Statenvoorstel nr. PS/2010/359

Transcriptie

1 Statenvoorstel nr. PS/2010/359 Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. Datum GS-kenmerk Inlichtingen bij 20 april / dhr. L. de Jong, telefoon Aan Provinciale Staten Onderwerp Vaststelling Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o.; uitwerking Omgevingsvisie Bijlagen I. Ontwerpbesluit nr. PS/2010/359 (bijgevoegd) II. Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. (te raadplegen via onder het bovengenoemde PS-kenmerk en ligt ter inzage in het informatiecentrum) III. Reactienota met de wijzigingen zoals opgenomen in de Ruimtelijke visie (te raadplegen via onder het bovengenoemde PS-kenmerk en ligt ter inzage in het informatiecentrum) IV. Bestuursovereenkomst Gebiedsontwikkeling Vliegveld Twente en Bestuursovereenkomst Vliegveld Twente (te raadplegen via onder het bovengenoemde PSkenmerk en ligt ter inzage in het informatiecentrum) Samenvatting van het voorgestelde besluit Provinciale Staten stellen de provinciale ruimtelijke visie vast voor de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. Het provinciaal bestuur kiest voor de benutting van kansen op economische ontwikkeling door zich in te zetten voor een doorstart van vliegveld Twente als burgerluchthaven: niet als doel, maar als middel ter versterking van de economie in de regio. De kwaliteit van het gebied wordt verder ontwikkeld door herstructurering van de waterhuishouding in samenhang met uitbreiding tot een robuustere groen-blauwe hoofdstructuur aan de zuidkant met 170 ha, Aansluitend aan de luchthaven biedt het gebied ruimte voor vestiging van luchthavengebonden bedrijvigheid. Daarnaast is er ruimte voor kleinschalige bedrijvigheid, voor voorzieningen op het gebied van leisure op een Twentse schaal en voor enige woningbouw. De provincie zet zich in voor versnelde realisering van de EHS, los van de luchthavenexploitatie. Provinciale Staten besluiten 15,6 mln beschikbaar te stellen ter uitvoering van hun besluit tot versnelde realisering van ecologische hoofdstructuur die wordt gekoppeld aan de versterking van de wateropgave in het gebied en het inzetten op de realisering van leisure op Twentse schaal. In twee bestuursovereenkomsten zijn met het Rijk en de gemeente Enschede afspraken gemaakt over de uitvoering van de gebiedsontwikkeling. Met het Rijk is afgesproken dat provincie en gemeente de rijksgronden kopen voor 29,8 mln. Verder zijn afspraken gemaakt over de verantwoordelijkheid van het Rijk voor bodemsanering en munitieopruiming en over de verdere rol van het Rijk bij de gebiedsontwikkeling. De provincie Overijssel en de gemeente Enschede participeren samen in de gebiedsontwikkeling.

2 1. Inleiding en probleemstelling 1.1 Proces van gebiedsontwikkeling Vanaf 2007 werkt de provincie samen met het Rijk en de gemeente Enschede aan een visie op de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. Een groot aantal maatschappelijke organisaties is bij dat proces betrokken en heeft daarin meegedacht. In de voorgaande fase zijn conform uw opdracht twee vlekkenplannen voor het gebied van luchthaven Twente uitgewerkt tot twee structuurvisies. Waarbij het alternatief De Twentse Basis van Stichting Alternatief Vliegveld Twente is betrokken. Met het Rijk en B&W van Enschede hebben wij in juni 2009 een voorkeur uitgesproken voor Structuurvisie B. Na de ter visie legging van de Structuurvisies en het MER, zes informatieavonden in het gebied, advisering door PCFL en commissie MER en beoordeling van de ingediende zienswijzen hebben wij u in oktober 2009 voorgesteld Structuurvisie B vast te stellen. De regering onderschreef in een brief aan de Tweede Kamer op 11 december 2009 onze keuze. De gemeenteraad van Enschede stelde op 14 december 2009 Structuurvisie (gewijzigd) vast. Op 16 december 2009 hebt u ons voorstel tot vaststelling van deze Structuurvisie verworpen. Daaropvolgend overleg tussen de drie coalitiefracties van CDA, PvdA en VVD heeft geleid tot een brief met bijlage aan uw staten en aan ons College. Uw staten hebben vervolgens op 10 februari jl. de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz aangenomen over Vervolg Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. In de motie hebt u ons gevraagd aan PS kenbaar te maken hoe het gestelde in deze brief en bijlage wordt beoordeeld, op welke wijze dit zal worden gerealiseerd, hoe wij procedureel het vervolg vorm willen geven en daarbij aandacht te geven aan de rol van PS. In onze brief d.d. 9 maart jl. hebben wij u in procesmatige zin onze reactie gegeven en het door ons voorgenomen vervolgproces geschetst. Wij hebben de voorbereiding aangekondigd van een ruimtelijke visie voor de gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. Op deze brief is op 24 maart in de commissie Ruimte, Water en Duurzaamheid overwegend instemmend gereageerd. 1.2 Ontwikkeling Rijksbeleid In de Luchtvaartnota van april 2009 heeft de regering haar standpunt opgenomen dat vliegveld Twente een luchthavenfunctie dient te behouden voor burgerluchtvaart. Luchthaven Twente is van nationale betekenis; het Rijk is daardoor op grond van de Wet Luchtvaart (waar RBML vanaf deel van uitmaakt) bevoegd gezag voor de opstelling van een luchthavenbesluit. Het Rijk is echter niet van plan structureel financieel bij te dragen in de exploitatie van de luchthaven. Op advies van de Alderstafel rond Schiphol vindt onderzoek plaats naar de uitplaatsing van vluchten per jaar van Schiphol naar de vliegvelden Eindhoven en Lelystad. Ook voor het overleg rond Eindhoven en Lelystad zijn Alderstafels in het leven geroepen. Eindhoven is, zoals Twente in het verleden, een militaire luchthaven met medegebruik voor burgerluchtvaart. Aangezien de milieuruimte rond vliegveld Eindhoven beperkt is wordt onderzocht of toename van burgervliegverkeer kan worden opgevangen door verplaatsing van militaire vluchten naar elders. Twente is één van de luchthavens die in aanmerking komt om periodiek militaire vluchten op te vangen. De behandeling van de Luchtvaartnota en van het verwachte advies van Alders met betrekking tot Eindhoven heeft de Tweede Kamer doorgeschoven tot na de verkiezingen. Op 31 maart 2010 is de Crisis- en herstelwet in werking getreden. De ontwikkeling van luchthaven Twente is één van de projecten die onder deze wet valt. Dat biedt goede mogelijkheden om de gebiedsontwikkeling te versnellen door dubbele procedures te vermijden. Wij zullen van de procedurele versnellingsmogelijkheden die de wet nu biedt op een zorgvuldige wijze gebruik maken; we zullen blijven zorgen voor voldoende mogelijkheden voor overleg en inspraak. 1.3 De kaders voor de ruimtelijke visie In de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz van 10 februari jl. hebt u kaders aangegeven voor de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente. Die kaders betreffen de benutting van de mogelijkheden van gebied luchthaven Twente zowel voor economische ontwikkeling als voor natuur en landschap; de deelname van de provincie, samen met partners, aan de gebiedsontwikkeling en richting geven aan de luchthavenontwikkeling; de verkrijging van de grondeigendom; 2 Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T

3 het starten van een entiteit, samen met Enschede, die kan optreden als gebiedsregisseur; benutten van en inspelen op de kwaliteiten van het gebied als onderdeel van het kleinschalige karakter van het Twentse landschap met een sturende en bewakende rol voor de gebiedsregisseur; daarbij nadrukkelijk aan te sluiten bij de uitgangspunten van de Omgevingsvisie; terughoudend omgaan met het toevoegen van nieuwe infrastructuur; realisering van EHS, landschap en waterhuishouding zo snel mogelijk ter hand te nemen en af te ronden onafhankelijk van de uitkomst van de tender of een succesvolle luchthavenexploitatie; leisure qua omvang in te vullen op Twentse schaal; geen onderdeel van luchthaventender afstemming van de ontwikkeling van de economische potenties met de ontwikkeling van de Innovatiedriehoek; benutting van de landingsbaan als burgerluchthaven opvatten als een kans, als een middel tot economische ontwikkeling; streven naar succesvolle tender voor de luchthavenontwikkeling; verkleining van de geluidscontour tot 8 km 2 met een buffer tot 10,6 km 2 uit oogpunt van welzijn en volksgezondheid; militair medegebruik is mogelijk als het de exploiteerbaarheid van de luchthaven vergroot en economische ontwikkeling niet in de weg zit; opnieuw afweging maken waar militair medegebruik de 8 km 2 -contour overschrijdt. Wij hebben deze kaders als uitgangspunt genomen voor de opstelling van de Ruimtelijke visie voor de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. Zoals door u gevraagd hebben wij daarover overleg gevoerd met het Rijk en met de gemeente Enschede. We hebben ook rekening gehouden met eerder door u genomen besluiten in relatie tot de gebiedsontwikkeling. Wij verwijzen in dit verband naar de motie Antuma Dalhuisen van november 2008 met uitgangspunten voor de uitwerking van vlekkenplan B en de eerdere besluitvorming van uw Staten over de alternatieven en de vlekkenplannen. Met dit voorstel leggen wij de Ruimtelijke visie voor de Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. als uitwerking van de Omgevingsvisie ter vaststelling aan u voor. In dit voorstel gaan we nader in op de hoofdlijnen van de provinciale visie. We staan stil bij een aantal uitvoerings- en financiële aspecten naar aanleiding van de uitspraken in uw motie. En we bespreken de uitvoering van de ruimtelijke visie, waarin de beide gesloten bestuursovereenkomsten een centrale rol spelen. 2. Overwegingen 2.1 De ruimtelijke visie Het gebied van de luchthaven Twente is in meerdere opzichten bijzonder. Door menselijk ingrijpen is een landschap ontstaan met een buitengewoon interessant contrast tussen de grote schaal van het luchthaventerrein en het omringende kleinschalige essenlandschap met zijn houtwallen en bospercelen. De waterafvoer van de Lonnekerberg is door omvangrijke drainage ver af komen te staan van de natuurlijke situatie. Het gebied is dun bebouwd gebleven; de bebouwing die er staat is door functie en vormgeving echter cultuurhistorisch vaak interessant. De omvangrijke luchthaveninfrastructuur is een waardevol element in het geheel. Het gebied zelf ligt strategisch, tussen de grote Twentse steden en aan internationale infrastructuur. Over dit gebied met deze bijzondere kenmerken gaat de ruimtelijke visie Luchthaven Twente en omgeving. De Omgevingsvisie is bepalend voor de provinciale ruimtelijke visie. De inzet is de ontwikkeling van een vitale samenleving in een mooi en vitaal landschap. De opgaven en kansen die de Omgevingsvisie schetst voor de fysieke leefomgeving in Overijssel drukken hun stempel op de visie voor het gebied van de luchthaven Twente. De gebiedsontwikkeling staat in het teken van de bijdrage aan de economische ontwikkeling van Twente en de ontwikkeling van de kwaliteiten van natuur en landschap. Door te kiezen voor een ruimtelijke visie als uitwerking van de Omgevingsvisie bewerkstelligen we dat het generieke beleid voor de fysieke leefomgeving zoals beschreven in de Omgevingsvisie ook expliciet van kracht is voor de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. We sluiten daarbij aan op uw motie. De Uitwerking is, evenals de Omgevingsvisie zelf, een structuurvisie krachtens de Wet ruimtelijke ordening. De Uitwerking is kaderstellend voor detaillering in verdere plannen. Als structuurvisie bindt ze het provinciaal bestuur, hetgeen in Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T 3

4 dit geval bijzondere betekenis heeft nu de provincie (beoogd) grondeigenaar en rechtstreeks partner is in de uitvoering van de gebiedsontwikkeling. 2.2 Hoofdlijnen van de gebiedsontwikkeling De gebiedsontwikkeling wordt gebaseerd op twee krachtige pijlers. De luchthaveninfrastructuur wordt maximaal benut ten behoeve van de economische ontwikkeling van Twente. Binnen de Innovatiedriehoek, waarvan naast het luchthavengebied ook Kennispark en CST/Hart van Zuid deel uitmaken, versterken de functies elkaar. Met Innovatiedriehoek als een geheel wordt een economische en maatschappelijke ontwikkeling op gang gebracht die in Oost Nederland voor de lange termijn toonaangevend zal zijn. De economische potentie van het gebied wordt benut door te streven naar heropening van vliegveld Twente als burgerluchthaven. De luchthavenontwikkeling is, binnen de gebiedsontwikkeling, geen doel maar een middel ter versterking van de economie van de regio. De luchthaven kan geleidelijk groeien en tegen 2030 omstreeks 1,2 miljoen passagiers per jaar verwerken, deels voor zakelijke en deels voor recreatieve vluchten. De luchthaven zal verder een functie krijgen voor general aviation en in beperkte mate voor vrachtvervoer. Op het terrein van de luchthaven wordt aan de noordzijde ruimte gecreëerd voor de vestiging van bedrijven en dienstverlening die op de luchthavenfunctie zijn georiënteerd. Leisurefuncties zijn mogelijk op Twentse schaal. De tweede pijler voor de gebiedsontwikkeling is de versterking van de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteit van het gebied. De waterhuishouding wordt geherstructureerd, beeklopen worden opnieuw uitgegraven. Het gebied ten zuiden van de startbaan krijgt een natuurfunctie. De hekken worden er verwijderd, het gebied gaat deel uitmaken van de grotere en robuustere ecologische hoofdstructuur tussen Lonnekerberg en de landgoederen van Driene. De ecologische verbinding tussen de natuurgebieden bij de Lonnekerberg en de landgoederen ten noordwesten van het Vliegveld wordt versterkt. Tot nu toe liep deze verbinding alleen via een flessenhals bij de Jufferenbeek. Aan de noord en oostkant van het vliegveld worden enkele gebiedjes uit de EHS gehaald om de luchthavenontwikkeling volgens plan mogelijk te maken. Een deel hiervan had in het bestemmingsplan al de bestemming luchtvaartterrein. Compensatie vindt ruimschoots plaats elders op het luchthaventerrein. De groen-blauwe hoofdstructuur wordt aan de zuidkant met 170 ha uitgebreid, waarvan circa 44 ha buiten de rijkseigendomsgrens ligt. Circa 40 ha zal geen deel meer uitmaken van de groenblauwe hoofdstructuur. Per saldo wordt de EHS met circa 130 ha vergroot. De landschappelijke karakteristiek van het gebied wordt versterkt. Er ontstaan mogelijkheden voor recreatief medegebruik. Met deze ontwikkeling wordt een geweldige impuls gegeven aan een robuuste invulling van de groene en blauwe hoofdstructuur in dit deel van Twente. Naar aanleiding van het amendement dat de raad van Enschede heeft aangenomen krijgt de munitiebunkerstrip een functie primair gericht op de bescherming van de aanwezige landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische kwaliteiten. De karakteristieke bunkers worden gehandhaafd, verdichting van bebouwing is beperkt mogelijk. Om de bunkers een economische functie te laten behouden brengen we het gebied, anders dan het amendement vroeg, niet in de ecologische hoofdstructuur. Het beleid binnen de EHS is namelijk gericht op natuurontwikkeling en met dat beleid is onverenigbaar de ontwikkeling van economische functies, ook niet op beperkte schaal, zoals wel wordt voorgestaan. De ruimtelijke visie voorziet op een aantal andere locaties in enige verdichting van de aanwezige bebouwing, soms met functies als kleinschalige bedrijven, dienstverlening of leisure, soms met een woonfunctie. Bij Zuidkamp ligt een grotere woonlocatie die wat betreft woonkwaliteit zal aansluiten bij de Enschedese woonuitbreiding t Vaneker. De gebiedsontwikkeling en in het bijzonder de luchthavenontwikkeling wordt wat ons betreft een aansprekend voorbeeld van duurzaamheid. De ontsluiting en inrichting van het gebied, het materiaalgebruik, de energievoorziening, op veel terreinen zijn duurzame oplossingen denkbaar. Wij hebben de ambitie om daar maximaal gebruik van te maken. Bij de ontsluiting van de luchthaven is realisering van goed openbaar vervoer van groot belang. Voor een hoogwaardige ontsluiting voor autoverkeer en openbaar vervoer moet de capaciteit en doorstroming van de huidige Vliegveldstraat (N 737) worden verbeterd. Een directe aansluiting voor autoverkeer op de hoofdinfrastructuur wordt vanuit een visie op bereikbaarheid (OV en wegbereikbaarheid) onderzocht door de Regio Twente. Dit is een belangrijke bouwsteen voor de integrale afweging die wordt meegenomen in de studie A1 zone. De visie voorziet geen doorgaande autoverbindingen door het gebied. 4 Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T

5 Wij zullen ons er voor inspannen dat de geluidcontour, die te zijner tijd door het Rijk in een Luchthavenbesluit zal worden vastgelegd, een omvang van 8 km 2 niet te boven gaat. Uit oogpunt van gezondheid en welzijn nemen we een buffer van 10,6 km 2 in het provinciaal beleid op (waar binnen de geluidcontour is gelegen). Binnen de geluidcontour en binnen die buffer wordt de realisering van geluidgevoelige functies als woningen, scholen, ziekenhuizen, zorginstellingen en dergelijke anders dan ter vervanging van al bestaande functies uitgesloten. Het positieve effect van deze nieuwe contouren zal het meest merkbaar zijn in Oldenzaal. Nu al wordt de ontwikkeling van enkele tientallen projecten gehinderd door de geldende militaire geluidcontour van vliegveld Twente die een omvang heeft van ca. 38 km 2. Uit overleg met de gemeente Oldenzaal is gebleken, dat de nu voorgestelde buffer nog voor één potentiële herstructureringslocatie in Oldenzaal belemmeringen oplevert; wij vinden dat aanvaardbaar en oplosbaar. Wij overleggen met het Rijk om voor de overige ontwikkelingslocaties in Oldenzaal de weg vrij te maken door middel van ontheffingen van de geldende militaire geluidcontour vooruitlopend op het nieuwe Luchthavenbesluit. Aan de hand daarvan bezien we of het noodzakelijk is de geluidcontour en de buffer alvast op te nemen in de Omgevingsverordening. 2.3 Effecten van de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz Geluidcontour en militair medegebruik In de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz hebt u ons gevraagd samen met de gemeente Enschede in overleg te treden met het rijk om de ruimtelijke reservering van de burgerluchthaven Twente terug te brengen tot 8 km 2. Verder hebt u gevraagd samen met het rijk en de gemeente Enschede te bewerkstelligen dat voor de start van de vervolgprocedure helderheid ontstaat of en hoe de overloop van Schiphol en/of militair medegebruik eventueel invulling kan krijgen onder de voorwaarden zoals verwoord in deze brief. In de ruimtelijke visie hebben wij het door uw staten in de motie verwoorde standpunt opgenomen. Wat ons betreft is dat de inzet en de randvoorwaarde bij de verdere luchthavenontwikkeling. Wij zijn met het Rijk in gesprek over de implicaties van de motie en de opvatting van het Rijk. Onze inzet is voor de zomer duidelijkheid te krijgen over de opvattingen van het Rijk ten aanzien van militair medegebruik, over de mogelijke consequenties voor de geluidcontour en over de financiële bijdrage die er mee gemoeid is. Mochten tijdens het overleg inzichten ontstaan die afwijken van onze uitgangspunten dan komen wij daar bij u op terug. Potentiële passagiersaantallen U hebt in de motie gevraagd op korte termijn de bandbreedtes van potentiële passagiersaantallen inzichtelijk te maken en te beoordelen of op grond hiervan kan worden geconcludeerd dat op voorhand een kansrijke tender onhaalbaar kan worden geacht. Wij hebben u met onze brief van 9 maart jl. een overzicht gestuurd van de bandbreedtes in de berekening van mogelijke passagiersaantallen op basis van de beschikbare rapporten van LEK, Engelfriet & Del Canjo en SEO. Met de gegevens en veronderstellingen die daarin worden gehanteerd laat zich berekenen hoe de prognose van passagiersaantallen kan variëren. Op grond daarvan hebben wij vastgesteld dat verwachtingen sterk uiteen kunnen lopen. Wij zien in die berekende bandbreedte geen aanknopingspunten om een tender voor de luchthavenexploitatie bij voorbaat kansloos te achten. Wij vinden onze verwachting, dat een passagiersaantal van 1,2 miljoen in 2030 haalbaar is een voorzichtige en, realistische inschatting en houden daar voorshands aan vast. Zoals we u op 9 maart schreven vinden we dat de uitkomsten van de tender moeten laten zien of er een kansrijk perspectief is voor de luchthavenexploitatie. Leisure Op uw verzoek hebben wij in kaart gebracht welke werkgelegenheids- en financiële effecten leisure op Twentse schaal heeft ten opzichte van het PS-voorstel. Verder hebben we samen met Enschede en het Rijk nagegaan of het noodzakelijk is voorstellen aan u te doen hoe deze effecten kunnen worden weggenomen. In ons eerdere voorstel was aansluitend aan het platform van de luchthaven de mogelijkheid opgenomen om een grootschalige leisurevoorziening te realiseren met bijbehorende parkeergelegenheid (in gecombineerd gebruik met parkeren voor de luchthaven). Op deze locatie kunnen we ons leisure voorstellen op de Twentse schaal. Initiatieven zullen in dit verband moeten aansluiten bij de ontwikkelingen in de omgeving en de nagestreefde ruimtelijke kwaliteit. In dat geval worden naar schatting 100 arbeidsplaatsen minder gerealiseerd. Het totale aantal arbeidsplaatsen komt daarmee op zo n à i.p.v. de waarmee in de oorspronkelijke structuurvisie is gerekend. In de ruimtelijke visie hebben wij uw opvatting met betrekking tot leisure op Twentse schaal overgenomen en in kwalitatieve zin ingevuld. Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T 5

6 De nu voorliggende visie heeft in vergelijking tot de in december aan u voorgelegde structuurvisie zowel gevolgen voor de berekende grondexploitatie als voor de tender. De genoemde bedragen zijn, tenzij anders vermeld, uitgedrukt in een netto contante waarde per Het realiseren van leisure op een Twentse schaal in plaats van grootschalige leisure heeft door een daling van het uitgeefbaar terrein en daarmee de grondopbrengst een beperkt nadeel op de grondexploitatie van ca. 0,7 mln. Voor de tender is het rechtstreekse effect nagenoeg budgettair neutraal, maar indirect ontstaat toch een nadelig effect doordat de parkeeropbrengst die aan de tender was toegerekend lager zal uitvallen. Bij een halvering van het verwachte aantal bezoekers bedraagt het nadelig effect 1,6 mln. EHS Wij hebben naar aanleiding van de motie onderzocht welke publieke belangen zijn verbonden met snelle realisering van EHS, landschap en waterhuishouding en hoe die kunnen worden geborgd (in bestemming of geld). De realisering van een robuuste Groene en Blauwe hoofdstructuur is één van de hoofddoelen voor de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. We doen dat in de vorm van een strategische uitbreiding van de EHS in samenhang met een omvangrijke verbetering van de waterhuishouding inclusief beekherstel. Wij zijn met u overtuigd van de grote maatschappelijke meerwaarde om al op betrekkelijk korte termijn in dit deel van het gebied natuur, waterhuishouding en landschap opnieuw in te richten, daarmee uitvoering te kunnen geven aan de natuurdoelen voor het gebied en van het resultaat te kunnen genieten. Zolang de realisering afhankelijk is van de luchthavenexploitatie blijven er onzekerheden over het tijdstip waarop met de daadwerkelijke realisering kan worden begonnen. Voor een evenwichtige gebiedsontwikkeling is het eveneens beter wanneer op de beide hiervoor geschetste pijlers tegelijkertijd voortgang kan worden gemaakt. Snelle realisering van de EHS betekent dat de luchthaven niet meer vanuit de huidige terminal in gebruik kan worden genomen. De hekken worden verplaatst, de gebouwen, de daaromheen gelegen infrastructuur, het platform en de taxibanen worden voor zover nodig gesloopt. Eerder dan verwacht zal daardoor aan de noordzijde moeten worden voorzien in luchthaveninfrastructuur, in ontsluiting en in gebouwen. Op het moment dat de luchthaventender met succes wordt afgerond dient aan de noordzijde van het gebied vervangende infrastructuur te worden gerealiseerd. Tevens moet op dat moment worden voorzien in ontsluiting en parkeeraccommodatie. In principe zijn daarvoor twee mogelijkheden: met de luchthavenexploitant wordt afgesproken dat hijzelf de nodige voorzieningen treft, of de aanbestedende partijen, i.c. provincie en gemeente, zorgen in een vorm van voorfinanciering voor de noodzakelijke voorzieningen. Versnelde realisering van de EHS heeft ten gevolge van renteverliezen een negatief effect op de grondexploitatie. Dit hangt samen met het eerder dan gepland slopen en bouwrijp maken. Het nadelig effect voor de grondexploitatie is 1,1 mln. Een ander financieel effect hiervan is dat veel eerder dan voorzien nieuwe luchthaveninfrastructuur aan de noordzijde van het gebied (zoals platformen, terminal, verkeerstoren, parkeerterreinen, serviceweg e.d.) moet worden gerealiseerd. Het daarmee samenhangend nadelig effect bestaat uit rentenadeel ten gevolge van vervroegde investeringen en uit verslechtering van de free cash flow (het saldo van de in- en uitgaande kasstromen) in de aanvangsjaren. Ten opzichte van de oorspronkelijke businesscase van de luchthavenexploitatie bedraagt het nadelig effect 10 mln. Tot nu toe hielden we rekening met realisering van de EHS na Binnen het PMJP zijn binnen de tranche geen middelen meer beschikbaar. Bij versnelling van de EHS zal vóór ,7 mln beschikbaar moeten komen ten behoeve van grondverwerving en inrichting. De rentelast voor dat bedrag kan worden bepaald op 0,8 mln. 6 Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T

7 Samenvattend overzicht financiële effecten (bedragen in NCW ) grondexploitatie kleinschalige i.p.v. grootschalige leisure 0,7 mln versneld realiseren EHS 1,1 mln totaal negatief effect grondexploitatie tender leisure buiten de tender laten 0,0 lagere parkeeropbrengst tgv leisure op Twentse schaal 1,6 mln negatief effect rente en cash flow tgv versnelde realisering EHS 10,0 mln totaal negatief effect tender totaal 1,8 mln 11,6 mln ,4 mln aankoop EHS versnelde aankoop en inrichting EHS 5,7 mln (middelen na 2013 beschikbaar) Voorstel compensatie effecten In de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz hebt u ons gevraagd hoe wij uw opvattingen, zoals verwoord in de motie, zullen realiseren, hoe de financiële effecten van uw keuze voor leisure op Twentse schaal en voor het buiten de luchthaventender plaatsen van leisure kunnen worden weggenomen. En hoe de publieke belangen kunnen worden geborgd die verbonden zijn met snelle realisering van EHS, landschap en waterhuishouding. Wij stellen u voor deze effecten van in totaal 15,6 mln op de volgende manier te compenseren: 1. t.b.v. de uitvoering van de tender in 2011 een bijdrage van 13 mln. (= 11,6 mln herrekend naar Netto Contante Waarde ) beschikbaar te stellen ten behoeve van compensatie van de rente- en cash flow nadelen voortvloeiende uit de vervroegde investeringen in de airport en airside, een bedrag dat tot maximaal 6,5 mln kan worden terugverdiend uit de erfpacht; 2. op basis van het Besluit Begroting en verslaglegging BV voor het nadelig effect op de grondexploitatie een voorziening te treffen van 1,8 mln. En dit bedrag te betrekken bij een aan PS nog aan te bieden voorstel tot instelling van een Voorziening exploitatieresultaten gebiedsexploitaties; 3. de t.o.v. de oorspronkelijke programmering van de EHS met 2,5 jaar naar voren halen van investeringen in de EHS, resulterend in ,-- rentelasten waarvan wordt voorgesteld die ten laste van de provinciale middelen te laten komen. De financiële bijdrage die wij voorstellen komt rechtstreeks voort uit de keuze voor een snelle realisering van een robuustere EHS met een belangrijke wateropgave en kwalitatief aantrekkelijke voorzieningen. Het is daarmee een wezenlijke investering in de gebiedsontwikkeling op deze strategische locatie in Twente. Er is derhalve geen sprake van een bijdrage in de exploitatie van de luchthaven waarop de motie Welten Weijnen van februari 2005 betrekking had. De inzet van de voorgestelde compensaties zal, met name waar het de tender betreft, moeten passen binnen geldende (Europese) wet- en regelgeving. Voor de start van de aanbesteding zal daarover duidelijkheid moeten worden geboden. Op dit moment staat niet vast of en op welke wijze en welke omvang het Rijk na 2013 financiële middelen beschikbaar stelt voor aankoop en inrichting van de EHS. Indien het Rijk als gevolg van de brede herwaardering o.a. de thans nog voorziene middelen voor aankoop en financiering van EHS na 2013 niet c.q. minder beschikbaar stelt zijn wij voornemens een brede herprioritering uit te voeren zowel binnen als tussen de begrotingsprogramma s, waarbij inzet van eigen middelen niet is uitgesloten. De compensatieuitgaven die samenhangen met de luchthavenontwikkeling zullen pas worden gedaan na een succesvolle afronding van de tender. Indien u met dit voorstel instemt, zullen we deze beslissing meenemen in de Perspectiefnota Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T 7

8 2.4 Gevoerd overleg Wij hebben in de afgelopen tijd overleg gevoerd met de gemeente Enschede en met het Rijk. Met beide partners hebben wij de kaders besproken zoals die zijn gesteld in de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz en de wijze waarop deze in de provinciale ruimtelijke visie tot uitgangspunt zijn genomen. We zijn gezamenlijk tot de conclusie gekomen dat de provinciale ruimtelijke visie uitvoerbaar is en niet strijdig met de opvattingen van de gemeente en het Rijk. We hebben de besturen van de omliggende gemeenten en het waterschap (WEHOLD) geïnformeerd over de concept ruimtelijke visie. De in het verleden betrokken maatschappelijke organisaties, die deelnamen in het voormalige Maatschappelijk Platform, zijn door ons tijdens een inloopbijeenkomst op 28 april geïnformeerd. Op die dag hebben we ook een informerend gesprek met de besturen van de meest betrokken Duitse grensgemeenten gehad. 2.5 Reactienota De Ruimtelijke visie die wij nu aan u ter vaststelling voorleggen heeft ook gevolgen voor de eerder door ons vastgestelde Reactienota op de zienswijzen die waren ingebracht tegen de Structuurvisies A en B. De wijzigingen hebben wij aangegeven in hoofdstuk Uitvoering van de ruimtelijke visie Tegelijk met ons voorstel, in oktober 2009, tot vaststelling van Structuurvisie B hebben wij u voorgesteld in te stemmen met het besluit van ons college de bestuursovereenkomst Gebiedsontwikkeling Vliegveld Twente tussen Rijk, provincie en gemeente Enschede en de bestuursovereenkomst Vliegveld Twente tussen provincie en gemeente Enschede aan te gaan. Dit voorstel is op 16 december niet meer in stemming gebracht. Door de verwerping van het eerste voorstel konden de beide bestuursovereenkomsten niet meer ongewijzigd in stand blijven. Wij hebben met de gemeente Enschede en het Rijk afspraken gemaakt over de wijziging van beide overeenkomsten zodanig dat ze (mede) dienen ter realisering van de provinciale ruimtelijke visie. Wij leggen de beide overeenkomsten nu opnieuw aan u voor. Beide overeenkomsten samen geven duidelijkheid over de financiële gevolgen voor de provincie bij vaststelling van de ruimtelijke visie. Ze bepalen tevens in hoofdlijnen de uitgangspositie en de onderlinge verhoudingen voor de partijen bij de voortzetting van de gebiedsontwikkeling. Ze vormen daarom een noodzakelijk sluitstuk bij het besluit tot vaststelling. In de overeenkomst met het Rijk hebben we afgesproken dat de provincie Overijssel en de gemeente Enschede samen per de rijksgronden op het luchthaventerrein en de opstallen kopen voor een bedrag van 29,8 mln, te betalen op Het Rijk is tot 10 jaar na grondoverdracht verantwoordelijk voor de bodemsanering zodanig dat de in de structuurvisies van provincie en gemeente voorziene functies kunnen worden gerealiseerd. Over de wijze van uitvoering is nog overleg met het Rijk gaande. Ook voor munitiedetectie en opruiming ligt de verantwoordelijkheid bij het Rijk, op plekken waar nu (nog) niet kan worden gedetecteerd tot In de overeenkomst zijn ook afspraken gemaakt over de inspanningen van partijen ten behoeve van de gebiedsontwikkeling. Het Rijk ondersteunt de gebiedsontwikkeling, maar participeert niet. Het Rijk investeert 3 mln in luchthaveninfrastructuur (waaronder begrepen de recent reeds geïnvesteerde 1,2 mln) onder voorwaarde van een snelle en succesvolle aanbesteding, de regio verplicht zich tot een investering van 3 mln in de luchthaveninfrastructuur. Het is partijen duidelijk dat de provincie daaraan niet meebetaald. Aanvullend op de overeenkomst met het Rijk hebben provincie Overijssel en gemeente Enschede als kopende partijen basisafspraken gemaakt over hun onderlinge verhouding en wijze van samenwerken. De kosten van de grondaankoop worden door provincie en Enschede samen op basis gedragen. Hiermee worden zowel de baten als de risico s gelijkelijk over de beide partijen verdeeld. Beide gewijzigde overeenkomsten worden u zo spoedig mogelijk nagezonden. De overeenkomst met de gemeente Enschede wordt op korte termijn geconcretiseerd in een samenwerkingsovereenkomst. Onderdeel daarvan is een juridische regeling waaronder onze samenwerking publiekrechtelijk en privaatrechtelijk zijn beslag krijgt. De gedachten gaan uit naar een Gemeenschappelijke Regeling (GR), zoals bijvoorbeeld ook voor het XL Businesspark Twente is overeengekomen. Onder die GR zal een Grondexploitatiemaatschappij (GEM) functioneren. 8 Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T

9 Deze kan onder meer: * namens provincie en gemeente grondeigendom beheren; * beheer en onderhoud van het gebied regelen; * planvoorbereiding voor de gebiedsontwikkeling doen; * uitvoering organiseren en begeleiden. Deze GEM gaat zo de rol van gebiedsregisseur invullen. Vanzelfsprekend binnen de kaders en instructies die het bedrijf van het bestuur krijgt. We komen hierop binnenkort in een Statenvoorstel bij u terug. 2.7 Risico s Het Rijk neemt tot 2020 de verantwoordelijkheid voor bodemsanering naar het niveau dat voor realisering van de ruimtelijke visie noodzakelijk is. Het risico dat voor de nieuwe grondeigenaren blijft is de situatie dat bij nader inzien een andere functie wordt gerealiseerd dan in de visie nu is voorzien, die zwaardere sanering noodzakelijk maakt. Dit zal dan onderdeel moeten uitmaken van de afweging op dat moment. Het Rijk is daarnaast op basis van de overeenkomst verantwoordelijk voor detectie en ruiming van oefenmunitie en van afwerpmunitie boven 100 lb (boven 20 lb in gebieden waar grondwerkzaamheden plaats vinden) tot Er blijft voor de grondeigenaren een beperkt risico voor afwerpmunitie onder 20 lb en voor afwerpmunitie na Ook is er nog het risico dat de gebiedsontwikkeling ernstig vertraagt of zelfs geheel stagneert, bijvoorbeeld door het uitblijven van een luchthavenexploitant, vertragen of mislukken van de uitgifte van bedrijfsterrein aan luchtvaart-georiënteerde bedrijven, stagnatie in woningbouw of procesvertraging bijvoorbeeld ten gevolge van slepende procedures. Alle bovengenoemde risico s zijn op basis van de bestuursovereenkomst tussen Rijk, gemeente Enschede en provincie geactualiseerd en gekwantificeerd. Rekening houdend met de gebruikelijke zekerheid van 90% is het risico voor de voorgenomen gebiedsontwikkeling berekend op 12,4 mln. Dat risico zal worden gedragen door de op te richten grondexploitatiemaatschappij, waarin gemeente Enschede en provincie ieder voor 50% deelnemen. Dit risico zal nadat de grond aan gemeente en provincie is overgedragen (naar verwachting ) voor 50% (deel van de provincie) worden toegevoegd aan alle in kaart gebrachte risico s van de provincie Overijssel. Hiermee wordt de afdekking van dit risico opgevangen in het weerstandsvermogen van de provincie. Deze aanpassing past binnen de afgesproken weerstandscapaciteit; een afzonderlijke voorziening vinden we niet noodzakelijk. 2.8 Tender Wij vinden het met u van belang dat de luchthaventender een succesvol verloop heeft. Met de gemeente Enschede en met het Rijk overleggen we over de voorwaarden die daarvoor nodig zijn. Bij de aanbesteding is het onze inzet om door middel van een openbare aanbesteding de internationale kennis en ervaring rond de exploitatie van luchthavens te kunnen mobiliseren. Iedere gegadigde kan daarop in principe inschrijven, al zullen we tevoren wel een aantal eisen formuleren als het gaat om ervaring en reputatie. Het voeren van een concurrentiegerichte dialoog is één van de opties die we overwegen. Bij de start van de tender zullen kaders worden geformuleerd, die absoluut kunnen zijn of onderhandelbaar. Verder spreken we tevoren beoordelingscriteria af. Hoe dit in zijn werk gaat en met welke voorwaarden en criteria de tender wordt gestart zullen we nog met u bespreken. Voor dit moment is belangrijk dat deze tender niet een aanbesteding zal zijn waarbij een werk wordt omschreven en vervolgens aan de hoogste bieder wordt gegund. De aard en kwaliteit van het bod doet er toe. De luchthavenexploitatie op zichzelf zal vermoedelijk geen marktconforme rendementen opleveren. Dat geldt voor vrijwel geen enkele regionale luchthaven. Marktconforme rendementen zijn mede afhankelijk van de opbrengst van met de luchthavenexploitatie samenhangende functies. De mogelijkheden die we daarvoor zien en de randvoorwaarden die daarvoor gelden staan in de visie aangegeven en worden bij de start van de tender nog eens expliciet omschreven. De mate waarin zondagsrust wordt gerespecteerd zal daarbij een van de beoordelingscriteria zijn. Tijdens de aanbesteding zullen we zien met welke voorstellen gegadigden komen en hoe ze deze willen realiseren. Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T 9

10 3. Voorstel Gelet op het voorgaande stellen wij u voor het besluit te nemen, als in concept in bijlage I verwoord. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris, 10 Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T

11 Bijlage I Ontwerpbesluit nr. PS/2010/359 Provinciale Staten van Overijssel, gelezen het voorstel van Gedeputeerde Staten d.d. 20 april kenmerk 2010/ in aanmerking nemende de beslissing van Provinciale Staten d.d. 16 december 2009 over het voorstel van GS d.d kenmerk 2009/ tot vaststelling van de structuurvisie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o., waarbij het voorstel van GS is verworpen; de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz d.d. 10 februari 2010 waarmee Provinciale Staten de aanpak voor het vervolg en de daarvoor geldende kaders hebben aangegeven; de brief van GS d.d. 9 maart 2010 kenmerk 2010/ waarin het College heeft uiteengezet op welke wijze ze uitvoering aan de motie geeft; besluiten: 1. vast te stellen de Ruimtelijke visie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente e.o. en daarmee: a. te kiezen voor de ontwikkeling van een burgerluchthaven Twente voor lijnvluchten, charters, zakelijk en recreatief luchtverkeer en general aviation, als middel ter versterking van de economie in de regio; b. in te zetten op een geluidcontour van 8 km 2 met een buffer (inclusief de geluidcontour) van 10,6 km 2 waarbinnen nieuwe geluidgevoelige functies worden geweerd; c. aansluitend aan het platform de platformgebonden activiteiten te ontwikkelen en direct daarbij gelegen bedrijventerreinen voor vestiging van luchtvaart-georiënteerde bedrijvigheid (20 ha netto; 60 ha bruto), leisure op Twentse schaal en de realisering van parkeervoorzieningen; d. te kiezen voor versneld realiseren van een robuustere EHS in samenhang met een versterking van de waterhuishouding (inclusief verdrogingsopgave) en daarmee voor versnelde omklapping van de luchthaven van zuid naar noord; e. in te stemmen met de herijking van de groen-blauwe hoofdstructuur als opgenomen op de bij de Ruimtelijke visie behorende kaart ontwikkelingsperspectieven, met daarin de nieuwe globale begrenzing van de EHS; f. een beslissing over de directe aansluiting van de luchthaven op de A1 en de functie en inrichting van de strook langs de A1 afhankelijk te maken van de resultaten van nader onderzoek; 2. kennis te nemen van de in verband daarmee gewijzigd vastgestelde Reactienota; 3. in te stemmen met het voorstel tot compensatie van de financiële effecten van de motie Antuma Dalhuisen Steinmetz door: a. t.b.v. de uitvoering van de tender in 2011 een bijdrage van 13 mln. (= 11,6 mln herrekend naar NCW ) beschikbaar te stellen ten behoeve van compensatie van de rente- en cash flow nadelen voortvloeiende uit de vervroegde investeringen in de airport en airside, een bedrag dat tot maximaal 6,5 mln kan worden terugverdiend uit de erfpacht; b. op basis van het Besluit Begroting en Verslaglegging BV voor het nadelig effect op de grondexploitatie een voorziening te treffen van 1,8 mln. en dit bedrag te betrekken bij een aan PS nog aan te bieden voorstel tot instelling van een Voorziening exploitatieresultaten gebiedsexploitaties; c. de t.o.v. de oorspronkelijke programmering van de EHS met 2,5 jaar naar voren halen van investeringen in de EHS, resulterend in ,-- rentelasten waarvan wordt voorgesteld die ten laste van de provinciale middelen te laten komen; en voor dit bedrag van 15,6 mln voorzieningen te treffen; Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T 11

12 4. kennis te nemen van de (gewijzigde) bestuursovereenkomsten met het Rijk en de gemeente Enschede respectievelijk met de gemeente Enschede. Zwolle, Provinciale Staten van Overijssel, voorzitter, griffier, 12 Statenvoorstel nr. PS/2010/T359T

13 Ruimtelijke visie Gebiedsontwikkeling Luchthaven Twente en omgeving Uitwerking Omgevingsvisie april 2010

14

15 Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving Uitwerking Omgevingsvisie April 2010

16 Colofon Datum 21 april 2010 Oplage Fotografie/Illustraties Vormgeving Project/kenmerk Concernstaf Projecten en Programma s Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon Fax omgevingsvisie@overijssel.nl Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving 2

17 Inhoudsopgave 1 Inleiding Status van de ruimtelijke visie 8 2 De ontwikkeling van de luchthaven 11 3 Omgevingsvisie Overijssel Opgaven en kansen Bevolkingsontwikkeling Economische ontwikkeling Woningbouw Mobiliteit Klimaatverandering Energie Landelijk gebied Externe veiligheid Uitvoeringsmodel Brede waaier aan woon-, werk- en mixmilieus Natuur als ruggengraat Zichtbaar, beleefbaar en mooi landschap De natuurlijke laag Het agrarisch cultuurlandschap De stedelijke laag Lust- en leisurelaag 26 4 Groene en Blauwe hoofdstructuur Herbegrenzing rond het vliegveld Twente Kwaliteit Beheer en toegankelijkheid Waarborg uitvoering 31 5 Water Huidige situatie watersysteem Waterbeleid Omgevingsvisie Uitwerking waterbeleid voor de gebiedsontwikkeling 35 6 Economie Economische ontwikkeling en werkgelegenheid in de regio Twente Innovatiedriehoek Twente Een programmatische aanpak 41 7 Landelijk wonen en werken Zuidkamp Prins Bernhardkamp 48 3 Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving

18 7.3 Overmaat Oostkamp-Oost Oostkamp-West De strip Taxibaan 49 8 Mobiliteit Strategische ligging Verkeersontwikkeling Autoverkeer Openbaar vervoer Fiets Inpassing 55 9 Milieu, geluid, bodem en duurzaamheid Bodemaspecten Geluidsruimte en geluidscontour Planbeschrijving en ruimtegebruik Financiële uitvoerbaarheid Programmatische uitgangspunten Financieel resultaat Plan-MER Voorgeschiedenis Voorliggend voorstel De reactienota Leisure Ruimtelijke reservering geluidszone Werkgelegenheid A1-zone EHS 75 Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving 4

19 1 Inleiding Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving april

20 Nieuwe kansen De keus van het Rijk om de militaire luchtbasis Twente te sluiten, biedt een kans om zowel aan het gebied van de luchthaven zelf als aan het omliggende gebied nieuwe functies toe te kennen. De sociaaleconomische ontwikkeling krijgt hierdoor een impuls en er wordt bovendien een substantiële bijdrage geleverd aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit. De provincie Overijssel heeft deze uitdaging samen met de gemeente Enschede en het Rijk aangenomen in de vorm van een gebiedsontwikkeling, waarbij alle betrokken belangen in beeld worden gebracht. De plannen voor de gebiedsontwikkeling moeten een vliegwiel creëren voor de Twentse economie en ertoe leiden dat het verlies van werkgelegenheid door het vertrek van de militaire basis meer dan goed wordt gemaakt. Provinciaal belang/provinciale rol Met het beëindigen van de functie als militaire basis, is een gebied van ongeveer 500 ha in het hart van het stedelijke gebied van Twente beschikbaar gekomen voor nieuwe functies. Daarbij is van belang dat in het gebied al luchthavenvoorzieningen aanwezig zijn die benut kunnen worden voor burgerluchtvaart, waaronder een relatief lange start- en landingsbaan. Het past bij de SER-ladder (redeneerlijn van de Sociaal-Economische Raad rond het principe van zuinig en zorgvuldig ruimtegebruik, uitgangspunt van provinciaal ruimtelijk beleid) om waar mogelijk bestaande bebouwing en verhardingen te benutten voor nieuwe, passende functies. Voor deze functies is van belang dat de locatie in de nabijheid gelegen is en goed ontsloten kan worden op de aanwezige hoofdinfrastructuur, zoals de A1 en de spoorlijn Hengelo-Duitsland. De provincie beschouwt het benutten van de aanwezige infrastructuur als luchthaven voor zakelijk, toeristisch en recreatief vliegverkeer als een passende vervolgfunctie. De nieuwe functie voor de bestaande luchthaven is een middel tot economische ontwikkeling. Het vliegen moet bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe (innovatieve) bedrijvigheid in aanvulling op ontwikkelingen elders in de Innovatiedriehoek. Uit de Ruimtelijke Ontwikkelingsagenda Twente blijkt dat deze regio wil veranderen van een industriële regio naar een gebied met innovatieve kenniseconomie. De Innovatiedriehoek wordt door alle drie betrokken overheidslagen omarmd. Juist de innovatieve kenniseconomie heeft een internationaal karakter en kan zich alleen goed ontplooien als er hele goede internationale verbindingen zijn. Daarbij speelt de aanwezigheid van een luchthaven een belangrijke rol. Twente wordt aangemerkt als Technology Valley en vormt samen met Health Valley (Arnhem/Nijmegen) en Food Valley (Wageningen) de zogenaamde Triangle. Voor de ontwikkeling van elk concept zijn verschillende condities van belang. Een regionale luchthaven is voor een bepaald type een toegevoegde waarde (Arnhem/Nijmegen of Wageningen), maar voor een Technology Valley ingevuld met innovatieve bedrijvigheid een wezenlijke voorwaarde. Kiezen voor het profiel innovatieve kenniseconomie heeft dus consequenties. Het volgende citaat van Friedman is hierbij illustrerend: In The World Is Flat, Thomas Friedman makes it clear that an increasingly fast-paced, globally networked economy is changing the rules of business location. These rules are being altered by a catalytic convergence of digitalization, globalization, aviation, and time-based competition. Speed, agility, and connectivity have become the mantra of many of the world s most successful firms. The combined importance of these factors is creating a new economic geography with aviation networks driving and shaping business location and economic development in the 21st century as much as highways did the 20th century, railroads in the 19th, and rivers and seaports in the 18th. As a result, commercial airports and their surrounding areas have become magnets for time-critical manufacturing, distribution, entertainment, tourism and other enterprises that require speedy connectivity to distant suppliers, customers, clients and partners nationally and worldwide. Vanwege het regionale karakter van de beoogde ontwikkeling, is de herontwikkeling van het gebied aangemerkt als provinciaal belang. De provinciale inzet daarbij is dat er sprake is van een samenhangende ontwikkeling van de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente e.o. met de realisatie van het Kennispark in Enschede en de ontwikkeling van het gebied Hart van Zuid/Centraal Station Twente/WTC. De gebiedsontwikkeling rond de luchthaven zal naar verwachting ook een positief effect hebben op andere werklocaties in Twente. Het terrein van de luchthaven is gelegen in een aantrekkelijk gebied dat met zijn natuurwaarden en landschapswaarden kenmerkend is voor Twente. De provincie hecht eraan dat - in het kader van de herontwikkeling van het gebied van de luchthaven - ook wordt ingezet op een 6 Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving april 2010

21 robuuste versterking van de ruimtelijke kwaliteit en daarmee ook natuur en landschap. Om krachtig invulling te geven aan de provinciale rol en de ambities in de gebiedsontwikkeling, wil de provincie Overijssel samen met de gemeente Enschede van het Rijk het grondeigendom van het voormalige militaire luchthaventerrein verkrijgen. Voor de uitvoering van de gebiedsontwikkeling wordt samen met Enschede een entiteit opgericht die kan optreden als gebiedsregisseur. Instrument gebiedsontwikkeling De provincie ziet gebiedsontwikkeling als een belangrijk instrument om samen met partners complexe, vaak meervoudige doelstellingen te realiseren. Bij gebiedsontwikkeling is de provincie zelf als partner betrokken in de voorbereiding en uitvoering. Met gebiedsontwikkeling worden verschillende doelen gelijktijdig gerealiseerd. Doelen die in een gebiedsontwikkeling kunnen samenkomen zijn onder andere woningbouw, wateropgaven, ontwikkeling van bedrijvenlocaties, natuurontwikkeling en de aanleg van infrastructuur. De provincie wil deze doelen vooral realiseren vanuit vitale coalities. In de Omgevingsvisie is de ontwikkeling van het gebied rond de luchthaven Twente aangewezen als een gebiedsontwikkeling waarbij de provincie een trekkende rol wil vervullen in goede samenwerking met de andere betrokken partijen. De provincie ziet het als haar taak om de mogelijkheden van het gebied zowel voor economische ontwikkeling als voor natuur en landschap te benutten en daarbij te komen tot een kansrijke, samenhangende ontwikkeling. Deze ontwikkeling is overigens ook afhankelijk van kansrijke marktvoorstellen die, in de vorm van een tender, zullen moeten komen van particuliere partijen. In de Omgevingsvisie heeft de provincie in principe de bereidheid uitgesproken om investeringen in te zetten en het provinciaal ruimtelijk instrumentarium, om zo te komen tot daadwerkelijke realisatie van de beoogde ontwikkelingen. Kaderstellend De provincie wil vanuit haar rol als gebiedsregisseur heldere kaders meegeven voor deze gebiedsontwikkeling en heeft daartoe een ruimtelijke visie voor de luchthaven Twente en omgeving ontwikkeld. Er is voor gekozen om deze kaderstellende ruimtelijke visie vast te stellen als uitwerking van de Omgevingsvisie, om duidelijk te maken dat het algemene beleid dat in het kader van de Omgevingsvisie is ontwikkeld van toepassing blijft op de beoogde herontwikkeling van het gebied rond luchthaven Twente. Met deze nadere uitwerking voor de gebiedsontwikkeling wordt ingezoomd op de specifieke situatie rond luchthaven Twente. Ook voor deze nadere uitwerking geldt dat alleen kaders opgenomen zijn die vanuit provinciaal belang nodig zijn om de beoogde ontwikkelingen aan te sturen. Voorgaande procedure De procedure van de gebiedsontwikkeling luchthaven Twente is formeel gestart toen de provincie Overijssel en de gemeente Enschede gezamenlijk een startnotitie-mer hebben vastgesteld. Deze startnotitie is begin 2007 ter inzage gelegd. In de loop van 2007 sloot ook het Rijk (Rijksvastgoed en Ontwikkelingsbedrijf) zich bij het proces voor gebiedsontwikkeling aan. Rijk, provincie en gemeente hebben gezamenlijk de Vliegwiel Twente Maatschappij ingericht die zich bezighoudt met onderzoek en planvorming en optreedt als kwartiermaker voor de daadwerkelijke gebiedsontwikkeling. In november 2008 heeft het Ministerieel Opdrachtgeversberaad al te kennen gegeven te kiezen voor herontwikkeling van Twente als burgerluchthaven. Dit gebeurde na het vastlopen van de aanbesteding van de luchthavenexploitatie voor een interim-periode van drie jaar. Voor het Rijk golden vooral strategische overwegingen die verband hielden met de verwachte luchtvaartontwikkeling in Nederland en de aanwezige luchthaveninfrastructuur. Wel bleef het Rijk het gebiedsproces met de uitwerking van twee alternatieven steunen. Op basis van de uitkomsten van de onderzoeken, sloten Gedeputeerde Staten van Overijssel en Burgemeester en Wethouders van Enschede zich in juni 2009 aan bij de voorkeur van het Rijk en spraken zich uit voor de realisering van een variant met luchthaven. Beide structuurvisies, vergezeld van een MER, zijn in de zomer van 2009 ter visie gelegd. Daarop zijn circa 600 zienswijzen ingediend, waarvan de helft afkomstig uit Duitsland. Voor Ruimtelijke visie gebiedsontwikkeling luchthaven Twente en omgeving april