Samenvatting Nederlands 18e en 19e eeuw

Transcriptie

1 Samenvatting Nederlands 18e en 19e eeuw Samenvatting door een scholier 1719 woorden 19 mei ,8 7 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Eldorado Aantekening: 18de Eeuw: Ratio = Macht Impressionisme = Vrij laten in handelen Realisme = Goed de werkelijkheid weergeven 19de Eeuw: Romantiek = Een onvrede met het heden en een vlucht uit de werkelijkheid in bijvoorbeeld verleden, toekomst, droom, fantasie, kritiek of natuur. Romantiek à Biedermeier - zelfgenoegzaam (Burgerlijk) - tevredenheid à Byroniaante - werkelijke onvrede (Baroyaans) (zwarte romantiek) - welfschwerz Realisme (blz. 165): vlucht in kritiek. Onvrede is er de basis van. Liberalisme = Het vrij laten in handelen. Abstract = Expressionisme. Samenvatting 18de Eeuw 1 Tijdsbeeld Men had de overtuiging dat de mensheid eindelijk vanuit het primitieve duister in het licht was getreden. Vol trots noemde men de achttiende eeuw dan ook de eeuw van de Verlichting, de eeuw van het geloof in de vooruitgang. Men vond dat alles uitgelegd kon worden met behulp van de rede, het heldere, kritische en controleerbare verstand (Rationalisme). Men nam geen genoegen meer met de overgeleverde waarheden, maar onderzocht alles met een rede. Men geloofde dat door nauwkeurig waarnemen en door het uitvoeren van wetenschappelijke experimenten steeds meer natuurwetten ontdekt zouden worden (Empirisme). Isaac Newton was een groot geleerde in die tijd. Veel nieuwe kennis werd geïllustreerd in Encyclopedie van Diderot en d Alembert. De verlichte filosofen als Montesquieu en Rousseau pleitten voor een verdeling van de macht en wilde dus dat de koning minder macht kreeg. Ze wilden geen onderscheidt meer in rijk en arm. Vrijheid, gelijkheid en broederschap!! Pagina 1 van 5

2 In 1789 brak de Franse revolutie uit. In 1860 was de afschaffing van slavernij en lijfstraffen. De 18de eeuw wordt ook wel de pruikentijd genoemd, omdat het toen in deftige kringen de gewoonte was een pruik te dragen. In de samenleving van de 18de eeuw ontstond vanuit de drang naar zelfontplooiing een algemene behoefte om zich te verenigen in allerlei genootschappen. Door de uitvinding van landbouwmachines en effectieve verbouwingsmethodes hoefde er niet meer zoveel mensen op het land te werken en moesten veel mensen naar de stad gaan voor werk (urbanisatie). 2 Kunst De verlichting had tot de overtuiging geleid dat kunst de orde en redelijkheid van de schepping moest weerspiegelen. De kunsten werden daarom aan strenge regels voor vorm en inhoud onderworpen (Realisme). Het burgerlijk realisme is een verzamelnaam voor goed gelijkende landschappen, interieurs, stillevens en portretten in de schilderkunst. Het kijken naar vroegere tijden (hoe de klassieken het deden) noemt men het classicisme. Ze waren geïnspireerd door strenge vormvoorschriften; strakke eenvoud, symmetrie, helderheid en regelmaat. De bouwkunst was erg bepaald door de rococostijl (veel toeters en bellen) en het neoclassicisme. De neoklassieke bouwkunst in de 18de eeuw was gebaseerd op die in de klassieke oudheid: met pilaren (zuilen), koepels, bogen en timpanen. Vanaf 1725 komen er voor het eerst ook muziekvoorstellingen voor burgerij in speciaal daarvoor gebouwde concertzalen en kleinere speelruimtes. Drie geniale 18de eeuwse componisten zijn Beethoven, Haydn en Mozart. Ratio betekent gevoel. In het culturele leven ontstonden reacties op de eenzijdige, verstandelijke geest van de Verlichting en de sociale gevolgen daarvan. Niet het verstand, maar het gevoel moest in de kunst een overheersende rol gaan spelen. Individuele kwaliteiten werden belangrijker dan algemene maatstaven. Het ' hart ' van de kunstenaar werd langzaamaan belangrijker dan allerlei voorschriften. Ze gingen meer werken naar het eigen gevoel. Deze tendensen zijn te beschouwen als de 'aanloop' naar de romantiek die zich rond 1800 sterk begon te ontwikkelen. Men spreekt dan ook wel van de vroege romantiek. Sentimentalisme is het overdrijven van gevoeligheid. 3 Literatuur Literatuur was een aangenaam tijdverdrijf voor de maatschappelijke bovenlaag. In hogere kringen was literatuur in verhaal- of gedichtvorm favoriet. Een combinatie van geestigheid, spitsheid en goede smaak. Maar naast de literatuur waren er in de 18de eeuw massa's vlugschriften (pamfletten) voor het publiek. Vluchtschriften waren haastig in elkaar gedraaid en gedrukt, snelgelezen en even vlug weer weggegooid. Het vrouwelijke lezerspubliek groeide alsmaar. De verlichting heeft ook geleid tot nieuwe inzichten over opvoeding, vooral onder invloed van de Franse denker Rousseau. Hij bedacht dat de mens in wezen goed is, maar bedorven wordt door de maatschappij. Kinderen moesten zolang mogelijk kind blijven. Dan zouden ze zich vanzelf ontwikkelen tot goede mensen Pagina 2 van 5

3 à leidde tot eerste jeugdboeken, speciaal voor jongeren geschreven romans en gedichten. In de 18de eeuw werd de literatuur voor een deel beheerst door zogenaamde letterkundige genootschappen, leesgezelschappen of salons. Nil volentibus adrum = niets is moeilijk voor hen die willen. Kunst moest leerzaam zijn en betrekking hebben op de werkelijkheid (à realisme). Proza 1- Tijdschriften uitgegeven om het publiek te bereiken. Het waren interessante verhalen over de alledaagse werkelijkheid (spectatoriale tijdschriften_ spectator=toeschouwer, waarnemer). 2- Het genre van de roman ontstond. De eerste romans werden veelal in briefvorm geschreven en waren aanvankelijk vooral bestemd voor de vrouwelijke middenklasse. 3- Avonturenromans ontstonden in de loop van de tijd, met verzonnen verhalen die werden gepresenteerd als waargebeurd. 4- In het sentimentalisme verschoof het zwaartepunt van het hoofd naar het hart van de verhaalfiguren. Door de grote aandacht voor intieme gevoelens van de verhaalpersonages werd de nadruk gelegd voor latere psychologische romans. Onder invloed van de dichtgenootschappen werd veel poëzie glad en eenvormig door de strakke regels voor vorm en inhoud. De 18de eeuwse poezie bestaat voor een aanzienlijk deel uit moralistische gedichten. Als reactie op de barokke spektakelstukken uit de 17de eeuw kwam het toneel in de 18de eeuw onder invloed van het Franse classicisme. Franse schrijvers zoals Corneille, Racine en Molière fungeerden als voorbeeld en allerlei strakke vormvoorschriften werden haast dwangmatig opgevolgd. Samenvatting 19de Eeuw De overgang van handwerk naar het industriële productieproces met machines werd in gang gezet vanaf 1760 (Industriële revolutie). Aangelokt door de industrialisering trokken vele loonarbeiders naar de steden waar ze in kleine woningen moesten gaan wonen. Tussen de bovenlaag en de onderlaag bevonden zich een redelijk welvarende middengroep van kleine zelfstandige boeren, winkeliers en ambachtslieden. Het gezin werd beschouwd als de hoeksteen van de samenleving. Van emancipatie was nog geen sprake.(àcda) De tweede helft van de 19de eeuw wordt de Victoriaanse tijd genoemd, omdat die samenviel met de regeringsperiode van koningin Victoria van Groot-Brittannië. In die tijd kende ze duidelijke regels. Het was een tijd van grote preutsheid. Vrijheid van meningsuiting, van onderwijs en van geloof werden in de grondwet vastgelegd volgens de ideeen van de Verlichting en de Franse revolutie. Regeringen lieten de fabrikanten en arbeiders gewoon vrij volgens de wet van vraag en aanbod. Alleen het liberalisme bleek alleen een vrijheid voor de economische sterken en leidde tot uitbuiting van de arbeiders. Het werd beter toen ze vakbonden gingen oprichten. Karl Marx richtte in 1861 de Internationale Arbeidersbeweging op. SDAP à wordt PVDA De eerste trein 18 - De eerste metro Pagina 3 van 5

4 Einde van de eeuw - Eerste auto Eerste zweefvlucht zonder klapperende vleugels Eerste films van de broers Lumiere Publiceerde Darwin zijn evolutietheorie. - Huizen met gas, licht en stromend water. 2 Kunst Het leeuwendeel van de schilders aan het begin van de 19de eeuw produceerde nog sfeervolle landschappen en portretten, gemaakt aan de hand van strenge vormvoorschriften van het classicisme uit de 18de eeuw. 1 - Romantiek (onvrede en verzet) Het is een beweging in de beeldende kunst en literatuur die zich afzette tegen het 18de eeuwse geloof in de vooruitgang en deugden van het burgerleven. Politieke, sociale en anti-industriele motieven vormden de voedingsbodem voor het romantische ongenoegen, voor onvrede, afwijzing en verzet. De beweging is een reactie op de eenzijdige, verstandelijke geest van de Verlichting en een verzet tegen het geloof in de technologische vooruitgang. Weltschmerz = Het sombere en pessimistische lijden aan de wereld. Kunst was voor hen een opstand tegen onderdrukking, tegen de maatschappij, de Kerk en God, of een vlucht uit de werkelijkheid. 2 - Realisme Het is een tegenbeweging van de romantiek. 3 - Impressionisme en symbolisme Ze gaven een indruk van wat hen boeide, hun werk was een persoonlijk interpretatie van de werkelijkheid. Kleur werd heel belangrijk Uitvinding van de foto De 19de eeuw was de eeuw van de neostijlen, nieuwe ontwikkeling van de oude stijlen. In Italie, Frankrijk en Duitsland was in de 19de eeuw sprake van een romatische bloeiperiode; Nederland speelde slechts een bescheiden rol. Het was ook de eeuw van de beroemde componisten als Chopin, Liszt, Schubert, Schumann en Verdi. 3 Literatuur Het schrijven en lezen van literatuur bleef in de 19de eeuw een voorrecht van hen die zich die luxe konden veroorloven. De gegoede burgerij. Boeken waren ook erg duur. Lompen papier is papier van oude kleding. Als reactie op de redelijkheid van de verlichte literatuur ontstond rond het begin van de 19de eeuw de beweging van romantiek. Romantici eisten de vrijheid om te leven en te werken naar eigen aard en aanleg. Ze wilde een grotere plaats inruimen voor gevoel, verbeelding en intuïtie. De belangrijkste kenmerken van literaire romantiek zijn: 1 Verzet 2 Humor 3 Liefde voor de natuur Pagina 4 van 5

5 4 Belangstelling voor het verleden 5 Aandacht voor droom en fantasie Er waren ook mensen tegen de romantiek. Ze wensten meer evenwicht tussen verstand en gevoel. De eerste boeken voor kinderen Aan het einde van de 18de eeuw en in de loop van de 19de eeuw begonnen de ideeen over de opvoeding van kinderen te veranderen. Het motto in die tijd was deugdzaamheid wordt beloond. Proza De aandacht voor gedachten en gevoelens werden steeds groter, zo ontstonden er in die tijd psychologische romans. Historische roman Veel schrijvers zochten vanuit onvrede met de maatschappij waarin ze leefden hun toevlucht in het verleden, dat ogenschijnlijk ongecompliceerd was en gemakkelijk geïdealiseerd kon worden. De franse schrijvers Victor Hugo en de Brit Sir Walter Scott hebben beroemde historische romans geschreven die nog steeds de moeite van het lezen waard zijn. Realisme De romantische aandacht voor sociale verhoudingen leidde onder andere tot realistische romans. Naturalisme Naturalisme is een extreme variant van het realisme. De romans van Emile Zola waren revolutionair. Er sprak een behoefte aan absolute waarheid. De idee dat de mens bepaald is door erfelijke eigenschappen, milieu en omstandigheden (determinisme/sorteren): race, milieu et moment. Pagina 5 van 5