Werkstuk Geschiedenis Willem van Oranje

Transcriptie

1 Werkstuk Geschiedenis Willem van Oranje Werkstuk door een scholier 33 woorden 1 oktober ,3 201 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Willem van Oranje Inleiding Wij hebben ons werkstuk over Willem van Oranje gehouden, omdat Willem van Oranje ons een heel interessante persoon leek en omdat wij dit onderwerp het leukste onderwerp vinden in de periode tot 1600 (Dit is de periode waar iedereen uit moest kiezen voor een onderwerp voor het werkstuk voor geschiedenis). Wij hadden eerst op internet gezocht naar wat onderwerpen in deze periode. Wij kwamen er eerst op om ons werkstuk over de 80-jarige oorlog te gaan houden, maar dat hebben we niet gedaan. Willem van Oranje is geboren op 24 April Willem heeft op 11 jarige leeftijd al het bezit van zijn neef René van Châlon geërfd. Willem had in totaal vier vrouwen gehad: Anna van Egmond van Buren, Anna van Saksen, Charlotte de Bourbon en Louise de Coligny. Er werden in de jaren dat hij getrouwd was met Charlotte de Bourbon veel aanslagen op Willem van Oranje gepleegd. Zo wist een Fransman, Jean Jaureguy, binnen te komen in het kasteel van Antwerpen en schoot op de prins en raakte hem achter zijn oor. De moordenaar werd direct door de lijfwachten dood geschoten. Willem overleefde deze aanslag, maar Charlotte overleed door uitputting. Zij had 24 uur lang de wond van Willem dicht moeten drukken. Op 10 juli 1584 werd Willem door Balthasar Gerards vermoord. Willem had veel bijnamen, als: Willem van Oranje Nassau, Willem de Zwijger en Vader des Vaderlands. 1. Stamboom 1.1 Willems ouders Willems ouders heten Juliana van Stolberg en Willem de Rijke. Juliana van Stolberg was 2 jaar oud toen Willem werd geboren. Zowel Juliana als Willem waren al eens eerder getrouwd geweest, alleen haar man en zijn vrouw waren al overleden. Sinds toen waren ze allebei weer allen. Zij kenden elkaar al heel goed. In die tijd was het dan vanzelfsprekend dat ze na die droevige tijd in hun leven met elkaar zouden trouwen. Juliana had toen al twee zoons en twee dochters en Willem had al één halfdochter. Willem van Oranje had later elf broers en zussen en dan ook nog eens twee halfbroers en drie halfzussen! In 1559 stierf Willems vader, Willem van Nassau en 21 jaar later, in 1580, stierf ook zijn moeder, Juliana van Stolberg. Pagina 1 van 13

2 1.2 Willems vrouwen Willem van Oranje had in totaal 4 vrouwen gehad. Op 19 juli 1551 Trouwde prins Willem van Oranje met Anna van Egmond van Buren.. In die tijd trouwde men alleen als het in hun voordeel was en dat was het ook: door dit huwelijk vergroot Willem van Oranje zijn belangen in de Nederlanden. De Nederlanden bestaan in die tijd uit 1 gewesten. Karel V is heer over de 1 gewesten. In 1558 stierf Anna. Willem was nu alleen en ging op zoek naar een nieuwe vrouw. Die vond hij in Hij trouwde voor de tweede keer in 25 augustus 1561 met Anna van Saksen. In 156 verliet Anna hem omdat ze gek werd en omdat ze aan de drank was. Voor de tweede keer ging hij op zoek naar een nieuwe vrouw. In 155 trouwde Willem voor de derde keer, dit keer met Charlotte de Bourbon. Charlotte was toen 29 jaar oud. Dit huwelijk was niet om meer aanzien of macht te krijgen, maar dit huwelijk ontstond uit wederzijdse liefde. Er bestonden in die tijd veel plannen om de prins van Oranje uit de weg te ruimen. De prins werd echter goed beveiligd. In maart 1582 wist een Fransman door te dringen in het kasteel van Antwerpen waar de prins dan woonde. Jean Jaureguy schiet en raakt de prins achter het oor. De prins overleeft deze aanslag. De moordenaar wordt direct door de lijfwacht van de prins doodgeschoten. Charlotte heeft toen 24 uur lang de wond van Willem dicht moeten drukken. Van uitputting overleed zij. Hij zocht al voor de derde keer een nieuwe vrouw en die had hij ook weer gevonden. Dit keer was het Louise de Coligny. Zij was 28 jaar oud, terwijl Willem al 50 jaar oud was. In 1584 werd Willem vermoord voor de ogen van zijn vrouw. Hij werd neergeschoten. 1.3 Willems kinderen Willem had in totaal 15 kinderen! Met zijn eerste vrouw Anna van Egmond van Buren kreeg hij drie kinderen. Zijn eerste kind met Anna van Egmond van Buren stierf al toen ze twee was, ze heette Maria. Eén jaar later kregen ze een zoon, genaamd Filips Willem en twee jaar later kwam hun laatste kind. Ook haar noemden ze Maria. Met zijn tweede vrouw Anna van Saksen kreeg hij vijf kinderen. Het eerste kind heette Anna. Zij stierf al in het jaar dat ze geboren werd. Daarna kregen ze nog een dochter. Ook die noemden ze Anna. Later kregen ze een zoon, Maurits, die maar twee jaar oud werd. Daarna kwam er nog een Maurits, die wel een langer leven had en hun laatste kind heette Emilia. Van zijn derde vrouw Charlotte van Bourbon kreeg hij zes dochters: Louise, Maria, Catharina, Charlotte, Charlotte en Emilia. Pagina 2 van 13

3 En van zijn laatste vrouw Louise de Coligny kreeg hij maar één zoon. Willem stierf toen zijn zoon zes maanden oud was. 3. De macht van Willem van Oranje In 1544, toen Willem 11 jaar was, overleed zijn oom René van Châlon. Hij was getrouwd met Anna van Lotharingen. Dit huwelijk was kinderloos. Hierdoor kwam Willem van Oranje in aanmerking voor de erfenis van de Prins van Oranje. Hij kwam in aanmerking voor de goederen en alle titels die René toen had. Hij zou ook zijn naam kunnen krijgen. Hij moest echter aan een eis voldoen: Hij moest goed katholiek worden opgevoed. Dit betekende dat hij naar een Strengkatholieke school in Brussel moest en elke dag 1x naar de kerk. Hij moest hiervoor dus verhuizen. In 1551 benoemt Karel V Willem tot Kolonel in de Orde van Oranje Nassau. Hier begint de tijd dat hij Willem van Oranje Nassau wordt genoemd. Op 18-jarige leeftijd stijgt zijn macht tot koning als hij in het huwelijk treedt met Anna van Egmond van Buren. In 1555 trad Karel V af als: Keizer van Duitsland, Heer der Nederlanden en koning van Spanje. Hij geeft de taak als Heer der Nederlanden aan Willem van Oranje en heeft dus veel vertrouwen in deze jonge koning. Zijn macht stijgt als hij in dit jaar een hoog lid wordt van de Raad van State. Hij is echter 1 van de 1e leden van de Raad van State, want deze bestond toen net een maand. Hij was een erelid volgens de oprichter van de Raad van State: Filips II. Door deze triomf is zijn roem behoorlijk gestegen, want Filips II was in die tijd 1 van de machtigste mensen uit Europa. Hij werd echter pas benoemd tot lid van de Raad van State toen Nederland erin werd opgenomen en Filips weer vertrok naar Spanje. Hij had hier de gewoonte om zich heel stil te houden bij vergaderingen. Aan het eind van elke vergadering deed hij zijn mond vaak pas open. Door deze gewoonte werd hij wel erg geliefd. Door deze gewoonte werd hem een bijnaam gegeven, deze ligt natuurlijk erg voor de hand: Willem de Zwijger. Door deze rol in de Raad van State is zijn oog gevallen op Anna van Saksen-Meissen. Zij is de dochter van de keurvorst Maurits van Saksen. Zij treden in het huwelijk in de plaats Leipzig. De ouders van Anna moeten eigenlijk niets van Willem hebben, want Anna is streng Luthers opgevoed. Ze heeft echter natuurlijk wel toestemming gekregen. Anna is na Maurits de vorstin en als Maurits af zou treden zouden Anna en Willem aan de macht komen. Na een paar jaar is dit het geval en stijgt de macht van Willem nog meer. Door dit huwelijk gaat Willem van Oranje zich meer verdiepen in het geloof van Nederlanders en de landen buiten Nederland. Dit is zo gekomen, omdat Anna streng Luthers is opgevoed en hij streng Katholiek. Hij heeft zelf gemengde gevoelens, want hij is eerst streng Luthers en daarna streng Katholiek opgevoed. Hierdoor is zijn interesse wel afgenomen in het geloof. Pagina 3 van 13

4 Het jaar daarop wordt het nog doller. Hij wordt benoemd tot Ridder in de Orde van het Gulden Vlies. Dit betekent dat hij trouw zweert aan de regels en wetten die de Christelijke kerk hem heeft opgedragen. 24 maart 1558 sterft Anna van Egmond, de op dat moment echtgenote van Willem van Oranje. Hij is kort na haar overlijden weer helemaal oké en begint een relatie met Eva Eliver. Het jaar na het samenkomen van Willem en Eva komt er uit deze relatie een kind dat in aanmerking komt voor de troon als Willem aftreed, Justines. Willem wou met haar trouwen maar dat is er nooit van gekomen. Hij kwam in opspraak en dus verdween een deel van de macht, want hij heeft Eva gedumpt. Zij trouwt later met Arondeaux, secretaris van Hulst. De laatste wil Willem al van zijn troon hebben en wordt Willem angstig en vraagt steun van zijn volgers om Arondeaux tegen te houden. Arondeaux is echter 1 van de zovele die Willem van de troon wou hebben met geweld of moord maar dat is echter mislukt en wordt verbannen, Willem is opgelucht en krijgt zijn aanzien weer terug. In 1559 is voor hem een gouden jaar. Hij wordt benoemd tot Stadshouder van Utrecht, Zeeland en Holland. Na deze 4 topjaren voor Willem van Oranje wordt er al gespeculeerd over een nieuwe keizer in Duitsland, want deze staat erg onder druk door de veel hogere macht van Willem van Oranje, terwijl keizer toch veel hoger zit dan een koning. En waarom zou de keizer zich druk maken over een koning in het buitenland? Willem van Oranje is op het grensgebied van Nederland en Duitsland geboren en zou kunnen kiezen voor een kant. Hij heeft echter voor ons koningshuis gekozen. Aan het begin van 1566 krijgt Willem van Oranje ruzie met de Spaanse koning. Dit is zo gekomen, want in Brussel begon de beeldenstorm en Spanje dacht dat Nederland hiermee te maken had en nam het daar erg serieus. De beeldenstorm komt niet alleen maar door Willem en Filips, er heerste namelijk armoede in dat deel van België waar de beeldenstorm plaatsvond. Uit onzekerheid begonnen ze met de beelden uit de kerk te gooien en stalen ze. Aan het einde van dit jaar komt ook van de andere kant gekibbel en is zo het begin van de 80-jarige oorlog. Deze oorlog wordt door Willem van Oranje niet al te serieus genomen en vecht niet echt terug. Hij vertrouwt op z n volk of volgers. Hij denkt dat zijn macht wel goed is om deze oorlog te overleven of te winnen. In 1568 had hij echter een probleem: Hij had een perfect plan bedacht, een soort alles of niets plan. Als hij deze slag zou verliezen zou er een groot probleem ontstaan aan de kant van Willem. Zij verloren de slag om Heiligerlee. De opstand tegen het gezag van Spanje kreeg een speciale impuls, Adolf van Nassau en Lodewijk, 2 broers van Willem, haalden een aantal troepen bijeen in Oost-Friesland en trokken naar de grens. Ze gingen op weg naar Spanje om daar te vechten. In totaal vochten 4100 man mee en kwamen er zo n 100 a 300 weer mee terug, Willem had zich al gewonnen gegeven en ging met een zware nederlaag weer terug. Terug in Nederland werd hij onthaald als een mietje. Zij vonden namelijk dat hij wel had moeten winnen en of door had moeten vechten. De macht van Willem nam, dat trof hem heel erg zwaar, dat zijn volgers hem zo degradeerden Toch is er in 1584 een einde gekomen aan deze waanzin. Pagina 4 van 13

5 1584, een zwart jaar in de geschiedenis van het koninklijk huis. Balthasar Gerards is 1 van de zovele die een aanslag wou plegen op het leven van Willem van Oranje. Het is hem gelukt hem van z n leven te beroven: Hij heeft Willem van Oranje op 10 juli 1584 met 2 kogels om het leven gebracht 4. De moord op Willem 5. Het graf van Willem 5.1 Het praalgraf Het grootste deel van de familie van Oranje bevindt zich in de Nieuwe kerk in Delft. Ze zijn begraven in de kelder onder het praalgraf (siergraf) van Willem van Oranje. In de Nieuwe kerk liggen nu 42 mensen van de familie van Oranje. Er zijn nog zes plaatsen vrij. Zij liggen allemaal in de kelders van de kerk er zijn nu twee kelders bijna helemaal vol met mensen van het koninklijke graf. Prinses Juliana en koningin Beatrix worden daar ook begraven. Dit is het praalgraf van Willem van Oranje in de Nieuwe Kerk in Delft Toen Willem van Oranje stierf werd hij dus begraven in Delft in de kelder van de Nieuwe Kerk. Eerst had hij nog niet zo'n praalgraf. Maar Louise de Coligny drong bij de Staten-Genaraal er op aan dat Willem een groot praalgraf zou krijgen. Zij zou later naast Willem begraven worden onder zijn praalgraf. De Staten- Generaal was het daarmee eens. Ze kozen de beste beeldhouder van het land: Hendrick de Keyser. Hij bedacht een praalgraf wat leek op het graf van de Franse koning Henri II. Hij maakte het graf van allerlei soorten marmer. Hij had ook allemaal figuren gemaakt voor bij het graf zoals huilende kinderen, wapenschilden en doodskoppen. Op het praalgraf is Willem van Oranje liggend afgebeeld. Bij zijn voeten ligt ook nog een hond. Men zegt dat deze hond de hond van Willem van Oranje is. En dat hij na de dood van zijn baasje niets meer wou eten en drinken. Daardoor is hij dood gegaan. Er staan nog veel meer beelden bij het praalgraf. Hendrick de Keyser, de ontwerper van het graf stierf één jaar voordat het graf klaar was. Zijn zoon nam het laatste werk nog over. De totale kosten van het praalgraf waren gulden. Eigenlijk moest Willem in het familiegraf in Breda worden begraven, maar omdat Breda bezet was door de Spanjaarden werd Willem in zijn woonplaats begraven. De kist van Willem van Oranje is heel groot. Men dacht altijd dat de kistenmaker de kist per ongeluk te groot gemaakt had. Maar dat is niet zo. Want de houten kist ging snel rotten en toen hebben ze de kist in een grotere kist gelegd. In 1940, dus in de tweede wereld oorlog, had men een koepel van 2½ cm dik staal om het graf gebouwd om het graf tegen luchtaanvallen te beschermen. Pagina 5 van 13

6 5.2 De restauratie van het graf In 1996 is men begonnen met het restaureren van het graf van Willem van Oranje. Ze hebben het graf gerestaureerd, doordat het werd aangetast door allerlei stoffen. Die stof is zout, dat is dan geen keukenzout maar je noemt het ook zout. Dat zout zat in de steen, als het er dan warm was ontstonden er kristallen en die kristallen drukten het steen kapot. Was het er vochtig, dan namen die kristallen het vocht op, daardoor ging de steen uitzetten. In het hele graf zat van dat zout. De bovenste delen waren erger beschadigd dan de onderste delen. Het beeld van Willem van Oranje vond men dat helemaal niet zo erg beschadigd was. Men had verwacht dat het beeld heel erg beschadigd zou zijn. Niemand wist waar dat zout vandaan kwam. Dat werd later wel duidelijk. Het bleek de mortel te zijn. Dat is een soort mengsel van stoffen waarmee je de stenen als het ware op elkaar plakt. In die mortel zat zout en in al die eeuwen trok dat zout in het marmer. Men heeft geprobeerd de mortel zo goed mogelijk te verwijderen. Alle delen van het graf lagen toen in grote waterbassins, zo hoopte men dat het zout uit het marmer ging, en dat is ook gelukt. Ik ga nu vertellen in welke fases men het graf van Willem van Oranje heeft gerestaureerd: Fase : - Bouwketen, hekken en platen worden in de kerk aangebracht. - Van het beeld van Willem van Oranje wordt een afdruk gemaakt voor als het kapot gaat, dan kunnen ze het beeld weer opnieuw maken. - Een hijsinstallatie wordt bij het monument geplaatst. Fase 2-199: - De marmeren onderdelen worden uit elkaar gehaald, de mortel wordt verwijderd en er wordt gecontroleerd of er zout in het marmer zit. - Het beeld van Willem van Oranje wordt weggehaald. Fase : - Ze gaan het marmer waar zout in zit ontzouten in een keet naast de kerk. - Er wordt een nieuwe plaat gemaakt waar het graf op te staan komt. Fase : - Alle delen van het graf worden weggehaald. Sommige delen worden naar Duitsland vervoerd, die delen gaat men daar restaureren. Fase : - De voorbereiding van het terugplaatsen van het graf begint. - Het beeld van Willem is klaar. Pagina 6 van 13

7 Fase : - Het hele graf wordt in de was gezet. - Het graf wordt teruggeplaatst in de kerk.. Het Wilhelmus Het Wilhelmus is het oudste volkslied ter wereld, terwijl ze niet precies weten wanneer het volkslied nou echt geschreven is. Men schat tussen de jaartallen 1568 en 152. Een studie van dr. A.C. den Besten (in Leiden, in het jaar 1983) wijst uit dat het hoogstwaarschijnlijk geschreven is in de zomer van 150. De muziek is afkomstig uit Frankrijk, waar hij door Franse soldaten werd bedacht tijdens de belegering van de stad "Chartres" ten Zuiden van Parijs. Hoewel het Japanse volkslied de oudste tekst heeft is de muziek bij die tekst pas in 1880 geschreven, dus het Wilhelmus is met recht het oudste volkslied. De eerste letter van elk couplet van elk volkslied vormt samen een naam of woord. In het geval van het Wilhelmus is dit: Willem van Nassov Hier ziet u een klein gedeelte van de Wilhelmus, op de volgende bladzijde ziet u de gehele tekst De oude tekst Wilhelmus van Nassouwe Ben ick van Duytschen bloet, Den Vaderlant getrouwe Blyf ick tot in den doot: Een Prince van Oraengien Ben ick vrij onverveert, Den Coninck van Hispaengien Heb ick altijt gheeert. In Godes vrees te leven Heb ick altyt betracht, Daerom ben ick verdreven Om Landt om Luyd ghebracht: Maer God sal mij regeren Als een goet Instrument, Dat ick zal wederkeeren In mijnen Regiment. Lydt u myn Ondersaten Die oprecht zyn van aert, Godt sal u niet verlaten Al zijt ghy nu beswaert: Die vroom begheert te leven Pagina van 13

8 Bidt Godt nacht ende dach, Dat hy my cracht wil gheven Dat ick u helpen mach. Lyf en goet al te samen Heb ick u niet verschoont, Mijn broeders hooch van Namen Hebbent u oock vertoont: Graef Adolff is ghebleven In Vriesland in den slaech, Syn Siel int ewich Leven Verwacht den Jongsten dach. Edel en Hooch gheboren Van Keyserlicken Stam: Een Vorst des Rijcks vercoren Als een vroom Christen man, Voor Godes Woort ghepreesen Heb ick vrij onversaecht, Als een Helt sonder vreesen Mijn edel bloet ghewaecht. Mijn Schilt ende betrouwen Sijt ghy, o Godt mijn Heer, Op u soo wil ick bouwen Verlaet mij nimmermeer: Dat ick doch vroom mach blijven V dienaer taller stondt, Die Tyranny verdrijven, Die my mijn hert doorwondt. Van al die my beswaren, End mijn Vervolghers zijn, Mijn Godt wilt doch bewaren Den trouwen dienaer dijn: Dat sy my niet verrasschen In haren boosen moet, Haer handen niet en wasschen In mijn onschuldich bloet. Als David moeste vluchten Voor Saul den Tyran: Pagina 8 van 13

9 Soo heb ick moeten suchten Met menich Edelman: Maer Godt heeft hem verheven Verlost uit alder noot, Een Coninckrijk ghegheven In Israel seer groot. Na tsuer sal ick ontfanghen Van Godt mijn Heer dat soet, Daer na so doet verlanghen Mijn Vorstelick ghemoet: Dat is dat ick mach sterven Met eeren in dat Velt, Een eewich Rijck verwerven Als een ghetrouwe Helt. Niet doet my meer erbarmen In mijnen wederspoet, Dan dat men siet verarmen Des Conincks Landen goet, Dat v de Spaengiaerts crencken O Edel Neerlandt soet, Als ick daer aen ghedencke Mijn Edel hert dat bloet. Als een Prins op gheseten Met mijner Heyres cracht, Van den Tyran vermeten Heb ick den Slach verwacht, Die by Maestricht begraven Bevreesde mijn ghewelt, Mijn ruyters sach men draven. Seer moedich door dat Velt. Soo het den wille des Heeren Op die tyt had gheweest, Had ick gheern willen keeren Van v dit swaer tempeest: Maer de Heer van hier boven Die alle dinck regeert. Diemen altijd moet loven En heeftet niet begheert. Pagina 9 van 13

10 Seer Prinslick was ghedreven Mijn Princelick ghemoet, Stantvastich is ghebleven Mijn hert in teghenspoet, Den Heer heb ick ghebeden Van mijnes herten gront, Dat hy mijn saeck wil reden, Mijn onschult doen bekant. Oorlof mijn arme Schapen Die zijt in grooten noot, V Herder sal niet slapen Al zijt ghy nu verstroyt: Tot Godt wilt v begheven, Syn heylsaem Woort neemt aen, Als vrome Christen leven, Tsal hier haest zijn ghedaen. Voor Godt wil ick belijden End zijner grooter Macht, Dat ick tot gheenen tijden Den Coninck heb veracht: Dan dat ick Godt den Heere Der hoochster Maiesteyt, Heb moeten obedieren, In der gherechticheyt. De nieuwe tekst Wilhelmus van Nassouwe ben ik, van Duitsen bloed, den vaderland getrouwe blijf ik tot in den dood. Een Prinse van Oranje ben ik, vrij onverveerd, den Koning van Hispanje heb ik altijd geëerd. In Godes vrees te leven heb ik altijd betracht, daarom ben ik verdreven, om land, om luid gebracht. Maar God zal mij regeren als een goed instrument, Pagina 10 van 13

11 dat ik zal wederkeren in mijnen regiment. Lijdt u, mijn onderzaten die oprecht zijt van aard, God zal u niet verlaten, al zijt gij nu bezwaard. Die vroom begeert te leven, bidt God nacht ende dag, dat Hij mij kracht zal geven, dat ik u helpen mag. Lijf en goed al te samen heb ik u niet verschoond, mijn broeders hoog van namen hebben 't u ook vertoond: Graaf Adolf is gebleven in Friesland in den slag, zijn ziel in 't eeuwig leven verwacht den jongsten dag. Edel en hooggeboren, van keizerlijken stam, een vorst des rijks verkoren, als een vroom christenman, voor Godes woord geprezen, heb ik, vrij onversaagd, als een held zonder vreden mijn edel bloed gewaagd. Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God mijn Heer, op U zo wil ik bouwen, Verlaat mij nimmermeer. Dat ik doch vroom mag blijven, uw dienaar t'aller stond, de tirannie verdrijven die mij mijn hart doorwondt. Van al die mij bezwaren en mijn vervolgers zijn, mijn God, wil doch bewaren Pagina 11 van 13

12 den trouwen dienaar dijn, dat zij mij niet verrassen in hunnen bozen moed, hun handen niet en wassen in mijn onschuldig bloed. Als David moeste vluchten voor Sauel den tiran, zo heb ik moeten zuchten als menig edelman. Maar God heeft hem verheven, verlost uit alder nood, een koninkrijk gegeven in Israël zeer groot. Na 't zuur zal ik ontvangen van God mijn Heer dat zoet, daarna zo doet verlangen mijn vorstelijk gemoed: dat is, dat ik mag sterven met eren in dat veld, een eeuwig rijk verwerven als een getrouwen held. Niet doet mij meer erbarmen in mijnen wederspoed dan dat men ziet verarmen des Konings landen goed. Dat u de Spanjaards krenken, o edel Neerland zoet, als ik daaraan gedenke, mijn edel hart dat bloedt. Als een prins opgezeten met mijner heires-kracht, van den tiran vermeten heb ik den slag verwacht, die, bij Maastricht begraven, bevreesde mijn geweld; mijn ruiters zag men draven zeer moedig door dat veld. Pagina 12 van 13

13 Zo het den wil des Heren op dien tijd had geweest, had ik geern willen keren van u dit zwaar tempeest. Maar de Heer van hierboven, die alle ding regeert, die men altijd moet loven, en heeft het niet begeerd. Zeer christlijk was gedreven mijn prinselijk gemoed, standvastig is gebleven mijn hart in tegenspoed. Den Heer heb ik gebeden uit mijnes harten grond, dat Hij mijn zaak wil redden, mijn onschuld maken kond. Oorlof, mijn arme schapen die zijt in groten nood, uw herder zal niet slapen, al zijt gij nu verstrooid. Tot God wilt u begeven, zijn heilzaam woord neemt aan, als vrome christen leven,- 't zal hier haast zijn gedaan. Voor God wil ik belijden en zijner groten macht, dat ik tot genen tijden den Koning heb veracht, dan dat ik God den Heere, der hoogsten Majesteit, heb moeten obediëren in der gerechtigheid. Pagina 13 van 13