en in het afzonderlijke hoofdstuk over PR en Educatie wordt hierover en over de andere activiteiten van de werkgroep PR en Educatie uitgebreid verslag gedaan

11 Pagina 11 van Werkgroep Moestuin De werkgroep Moestuin heeft zich in het verslagjaar weer ingezet voor een florerende en dus toonbare moestuin, waarbij het langdurige koude en natte voorjaar niet meewerkte. De moestuin werd dit voorjaar opgehoogd met prima teeltaarde. De moestuin werd dit jaar opgehoogd met prima teeltaarde Werkgroep Kruidentuin De kruidentuin zag er dit verslagjaar weer zeer toonbaar uit door de intensieve verzorging van de kruidentuinders. De buxushagen hebben zich dit jaar goed hersteld. Hier was het natte voorjaar voordelig

12 Pagina 12 van 53 Ter plaatse overleggen over het beheer van de heemtuin Werkgroep Vlindertuin De vlindertuin is in het voorjaar opnieuw ingeplant. De waarnemingen van libellen, dag- en nachtvlinders worden in dit jaarverslag weer benoemd. De vlindertuin in augustus

13 Pagina 13 van Werkgroep Huisvesting en Techniek Bij diverse gelegenheden, zoals de open dag, de hooi- en natuurwerkdag is weer voor adequate catering gezorgd. Catering tijdens de hooidag weer prima verzorgd. De gemotoriseerde gereedschappen zijn in revisie gegeven bij onze leverancier, Van Breda te Reeuwijk ( Een aantal gereedschappen zijn door een van onze vrijwilligers geslepen. 2.4 Arbeidsomstandigheden Gelukkig waren er het verslagjaar geen ernstige incidenten te melden betreffende de arbeidsomstandigheden. De vrijwilligers zijn aanvullend tegen ongevallen en aansprakelijkheid verzekerd via de VNG Vrijwilligerspolis, aangeboden door de Gemeente Gouda. 2.5 Externe relaties Het afgelopen jaar heeft de heemtuin weer gebruik gemaakt van een groot extern netwerk. De contacten zijn als zeer vruchtbaar en boeiend ervaren

14 Pagina 14 van Natuur- en Recreatieschap Groenalliantie Midden- Holland en Groenservice Zuid-Holland Opdrachtgever voor de Stichting Heemtuin Goudse Hout is het Natuur- en Recreatieschap Groenalliantie Midden-Holland ( ). De contacten met het Natuur- en Recreatieschap vinden plaats via de Groenservice Zuid-Holland (GZH) ( die optreedt als gedelegeerd opdrachtgever. Het bestuur van de nieuw gevormde Groenalliantie Midden-Holland, ontstaan uit de natuur- en recreatieschappen Krimpenerwaard en Reeuwijk, heeft op 20 april een kennismakingsbezoek gebracht aan de heemtuin. Bestaansrecht en beheer van de heemtuin konden goed voor het voetlicht worden gebracht. Het Bestuur van Groenalliantie Midden-Holland op bezoek op de heemtuin. In het kader van Samenspraak, het overleg tussen alle belanghebbenden bij de Goudse Hout, is in het verslagjaar eenmaal een ambtelijk overleg gehouden op de manege in de Goudse Hout.. Daarbij is oa. het groot onderhoud in het Goudse Hout in 2016 en 2017 en de kwaliteitsimpuls voor de Goudse Hout besproken. Tevens is eenmaal een bestuurlijk overleg gevoerd over de Goudse Hout. In het verslagjaar is intensief toezicht gehouden door de medewerkers van GZH en politie Gouda (wijkagent Achterwillens). Helaas werden we dit jaar toch weer geconfronteerd met een aantal gevallen van vandalisme, zoals een poging tot inbraak

15 Pagina 15 van De Groene Motor De Groene Motor ( een programma dat is ondergebracht bij het samenwerkingsverband Landschap & Erfgoed Zuid-Holland, heeft ons in het verslagjaar weer ondersteund bij het vrijwilligerswerk op de heemtuin. Ten behoeve van de Natuurwerkdag is een voorlichtingsavond georganiseerd, waar ook een vertegenwoordiger van de heemtuin aanwezig was. Er is daar promotiemateriaal en geschenken voor de deelnemers meegegeven. Ook hebben we weer gereedschap kunnen lenen. Een doos vol gereedschap voor gebruik op de natuurwerkdag geleend van de Groene Motor Stichting Vrienden van de Goudse Hout De Stichting Vrienden van de Goudse Hout ( ) is de belangenorganisatie van gebruikers van het recreatiegebied Goudse Hout. Met deze organisatie is in 2016 ook weer enkele malen contact geweest Vrije School Gouda De Ridderslag Ook in 2016 zijn weer twee teeltvakken verzorgd door kinderen van de Vrije School Gouda De Ridderslag ( )

16 Pagina 16 van 53 Vrijwilligers van de heemtuin hebben m.n. tijdens de schoolvakanties - ondersteuning geboden bij het beheer van de teeltvakken Brede School Gouda De Stichting Federatie de Brede School Gouda ( biedt kinderen van de basisschool binnen- en buitenschoolse activiteiten aan, die aansluiten op de activiteiten in de school. Op 10 februari hebben 7 kinderen nestkastjes voor vogels in elkaar getimmerd en meegedaan aan een vogelexcursie. Deze activiteit is begeleid door vier vrijwilligers van de heemtuin. De onderschoolse activiteiten worden genoemd in hoofdstuk IVN IVN Vereniging voor Natuur en Milieu-educatie, afd. IJssel en Gouwe ( Op zondag 12 juni (tijdens de Open Dag op de Heemtuin) verzamelden zich in de Goudse Hout 28 kinderen en 14 volwassenen voor de Slootjesdag van IVN. De Heemtuin heeft hiervoor materialen als schepnetjes en determineerbakjes ter beschikking gesteld. Een van onze vrijwilligers heeft bijgedragen aan de leiding van de excursie Hoveniersbedrijf Hans van der Bas Hoveniersbedrijf Hans Van der Bas ( uit Haastrecht heeft ook in 2016 weer een aantal werkzaamheden voor de heemtuin uitgevoerd. Dit omvat bijv. het jaarlijkse onderhoud van de buxus-, haagbeuken- en beukenhagen in het centrumdeel, het maaien van de hooilanden en het riet op de landtong bij het vlonderpad en het versnipperen van het snoeihout KNNV, afd. Gouda In het verslagjaar heeft de werkgroep Zoetwaterbiologie van de KNNV, afd. Gouda ( weer een aantal malen op vaste plekken op de heemtuin het dierlijk waterleven geïnventariseerd

17 Pagina 17 van 53 De vlonder bij de boomgaard was een van de locaties waar waterbeestjes werden geïnventariseerd De Ark Gouda De Ark Gouda ( is een instelling, die zorg aanbiedt aan mensen met een verstandelijke beperking. In 2016 zijn de makkers van de Ark weer verschillende malen actief geweest op de heemtuin. Zo hebben zij gesnoeid in het griend en snippers gekruid. De makkers van de Ark hard aan het werk (foto: Dorothea Jähne)

18 Pagina 18 van Loon- en aannemingsbedrijf Van Vliet Waarder Loon- en aannemingsbedrijf Van Vliet Waarder ( heeft de teeltaarde en ophoogzand geleverd t.b.v. de ophoging van de teeltvakken. Ook is aan het eind van het verslagjaar aan hen offerte gevraagd voor de renovatie van de essenkade (zie paragraaf 3.2) voor nadere informatie. De opdracht hiervoor is inmiddels aan hen gegund Overige Naast bovengenoemde organisaties is er incidenteel ook nog contact geweest met andere organisaties. Te denken valt hierbij aan: Cyclus ( Het activiteitenprogramma van de heemtuin is afgestemd met Cyclus. In samenwerking met de stedelijk ecoloog van Cyclus verzorgde de heemtuin op 28 augustus een vlinderexcursie in het Steinse Groen, het park ten oosten van de wijk Goverwelle. Er werd daar oa. een groep rupsen van de dagpauwoog op brandnetel waargenomen. Er waren 15 deelnemers voor deze excursie. VDH Kringroep Gouda e.o. ( Deze vereniging voor de training van herdershond heeft in de Goudse Hout een trainingsveld in gebruik, samen met de Manage De Goudse Hout. Vóór de training wordt het veld vrijgemaakt van paardenmest, die ook dit jaar weer is aangeboden aan de heemtuin

19 Pagina 19 van 53 3 BEHEER Het beheer van de verschillende onderdelen van de heemtuin is gecontinueerd op basis van de langjarige beheervisie, die in 2010 is geactualiseerd. Het bestuur stelt de hoofdlijnen van het beheer vast op basis van dit beheersplan en de actuele ontwikkelingen. De in paragraaf 2.3 genoemde werkgroepen zijn verantwoordelijk voor de verdere uitwerking van deze hoofdlijnen voor het onderdeel van de heemtuin, waarvoor zij verantwoordelijk zijn, en voeren dat beheer met behulp van andere vrijwilligers uit. Op deze wijze wordt gezorgd voor continuïteit in het beheer. Hierna worden in het kort de verschillende onderdelen van de heemtuin benoemd met hun bijzonderheden. Daarbij wordt verwezen naar de nummers in de hieronder weergegeven plattegrond

20 Pagina 20 van Centrumdeel De moestuin (4) is in 2016 opgehoogd. Dit had een positieve uitwerking op het resultaat. Het natte voorjaar werkte nadelig. De vlindertuin naast de werkschuur is in het voorjaar heringericht met vnl. bestaand plantmateriaal. Ondanks het natte voorjaar werd zij goed bezocht door vlinders en bijen. Gehakkelde aurelia en een zweefvlieg op de bloeiende klimop. (foto: Jaap v. Dam) Het stinzenbos ontwikkelt zich ook steeds verder en is met name in het voorjaar interessant met zijn bloeiende bolgewassen

21 Pagina 21 van 53 Al heel vroeg in het voorjaar staan de sneeuwklokjes in bloei De plantvakken aan weerszijden van het centrale pad gaven in 2016 ook een goed resultaat. Het vak aan de kant van de slangenhopen en de dwarsvakken zijn ingezaaid met Vlas, Oost-Indische Kers, Huttentut, Gele Mosterd, Boekweit, Scharlei en Bladrammanas. Het centrale pad met aan weerszijden de bloeiende zomergewassen. Het vak aan de andere kant van het pad is voor de helft ingericht als zogeheten levend herbarium met allerlei interessante en kenmerkende planten van de heemtuin en voor de andere helft met specifieke akkerflora

22 Pagina 22 van 53 De kruidentuin lag er ook dit jaar weer mooi bij, dank zij de intensieve verzorging. De vuurwerkplant is een van de opvallende geneeskrachtige kruiden. Ook in 2016 is prima compost (linksonder 3 op plattegrond) geproduceerd. Er werd weer gebruik gemaakt van paardenmest, die ons werd aangeboden door de VDH Kringroep Gouda e.o.. Zie ook paragraaf De compost wordt onder andere aangewend in de boomgaard en de moes- en kruidentuin. Door het zeven de compost ontstaat een prima product

23 Pagina 23 van 53 De boomgaard heeft zich dit jaar verder ontwikkeld. De boomgaard is dit jaar ook weer bemest. Onderhoud in de boomgaard. De imker heeft zijn activiteiten in 2016 voortgezet. Het was een goed jaar voor de bijenvolken met een mooie honingproductie. 3.2 Buitengebied In het buitengebied zijn in 2016 diverse beheerwerkzaamheden uitgevoerd. Deze zijn voor het belangrijkste deel gebaseerd op de cycli, die hiervoor in het verleden al zijn ontwikkeld. In het kort worden hier de belangrijkste zaken genoemd: Het verschralingbeleid van de hooilanden (5) is in 2016 consequent doorgevoerd. De hooilanden zijn het afgelopen jaar minimaal eenmaal gemaaid. De ruigere stukken zijn tweemaal gemaaid, waarbij een gedeelte al in juni voor het eerst werd gemaaid. In verband met de opslag van riet in met name de stukken, die onderhanden zijn genomen bij het baggeren in 2006, zijn deze stukken ook in juni extra gemaaid. Het maaisel (hooi) is afgevoerd. Zoals gebruikelijk is de grote hooidag weer gehouden op de eerste zaterdag van september. De botanische ontwikkeling van het hooiland is nog steeds positief. Het aantal klokjesgentianen is verder toegenomen, evenals het aantal rietorchissen. De diversiteit in het hooiland neemt nog steeds toe. Dit jaar zijn weer enkele plantjes van de Ronde Zonnedauw aangetroffen. Zorgen baart het verder oprukken van landriet, ook in de schralere delen. Met extra maaien proberen we de opmars te stoppen

24 Pagina 24 van 53 Het hooiland in juli met Jacobskruiskruid. Op 3 september hebben ca. 25 mensen, groot en klein, samengewerkt om het hooi van de gemaaide hooilandjes af te voeren. Het was daarbij prima weer. Ook dit jaar ontbraken de overheerlijke pannenkoeken van mevrouw Groenendijk niet. Zoals gebruikelijk zijn wederom de oevers aan één zijde van de hooilanden gemaaid. Ditmaal waren dat de oevers aan de oostzijde van de hooilanden. De oevers aan de westzijde zijn dus blijven staan. De afgestorven vegetatie biedt goede schuilmogelijkheden voor kleine dieren waaronder insecten. Wel is in alle oevers rondom de hooilanden en in de hooilanden zelf alle elzen- berken- en wilgenopslag na het maaien verwijderd. De hooidag vond plaats onder prima omstandigheden

25 Pagina 25 van 53 De Landelijke Natuurwerkdag werd in 2016 op 5 november gehouden. Deze dag is traditioneel het begin van het snoeiwerk in de winter. Op die dag is dan ook begonnen met het afzetten van het de helft van het eenjarig snijgriend een deel van het tweejarig snijgriend (6). Dit zal in de eerste maanden van 2016 afgerond worden. Dikke takken op de stronken zijn in eerste instantie met rust gelaten omdat zij begin 2017 zullen worden gebruikt als inboeters. Daarbij worden alleen de staken van de Franse Gele gebruikt, zodat de aanplant weer wat homogener zal worden. Het eenjarig snijgriend was al voor het eind van het jaar afgewerkt. Verder is op de natuurwerkdag begonnen met het afzetten van een gedeelte van het hakgriendperceel westelijk van het snijgriend (noordwestelijk gedeelte, ten westen van 6 op de plattegrond). Ook dit is reeds voor het eind van het verslagjaar afgerond. In het hakgriend werd hard gewerkt

26 Pagina 26 van 53 In het winterseizoen 2016/2017 zal nog het zuidwestelijk deel van zware hakgriend (7 op de plattegrond) worden afgezet. In het griend blijft de opslag van braam, els, sporkehout en kornoelje aandacht vragen. Het laatste jaar dat de essenkade er zo bij ligt?. In 2016 hebben we wederom de essenkade vanwege de essentaksterfte, een ziekte die wordt overgebracht door een schimmel en vanuit het noordoosten steeds verder oprukt, met rust gelaten. Inmiddels is een plan ontwikkeld om de essenkade te saneren en de beplanting (gefaseerd) te vervangen door een meer gevarieerde inlandse beplanting. De opdracht daarvoor is inmiddels gegund en zal begin 2017 worden uitgevoerd. In het verslagjaar zijn de watergangen ook weer opgeschoond en uitgebaggerd. De middensloot in de hooilandjes is ook gedeeltelijk opgeschoond

27 Pagina 27 van Waterbeheer De heemtuin heeft een gesloten watersysteem, met slechts een in- en uitlaatpunt, dat naar believen open of dicht gezet kan worden. Geprobeerd is om het waterbeheer uit te voeren op basis van de in 2008 geformuleerde uitgangspunten. Dat houdt in dat geen gebiedsvreemd water binnen gelaten wordt en dat we als minimum waterpeil mtr en als maximum peil mtr aanhouden. Wanneer dus het waterpeil verder zakt dan mtr zouden we water in moeten laten. Echter, groot probleem bij het inlaten van gebiedsvreemd water is de kwaliteit van dit ingelaten water. Het water is relatief voedselrijk en juist in de periode dat er water moet worden ingelaten, is dat zeer verontreinigd door blauwalgenbloei. In de praktijk laten we het water dan ook zakken tot maximaal -2,50 mtr. Hoge waterstand eind januari Op 6 februari waren de sloten bedekt met ijs. In februari en maart is de sluis enkele malen open gezet om water uit te laten, waarmee het waterpeil weer onder de maximum stand van -1,90 mtr NAP zakte. Door het natte voorjaar zakte het waterpeil de eerste helft van het jaar nauwelijks

28 Pagina 28 van 53 Het was dan ook niet noodzakelijk om de sluis in de zomer open te zetten om water in te laten. Bron: Jaap van Dam. Juni springt er uit als een zeer natte maand. Dat zie je terug in de stand van het waterpeil, dat in juni steeg van -2,13 mtr NAP naar -1,98 mtr NAP

29 Pagina 29 van 53 4 ONTWIKKELING NATUURWAARDEN Het beheer van de heemtuin is er opgericht om de natuurwaarden verder te ontwikkelen. Maar ook de weersomstandigheden in het verslagjaar hadden hier nadrukkelijk invloed op. Hier na wordt hiervan verslag gedaan. 4.1 Libellen Er werden maar weinig Grote Roodoogjuffers waargenomen in Het was een redelijk goed jaar voor de Grote Keizerlibel met 8 waarnemingen. De Vuurlibel is op de heemtuin weer helemaal terug! Er werden in totaal 6 exemplaren gezien in 2016 (5 mannetjes en 1 vrouwtje). De Grote Keizerlibel heeft zo juist een insect gevangen. (Foto Jaap.v. Dam) In 2016 is één mannetje Bloedrode Heidelibel gezien op de Heemtuin

30 Pagina 30 van 53 Bloedrode Heidelibel (foto: Jaap v. Dam) Voor de tabel met alle libellenwaarnemingen vanaf 2012 t/m 2016: zie bijlage Vlinders Ook van de vlinders zijn veel waarnemingen gedaan op de heemtuin. Dat betreft zowel dag- als nachtvlinders. Deze waarnemingen, evenals die van de libellen en nachtvlinders zijn veelal goed gedocumenteerd door prachtige foto s van Jaap van Dam Dagvlinders Begin juni was er al een korte invasie Distelvlinders in ons land. Er werden er met name enkele aangetroffen in het hooiland op Kale Jonker

31 Pagina 31 van 53 Distelvlinder op Kale Jonker (foto: Jaap v. Dam) In het hooiland werd begin mei eindelijk weer een voorjaarsgeneratie (lichtgekleurd) Landkaartje gezien. Eind augustus-half september was er een vrij grote derde generatie Landkaartjes. Ook op de Heemtuin werden er meerdere gezien. Zomergeneratie Landkaartje op Koninginnekruid (foto: Jaap v. Dam)

32 Pagina 32 van 53 Ook de Gehakkelde Aurelia werd weer regelmatig gezien. Argusvlinder (foto: Jaap v. Dam) Een mannetje Argusvlinder liet zich half september bewonderen op de Heemtuin. Deze vlinder wordt steeds minder gezien de laatste tijd. Er was in september nog een extra flinke generatie dagpauwogen te bewonderen in ons land en dus ook op de Heemtuin. Dagpauwoog op de Vlinderstruik (foto: Jaap v. Dam)

33 Pagina 33 van 53 Een overzicht van de dagvlinderwaarnemingen in wordt gegeven in bijlage Nachtvlinders Op 3 juni 2016 organiseerde de Vlinderstichting voor de twaalfde keer de Nationale Nachtvlindernacht. Omdat nachtvlinders voor veel mensen een relatief onbekende wereld zijn en om de verspreiding van de Nederlandse nachtvlinders beter in kaart te brengen, werden er over het hele land weer excursies georganiseerd. De Heemtuin deed in 2016 voor de tiende keer mee. Het weer was op deze vrijdagavond de 3 e juni prima. Het was rustig, droog en bovendien aangenaam wat temperatuur betreft. In de loop van de avond werd het wat frisser, maar het bleef uitstekend nachtvlinderweer. Er kwamen 32 belangstellenden op de avond af. Omdat het indeze periode zo lang licht is kwam de avond pas laat (rond 22:00 uur) op gang. Aan het eind van de avond werd nog een prachtig exemplaar van Groot Avondrood waargenomen. (foto: Jaap v. Dam)

34 Pagina 34 van 53 Tijdens de Nationale Nachtvlindernacht werd een prachtig Groot Avondrood waargenomen en gefotografeerd. Ook een mooie Koperuil werd waargenomen tijdens Nationale Nachtvlindernacht. Er werden maar liefst 7 exemplaren van de Witte Tijger gezien tijdens de Nationale Nachtvlindernacht. Berkeneenstaart op het laken (foto: Jaap v. Dam) De Berkeneenstaart, een nieuwe soort voor op de Heemtuin, werd ook waargenomen tijdens Nationale Nachtvlindernacht. Ook de Hennepnetelspanner is een nieuwe soort op de Heemtuin tijdens Nationale Nachtvlindernacht Hennepnetelspanner, ook een nieuwe soort voor de Heemtuin (foto: Jaap v. Dam)

35 Pagina 35 van 53 Met een speciale lichtval werden leuke waarnemingen gedaan. Verder werden nog een aantal interessante rupsen waargenomen. Zo werd in de kruidentuin op Helmkruid de rups van de Helmkruidvlinder waargenomen. Rups Helmkruidvlinder (foto: Jaap v. Dam)

36 Pagina 36 van 53 Rups Sint-Jacobsvlinder In de bijgevoegde tabel (bijlage 7.3) zijn de op de heemtuin waargenomen nachtvlindersoorten van weergegeven. In de tabel staan ook nog de overige soorten, die op andere dagen in het jaar zijn waargenomen: 4.3 Vegetatie De vegetatie Soorten die er in 2016 uitsprongen waren: (Gevlekte) Rietorchis Kale Jonker Blauwe Knoop Poelruit Kievitsbloem Klokjesgentiaan Grote Ratelaar Kleine Zonnedauw Moeraswespenorchis. Voor het eerst sinds jaren is deze soort op verschillende plekken op de heemtuin weer waargenomen

37 Pagina 37 van 53 Moeraswespenorchis op de heemtuin. Langs de slootkanten vinden we onder meer: Dotterbloem Zwanenbloem Moerasspirea Groot Blaasjeskruid Krabbenscheer

38 Pagina 38 van 53 Blaasjeskruid in de middensloot Het steeds verder oprukkende (land)riet baart zorgen. Is dit een teken van verruiging? De grauwe ganzen ontdekken het hooiland steeds meer en laten duidelijk hun sporen na in de vegetatie. De Krabbenscheer duikt op steeds meer plaatsen op

39 Pagina 39 van 53 Deze zomer is Tim van de Vondervoort begonnen met het maken van vegetatieopnamen in de hooilanden van de heemtuin. Hierbij wordt geïnventariseerd welke planten er voorkomen en in welk mate (percentage) zij de bodem bedekken. Dit gebeurt in het kader van een meerjarig monitoringsproject. Hierbij worden aan de hand van vaste locaties, gemarkeerd met palen, vastgesteld welke plantensoorten er voorkomen en in welke mate. Die vaste locaties heten in vakjargon permanente kwadraten of kortweg PQ s. Rondom de palen wordt in een gebiedje ca. 3 m2 de vegetatie onderzocht. Er zijn in totaal drie van die gebiedjes op de heemtuin. De palen moeten altijd blijven staan anders kan vervolgonderzoek niet plaatsvinden. Het idee is komende jaren steeds op dezelfde locaties en op een vast tijdstip dergelijke inventarisaties te doen, zodat de ontwikkeling van de vegetatie komende jaren gevolgd kan worden. Doordat planten samen een indicatie geven van de milieuomstandigheden, kan dit een beeld geven hoe bijvoorbeeld het verschralingsproces vordert. Dit is interessant voor de heemtuin om te weten. Immers het is de bedoeling dat de bodem van de hooilanden verschraalt of voedselarmer wordt, zodat de oorspronkelijke flora weer terugkomt. Voor het beoordelen van de uitkomsten wordt gebruik gemaakt van het computerprogramma Synbiosys. Eén van de inventarisatielocaties

40 Pagina 40 van Fauna Avifauna Op de heemtuin zijn ook altijd veel verschillende soorten vogels te zien. Soorten, die er in 2016 uitsprongen (in willekeurige volgorde en zonder volledig te willen zijn), waren: Aanlscholver Purperreiger Blauwe Reiger Grote Zilverreiger Roerdomp Buizerd Sperwer Bruine Kiekendief Torenvalk Wilde Eend Slobeend Krakeend Kuifeend Knobbelzwaan Grauwe Gans Nijlgans Waterhoen Houtsnip Fazant Meerkoet Ekster Zwarte Kraai Groene Specht Grote Bonte Specht Rietgors Kleine Karekiet Rietzanger Tjiftjaf Fitis Heggenmus Winterkoning Koolmees Pimpelmees Staartmees Matkop Koekoek Vink Merel Zanglijster Zwarte Kraai Kauw IJsvogel Halsbandparkiet De knobbelzwaan kwam ook dit jaar weer tot broeden op de heemtuin. Zoekplaatje: Roerdomp in de boom! (foto: André Fokker)

41 Pagina 41 van 53 Gedurende de broedperiode vlogen er regelmatig ijsvogels rond. Het vermoeden bestaat dat ze ergens (in de omgeving van) op de heemtuin hebben gebroed. In 2016 is begonnen met de bouw van een broedwand voor de ijsvogel, waarin inmiddels twee kunstnesten zijn geplaatst Overig De eerste contouren van de broedwand voor ijsvogels zijn zichtbaar. Ook op het gebied van amfibieën en reptielen valt op de heemtuin genoeg te beleven. Groene en Bruine Kikker, Kleine Water Salamander, Rugstreeppad en Gewone Pad worden regelmatig waargenomen. In september werd een jong egeltje gevonden, die duidelijk te licht was om op eigen kracht te overleven. Daarop is de Dierenambulance ingeschakeld, die het diertje heeft opgehaald en heeft afgeleverd bij de Stichting Egelopvang Boskoop e.o. Jong egeltje op de heemtuin. (foto: Tineke Kelderman)

42 Pagina 42 van 53 5 PR EN EDUCATIE In 2016 is de werkgroep PR en Educatie weer druk geweest met de organisatie en uitvoering van diverse activiteiten. Voor zo ver deze activiteiten niet al in een van de andere paragrafen zijn genoemd, worden ze hieronder nog vermeld. Elke 2 e zaterdag van de maand houdt een van de bestuursleden een praatje voor Radio Gouwestad. Op de natuurwerkdag was weer pers uitgenodigd en aanwezig. Wijk- en regiokranten werden regelmatig voorzien van artikelen en enkele interviews werden afgenomen. Het Heemtuinjournaal werd wederom 2 maal uitgegeven. Vele vrijwilligers hebben inhoudelijke bijdragen geleverd door artikelen, foto s, e.d. beschikbaar te stellen. Het is zo veel mogelijk digitaal verspreid en ook opgenomen in onze website De werkgroep PR en Educatie heeft 2x maal vergaderd: op 3 maart en 28 sept. Op 17 januari zijn er 20 scharrelkids en ouders in de Goudse Hout en op de heemtuin geweest. Ze hebben bomen in de winter leren herkennen.. Deze activiteit werd mede door een van onze vrijwilligers begeleid. Op 10 februari hebben 7 kinderen met ouders nestkastjes voor vogels in elkaar getimmerd en naar vogels gekeken. Begeleiding en ondersteuning werd geleverd door vier vrijwilligers. Het ging hier om een activiteit in kader van de Brede School Gouda ( Vogels kijken en nestkastjes maken ). Ondanks het slechte weer waren de deelnemers enthousiast. Woensdag 2 maart bezochten IVN-natuurouders de heemtuin. Twee vrijwilligers hebben informatie gegeven over het opzetten van een kabouterpad. Op 1, 8 en 15 april hebben 8 kinderen van ongeveer 10 jaar met natuurlijke materialen gewerkt. O.a. mandje gemaakt met weegbree-stengels, arm/haarbanden met hoefbladstengels onder leiding van een van onze vrijwilligers

43 Pagina 43 van 53 Verschillende malen hebben kinderen gewerkt met natuurlijke materialen. Op 14 april kwamen 23 kinderen met een leerkracht en 2 ouders op de fiets naar de Heemtuin voor een excursie langs bijen, plassen en sloten. Deze excursie werd door twee vrijwilligers geleid. Op 15 april kwamen 21 kinderen van groep 6 van de Joh.Calvijnschool met 1 leerkracht en 2 ouders. Dit in het kader van een speciaal vogelproject van die school. Twee vrijwilligers leverden de ondersteuning en begeleiding. Twee vrijwilligers hebben op zaterdag 16 april een stand bemand bij de inspiratiedag van de Vrijbuiter, Outdoorwinkel in Gouda. Er is daar informatie over de Heemtuin verstrekt met he doel om onze naamsbekendheid te vergroten. Op zondag 17 april werd de Voorjaarsexcursie geleid door een vrijwilliger. Acht personen hebben ca. 1,5 uur enthousiast rondgekeken naar voorjaarsbloeiers. Diezelfde dag was er een activiteit van de Kunst van Kringloop. Kinderen en volwassenen konden bijtjes en vlinders maken met kringloopmaterialen. Begeleiding bij deze activiteit werd geleverd door 2 vrijwilligers. Op donderdag 21 april werden er 2 excursies verzorgd; om 9.00 de Casimirschool groep 5 en om het Carillon groep 6a. Het betrof groepen van ong. 25 kinderen, leerkrachten en ouders. Begeleiding werd geleverd door vier vrijwilligers. Onze penningmeester heeft in april een lezing gehouden voor Vrouwen van Nu in Oudewater. Op donderdag 12 mei heeft groep 1 met 28 kinderen van de Calvijnschool het kabouterpad gelopen. Bij elke kabouter moet een opdracht worden uitgevoerd, die kinderen nieuwschierig maakt naar de natuur. Deze activiteit werd begeleid door drie vrijwilligers. De kinderen werden ook begeleid door ouders en leerkrachten

44 Pagina 44 van 53 Zoeken naar de kabouter met een opdracht. Op donderdag 19 mei werden er 2 excursies aangeboden voor twee groepen 6 (rep. 31 en 27 kinderen) van de Julianaschool. Uiteraard waren de leerkrachten en 2 ouders aanwezig. De heemtuin leverde twee vrijwilligers voor de begeleiding. Op donderdag 26 mei kwamen er 29 kinderen van groep 1 van de Basisschool het Carillon (met 1 juffrouw en 3 ouders) op bezoek en 27 kinderen van groep 5/6 van Koningin Wilhelmina School (met 1 juffrouw, ouder en conciërge). Er moest door de vier vrijwilligers geïmproviseerd worden, want de groepen kwamen tegelijkertijd (en dat was niet gepland!). Het werd toch een groot succes. Eerst even picknicken voordat we op excursie gaan

45 Pagina 45 van 53 We hebben op zondag, 12 juni een fijne Open Dag gehad. Na regen in de ochtend werd het toch nog prima weer. Er kwamen 140 mensen af op de informatiekramen, de rondleidingen, het waterbeestjesonderzoek maar vooral op de gezelligheid en harpiste Heleen Bartels. Onze superkabouter bemande de kraam van de heemtuin op de Open Dag. Ook waren er weer de slootjesdagen van het IVN in de buurt. In paragraaf is hieraan al aandacht besteed. De libellenexcursie op zondag 26 juni trok deze keer door het slechtere weer geen belangstelling (veel wind, dreiging van regen met onweer). Op 7 juli zijn 2 groepen inburgeraars op de Heemtuin rondgeleid. De eerste groep bestond uit 35 mensen; de tweede groep uit 20 (met een aantal docenten). De begeleiding werd verzorgd door vier vrijwilligers van de heemtuin. De activiteit kreeg een feestelijk tintje doordat sommige inburgeraars taarten hadden meegenomen. Op 14 juli hebben 8 kleuters van Buitenschoolse Opvang de Schaapskooi samen met een vrijwilliger naar kleine beestjes gezocht. Op 8 september is het kabouterpad-opnieuw uitgezet voor 24 kleuters en 8 ouders van Auris Taalplein uit Gouda. Vier vrijwilligers hebben deze activiteit verzorgd. Er is (op)nieuw contact gelegd met de Luidensschool. In de 1 e week van juli 2017 zal een groep van 8 kinderen komen hooien. Ook op 22 september werd weer een geslaagd kabouterpad uitgezet met opdrachtjes voor de kinderen. In totaal 3 groepen (rep. 17, 19 en 21 kinderen) van de basisschool Het Carillon hebben

46 Pagina 46 van 53 deze opdrachtje met veel plezier uitgevoerd. Elke groep werd begeleid door een leerkracht en 4 ouders. Zes vrijwilligers van de heemtuin hebben de activiteit ondersteund en begeleid. Een kabouter gevonden! De fotograaf is ook wel erg interessant. Op 6 oktober kwamen opnieuw 3 groepen kleuters kabouters zoeken. Twee groepen van de basisschool Het Carillon van resp. 24 en 23 kinderen en een groep van de Kon. Wilhelminaschool met 14 kinderen. s Ochtends waren drie vrijwilligers paraat voor de begeleiding en s middags twee. Ook op 13 oktober hebben twee groepen van de basisschool Het Vlot van resp. 16 en 17 kinderen naar kabouters gezocht. Hierbij waren vier vrijwilligers aanwezig voor de begeleiding. In september is drie maal door een vrijwilliger met 5 kinderen gewerkt met natuurlijke materialen. De najaarsexcursie vond in 2016 plaats op 9 oktober. Doordat het al lang droog is geweest, waren er niet veel paddenstoelen te zien. Twintig volwassenen en vijf kinderen hebben deelgenomen aan de excursie op de heemtuin. De deelnemers werden door twee heemtuinders rondgeleid

47 Pagina 47 van 53 6 FINANCIEEL VERSLAG Hieronder volgt het financieel jaarverslag van de heemtuin. 6.1 Overzicht van inkomsten en uitgaven 2016 Uitgaven Ontvangsten Uitbestede werkzaamheden 3.914,63 Beheervergoeding GZH 7.380,00 PR en educatie 777,67 Donaties 335,00 Inventaris 10,00 Excursies 75,00 Planten, bollen en zaden 567,98 Vergoeding Brede School 249,00 Huishoudelijke artikelen 183,78 Bijdrage Ridderslag (aarde) 150,00 Vaste lasten (K. v. K., water, verzekeringen, bankkosten) Gereedschappen 366,07 Oranjefonds bijdrage 210,00 669,79 Groenalliantie (opening wandelnetwerk) 200,00 Vrijwilligers 434,13 Onderhoud 35,00 gebouw/brandstof e.d Totaal 6.959, ,00 Toelichting :. Het aantal donateurs bleef stabiel. In toenemende mate is er vraag naar excursies. Dit vertaalt zich nog niet in een toename van bijdragen daarvoor, aangezien wij geen overbodige drempels willen opwerpen

48 Pagina 48 van Begroting 2017 Uitgaven Inkomsten Uit te besteden werk 3.500,00 Beheervergoeding 7.390,00 GZH Huish. artikelen 200,00 Donaties 350,00 Vaste lasten (K.v.K. etc.) 400,00 Brede School 200,00 Gereedschappen en 730,00 Excursies/Lezingen 140,00 onderhoud Zaden, bollen, planten 750,00 Batig saldo ,00 PR en Educatie 1.200,00 Diverse acties 40,00 Vrijwilligers 400,00 Renovatie Essenkade 2.500, Totaal 9.680, ,

49 Pagina 49 van 53 7 BIJLAGES 7.1 Libelles van 2012 tot en met 2016 (Jaap van Dam) Echte libellen Blauwe Glazenmaker 1 2 Bloedrode Heidelibel Bruine Glazenmaker Bruinrode Heidelibel Gewone Oeverlibel Glassnijder Grote Keizerlibel Heidelibel onbekend Noordse Witsnuitlibel Paardenbijter Platbuik Smaragdlibel 1 Steenrode Heidelibel Viervlek Vroege Glazenmaker Vuurlibel 1 6 Zwarte Heidelibel Juffers Grote Roodoogjuffer Houtpantserjuffer Kleine Roodoogjuffer Lantaarntje Variabele Waterjuffer Watersnuffel Totaal

50 Pagina 50 van Dagvlinders van 2012 t/m 2016 (Jaap van Dam). Soort Argusvlinder Atalanta Bont Zandoogje Boomblauwtje Citroenvlinder Dagpauwoog Distelvlinder Gehakkelde Aurelia Groot Koolwitje Icarusblauwtje 1 1 Klein Geaderd Witje Klein Koolwitje Kleine Vos Kleine Vuurvlinder Koninginnenpage Landkaartje Oostelijke Vos 1 Oranjetipje Totaal

51 Pagina 51 van Nachtvlinders 2012 t/m 2016 (Jaap van Dam) soort Aangebrande spanner 1 Agaatvlinder Anjermot Appeltak Berkeneenstaart 1 Bleke grasuil Bonte bessenvlinder 1 Bonte brandnetelmot 1 1 Bonte valkmot 1 Boogsnuituil 1 Braamvlinder 1 Breedbandhuismoeder Bruine eenstaart Bruine grijsbandspanner 1 Bruine snuituil Donker brandnetelkapje 1 Donker halmuiltje 1 Donker klaverblaadje 1 Donkere marmeruil Driehoekuil 1 Egelskopboorder Essengouduil 3 Gamma-uil Geelschouderspanner 1 Gele agaatspanner 1 Gelobd halmuiltje 1 Geoogde bandspanner 1 1 Gerande spanner 2 Gestreepte goudspanner 1 Gestreepte rietuil 1 1 Gewone bandspanner 1 1 Gewone breedvleugeluil 1 Gewone spikkelspanner Gewone stofuil Glad beertje 1 1 Goudvenstertje 1 1 Grijze stipspanner

52 Pagina 52 van 53 soort Groenbandspanner 1 Groente-uil 1 2 Groot avondrood 1 Grote appelbladroller Haarbos Hagendoornvlinder 1 Hennepnetelspanner 1 Hoefijzermot 1 Hopwortelboorder 1 Houtspaander 1 1 Huismoeder Hyena 1 Kleine beer 1 Kleine groenbandspanner 1 Kleine groenuil 2 Kleine huismoeder Kleine zomervlinder 1 1 Kolibrievlinder 1 Koolbandspanner 2 2 Koperuil Leverkleurige bladroller 1 1 Levervlek 1 1 Lieveling Lisdoddesnuitmot Margrietwortelmot Meldevinder Muntvlindertje Open breedbandhuismoeder Oranjegeel halmuiltje 1 2 Oranje o-vlinder Parelmoermot Piramidevlinder 13 3 Ratelaarspanner Roesje Rood weeskind 5 2 Schaapje Schaduwsnuituil 1 1 Schedeldrager Schildstipspanner

53 Pagina 53 van 53 soort Schimmelspanner Silenespanner 1 Sint Jansvlinder 2 1 Splinterstreep Stompvleugelgrasuil 1 1 Stro-uiltje Taxusspikkelspanner Tweestip-orvlinder 1 Variabele breedvleugeluil 1 Variabele granietmot Vierbandspanner 1 Vierkantvlekuil 1 7 Vliervlinder Vogelkersstippelmot Volgeling 1 Vuursteenvlinder 2 Waterleliemot 1 1 Wilgenschorsvlinder Witte grijsbandspanner 1 Witte tijger 1 7 Witvlekkruidenmot 1 Zilverstreep Zomervlinder 1 Zuidelijke stofuil Zwartbandspanner 2 Zwarte-c-uil totaal