Bibliotheek KOOP DE WAARHEID EN VERKOOP ZE NIET" Spreuken 23 : 23 onder redactie van P. Kuijt ie Gouda. onzer natie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Bibliotheek KOOP DE WAARHEID EN VERKOOP ZE NIET" Spreuken 23 : 23 onder redactie van P. Kuijt ie Gouda. onzer natie"

Transcriptie

1 Bibliotheek KOOP DE WAARHEID EN VERKOOP ZE NIET" Spreuken 23 : 23 onder redactie van P. Kuijt ie Gouda Het LIED onzer natie door P. Kuijt Negende Jaargang Mo » DOEL DER UITGAVEN: 1. verspreiding van actuele lectuur op Reformatorische grondslag. 2. geven van; bekendheid aan principe van Christelijke Kweekschool op Reformatorische Grondslag te Gouda. 3. vormen van een kas voor behoeftige: leerlingen, studerenden aan de Chr. Kweekschool te Gouda.

2 6 GEL JD>NGSCENT RUtv, GEREF. SCHOOLONDERWU5 1. Onze natie. Het is onmiskenbaar waar, dat in tijden van druk, zelfs wanneer een volk in grote nood verkeert, meer dan ooit het lied der natie een diepe indruk maakt. Wie gelegenheid heeft gehad mede te leven met de Hongaren op die vreselijke Zondag, toen de Russen dood en verderf uitbraakten over dit volk, zal met diepe ontroering hebben geluisterd naar het Hongaarse volkslied. Liever spraken we over het lied onzer natie dan over het lied van ons volk, of ons volkslied. Een volk immers wijst op een politieke achtergrond. Binnen bepaalde grenzen is dit volk bijeengebracht en het staat onder éénzelfde bewind. Een volk is een menigte, een schare, die geregeerd moet worden. Spreken we evenwel over een natie, dan denken we aan een gemeenschap, die zich onderscheidt door een eigen taal, eigen zeden en gewoonten. Het was de hand des Heeren, die deze natiën beschikte naar Zijn wijze voorzienigheid. Dikwijls wordt beweerd, dat de natiën een oorsprong hebben in de spraakverwarring bij Babels torenbouw (Gen. 11). Laten we echter bedenken, dat toen een afscheiding" plaats vond; de natiën gingen uit elkaar. De coalitie der natiën sprong uit elkaar. De natiën zelf waren er in groepen mensen van verschillende afstamming. Lezen we in Hand. 17:26, hoe de Heere uit éne bloede het ganse geslacht der mensen heeft gemaakt om op de gehele aardbodem te wonen, bescheiden hebbende de tijden te voren verordend, en de bepalingen van hun woning, dan leert ons Gods Woord duidelijk, dat wij hier hebben te doen met een heilige ordinantie Gods, die het zo beschikte, dat er verschillende natiën ontstonden. Groen van Prinsterer antwoordt dan ook terecht op de vraag : Wat is een natie?" dit: Het is een stam of geslacht, door vermenigvuldiging en ook na vreemden in zich opgenomen en met zich vereenzelvigd te hebben, met behoud zijner eigenaardige trekken, allengs tot een volk aangroeit". Zo is ons Nederlandse volk een natie, een eenheid door afstamming, door natuurlijke verwantschap. Zo'n natie kenmerkt 1

3 zich op velerlei wijze : in zeden en gebruiken, in denkwijze en beschouwing, in godsdienst en taal, vooral in haar geschiedenis. Het zal U duidelijk zijn, dat een natie er naar dient te staan, juist omdat zij bestaat krachtens Gods ordinantie, het nationale leven te handhaven en te versterken, te waken voor allerlei invloeden, die kunnen leiden tot verzwakking, ja, tot vernietiging van het nationaal besef. Voor ons onderwerp is het van belang, dat de godsdienst het middel blijft, dat samenbindend werkt. De geschiedenis wordt steeds aangeduid, terecht! als een machtig middel tot behoud van het nationale bewustzijn. Ook de taal en het bevorderen van liefde tot onze taal kan in deze richting behoudend werken. Het is van uitermate groot belang, wanneer hier steeds aan wordt gedacht. In het gezin, in de kerk, in de staatkunde, in de school moet steeds het groot belang hiervan worden ingezien. Laat de predikant op de preekstoel of op catechisatie gerust eens, vooral bij speciale gelegenheden, iets aanhalen uit de geschiedenis van ons vaderland. Ook hij heeft tot taak door te wijzen op Gods grote daden met onze Nederlandse natie vaderlandsliefde in te boezemen en het nationaal karakter te vormen. Wie de profeten leest, wie vooral Mozes hoort spreken, Daniël, Stefanus, hij zal voldoende aanwijzingen hebben om in te zien, dat de lotgevallen van volken en personen, ook in ons vaderland, moeten worden gezien vanuit de leiding Gods. In Psalm 78 wordt ons voor ogen gehouden, dat het uiteindelijk doel hiervan dient te wezen : de vreze des Heeren ( opdat zij hun hoop op God zouden stellen, en Gods daden niet vergeten, maar Zijn geboden bewaren en dat zij niet zouden worden gelijk hun vaders, een wederhorig en wederspannig geslacht, een geslacht, dat zijn haat niet richtte, en "welks geest niet getrouw was met God" ~ Ps. 78 : 7 en 8). 2. Het lied. Met de geschiedenis van ons vaderland hangt zeer nauw samen het zogenaamde volkslied. Het historisch volkslied vooral is de uitdrukking van het nationaal gevoel. Het zingen daarvan is van groot belang om dit gevoel bij onze jonge mensen op te wekken. Naast de psalmen en de geestelijke liederen (met name die van vóór 1750) komt aan het historisch volkslied een ereplaats toe in het gezin en in de school. Niet verminkt, verwaterd, verbasterd of zogenaamd verbeterd, neen! het moet worden gezongen in haar oorspronkelijke frisheid en innigheid, die het historisch volkslied steeds weer kenmerkt. Wat er misschien wat duister in is, moet dan maar opgehelderd worden. Wie verschillende volksliedjes kent, of ze heeft horen zingen, die weet, dat het daarbij vooral gaat om het wekken van 2

4 bepaalde gevoelens, die veelal wellicht beter hadden kunnen blijven sluimeren. Vandaar dat deze veelal ontaarden tot straatliederen, die helemaal berusten op de zondige natuur van de mens. De sentimentaliteit (overgevoeligheid) van Daar bij die molen" of De klok van Arnemuiden" maakt iemand, die nog iets besef heeft van de ernst van het leven, misselijk. Dat komt, omdat dit zingen" niet meer is dan een antwoord op de boze lusten in 's mensen hart. Het lied der natie, in ons geval Het Wilhelmus", heeft een geheel ander karakter. Het zingen van zulk een lied mag niet in beweging brengen de boze hartstochten in de mens. Het 'mag evenmin ondoordacht, gedachteloos worden gezongen. Dat het dikwijls zo gezongen wordt, is een droevig teken. Immers dan leeft niet meer de diepe ernst van het lied onzer natie, omdat het voor ons geen antwoord meer is op een diep-ingrijpend gebeuren, als waarin ons volk leefde, toen het dit lied leerde zingen. Het zingen van het lied onzer natie is dikwijls veel te veel een randversiering bij een of andere herdenking, bij bepaalde vormen van feestelijkheid. Dan blijft er niets in over van het belijdende, biddende, smekende karakter van dit lied om de eenvoudige reden, dat we óf de situatie niet meer kennen, waarin het geboren werd en geen gelijkheid zien tussen die situatie en de nood, waarin we steeds weer met land en volk verkeren, öf we zijn al zingend bezig bepaalde gevoelens op te wekken, die geheel los liggen van de geest, die uit ons nationale lied spreekt. We zeiden : het lied onzer natie is een antwoord op een toestand, waarin we onder Gods voorzienigheid met land en volk zijn geraakt en waarin we steeds weer geraken. Zo is het een tamelijk getrouwe thermometer van tiet wezen van ons volk. Is het zingen van dit schone lied niet meer in orde, dan is het wezen, de aard van ons volk in zijn nadeel veranderd. Altijd dient het lied onzer natie te zijn het opgericht teken te midden van onze natie, dat heenwijst naar haar wording, naar onze landsgeboorte, naar de onuitsprekelijke gave van de vrijwording van ons land. Vrij van tyrannie en dwingelandij; vrij, om de Heere naar Zijn Woord te kunnen dienen. Wie van de grote waardij, die hierin ligt opgesloten, nooit iets heeft beseft, kan het lied onzer natie niet meezingen. 3. Het doel van het lied onzer natie. Om het bovenstaande enigszins uit te werken, is het nodig, allereerst de vraag aan de orde te stellen, met welk doel Het Wilhelmus" is geschreven. Toen we hiernaar een onderzoek instelden, bleek, dat mensen, diè over Het Wilhelmus" hebben geschreven, hieromtrent allerminst eenstemmig oordelen. Dat het met een bepaald doel werd geschreven, daarover is 3

5 men het over het algemeen wel eens. Trouwens, van alle liederen, geschreven in de worstelstrijd met Spanje, is wel aan te geven, waarom ze werden gedicht en welke achtergrond het lied had. We hebben in het lied onzer natie niet te doen met een Prins, die een of andere schone droom in dichtvorm ons weervertelt. Het gaat in dit lied helemaal niet over gevoeligheden, gewekt door grote gebeurtenissen. Neen! het is een antwoord, dat ons Gereformeerde volk op de lippen wordt gelegd en dat ten doel heeft, het rijk van de antichrist met zijn satanisch geweld te breken en de schare der,,kleyne luyden", die de wapenen hebben opgenomen tot behoud van lijf en ziel, te versterken, moed in te spreken. Sommige lieden zijn in de war geraakt door het Oorlof, mijn arme schapen" in op één na het laatste vers. Omdat oorlof" betekent afscheid", meent men, dat de Prins een hartroerend vaarwel! de bewoners van de lage landen aan de zee doet horen, omdat hij na de gevoelige nederlaag in 1568 de strijd opgeeft tegen Alva, de tyran. Het Oorlof" daar betekent echter dit: mijn toespraak loopt ten einde, ik ga nu afscheid van U nemen, het komt nu aan op de daad, van mijn zijde en van Uw kant, naar het de Heere behaagt. Van Roomse zijde heeft men het ook wel zo voorgesteld. De Prins kan de huursoldaten, die hij had gebruikt in de poging op drie plaatsen ons land binnen te vallen, niet meer betalen. Het geld is op. In januari 1569 moet hij met een bloedend hart deze troepen naar huis sturen. En nu zou hij deze uiteengeslagen, muitende benden met Het Wilhelmus" hun congé hebben gegeven. Die opvatting, gemakkelijk te weerleggen uit het lied onzer natie zelf en op grond van de historie, aanvaarden we nooit! Anderen, blijkbaar onder de indruk van de Roomse zienswijze, zeggen : Het is een troostwoord, dat de Prins van Oranje na de mislukte veldtocht van 1568 zijn geliefde Nederlandse schaapjes toeroept. Hij kan ze met de beste wil van de wereld niet helpen. Ze moeten in vredesnaam maar in hun ellendig lot berusten. Er is geen grond meer voor bevrijding van het juk der slavernij". Ook met deze opvatting gaan we beslist niet accoord! Zeker, de toestand is zeer hachelijk. Straks spreken we daarover wel nader. Maar leest U eens het lied onzer natie met aandacht. Dan komt U vier, vijf uitspraken tegen, waarin ook al branden de mutsaards, al staan er vele galgen opgericht, al vluchten steeds meerderen over de grens, al sluipen betaalde verraders bij tientallen rond, al worden hele steden uitgemoord, - sprake is van, zo de Heere het wil, de hoop der vrijheid glanst: 4

6 1. De Prins zal in zijn regiment terugkeren. De Heere zal hem daartoe regeren. Zijn stadhouderschap, andere ambten kan hij dan weer waarnemen. 2. De Prins wekt op tot gebed. De Heere kan helpen, Hij alléén ; Hij kan de vrijheid, de verlossing doen dagen als het blijde morgenlicht na bange angstige nacht. 3. Als de Heere helpt, zal de Prins met het Gereformeerde volk tezamen, de tyrannie verdrijven. 4. De Heere is de Opperste Herder. De Prins is Zijn instrument. Hij zal -niet slapen, maar dag en nacht waken over Zijn arme schapen, 5. Tenslotte niet te vergeten dit : David moest destijds wel vluchten voor Saul, de tyran. Later, op 's Heeren tijd, heeft hij toch het koninkrijk gekregen. Zeer bescheiden vergelijkt de Prins zich met David ; ook hij zal op 's Heeren tijd zijn volk, zijn schapen leiden. O neen! geen berusting vraagt dit lied. Waken moeten de verdrukte lieden dezer landen ; geduldig wachten ; op Gods tijd zal de verlossing komen. En, zeker, zich welbewust van de grote nood, waarin zijn volk verkeert, troost de Prins de lijdende Nederlanders. Ook zijn hart is doorwond! Wanneer we straks nader stilstaan bij de ontzetting, die de Spanjaard in deze landen bracht met zijn gewelddaden, zullen we wel verstaan, dat de Prins bang is, dat een groot deel van ons volk het hoofd in de schoot zou gaan leggen, zou gaan berusten in zijn ellendig lot. Naar de mens gesproken, zou dan de zaak verloren zijn.,,waakt en bidt, opdat ge in deze verzoeking niet komt; dan is al het bloed vergeefs gestort ; dan zinken we weer terug in de duisternis van het Roomse on- en bijgeloof". Dat is de toon van Het Wilhelmus". En om daaraan vorm en inhoud te geven, presenteert de dichter van Het Wilhelmus" zijn Prins als de vader des vaderlands, de edele, hooggeboren Willem van Nassau, vorst des rijks, prins van Oranje, het instrument in de hand des Heeren in het gewapend verzet tegen Alva's tyrannie, de held, die op de Heere vertrouwt en die, in gehoorzaamheid aan God en de koning, getoond heeft zijn vaderland lief te hebben, zijn broeder is reeds gesneuveld ; hij is, ook na de vreselijke nederlaag in 1568, standvastig gebleven in tegenspoed. Beloven laat de dichter zijn held niets. Maar wèl laat hij hem uiting geven aan zijn oprechtheid, aan zijn eerlijke beweegredenen. Het gaat om Gods Woord geprezen. Het gaat er om, de tyranie te verdrijven. Het gaat er om, de verarming tegen te gaan van 's konings landen. Zouden we het in moderner taal mogen zeggen: de Prins 5

7 wordt geleid door religieuze, vrijheids- en welvaartsmotieven. We kunnen ons afvragen, of het nodig was, dat de dichter met zoveel woorden zijn Prins sprekende invoert. Ik geloof, dat dit zéér noodzakelijk was. Voor ons, die geschiedenis kennen, en weten, dat het inderdaad zo gelopen is, als de Prins het zijn volk heeft voorgesteld, althans in dit opzicht, boven alle kritiek verheven. Maar toen? Heel weinigen zagen in hem de vader des vaderlands. Men vroeg zich af: is het verzet wel geoorloofd? Is het niet beter, in diep belijden van schuld te bukken onder het kruis der vervolging? Velen waren niet vergeten, dat de Prins in , juist voor de komst van Alva, VOOT wie de Prins was gevlucht naar Duitsland, met de Landvoogdes, Margaretha van Parma, had meegeheuld, toen zij met geweld in de Zuidelijke Nederlanden de Reformatie bestreed en Guido de Brés met Pérégrin de la Grange in Valaciennes liet ophangen. En de Prins had toch ook geen vinger uitgestoken, toen het legertje der Protestanten bij Austruweel (dicht bij Antwerpen) meedogenloos in de pan werd gehakt. Was het niet enkel en alleen politiek, dat de Prins dreef? Inderdaad, de Prins moest heel wat tegenstand overwinnen, juist bij degenen, van wie hij alleen steun te verwachten had : de mindere man, die met hart en ziel de leer der Reformatie was toegedaan. Aan dit volk geeft de dichter in handen het bij vele tienduizenden gedrukte biljetje : Een nieuw Christelijk lied, gemaakt ter ere des doorluchtigen heren, here Willem, prince van Oranje, grave van Nassau, patris patriae etc ". De dichter ziet in de Prins de voor God verkoren leider van het geoorloofd verzet. Zijn vroeger optreden, dat kritiek had geoogst, wordt hier rechtgezet. De Prins is geen lafaard ; hij heeft geen rebellie tegen de koning gepleegd, integendeel, hij heeft hem nooit veracht, maar altijd geëerd. Hij is niet gevlucht, maar verdreven van huis en haard. God zal zijn onschuld bekend maken. David vluchtte ook voor Saul. Maar hij bleef onversaagd, een held zonder vrezen, een getrouwe held. Zo ook de Prins. Zie, dat moeten de Calvinisten in de verdrukte Nederlanden goed inzien. Zó stelt de dichter zijn Prins den volke voor ogen. Niemand minder dan 's Prinsen felste vijanden hebben dit heel goed begrepen. In Antwerpen woonde een fel voorvechter voor de belangen der Roomse kerk. Zijn naam was Richard Verstegen. Hij heeft in een vlugschrift, dat alom verspreid moest worden, Het Wilhelmus" weerlegd. Vers voor vers neemt hij onder de loupe. De lustighe lof-sanck", zoals hij het lied onzer natie betitelt, wordt afgekraakt, juist omdat de dichter daarin de Prins voorstelt als een door de Heere geroepen held en om- 6

8 dat hij daarin spreekt tot het Gereformeerde volk, dat wordt opgeroepen tot waken, tot behoud van wat de Heere had gegeven in deze landen : Zijn dierbaar Woord. De voorvechters voor de Roomse kerk hebben toen heel goed begrepen, van welk een enorme betekenis dit,,nieuw christelijk lied" kon zijn in de strijd tegen de Spaanse farao, Filips, en tegen de Spaanse inquisitie, die allen uit de weg zochten te ruimen, die de band met Rome verbraken. 4. De situatie, waarin het lied onzer natie past. We zagen, dat het van groot belang is een helder inzicht te hebben, in welke situatie het lied onzer natie past. Hiertoe is het noodzakelijk, de geschiedenis van ons vaderland te kennen tussen oktober 1568 en april De eerste datum kiezen we, omdat in,,het Wilhelmus" wordt gezegd, dat Alva bij Maastricht was begraven". Dat was in oktober De tweede datum hebben we genomen, omdat toen de Prins is weergekeerd tot zijn regiment" (zijn bewind). Het is zeker, dat in juli 1572 Het Wilhelmus" er was. Want dan wordt er een nieuw geuzenlied gedicht, op dezelfde wijs als Het Wilhelmus". Er is een verhaal van de Haarlemmer Verwer, die het beleg van Haarlem meemaakte. In zijn dagboek vertelt hij op de datum 31 mei 1573, dat een soldaat op de stadsmuur Het Wilhelmus" zat te zingen. Zijn been werd door een schot verbrijzeld en hij overleed aan bloedverlies. Of Het Wilhelmus" dus reeds vroeg populair was, geliefd als strijdlied. Maar nu de geschiedenis. Op 6 oktober 1568 trok de Prins over de Maas. Alva wilde in Brabant niet met het leger van de Prins in de strijd komen ; hij ontweek de slag. Het volk kwam niet in opstand. De tocht, waarvoor de Prins zijn goed en bloed veil had gehad, mislukte totaal. In het Noorden was Graaf Adolf gesneuveld (Melanchton roemde hem zeer, als student te Wittenberg) en Graaf Lodewijk had wel een roemrijke veldtocht achter de rug, maar verloor van zijn huursoldaten. Wat hij over had, riep, evenals de soldaten van de Prins, om geld, geld en nog eens geld. En het geld was op. Van de daalders, die de Nederlanders de Prins hadden beloofd, had hij er slechts ontvangen. De Prins gaat bitter teleurgesteld naar Frankrijk om de Hugenoten te helpen. Ziek en geknakt in zijn zenuwgestel, gedragen in een draagstoel gaat hij met zijn soldaten naar Straatsburg. Hij verkoopt zijn kanonnen, paarden, enz., kon nog slechts gedeeltelijk de achterstallige soldij betalen. Uitgejouwd door zijn man- 7

9 schappen, ontglipt de Prins de woedende manschappen in een dichte zolderschuit, die hem naar het oude stamslot, De Dillenburg, brengt. De Keizer heeft het liefst, dat hij zijn Rijk verlaat en zo blijft er niets over, dan met Lodewijk en Hendrik zich in Frankrijk te melden bij het Hugenotenleger. Het was maart De Prins schrijft in die dagen : Ik zie wel, dat ik het leven in arbeid en ellende doorbrengen moet; doch ik ben tevreden, daar het de Almachtige dus behaagt. Hij geve mij de genade om alles met lijdzaamheid te dragen, gelijk ik tot dusver mocht doen". Van oktober 1568 tot maart 1569 kan Oranje Het Wilhelmus" niet hebben laten dichten ; of anders gezegd : niet één dichter zou het in die tijd, wilde hij niet in strijd komen met de waarheid, zo hebben kunnen schrijven. De Prins immers had in zijn hart vele verwijten tegen het Nederlandse volk. Had dit volk hem niet, toen hij alles op alles zette om het te bevrijden in 1568, als een onbekende en nergens recht-op-hebbende vreemdeling behandeld? Wat een zelfzucht bij die Nederlanders! Welk een grove ondankbaarheid! Neen! in deze dagen is er geen plaats voor een troostlied ; is er geen plaats om er aan te denken, ook maar iets voor Nederland te doen. Hoe is het toen verder gelopen? Wel, van maart tot diep in september is de Prins in Frankrijk gebleven. Meest was hij in het hoofdkwartier der Hugenoten, La Rochelle. Hij had in die dagen geen kontakt meer met de Nederlanders. De Nederlanders wisten niet, waar hij was ; de Prins scheen een vergeten man te zijn. Alva is ondertussen bezig, wraak te nemen. Hij zal die brutale bende opstandelingen zo ziet hij ons volk, dat naar vrijheid snakt - wel krijgen! Verscheidene edelen, onder wie Egmont en Hoorne, worden onthoofd. Van overal komen afgrijselijke berichten binnen. Vele van Gods kinderen worden om hun geloof opgehangen ; vrouwen werden niet ontzien, ook al hadden zij maar een schuur afgestaan om te prediken of een ketter" geherbergd. In 's-hertogenbosch worden verscheiden Protestanten onthoofd of opgehangen. Tallozen zuchten in de kerker. Wie daar zijn geloof durft te belijden, zijn tong werd tussen twee ijzers geklemd, uit de mond getrokken en met een gloeiend stuk metaal gekerfd. Soms werden mensen, die niet zwijgen konden, gemuilkorfd ; langdurige folteringen moesten ze ondergaan. De zeven-stuivers-ideden slopen rond en brachten ieder aan, die een psalm zong, of het Maria-beeld niet eerbiedig groette. Zo steeg de nood in 1568 en 1569 in ons land steeds hoger. De hitte der vervolging werd schier ondraaglijk. In september 1569 verlaat de Prins zijn Gereformeerde vrienden in Frankrijk. Vermomd keert hij terug naar de Dillenburg. 8

10 De rest van 1569 en het gehele jaar 1570 wordt voor hem een jaar van ellende en verdriet. Zijn schuldeisers zaten hem op de hielen ; betalen kon hij niet. Vreselijk! De Hugenoten heeft hij hulp beloofd en hij zint op middelen om dit te kunnen doen. De grootste narigheid beleeft de Prins in die tijd van zijn wrede vrouw, Anna van Saksen, die wel in naam Luthers was, maar in feite om God noch gebod gaf. Ze hield het met anderen en liet haar man maanden aan één stuk in de steek. Dacht de Prins in deze omstandigheden aan de bevrijding der Nederlanden? Ach, het was verre van daar! Geruchten deden zelfs de ronde, dat de Prins zich met Spanje wilde verzoenen om te kunnen terugkeren naar de Nederlanden, waar zijn rijke bezittingen lagen. De bekende geschiedschrijver, Fruin, die een apart artikel heeft gewijd aan: De Prins in het jaar 1570", beweert, dat de Prins, wanneer de Nederlanden ter sprake kwamen, steeds maar zeide : Het initiatief tot de aanval op Alva's schrikbewind moet nu maar eens van de Nederlanden zelf uitgaan". Ook in deze jaren, 1569 en 1570, kan moeilijk sprake zijn van het vervaardigen van een geschrift als Het Wilhelmus", De Prins heeft zijn best gedaan ; hij is nu straatarm. Hoe zöü hij kunnen helpen! En de Nederlanders achtten de Prins een verloren man. Dr. de Pater zegt in zijn Gedenkboek Wilhelmus van Nassouwe" : Met Oranje was het uit. Vriend en vijand beweerden het. Hij zwierf rond, in voortdurend gevaar ; zijn schuldeisers en Alva stonden.hem naar goed en bloed". Ach, men zou gelachen hebben, wanneer hij in die omstandigheden zou zijn voorgesteld als de edele, hooggeboren Prins van Oranje, van keizerlijke stam. Voor Oranje zelf zou het bittere spot zijn geweest. En toch kwam er nog in 1570 verandering. Door des Heeren hoge hand zouden er dingen gebeuren, waar niemand op gerekend had. Het geroep van de verdrukten in deze landen klom op tot God in de hemel. We denken allereerst aan het optreden van de Watergeuzen. Men mag zeggen : Wat zouden zij, dat, hoopje opgeraapte zwervers! Bannelingen van zulk een diverse pluimage! U kent ze : een paar edelen, zoals Lumey, Sonoy en Treslong. Veel kooplui en boeren. Men zou ze kunnen vergelijken met de mannen, die zich rondom David verzamelden in de spelonk van Adullam. Steeds meer maakten ze zich geducht. Straks hebben ze twee vloten, van 60 en 40 zeilen. Om aan het leven te blijven, plunderen ze te land kloosters, maken ze op zee vijandelijke koopvaardijschepen buit. Van 9

11 Spaanse schepen hadden ze weinig te duchten. Die waren in strijd gewikkeld met Turken en Moren. De Prins lukt het, na vele mislukkingen, hen te brengen tot een meer geregeld leven. Iedere kapitein krijgt op zijn schip een predikant om Gods Woord te verkondigen en de soldaten met de schippers te houden aan wat de Heere ook van hen eist. Tenslotte staan ze geheel onder 's Prinsen bevel. In deze tijd (1570) heeft er plaats een geheim onderhoud met de pensionaris van Leiden, Paulus Buys. Buys was in Brussel geweest, in Alva's hoofdkwartier. Hij had daar met de IJzeren Hertog gesproken over de Tiende Penning, die Alva wilde invoeren. Van al wat' aan roerende goederen verhandeld zou worden, eiste de landvoogd 10 % der opbrengst. Reeds eerder had Alva hierover gesproken met de Staten der verschillende gewesten. Fel had men er tegen geageerd. Nu was de maat bij Filips' handlanger vol ; zonder bewilliging der Staten, met geweld, zou deze belasting worden doorgevoerd. Ook de Roomsen keren zich tegen deze maatregel, die alle handel lam zal leggen. Na de Beeldenstorm was het pausgezinde deel van ons volk kopschuw geworden van al wat niet-rooms was. Nu het om de dubbeltjes ging, een goudader van polsdikte naar Madrid zou stromen, nu waren de scherven in de kerken spoe-. dig vergeten. De heer Buys zal hieromtrent de Prins uitvoerig hebben ingelicht. Sympathiek, dat de Leidse pensionaris hierover toch even" met de Prins wilde spreken! Zo'n reis naar Duitsland, nog wel tot het bezoeken van iemand, over wie de ban was uitgesproken, was geen kleinigheid! Fruin zegt, dat door dit bezoek de Prins opnieuw hoop heeft gekregen. Hij ziet in, dat 's Heeren hand niet verkort is, Alva is bezig een actie onder de Nederlanders te ontketenen, die met Gods hulp misschien uitkomst brengen kan. Een leger uit het buitenland zal daarbij hulp moeten bieden. En daarvoor is geld, veel geld nodig. Huursoldaten zullen dit leger moeten vormen. In de Nederlanden worden giften ingezameld. Boden gaan af en aan van de Dillenburg naar Nederland, van Nederland naar de Dillenburg. Zelfs de Staten der verschillende gewesten zoeken contact met Oranje. Zeer belangrijk is het geweest, dat ook nog in 1570 er een vrede tot stand kwam tussen de Hugenoten en hun Roomse bestrijders in Frankrijk. Wie weet, zo vroeg de Prins zich af, of de Hugenotenlegers kunnen ook worden ingezet tegen Alva. De Franse koning, niet bevriend met de Spanjaarden, zou zich hiertegen wel niet verzetten. Tenslotte deed Alva zelf in zijn dolle plakkatenregen voorgoed de vluchtelingen uit de Nederlanden de moed in de schoenen zinken. Van terugkeer naar het moederland zou nimmer 10

12 sprake zijn, zolang Alva nog de teugels in" handen had. Ze móésten wel de Prins gaan steunen in zijn nieuwe pogingen, de verdrukte Nederlanden te hulp te snellen. Wat van bijzonder belang is, dient ons helder voor ogen te staan : Oranje zoekt toenadering tot het Gereformeerde volk, zowel in de Nederlanden als onder de vele vluchtelingen, waarvan er velen in Duitsland verblijven. De Prins laat raadgevers van Libertijnse opvatting (Coornhert e.a.) varen en zijn hoogstbekwame adviseur wordt Marnix van St.-Aldegonde, die toen ook in Duitsland vertoefde. Marnix is de man, die het wantrouwen kan wegnemen, dat er bestaat bij de Calvinisten ten aanzien van de Prins. Op tal van Synoden en in vele brieven aan de Gereformeerde kerkeraden pleit Marnix voor eendrachtig optreden tegen de Spaanse geweldenaar, die het de ware belijders onmogelijk maakt, de Heere naar Zijn woord en naar geweten te dienen. In dit schrijven roemt hij telkens de Prince van Oraengien etc." :,,onsen genadigen vorst end heere". Als de Prins mag zien, onder de,,uytgewekenen" en ook onder de inlandische gemeynten" een grote eenheid in leer en conversatie, zal hij,,moet grijpen om de algemeyne verloss.unge door Godts genadige hulpe an de handt te nemen ende te volvoeren". We kunnen gerust zeggen, dat het Marnix is die de Prins voorstelde als algemeen leider van de strijd voor religie en vrijheid van geweten, terwijl hij tevens de Kerken in deze landen heeft weten te overtuigen van de rechtvaardigheid van de strijd tegen Alva's tyrarinie. Heel de activiteit van Marnix is gericht op de Calvinistische uitgewekenen en op de Gereformeerden in Holland en Zeeland. Het hart van het volk des Heeren moest voor deze rechtvaardige zaak worden gewonnen. Wanneer ooit ons volk er krachtig bij is bepaald geworden, dat God regeert, dan is het wel in 1570 geweest. In het najaar van 1570 kwamen de steden langs de IJsel in opstand : de Prins valt ons land binnen..en van heel deze actie komt niets terecht! Alleen Loevestein werd genomen. En in dezelfde tijd, op 1 november 1570, komt de z.g. Allerheiligenvloed, die in de omgeving van Harlingen en Dokkum alleen al niet minder dan bijna 6000 mensen het leven kost. Het eerste feit vestigt wéér de aandacht op de Prins ; het tweede gebeuren brengt het volk we weten het bij ervaring - meer dan tevoren in gedachten, da*t God regeert. Het is, alsof de Heere wil zeggen : Denkt er om, hoe ook de mens bezig is, plannen te smeden, Ik houd de teugel van het gebeuren in de Nederlanden in handen. Op Mijn tijd en naar Mijn raad zal het geschieden". Niet de Prins, niet Marnix, of wie dan ook, zou het sem van de opstand geven, die zou leiden 11

13 tot verlossing van de druk. waarin ons land kerkelijk èn economisch gebukt ging. Onverwacht en ongedacht zou de vrijheid dagen. Zonder de hulp van de Hugenoten, waarop de Prins tot het laatste moment is blijven hopen. In deze situatie werd Het Wilhelmus" gedicht, verspreid, gezongen. We gaan hierop nog wat dieper in aan de hand van enige belangrijke stukken, die we nog bezitten van de Prins en Marnix van St.-Aldegonde. Daaruit leren we beter verstaan de geest van de vrijheidsstrijd tegen Spanje en tevens het karakter van het lied onzer natie, welks karakter helaas maar al te veel uit het oog wordt verloren. 5. Het karakter van het lied onzer natie. Het karakter van het lied onzer natie spreekt duidelijk uit de manifesten, die de Prins, tezamen met Marnix, heeft gericht tot de Nederlanden. In deze openlijke bekendmakingen, die van grote betekenis zijn voor het verstaan van de aard der striid, die men tegen Spanje aanbond, komen we vele gedachten tegen, die openlijk ook in Het Wilhelmus" voorkomen Laten we, met eigen woorden, hier iets van mogen weergeven. De Prins, hier sprekend als stadhouder van Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht, hoopt, dat de verlossing uit de slavernij spoedig moge komen. Hij biedt alle hulp aan. Hij herinnert er aan, hoe hij met vlijt en zorg steeds is bezig geweest, in dienst van de Spaanse koning, om het welzijn van de gewesten, waarover hij stadhouder was, te zoeken. Hij moest dit trouwens doen krachtens de eed, die hij bij zijn benoeming tot stadhouder van Holland en Zeeland (in 1559) gezworen had. De Prins verwondert zich nog over hun lijdelijke houding in 1568, toen hij hun te hulp gekomen was. Nu wordt de mishandeling van het vaderland steeds erger. Privilegiën, e/ wordt niet mede gerekend. De verdrukking en de tyrannie zoekt de Spanjaard te bedekken met het verzinsel, dat rebellie en ongehoorzaamheid hen noodzaken, krachtig in te grijpen. De Prins ontkent, dat er ooit van opstand sprake is geweest. Ongehoorde schattingen, het tegengaan van de welvaart, het ontroven van ervaren leidslieden, dat kan men toch niet gedogen. De Spanjaard kan verarmde, onwetende mensen baas. De Prins meent, dat het lijdelijke afwachten voortkomt uit vrees. Men moet moedig zijn, het land beschermen ; welvaart, vrijheid en recht in het lieve vaderland doen wederkeren. Goed en bloed zal de Prins daarvoor over hebben. De tyrannie zal hij met Gods hulp verdrijven. 12

14 In dit stuk, dat dateert van 22 april 1570, treffen we dezelfde gedachten aan, als we tegenkomen in het lied onzer natie: 1. zijn gehoorzaamheid aan God en de koning. 2. de terugblik naar het verarmen der landen. 4. lijf en goed zal hij inzetten om de tyrannie te verdrijven. Wat ons wel zeer treft, is het feit, dat de Prins in dit stuk (een politiek manifest) geheel en al zwijgt over de geloofsvervolging, over de martelingen, die Gods volk moest lijden. We zullen zien, hoe dit in de beide andere stukken ligt. Als beschermheer van geheel Nederland wijst Oranje er op, dat hij in dienst staat van God en de koning. De vrijheid, welvaart en privilegiën der Nederlanden gaan hem zeer ter harte. Daarom heeft hij in 1568 (drie jaar geleden, schrijft de Prins), zijn uiterste best gedaan om de vijand en alle vreemde onderdrukkers uit het land te verdrijven, Het doel was niet alleen de verdrukten te verlossen, maar ook om tezamen weder te keren tot het Woord des Heeren. Het heeft heel de wereld verbaasd, dat toen de Nederlanden niet in opstand zijn gekomen. De Prins steekt het dan ook niet onder stoelen en banken, dat hij de moed heeft verloren en zich wel drie maal zal bedenken, eer hij weer zo'n grote onderneming zal op touw zetten. Maar gezien de grote nood, waarin het volk verkeert, ook op verzoeken, die van alle zijden hem bereiken, wil hij lijf en goed en alles, wat hij vermag, geven om de vrijheid der consciëntiën en het Woord Gods weer aan de Nederlanden terug te geven. Als men dan maar helpt! Getrouw aan de eed, aan God, de koning en zijn vaderland, zal hij met de hulpe des Heeren hen bijstaan, beschermen en bevrijden. U gevoelt wel: dit is de taal en geheel de gedachtengang van Het Wilhelmus" : 1. de Prins wil trouw zijn in het dienen van God en de koning. 2. hij wil zich geven voor het vaderland, voor het Woord van God. 3. met 'vrienden en verwanten wil hij lijf en goed tezamen geven om de tyrannie te verdrijven. We hebben bemerkt, dat hier niet alleen de vrijheid en de welvaart der Nederlanden in het geding komen ; ook en bovenal gaat het er om, het Woord des Heeren weer zijn vrije loop te geven in de Nederlanden en de weg te openen, dat ieder weer de Heere kan dienen naar de inspraak van zijn geweten. Naast deze beide stukken, die van meer algemene aard zijn, gericht aan een groot deel of geheel het Nederlandse volk, bezitten we verscheidene brieven van Oranje, waarin hij nog duidelijker ons laat zien, wat hem zo zwaar op het hart ligt. Enkele gedachten geven we hieruit weer, om de achtergrond van het lied onzer natie nog beter te kunnen verstaan. 13

15 De Heere bestuurt alle dingen. Blijkbaar was het in 1568 Gods wil nog niet geweest, de Nederlanden te verlossen. Toch voelt de Prins zich nu door de Heere beroepen en verordend" om in de steeds hoger stijgende nood te helpen. Vast en onbeweeglijk moet daarbij het vertrouwen zijn op God, de Heere, Die de Nederlanden niet zal verlaten. Het gaat niet in de eerste plaats om verlossing uit grote nood, neen! de tegenwoordige zaken gaan Gods eer en glorie aan". Zonder Zijn goddelijke macht kan echter niets worden bereikt. Daarom, dat Gods volk de Heere veel in het gebed de zaken van kerk en staat moge gedenken en dat zonder ophouden. We menen hiermede voldoende de achtergrond van het lied onzer natie te hebben aangeduid. De dichter van Het Wilhelmus" moet iemand geweest zijn, die de Prins door en door kende en ook zijn inzichten volkomen deelde. Eigenlijk bevat Het Wilhelmus" niets oorspronkelijks, het voert de Prins al sprekende in, geheel volgens de gedachtegang, die uit Oranje's schrijven ons bekend werd ; soms worden zelfs dezelfde woorden gebruikt, als die in 's Prinsen brieven worden gebezigd. 6. Wie is de dichter van het lied onzer natie? Over deze vraag is al heel wat te doen geweest. We behoeven ons niet zolang te bezinnen om de weg te vinden, die ons naar de dichter van het lied onzer natie leidt. Immers er is eigenlijk maar één antwoord mogelijk op tal van vragen die we kunnen stellen, als : Wie was er schier dag aan dag bij de Prins in de jaren 1570 tot 1572? Aan wie zou Oranje het vervaardigen van zo'n propagandalied het liefst hebben opgedragen? Wie is de man, die vooral het Gereformeerde volk in de Nederlanden door en door kent? Wie kan worden gezien in die dagen als 's Prinsen meest vurige aanhanger? Wie had de gaven ontvangen om zulk een schoon lied te maken als Het Wilhelmus"? Wie vermocht zulk een poëzie voort te brengen, die ons volkslied maakt tot een lied als geen ander volk bezit? Wie kende zó goed de achtergrond van de strijd, die we voerden tegen Spanje? Wie was zo goed op de hoogte met de grieven, die men wel eens had geuit tegenover de persoon van Oranje? Wie kon er staan, wat diepte van zeggen betreft, naast Vondel en Hooft en Breero? 14

16 Wie kende zo goed, wat er leefde in de hele gemeenschap, voor wie dit lied was bestemd? Het aantal candidaten, dat men als dichters heeft ten tonele gevoerd, loopt in de tientallen. Welnu, voor ons staat het vast, dat Marnix van St.-Aldegonde de dichter is van het lied onzer natie. Hij was in 1570 in 's Prinsen dienst getreden, was zijn overtuigd volgeling, nam zijn politieke opvattingen over en de Prins zijn Calvinistische levens- wereldbeschouwing. Twee mensen, die elkaar aanvulden en die elkaar hebben gevonden in,,het Wilhelmus". Voor ons is het van de grootste betekenis, hiervan niets af te doen. Het verhoogt uitermate de waarde van het lied onzer natie. Marnix weet, dat de Heere alle dingen naar Zijn wil bestuurt ; dat Hij geeft het zoet na het zuur. De wijsheid Gods blinkt uit, ook in wat de Nederlanden ondervinden. Niet het toeval, noch Alva of zijn heer Filips regeren : God regeert. De Prins heeft eens tegen Marnix, die een moedeloze bui had, gezegd : Dat men ons vertrappe, Aldegonde, als het ons maar vergund zij hulp te bieden aan Gods Kerk". In die geest heeft Marnix, als van 's Prinsen lippen, het lied onzer natie gedicht. 7. Het lied onzer natie en onze tijd. In de hieraan voorafgaande bladzijden hebben we getracht het oude lied onzer natie, Het Wilhelmus", wat dichter aan Uw hart te brengen. We willen eerlijk bekennen, dat we dit hebben gedaan, diep onder de indruk van wat thans in Hongarije geschiedt. Toen in 1940 Rotterdam in brand stond, zagen we vanaf de Zuidhollandse eilanden tegen de heldere avondlucht de gloed van de brandende stad. Tegen de Oosterkim zien we in de geest opnieuw, maar dan veel vreselijker dan die enkele jaren geleden, de afschuwelijke weerspiegeling van een brandend, zieltogend, uit duizend wonden bloedend volk. Ook. onder dat volk is het eeuwig Evangelie gepredikt. Ook daar hebben Gods kinderen goed en bloed opgeofferd voor de ware Christelijke religie, hebben de brandstapels gerookt, heeft de antichrist alles in het werk gesteld om het stekje uit te roeien, dat de Heere daar had geplant. Het is niet gelukt. Maar wat is er van overgebleven? Hitier heeft er vreselijk huisgehouden. Vertwijfeld en aan- gemoedigd door de Westerse wereld, die Rusland de satellietlanden van nu in handen speelde, heeft men zich onder het antichristelijk bewind gesteld van de vrienden in het Kremlin van Moskou. Vreselijk is dit uitgekomen! Het Communisme, de wereldbeschouwing van de bewuste leugen, heeft als een leeuw ge- 15

17 bruid bij 't zegevieren; zelfs, God tot schimp, heeft het, ter plaatse van 't gebed, zijn krijsbanieren in trotse moed tot tekenen gezet. Wij kunnen nog Het Wilhelmus" zingen ; zijn nog,,vrij". Maar hóé zingen wij het? Is er nog iets in ons, dat leeft uit de bezieling, die Oranje, die Marnix, die de Kerk des Heeren eigen was, toen het werd vervaardigd? Gods Woord moest tot heerschappij komen. En het wordt thans vervalst en vertreden. De vrijheid der consciëntiën moest worden geëerbiedigd. En het aantal maatregelen, thans van kracht, dat velen van Gods kinderen doet zuchten, omdat zij indruisen tegen Gods Woord, neemt hand over hand toe. Het ging toen om het volk van God te winnen voor de goede zaak. En dat volk wordt thans niet meer geteld ; er wordt niet meer mee gerekend ; men schaamt zich, bij dat volkje gerekend te worden. Toen werd de hulp des Heeren boven alles gezet ; zou Hij Zijn dierb're gunst onthouden aan al wat men dacht te ondernemen, dan zou alles vergeefs zijn. Thans : als Amerika maar zus doet en Engeland zo, dan zal het wel goed gaan. Of : de Verenigde Naties, de NAVO moet de zaak eens aanpakken. O, vrees kan ons aangrijpen, wanneer we dit alles aanzien. Is Nederland niet meer het land van,,het Wilhelmus"? Kan het nog wel worden gezongen? Is het geen aanfluiting geworden, wanneer wordt gezongen : Tot Godt wilt u begheven, Zijn heylsaem woort neemt aen, Als vrome Christen leven, Tsal hier haesf zijn gedaen? Wie zal er nog naar dit Woord leven? Wie? Wie zal er over denken om voor Gods woort ghepresen zijn edel bloet te waeghen"? Het is te vrezen, dat we met ons land en volk de wrange vruchten van dit al zullen plukken. We zien, hoe ontzettend het is, wanneer de Heere komt met Zijn oordelen. Wie zou niet vrezen? Wat zou het een zegen zijn, als er een wederkeer mocht komen tot de God van Nederland, Die zovele wonderen heeft gedaan in de dagen, toen het lied onzer natie naar waarheid kon worden gezongen! We willen wel de vruchten plukken van de strijd, die onze vaderen met dit lied op de lippen het on- en bijgeloof, de machten der anti-christ hebben aangedaan. De Heere eist echter, dat wij met onze kinderen, met geheel ons volk, nóg zullen leven in de vreze Gods, die het lied onzer natie doorstraalt. 16

18 HET LIED ONZER NATIE REFEREIN gemaect ter eeren des Doorluchtigsten Heeren/ Heere Wilhelm Prince van Orangien/ Grave van Nassau/ Patris Patrlse, mijnen G. Forsten en Heeren, Waer van deerste capitael letteren van elck veers/ sijner F.G. name metbrengen. Na de wijze van Chartres. Wilhelmus van Nassouwe Ben ick van Duytschen bloet, Den vaderlar.t ghetrouwe Blijf ick tot inden doet; Een Prince van Orangien Ben ick vrij onverveert, Den Coninck van Hispaengien Héb ick altijt gheëert. In Godes vrees te leven Heb ick altijt betracht, Daerom ben ick verdreven, Om landt, om luyd gebracht; Maer God sal mij regeren Als een goet instrument, Dat ick sal wederkeren In mijnen regiment. Lijdt u, mijn ondersaten, Die oprecht zijn van aert, Godt sal u niet verlaten, Al srjt ghij nu beswaert; Die vroom begheert te leven, Bidt Godt nacht ende dach, Dat hy my cracht wil gheven, Dat ick u helpen mach. Lijf en goet al te samen Heb ick u niet verschoont, Mijn broeders hooch van namen Hebbent u ook vertoont; Graef Adolff is ghebleven In Vrieslandt inden slach, Sijn siel int eeuwich leven Verwacht den jongsten dach. Edel en hooch gheboren Van keyserlicken stam, Een vorst des rijcks vercoren, Als een vroom Christen man, Voor Godes woort ghepresen Heb ick vrij onversaecht, Als een helt sonder vreesen, Mijn edel bloet ghewaecht. 17

19 Mijn schilt ende betrouwen, Sijt ghy, o Godt mijn Heer, Op u soo wil ick bouwen, Verlaet mij nimmermeer; Dat ick doch vroom mach blijven U dienaer talier stondt, Die tyranny verdrijven Die my mijn hert doorwondt. Van al die my beswaren, End mijn vervolghers zijn, Mijn Godt wilt doch bewaren Den trouwen dienaer dijn; Dat sy my niet verrasschen In haren boosen moet, Haer handen niet en wasschen In mijn onschuldich bloet. Als David moeste vluchten Voor Saul den tyran, Soo heb ick moeten" suchten Met menich edelman; Maer Godt heeft hem verheven, Verlost uit alder noot, Een eoninckrijck ghegheven In Israël, seer groot. Na tsuer sal ick ontfanghen Van Godt mijn Heer dat soet, Daer na so doet verlanghen Mijn vorstelick ghemoet; Dat is, dat ick mach sterven Met eeren in dat velt, Een eeuwich rijck verwerven Als een ghetrouwe helt. Niet doet my meer erbarmen In mijnen wederspoet, Dan datmen siet verarmen Des Conincks landen goet; Dat u de Spaengiaerts crenken, O edel Neerlandt soet, Als ick daer aen ghedencke, Mijn edel hert dat bloet. Als een Prins opgheseten Met mijner heyres cracht, Vanden tyran vermeten Heb ick den slach verwacht; Die, by Maestricht begraven, Bevreesde mijn gbewelt; Mijn ruyters sachmen draven Seer moedich door dat velt.

20 Soo het den wille des Heeren Op die tijt had gheweest, Had ick gheern willen keeren Van u dit swaer tempeest; Maer de Heer van hier boven Die alle dinck regeert, Die men altijt moet loven, En heeftet niet begheert. Seer prinslick was ghedreven Mijn princelick ghemoet; Stantvastisch is ghebleven Mijn hert in teghenspoet; Den Heer heb ick gïiebeden Van mijnes herten gront, Dat hy mijn saeck wil reden, Mijn onschult doen bekant. Oorlof, mijn arme schapen, Die zijt in grooten noot, "U herder sal niet slapen Al zijt ghy nu verstroyt; Tot Godt wilt u begheven, Sijn heylsaem woort neemt aen, Als vrome Christen leven, Tsal hier haest zijn ghedaen. Voor God wil ick belijden End zijner grooter macht, Dat ick tot gheenen tijden Den Coninck heb veracht, Dan dat ick Godt den Heere, Der hoochster Maiesteyt, Heb moeten obedieren Inder gherechtigcheyt.

21 Marnix nog even aan het woord. We mogen niet nalaten, op Het Wilhelmus" het schier geheel onbekende gedicht te laten volgen, dat Marnix van St. Aldegonde als rouwlied maakte na de moord, die de handlanger van het Roomse Spanje beging op de Prins in In deze aangrijpende verzen wordt het ons duidelijk, hoe Marnix, terugdenkend aan Het Wilhelmus", zijn zeer beminde vriend bemint en zijn sterven diep betreurt. Volge hier dan dit gedicht : Willem I bij David vergeleken. De hooge God heeft nu in dezen tijd Zijn wonderlijke hulp, Zijn trouw gebenedijd, Hier over Zijn Gemeent' en Christnen uitverkoren Zoo klaarlijk laten zien, als immers ooit tevoren. Want hij in Israël een lamp altoos bewaart, Die iri de duisternaeht der wereld ons verklaart. Dies Hij ons ook verwekt heeft eenen trouwen Vader, Die hier des Heeren volk, als David, bragt te gader, Opdat zij Zijnen dienst en levendige Woord Genieten mochten vrij en volgen onverstoord. Wij hebben hem gezien zijn lieve schaapkens leiden Aan waterrijke land, op schoon begraasde weiden, Maar toch niet zonder moeit' en zwaren harden strijd. Want daar stond veel volks op, uit enkel haat en nijd, Die, met een vinnig hart en hun gemoed verbolgen, Den Vader 's Vaderlands dik poogden te vervolgen. Nogtans werd Goliath met schande neergeveld; De vijand werd doorgaans ontbloot van zijn geweld. Men zag voor hem verjaagd de wreede Philistijnen; Men zag zijn haters zelf, huns ondanks, hem nog dienen; Men zag des Sauls hand en Koninklijke magt, Door zijne vaste hoop, in groot gevaar gebragt. Maar God verwekt' hem ook ontrouwe Ziphiënen, Met Doeg, Simeï, en andren, die wel schenen Hem toegedaan te zijn, en toonden schoon gelaat, Maar droegen hem nogtans in 't hart zeer bittren haat. Ja zelve die zijn brood als vrienden kwamen eten, Die waren allerhardst en meest op hem verbeten. Ephraïms stam viel af met zijn aanhang heel. Wij hebben (zeiden zij) met David geen gedeel: Wij willen Sauls stam en Benjamins geslachten, En onze Vaders wet en 't oud gebruik natrachten. Hoe dikmaal hebben zij hem schendelijk gelaakt, En door hun onverstand mismoedig schier gemaakt! Maar Gods hand stond hem bij in zijne heilig' aanslagen, En keerde van hem af des vijands schalke lagen; Tot dat hij op het lest (om in des Hemels troon Van alle zorg bevrijd t' ontvangen d' eeuwige kroon) Van eens verraders hand verraderlijk geschoten, Voor zijne schaapkens heeft zijn edel bloed vergoten. 20

Wilhelmus. Doel: Na deze opdracht weet je meer over de geschiedenis van het Wilhelmus. Uitleg opdracht Je gaat een werkblad maken over het Wilhelmus.

Wilhelmus. Doel: Na deze opdracht weet je meer over de geschiedenis van het Wilhelmus. Uitleg opdracht Je gaat een werkblad maken over het Wilhelmus. Wilhelmus Thema: Bestaat vrede? Samenleving Nederland Het land Moeilijkheid; *** Tijd: * Juf Yvonne Doel: Na deze opdracht weet je meer over de geschiedenis van het Wilhelmus. Uitleg opdracht Je gaat een

Nadere informatie

WILHELMUS Bewerkt en hertaald door Rom Molemaker

WILHELMUS Bewerkt en hertaald door Rom Molemaker GEDICHT WILHELMUS Bewerkt en hertaald door Rom Molemaker Bewerkt en hertaald door Rom Molemaker Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd of openbaar gemaakt door middel

Nadere informatie

Werkstuk CKV Oranje 6,1. Werkstuk door een scholier 3443 woorden 14 september keer beoordeeld

Werkstuk CKV Oranje 6,1. Werkstuk door een scholier 3443 woorden 14 september keer beoordeeld Werkstuk CKV Oranje Werkstuk door een scholier 3443 woorden 14 september 2010 6,1 7 keer beoordeeld Vak CKV Oranje Deze bloemlezing gaat over de ander. Als ik denk aan de ander kom ik uit op de kleur oranje.

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Willem van Oranje

Werkstuk Geschiedenis Willem van Oranje Werkstuk Geschiedenis Willem van Oranje Werkstuk door een scholier 33 woorden 1 oktober 2005 6,3 201 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Willem van Oranje Inleiding Wij hebben ons werkstuk over Willem van

Nadere informatie

Het begin van de Tachtigjarige Oorlog

Het begin van de Tachtigjarige Oorlog Ontdekkers en Hervormers Het begin van de Tachtigjarige Oorlog TIJD VAN ONTDEKKERS EN HERVORMERS 1540 1560 1568: Slag bij Heiligerlee Slag bij Jemmingen 1 april 1572: De watergeuzen nemen Den Briel in

Nadere informatie

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen

Nadere informatie

Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog

Calvijn. Vrede van Augsburg. Margaretha van Parma. Hertog van Alva. De keurvorst van Saksen. Karel V. Buitenlandse zaken en oorlog In welk jaar publiceerde Luther zijn 95 stellingen? Welke Frans-Zwitserse hervormer kreeg veel aanhang in de Nederlanden? Welke vrede bepaalde, dat de vorst de religie van zijn volk bepaalt? 1517 Calvijn

Nadere informatie

28 januari uur J Wesseling orgel: Peter Sneep schriftlezing: Rinke Larooy

28 januari uur J Wesseling orgel: Peter Sneep schriftlezing: Rinke Larooy 28 januari 2018 10.00 uur J Wesseling orgel: Peter Sneep schriftlezing: Rinke Larooy votum, groet, amen GK psalm 90,1.2. = LB 90 Gods verlangen naar Mt. 22 GK gezang 157 (staande) Lezen: - Rom. 1,1-7 -

Nadere informatie

In hoofdstuk 3 vertel ik over de tachtigjarige oorlog, Willem heeft daarin een grote rol gespeeld. Daar sluit hij zich aan bij de protestantse kerk.

In hoofdstuk 3 vertel ik over de tachtigjarige oorlog, Willem heeft daarin een grote rol gespeeld. Daar sluit hij zich aan bij de protestantse kerk. Verslag door een scholier 3768 woorden 28 januari 2016 7,5 24 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronwijzer Voorwoord Ik heb voor mijn 2 e werkstuk Willem van Oranje gekozen. Ik heb dit gekozen omdat

Nadere informatie

Orde van dienst zondagavond 8 maart 2015 Vragen rond de Doop

Orde van dienst zondagavond 8 maart 2015 Vragen rond de Doop Orde van dienst zondagavond 8 maart 2015 Vragen rond de Doop Voorganger : Ds. Jaap Hansum Organist : Dhr. Rein van Leeuwen Welkom en mededelingen Zingen: Zingende gezegend 228:1,2,3 Geloofd zij God, Hij

Nadere informatie

Liturgie ochtenddienst 6 augustus 2017 Westerkerk Veenendaal

Liturgie ochtenddienst 6 augustus 2017 Westerkerk Veenendaal Liturgie ochtenddienst 6 augustus 2017 Westerkerk Veenendaal Gezang 21 : 1 en 7 1.Alles wat adem heeft love de Here, zinge de lof van Isrels God! Zolang ik hier in het licht mag verkeren, roem ik zijn

Nadere informatie

0 Daar staat de troon al opgericht, daar zetelt de gezalfde Zoon, in Davids stad, op Davids troon, al wie Hem haatten schamen zich en bloeien zal zijn

0 Daar staat de troon al opgericht, daar zetelt de gezalfde Zoon, in Davids stad, op Davids troon, al wie Hem haatten schamen zich en bloeien zal zijn PSALM 3 Heer, denk aan David en zijn eed. Eens riep hij de geduchte naam van Jakobs sterke helper aan, gedenk aan David en het leed dat hij voor U heeft uitgestaan. 4 Zo zal ik naar Gods woning gaan en

Nadere informatie

Welke in Gods ogen juiste handeling had Saul na de dood van Samuel laten uitvoeren?

Welke in Gods ogen juiste handeling had Saul na de dood van Samuel laten uitvoeren? De verkeerde keuzes van Saul. Welke in Gods ogen juiste handeling had Saul na de dood van Samuel laten uitvoeren? 1 Samuel 28:3 3 Samuel nu was gestorven en heel Israël had rouw over hem bedreven. Zij

Nadere informatie

De Bijbel open (07-12)

De Bijbel open (07-12) 1 De Bijbel open 2013 48 (07-12) Stel je voor, bovenop een kerktoren zie je een zwaard, geen haan of een kruis, maar een zwaard. Dat zouden we wel vreemd vinden. Want wat heeft de kerk en het christelijk

Nadere informatie

Liturgie 19 maart 2017

Liturgie 19 maart 2017 Liturgie 19 maart 2017 Votum en Groet Zingen Psalm 42: 1, 3 Evenals een moede hinde naar het klare water smacht, schreeuwt mijn ziel om God te vinden, die ik ademloos verwacht. Ja, ik zoek zijn aangezicht,

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek)

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek) Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek) Schriftlezing: Romeinen 8 vers 28 t/m 39 Psalm 56 vers 5 en 6 Psalm 86 vers 6 (Schoolpsalm) Psalm 91 vers 1 en 5 Psalm 119 vers 13, 14

Nadere informatie

7 mei uur HJ Room orgel: Piet Noort schriftlezing: Jurrina de Vos

7 mei uur HJ Room orgel: Piet Noort schriftlezing: Jurrina de Vos 7 mei 2017 17.00 uur HJ Room orgel: Piet Noort schriftlezing: Jurrina de Vos 1. Votum 2. Vrede/zegengroet 3. Zingen: Ps. 35: 13 (Laat vromen juichen, trouwe HEER) 4. Gebed 5. Tekst: Zd 2 Heid Cat. 6. Zingen:

Nadere informatie

Lezen : Jacobus 4. PvN 84 Gezang 160 Opwekking 733 Gezang 161 Opwekking 614 Opwekking 430 Opwekking 544 Gezang 165 Gezang 10

Lezen : Jacobus 4. PvN 84 Gezang 160 Opwekking 733 Gezang 161 Opwekking 614 Opwekking 430 Opwekking 544 Gezang 165 Gezang 10 Welkom Lezen : Jacobus 4 PvN 84 Gezang 160 Opwekking 733 Gezang 161 Opwekking 614 Opwekking 430 Opwekking 544 Gezang 165 Gezang 10 Votum en groet Onze hulp is in de naam van de Heer, die hemel en aarde

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman Schriftlezing: Exodus 15 vers 1 t/m 21 Lied 368 vers 1, 2, 5 en 6 (Op Toonhoogte) Psalm 138 vers 1 (Schoolpsalm) Psalm 111 vers 5 en 6 (Nieuwe Berijming)

Nadere informatie

Bijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof

Bijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof Bijbelrooster 31 juli t/m 6 augustus Thema: Rechtvaardig door het geloof Dinsdag 31 juli - Rechtvaardig voor God De rechtvaardige zal door zijn geloof leven - Habakuk 2:4b Denk je wel eens over rechtvaardigheid?

Nadere informatie

Ouderling van dienst: gedenken meneer Jo Schot, die deze week is overleden.

Ouderling van dienst: gedenken meneer Jo Schot, die deze week is overleden. Dienst van de voorbereiding Aanvangslied: Psalm 122 vers 1 en 2 Stil gebed - Bemoediging en groet Ouderling van dienst: gedenken meneer Jo Schot, die deze week is overleden. Aansluitend zingen we lied

Nadere informatie

2 U geeft mij moed, God! Ik wil muziek maken en zingen, met heel mijn hart.

2 U geeft mij moed, God! Ik wil muziek maken en zingen, met heel mijn hart. 108 1 Een lied van David. God geeft mij moed 2 U geeft mij moed, God! Ik wil muziek maken en zingen, met heel mijn hart. 3 Ik wil mijn harp laten klinken, ik wil de zon wakker maken met mijn lied. 4 Heer,

Nadere informatie

Orde van dienst Hervormde Gemeente te Sellingen

Orde van dienst Hervormde Gemeente te Sellingen Orde van Dienst Zondag 7 oktober 2018 Welkom en mededelingen Zingen Psalm 8: 1, 2 en 3 Heer, onze Heer, hoe heerlijk 1. Heer, onze Heer, hoe heerlijk en verheven hebt Gij uw naam op aarde uitgeschrevenmachtige

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. Molenaar

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. Molenaar Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. Molenaar Schriftlezing: Exodus 14 vers 1 t/m 22 Gezang 343 vers 1 t/m 5 (Liedboek) Psalm 130 vers 3 (Schoolpsalm) Psalm 65 vers 1 en 2 (Nieuwe Psalmberijming)

Nadere informatie

Maranathakerk. Welkom in de. Voorganger Ds. M.F. van Binnendijk Organist Annelies van Zoelen Koster Leen van der Have.

Maranathakerk. Welkom in de. Voorganger Ds. M.F. van Binnendijk Organist Annelies van Zoelen Koster Leen van der Have. Welkom in de Maranathakerk Voorganger Ds. M.F. van Binnendijk Organist Annelies van Zoelen Koster Leen van der Have Zondag 16 April Beamerteam Centrum-Oost 87: 1, 2, 3 Christus, onze Heer, verrees, halleluja!

Nadere informatie

Nav adviezen die kerken krijgen om zichzelf te beveiligen ivm aanslagen.

Nav adviezen die kerken krijgen om zichzelf te beveiligen ivm aanslagen. Liturgie 29 januari 2017 Aanvang: 10.00 uur Thema: Nav adviezen die kerken krijgen om zichzelf te beveiligen ivm aanslagen. Voorganger: Drs. J.F. Ezinga Orgel: Jan Roth Muziekteam: Thijs (piano), Renate

Nadere informatie

Protestantse wijkgemeente 'Open Hof' te Kampen Morgengebed op nieuwjaarsdag, zondag 1 januari 2017 om uur. Orgelspel - Woord van welkom - Stilte

Protestantse wijkgemeente 'Open Hof' te Kampen Morgengebed op nieuwjaarsdag, zondag 1 januari 2017 om uur. Orgelspel - Woord van welkom - Stilte Protestantse wijkgemeente 'Open Hof' te Kampen Morgengebed op nieuwjaarsdag, zondag 1 januari 2017 om 10.30 uur Orgelspel - Woord van welkom - Stilte Openingsvers O HEER, open mijn lippen. Mijn mond zal

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek)

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek) Welkom in deze dienst Voorganger is ds. M.J. Schuurman (Oldebroek) Schriftlezing: Romeinen 8 vers 28 t/m 39 Psalm 56 vers 5 en 6 Psalm 86 vers 6 (Schoolpsalm) Psalm 91 vers 1 en 5 Psalm 119 vers 13, 14

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman Schriftlezing: Romeinen 5 vers 12 t/m 21 Romeinen 6 vers 1 t/m 14 Psalm 119 vers 53 (Schoolpsalm) Psalm 103 vers 8 en 9 Lied 100 vers 1, 2, 3 en 4 (Op

Nadere informatie

Hij leeft en wij met Hem!

Hij leeft en wij met Hem! Hij leeft en wij met Hem! Liturgie Eerste Paasdag Zondag 16 april 2017 Hervormde Gemeente Geldermalsen Voorgangers: ds. G.J. Krol en ds. C.M. Blokland - den Hertog Organist: M. Mugge M.m.w.: L. van der

Nadere informatie

Liturgie. zondag 11 juni :30 uur Ds H D Bondt. 14:15 uur Ds R Prins

Liturgie. zondag 11 juni :30 uur Ds H D Bondt. 14:15 uur Ds R Prins zondag 11 juni 2017 Liturgie 09:30 uur Ds H D Bondt 14:15 uur Ds R Prins 09:30 uur 11-jun Ds H D Bondt NLB 217 : 1-5 Ps 101 : 1, 2, 3 Exodus 34 : 4-9 NLB 195 : Matt 28 : 16-20 2 Kor 13 : 11-13 Opw 661

Nadere informatie

18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22.

18. Evangelist in eigen land 19. Onder Jezus zegen Een bereide plaats 20. Water 21. Een gebed om de Heilige Geest Doorwaai mijn hof 22. Inhoudsopgave Voorwoord 1. Een gebed bij het begin van het nieuwe jaar Ik ben met u 2. Gods hand 3. Zegen Vrede met God 4. In de kerk 5. Is Deze niet de Christus? Deze ontvangt zondaars 6. Echte vrienden

Nadere informatie

De heilige Geest. De heilige Geest. Wie is Hij?

De heilige Geest. De heilige Geest. Wie is Hij? - 1 - De heilige Geest De heilige Geest. Wie is Hij? Wij zingen in een gezang: Ere zij aan God de Vader, ere zij aan God, de Zoon, eer de heilge Geest, de Trooster, de Drie-eenge in zijn troon. De Vader,

Nadere informatie

Binnenkomst in stilte in de donkere kerk. We zingen:

Binnenkomst in stilte in de donkere kerk. We zingen: Jaargang 8, nummer 19 Voorganger: ds. Piet Jan Rebel Koor o.l.v. Tanja van Dijk Piano: Myrre van Dijk, David van Dijk Zaterdag 20 april 2019 Paaswake Een nacht vol hoop Binnenkomst in stilte in de donkere

Nadere informatie

Lezen : Psalm 4. Lied 457 : 1, 2, 3 en 4 Psalm 23 : 1, 2 en 3 Lied 293 : 1 en 4 Lied 473 : 1, 2, 4, 5 en 10 Lied 409 : 1, 2 en 5

Lezen : Psalm 4. Lied 457 : 1, 2, 3 en 4 Psalm 23 : 1, 2 en 3 Lied 293 : 1 en 4 Lied 473 : 1, 2, 4, 5 en 10 Lied 409 : 1, 2 en 5 GKv Drachten ZW & O Lezen : Psalm 4 Lied 457 : 1, 2, 3 en 4 Psalm 23 : 1, 2 en 3 Lied 293 : 1 en 4 Lied 473 : 1, 2, 4, 5 en 10 Lied 409 : 1, 2 en 5 Voor de kinderen: Op de gebedsmuur mag je een briefje

Nadere informatie

Adriana Dikkeschei - Hoogendoorn

Adriana Dikkeschei - Hoogendoorn Adriana Dikkeschei - Hoogendoorn Ik schep vreugde in Uw belofte als de vinder van een rijke buit Psalm 119 : 162 Dankdienst voor het leven voorafgaande aan de begrafenis van ADRIANA DIKKESCHEI - HOOGENDOORN

Nadere informatie

Paasmorgen 2011 in de Open Hof te Drunen Voorganger ds. M. Oostenbrink Organist dhr. B. Vermeul Mmv zanggroep Joy. De tuin van de Opstanding

Paasmorgen 2011 in de Open Hof te Drunen Voorganger ds. M. Oostenbrink Organist dhr. B. Vermeul Mmv zanggroep Joy. De tuin van de Opstanding Paasmorgen 2011 in de Open Hof te Drunen Voorganger ds. M. Oostenbrink Organist dhr. B. Vermeul Mmv zanggroep Joy De tuin van de Opstanding Voor de dienst zingt Joy: U hebt de overwinning behaald Fear

Nadere informatie

HAVENFEESTENKERKDIENST 23 JUNI UUR DS. W. GUGLER & GOSPELDUO

HAVENFEESTENKERKDIENST 23 JUNI UUR DS. W. GUGLER & GOSPELDUO HAVENFEESTENKERKDIENST 23 JUNI 2013 10.00 UUR DS. W. GUGLER & GOSPELDUO 2 Welkom Intochtslied: Opwekking 123 1 mijn God en Vader. Er is geen schaduw van omkeer bij U. Ben ik ontrouw, Gij blijft immer Dezelfde

Nadere informatie

Orde van dienst voor zondag 5 juli 2015 Wijkgemeente Markus, Grote Kerk, 9.30 uur

Orde van dienst voor zondag 5 juli 2015 Wijkgemeente Markus, Grote Kerk, 9.30 uur Orde van dienst voor zondag 5 juli 2015 Wijkgemeente Markus, Grote Kerk, 9.30 uur Voorganger: ds. J. van Meerveld Organist: Simon Marbus Koster: Bert de Bruin Orgelspel Welkom en mededelingen Zingen: Psalm

Nadere informatie

Eredienst 2 juli :30 uur Voorganger: Ds. W.H. de Groot

Eredienst 2 juli :30 uur Voorganger: Ds. W.H. de Groot Eredienst 2 juli 2017 16:30 uur Voorganger: Ds. W.H. de Groot Liturgie Votum van Sela Opwekking 638 Prijs Adonai Gebed Lezen: 1 Korintiërs 12 : 6-8 Preek Lied 39 (wisselzang) Gebed Viering Heilig Avondmaal

Nadere informatie

4 Heer, u hebt aan de mensen uw regels gegeven. Zo weet ik wat ik moet doen. 5 Ik wil leven volgens uw wetten, en dat volhouden, elke dag weer.

4 Heer, u hebt aan de mensen uw regels gegeven. Zo weet ik wat ik moet doen. 5 Ik wil leven volgens uw wetten, en dat volhouden, elke dag weer. Psalmen Psalm 119 Heer, ik wil leven volgens uw wetten 1 Gelukkig zijn mensen die altijd het goede doen, die leven volgens de wet van de Heer. 2 Gelukkig zijn mensen die altijd denken aan de woorden van

Nadere informatie

29 oktober uur J Boersma orgel: Harry Kroeske; muziekgroep schriftlezing: Anny Runhaar

29 oktober uur J Boersma orgel: Harry Kroeske; muziekgroep schriftlezing: Anny Runhaar 29 oktober 2017 17.00 uur J Boersma orgel: Harry Kroeske; muziekgroep schriftlezing: Anny Runhaar Votum en groet GK gezang 163 (Ik bouw op U) Lezing: Joz. 1,1-11 GK psalm 105,20.21 Preek Opw. 687 (Heer,

Nadere informatie

Openluchtdienst! speelruimte om te leven!

Openluchtdienst! speelruimte om te leven! Openluchtdienst speelruimte om te leven liturgie bij de openluchtdienst op zondag 15 juni 2014 in de tuin van het Wooldhuis uitgaande van de Protestantse Gemeente Heino-Laag Zuthem voorganger: ds. Hans

Nadere informatie

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.W. Smelt (Voorthuizen)

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.W. Smelt (Voorthuizen) Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.W. Smelt (Voorthuizen) Schriftlezing: Psalm 13 en 1 Korinthe 16 Lied 279 (Op Toonhoogte) Psalm 121 vers 1 (Schoolpsalm) Psalm 72 vers 4 en 6 (Nieuwe Berijming)

Nadere informatie

Ontmoetingskerk 12 e zondag na Pinksteren

Ontmoetingskerk 12 e zondag na Pinksteren Ontmoetingskerk 12 e zondag na Pinksteren bijeen in de Dorpskerk te Maarssen 7 augustus 2016 A.D. Voorganger: ds. Piet Vellekoop Organist: Cees van Wijk Lector: Kees van Rooden Orgelspel voor de dienst

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom Welkom in deze dienst Voorganger is ds. L.P. Blom Psalm 2 vers 7 Schriftlezing Johannes 8:30-59 (Liedboek) Gezang 470 vers 1 t/m 4 Psalm 9 vers 9 en 10 Psalm 9 vers 11, 12, 14 en 20 Gezang 305 vers 1 en

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is K. Timmerman

Welkom in deze dienst Voorganger is K. Timmerman Welkom in deze dienst Voorganger is K. Timmerman Schriftlezing: Johannes 20 vers 1 t/m 18 Lied 88 vers 1 t/m 4 (Op Toonhoogte) Psalm 118 vers 11 en 12 Psalm 118 vers 13 en 14 G Psalm 56 vers 5 en 6 Lied

Nadere informatie

Het verhaal van de 80 jarige oorlog!

Het verhaal van de 80 jarige oorlog! Het verhaal van de 80 jarige oorlog! Filips II erft het grote "Europese Rijk" van zijn vader Karel V. Om te beginnen gaat hij strenge belastingen heffen. 1 Na een aantal jaar vertrekt hij naar Spanje,

Nadere informatie

Orde voor de viering van het heilig Avondmaal

Orde voor de viering van het heilig Avondmaal Orde voor de viering van het heilig Avondmaal Prediking Geloofsbelijdenis Onderwijzing bij het Avondmaal De apostel Paulus beschrijft hoe onze Heer Jezus Christus het heilig Avondmaal heeft ingesteld:

Nadere informatie

Laat het feest zijn in de huizen, mensen dansen op de straat, als het onrecht buigt voor Jezus en het volk weer bidden gaat.

Laat het feest zijn in de huizen, mensen dansen op de straat, als het onrecht buigt voor Jezus en het volk weer bidden gaat. Hartelijk welkom Laat het feest zijn in de huizen Opwekking 553 Laat het feest zijn in de huizen, mensen dansen op de straat, als het onrecht buigt voor Jezus en het volk weer bidden gaat. In de bergen,

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K. Timmerman Schriftlezing: Psalm 27 Schoolpsalm 21 vers 1 Psalm 84 vers 1 en 2 Psalm 18 voorzang Psalm 27 vers 1 en 7 Gezang 409 vers 1, 2, 3, 4 en 5 Psalm 43 vers

Nadere informatie

Wie was de eerste prins van Oranje? Leer het aan de hand van het Wilhelmus.

Wie was de eerste prins van Oranje? Leer het aan de hand van het Wilhelmus. Wie was de eerste prins van Oranje? Leer het aan de hand van het Wilhelmus. 2013 is het jaar van de Troonsopvolging en de viering van het 200 jarig Koninkrijk, maar hoe is het allemaal begonnen? Wie was

Nadere informatie

Looft de Heer, looft de Heer, looft de Heer, elk moet Hem eren. Looft de Heer, looft de Heer, looft de Heer, elk moet Hem eren.

Looft de Heer, looft de Heer, looft de Heer, elk moet Hem eren. Looft de Heer, looft de Heer, looft de Heer, elk moet Hem eren. Welkom Psalm 150 (Psalm Project) Looft God, looft Hem overal, Looft de schepper van t heelal. Om zijn wonderbare macht, om de heerlijkheid en pracht. Van zijn Naam en eeuwig wezen. Looft God, met bazuingeklank,

Nadere informatie

Goede vrijdag Zie Het Lam!

Goede vrijdag Zie Het Lam! Goede vrijdag 2019 Zie Het Lam! Voorganger: Organist: ds. A. Baas Arjen van Vliet Orgelspel In stilte komen we de kerk binnen. We groeten elkaar en denken aan dat wat de Heere Jezus op die Vrijdag lang

Nadere informatie

Woordverkondiging Jozua 22 : 24 We hebben het alleen maar uit voorzorg gedaan

Woordverkondiging Jozua 22 : 24 We hebben het alleen maar uit voorzorg gedaan 31 maart 2019 17.00 uur P Poortinga orgel: Harry Kroeske schriftlezing: Alida Larooy Votum en groet GK ps105: 5 God zal zijn waarheid nimmer krenken. Lezen: Jozua 22 : 1 6, 10 16, 21 28. NPB 78 : 1 en

Nadere informatie

Transponeringstabel LB2013-LB1973

Transponeringstabel LB2013-LB1973 Transponeringstabel LB2013-LB1973 LB2013 LB1973 Titel 330 415 Komt nu met zang van zoete tonen 901 397 O God, die droeg ons voorgeslacht 902 323 God is tegenwoordig 1033 460 Loof de Koning, heel mijn wezen

Nadere informatie

Kruistocht van gebed (22) Katholieke priesters handhaaf de Leer van de Kerk

Kruistocht van gebed (22) Katholieke priesters handhaaf de Leer van de Kerk Kruistocht van gebed (22) Katholieke priesters handhaaf de Leer van de Kerk Vrijdag 28 januari 2012 23.50u Mijn dochter, Ik geef de wereld dit kruistochtgebed (22) om gebeden te worden door de katholieke

Nadere informatie

Protestantse Gemeente Middenmeer. Liturgie. voor de dienst van Woord en gebed. Gerrit van Til

Protestantse Gemeente Middenmeer. Liturgie. voor de dienst van Woord en gebed. Gerrit van Til Protestantse Gemeente Middenmeer Liturgie voor de dienst van Woord en gebed Gerrit van Til *Zuidhorn,16 juli1924 W ieringerwerf,29 m ei2017 Op 3 juni 2017 in de Ontmoetingskerk Middenmeer Aanvang: 11.00

Nadere informatie

Liedsuggesties. Liedsuggesties

Liedsuggesties. Liedsuggesties Liedsuggesties Afkortingen van liedbundels LbK Liedboek voor de Kerken DB deel I Dienstboek een proeve, Schrift Maaltijd Gebed ZG Zingend Geloven GvL Gezangen voor Liturgie OKG Oud-Katholiek Gezangboek

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. A. Prins (Vriezenveen)

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. A. Prins (Vriezenveen) Welkom in deze dienst Voorganger is ds. A. Prins (Vriezenveen) Schriftlezing: Markus 2 vers 1 t/m 17 Gezang 328 vers 1 t/m 3 (Liedboek) Psalm 87 vers 4 (Schoolpsalm) Psalm 146 vers 1, 3 en 5 (Nieuwe Berijming)

Nadere informatie

En waarom zegent Paulus onze God en Vader. De eerste reden is deze (Staten-Vertaling): Efeze 1

En waarom zegent Paulus onze God en Vader. De eerste reden is deze (Staten-Vertaling): Efeze 1 - 1 - Efeze 1 We gaan het woord van God lezen uit Efeze 1 vanaf vers 3: Gezegend zij de God en Vader van onze Here Jezus Christus, die ons met allerlei geestelijke zegen in de hemelse gewesten gezegend

Nadere informatie

Boekverslag Nederlands Wilhelmus door Philips van Marnix

Boekverslag Nederlands Wilhelmus door Philips van Marnix Boekverslag Nederlands Wilhelmus door Philips van Marnix Boekverslag door een scholier 1670 woorden 21 september 2005 5,8 62 keer beoordeeld Auteur Genre Philips van Marnix van Sint-Aldegonde Volkslied

Nadere informatie

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen

verzoeking = verleiden om verkeerde dingen te doen dewijl = omdat wederstand doen = tegenstand bieden de overhand behouden= de overwinning behalen Zondag 52 Zondag 52 gaat over de zesde bede. Leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid, in der eeuwigheid. Amen. Lees de tekst

Nadere informatie

Ouderendienst zondag 25 oktober 2015 Kruiskerk 16.30 uur. Thema: Goede Buren

Ouderendienst zondag 25 oktober 2015 Kruiskerk 16.30 uur. Thema: Goede Buren 1 Ouderendienst zondag 25 oktober 2015 Kruiskerk 16.30 uur. Thema: Goede Buren Voorgangers: Pastoraal werker Alice van Veen en dominee Jan Willem Overvliet Organist: Henk Hortensius en medewerking van

Nadere informatie

11 februari uur R Kelder orgel/piano: Jannes Munneke schriftlezing: Biny Blijdorp

11 februari uur R Kelder orgel/piano: Jannes Munneke schriftlezing: Biny Blijdorp 11 februari 2018 10.00 uur R Kelder orgel/piano: Jannes Munneke schriftlezing: Biny Blijdorp Votum en zegengroet GK psalm 92:1, 3, 5 De Tien Woorden GK psalm 25:5, 7 Gebed Schriftlezing + tekst: Lukas

Nadere informatie

1 Pet. 1 Liturgie tienerdienst Zl Zd, 4 oktober 2015

1 Pet. 1 Liturgie tienerdienst Zl Zd, 4 oktober 2015 1 Pet. 1 Liturgie tienerdienst Zl Zd, 4 oktober 2015 1. Welkom + Begroeting van elkaar 2. Zingen Liedboek 285, 1 en 2 Geef vrede Heer de wereld wil slechts strijd. Al wordt het recht beleden, de sterkste

Nadere informatie

en in Jezus Christus, Gods eniggeboren Zoon, onze Heer

en in Jezus Christus, Gods eniggeboren Zoon, onze Heer Dienst in de Dorpskerk Heemskerk 3 mei 2015 en in Jezus Christus, Gods eniggeboren Zoon, onze Heer voorganger: ds Marco Visser vleugel: David Rip voorlezer: Corry van Gemeren ouderling: Feija Stuart diaken:

Nadere informatie

Protestantse Gemeente Kralingen Hoflaankerk, 26 juli de zondag van de zomer. PELGRIMAGE NAAR ROME In het spoor van apostel Paulus

Protestantse Gemeente Kralingen Hoflaankerk, 26 juli de zondag van de zomer. PELGRIMAGE NAAR ROME In het spoor van apostel Paulus Protestants Kralingen PELGRIMAGE NAAR ROME In het spoor van apostel Paulus Protestantse Gemeente Kralingen Hoflaankerk, 26 juli 2015 6 de zondag van de zomer VOORBEREIDING verwelkoming en mededelingen

Nadere informatie

Zondag 17 november 2013

Zondag 17 november 2013 Zondag 17 november 2013 aansteken tafelkaarsen lichtlied Stilte Welkom v Onze hulp is in de naam van de Heer a DIE HEMEL EN AARDE GEMAAKT HEEFT v in de naam van de Heer die de weerstand van de nacht wil

Nadere informatie

Ik bid voor hen, Ik bid niet voor de wereld, maar voor hen die U Mij gegeven hebt, want ze zijn van U.

Ik bid voor hen, Ik bid niet voor de wereld, maar voor hen die U Mij gegeven hebt, want ze zijn van U. 1 De Bijbel open 2013 2 (12-01) Vandaag nemen we de draad weer op en bespreken we weer een van de vragen die ik van de luisteraars ontving. Het is een vraag over Johannes 17: 9, uit het hogepriesterlijk

Nadere informatie

FORMULIER VOOR DE BEVESTIGING VAN MISSIONAIRE DIENAREN DES WOORDS. Gemeente van onze Here Jezus Christus,

FORMULIER VOOR DE BEVESTIGING VAN MISSIONAIRE DIENAREN DES WOORDS. Gemeente van onze Here Jezus Christus, FORMULIER VOOR DE BEVESTIGING VAN MISSIONAIRE DIENAREN DES WOORDS Gemeente van onze Here Jezus Christus, Inleiding Onderwijzing Openb. 5 : 9 Joh. 3 : 16, 17 Joh. 10 : 11, 12 Hand. 2 : 39 Joh. 10 : 16 Joh.

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 17 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN LUKAS 9 PETRUS (6) D O M I N E E O N L I N E. O R G Lukas 9: 28-36 De vorige keer zagen we vanuit Mattheüs 16 dat Petrus de Here Jezus in

Nadere informatie

17 maart :00 / 10:30

17 maart :00 / 10:30 17 maart 2019 9:00 / 10:30 Voorganger: ds. Werner Gugler Ouderling: Michiel Nieboer / Rick van Emous Organist: Rik Nijs Lector: Desiree van Meerveld / Thea Bos Koster: Evert van den Heuvel Beamer: Niels

Nadere informatie

Liederen voor zondag 1 oktober 2017

Liederen voor zondag 1 oktober 2017 Liederen voor zondag oktober 07 HEMELHOOG 399 / Opwekking 67 Samen in de naam van Jezus Heffen wij een loflied aan Want de geest spreekt alle talen En doet ons elkaar verstaan Samen bidden, samen zoeken

Nadere informatie

Mededelingen. De bloemen gaan vandaag naar (naam) Lied 454: 1 (Schoollied) >

Mededelingen. De bloemen gaan vandaag naar (naam) Lied 454: 1 (Schoollied) > Mededelingen De bloemen gaan vandaag naar (naam) Lied 454: 1 (Schoollied) > Wat zou ik zonder U geweest zijn, hoe zou ik zonder U bestaan? Ik zou ten prooi aan angst en vrees zijn en eenzaam door de wereld

Nadere informatie

Mededelingen. De bloemen gaan vandaag naar (naam) Gezang 121: 1 (schoollied) >

Mededelingen. De bloemen gaan vandaag naar (naam) Gezang 121: 1 (schoollied) > Mededelingen De bloemen gaan vandaag naar (naam) Gezang 121: 1 (schoollied) > God, die was en is en komt, leg een lied in onze mond, dat de hele wereld hoort, want nabij ons is uw woord. Ontferm U, Heer.

Nadere informatie

Liederen voor zondag 3 december 2017

Liederen voor zondag 3 december 2017 Liederen voor zondag 3 december 07 Hemelhoog 94 / Opwekking 64 Al mijn zonden, al mijn zorgen, neem ik mee naar de rivier. Heer, vergeef mij en genees mij. Vader, kom, ontmoet mij hier. Want dit water

Nadere informatie

Liturgie 27 augustus 2017 Morgendienst. Psalm 105

Liturgie 27 augustus 2017 Morgendienst. Psalm 105 Liturgie 27 augustus 2017 Morgendienst Psalm 105 1. Looft, looft, verheugd, de HEER der heren; aanbidt Zijn naam, en wilt Hem eren. Doet Zijne glorierijke daân alom de volkeren verstaan. En spreekt, met

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K Timmerman

Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K Timmerman Welkom in deze dienst Voorganger is ds. K Timmerman Schriftlezing: Lukas 22 vers 14 t/m 20 Lied 112 vers 1, 2, 3 en 4 (Op Toonhoogte) Psalm 34 vers 11 (Schoolpsalm) Psalm 116 vers 1 en 4 Psalm 117 vers

Nadere informatie

De zegen uit Numeri 6. Deze zegen-formule is kunstig opgebouwd: zij bestaat uit 15 Hebreeuwse woorden.

De zegen uit Numeri 6. Deze zegen-formule is kunstig opgebouwd: zij bestaat uit 15 Hebreeuwse woorden. - 1 - De zegen uit Numeri 6 Het is Gods verlangen om Zijn volk te zegenen. Dat blijkt al in het oude testament en we lezen hierover in Numeri 6:24/26 waar staat: De Heere zegene u en behoede u! De Heere

Nadere informatie

Gods' vaderhart. Maar Gij, Here, zijt een barmhartig en genadig God, lankmoedig en rijk aan goedertierenheid en trouw.

Gods' vaderhart. Maar Gij, Here, zijt een barmhartig en genadig God, lankmoedig en rijk aan goedertierenheid en trouw. - 1 - Gods' vaderhart Er staat zes keer dezelfde tekst in het oude testament, en dat is een aanwijzing voor ons, dat het hier om een belangrijk woord van God gaat. Het gaat om het wezen van God, om Zijn

Nadere informatie

27 november uur RJ Heij orgel Johan Volk Schriftlezing: Mijndert Blijdorp

27 november uur RJ Heij orgel Johan Volk Schriftlezing: Mijndert Blijdorp 27 november 17.00 uur RJ Heij orgel Johan Volk Schriftlezing: Mijndert Blijdorp votum en groet LB 314 = LvdK 328,1-3 [Here Jezus, om uw Woord] gebed lezen: 1 Kon 8,22-26 + 54-61 GK psalm 40,3.7 = LB 40:3,

Nadere informatie

1c. Losse opdracht- Memoryspel

1c. Losse opdracht- Memoryspel 1c. Losse opdracht- Memoryspel Instructie: Op de volgende pagina van deze instructie vindt u het memory-spel met de portretten van de hoofdrolspelers tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Op elk portret staat

Nadere informatie

zondag 7 mei 2017 Musica pro Deo Het licht wordt ontstoken terwijl we NLB lied 633: 1 en 5 zingen Welkom Stilte

zondag 7 mei 2017 Musica pro Deo Het licht wordt ontstoken terwijl we NLB lied 633: 1 en 5 zingen Welkom Stilte zondag 7 mei 2017 Musica pro Deo Het licht wordt ontstoken terwijl we NLB lied 633: 1 en 5 zingen Welkom Stilte Bemoediging v: Onze hulp is in de Naam van de Heer a: DIE HEMEL EN AARDE GEMAAKT HEEFT. Drempelgebed

Nadere informatie

Liturgie avonddienst op 29 maart uur in de Westerkerk te Veenendaal Voorganger: ds. M. Roelofse

Liturgie avonddienst op 29 maart uur in de Westerkerk te Veenendaal Voorganger: ds. M. Roelofse Liturgie avonddienst op 29 maart 2015 18.30 uur in de Westerkerk te Veenendaal Voorganger: ds. M. Roelofse Gezang 192: 1, 2, 5 en 6 1. O kostbaar kruis, o wonder Gods, waaraan de Prins der glorie stierf;

Nadere informatie

De Dordtse Leerregels

De Dordtse Leerregels De Dordtse Leerregels Hoofdstuk 2 Artikel 6 t/m 9 Werkboek 6 Dordtse Leerregels hoofdstuk 2 artikel 6 t/m 9 Boven artikel 6 t/m 9 schrijven we : ongeloof en geloof Over ongeloof en geloof is veel te leren.

Nadere informatie

14 juni uur LRJ Kramer

14 juni uur LRJ Kramer 14 juni 2015 10.30 uur LRJ Kramer Welkom en mededelingen Votum en zegen Zingen: GK psalm 127: 1 Wet Zingen: GK gezang 119: 1 en 2 Schriftlezing: 1 Korintiërs 1:18-2:5 Zingen: GK psalm 146: 1-3 Tekst: 1

Nadere informatie

Zondagmorgen 10 januari

Zondagmorgen 10 januari Zondagmorgen 10 januari 1 e zondag na Epifanie, kleur wit, viering HA, Voorganger: Ds. J.E. Schelling Organist: Dhr. Bastiaan van der Pijl Dienst van de Voorbereiding Orgelspel Mededelingen door de kerkenraad

Nadere informatie

Welkom in deze dienst Voorganger is dhr. A. Verstoep

Welkom in deze dienst Voorganger is dhr. A. Verstoep Welkom in deze dienst Voorganger is dhr. A. Verstoep Schriftlezing: Jeremia 35 Johannes 8 vers 30 t/m 36 Lied 172 vers 1, 2 en 3 (Op Toonhoogte) Psalm 21 vers 1 (Schoolpsalm) Psalm 72 vers 6 en 7 (Nieuwe

Nadere informatie

Liturgie voor de morgendienst op zondag 22 september Lied vóór de dienst: Lied 287: 1,2,5 287:1

Liturgie voor de morgendienst op zondag 22 september Lied vóór de dienst: Lied 287: 1,2,5 287:1 Liturgie voor de morgendienst op zondag 22 september 2019 Lied vóór de dienst: Lied 287: 1,2,5 287:1 Rond het licht dat leven doet groeten wij elkaar met vrede; wie in voor- of tegenspoed zegen zoekt,

Nadere informatie

Orde van dienst Hervormde Gemeente te Sellingen

Orde van dienst Hervormde Gemeente te Sellingen Orde van Dienst Zondag 27 januari 2019 Welkom en mededelingen Zingen Psalm 8: 1 en 3 Heer onze Heer, hoe heerlijk en verheven 1. Heer, onze Heer, hoe heerlijk en verheven hebt Gij uw naam op aarde uitgeschrevenmachtige

Nadere informatie

Welkom in deze dienst

Welkom in deze dienst Welkom in deze dienst Voorganger is ds. P. van Duijvenbode (Apeldoorn) Schriftlezing: 2 Timotheüs 2 vers 1 t/m 13 Gezang 215 vers 1, 2 en 3 (Liedboek) Psalm 103 vers 6 (Schoolpsalm) Psalm 77 vers 7 en

Nadere informatie

TAIZÉ VIERING. in de nacht waarin de geboorte van de Verlosser wordt gevierd. Pelgrimskerk Amsterdam Protestantse wijkgemeente Buitenveldert

TAIZÉ VIERING. in de nacht waarin de geboorte van de Verlosser wordt gevierd. Pelgrimskerk Amsterdam Protestantse wijkgemeente Buitenveldert TAIZÉ VIERING in de nacht waarin de geboorte van de Verlosser wordt gevierd Pelgrimskerk Amsterdam Protestantse wijkgemeente Buitenveldert 24 december 2018 muziek welkom openingsgebed lied 38: Wij gaan

Nadere informatie

Thema: Gaandeweg Hem tegemoet

Thema: Gaandeweg Hem tegemoet Orde van (zang)dienst Thema: Gaandeweg Hem tegemoet Zondag 7 december 2014, 19.00 uur Orgel: Dhr. Rein van Leeuwen Voorganger: Ds. Jaap Hansum Zingen voor de dienst: Ik zie een poort wijd open staan (JdH

Nadere informatie

Soms is het nuttig, zoals David dit zegt in Psalm 131, om enige tijd helemaal ontspannend stil zijn: Stilheid en vertrouwen

Soms is het nuttig, zoals David dit zegt in Psalm 131, om enige tijd helemaal ontspannend stil zijn: Stilheid en vertrouwen - 1 - Stilheid en vertrouwen We lezen in Jesaja 30:15 de volgende woorden: verlost worden, in stilheid en vertrouwen zal uw sterkte zijn. De plaats van deze tekst (Jesaja 30:15) is gemakkelijk te onthouden;

Nadere informatie

December-januari Weekthema: Op reis naar de eeuwigheid. Maandag 28 december. Gedane zaken nemen geen keer. Lezen: Hebreeën 9: 23-28

December-januari Weekthema: Op reis naar de eeuwigheid. Maandag 28 december. Gedane zaken nemen geen keer. Lezen: Hebreeën 9: 23-28 December-januari 205-206 Weekthema: Op reis naar de eeuwigheid Maandag 28 december Gedane zaken nemen geen keer Lezen: Hebreeën 9: 23-28 Bij het abc van het christelijk geloof hoort dat een mens éénmaal

Nadere informatie

Liturgie 30 april 2017

Liturgie 30 april 2017 Liturgie 30 april 2017 Welkom en mededelingen Zingen Hemelhoog 617a Tienduizend redenen De zon komt op, maakt de morgen wakker; mijn dag begint met een lied voor U. Heer, wat er ook gebeurt en wat mij

Nadere informatie

Orde van dienst voor de viering van Goede Vrijdag, Kruispasen op 14 april 2017 in de Lutherse Kerk te Woerden

Orde van dienst voor de viering van Goede Vrijdag, Kruispasen op 14 april 2017 in de Lutherse Kerk te Woerden Orde van dienst voor de viering van Goede Vrijdag, Kruispasen op 14 april 2017 in de Lutherse Kerk te Woerden Bij deze orde van dienst heeft u tevens een liedboek nodig. Op de avond van Goede Vrijdag scharen

Nadere informatie

Lezen : Psalm 8 Tekst : Psalm 8 : 3. Psalm 121 : 1, 2 en 4 NLB 310 Gezang 149 Psalm 148 : 1 en 5 Opwekking 518 Lied 465 : 1, 2 en 5

Lezen : Psalm 8 Tekst : Psalm 8 : 3. Psalm 121 : 1, 2 en 4 NLB 310 Gezang 149 Psalm 148 : 1 en 5 Opwekking 518 Lied 465 : 1, 2 en 5 Lezen : Psalm 8 Tekst : Psalm 8 : 3 Psalm 121 : 1, 2 en 4 NLB 310 Gezang 149 Psalm 148 : 1 en 5 Opwekking 518 Lied 465 : 1, 2 en 5 Votum en groet Onze hulp is in de naam van de Heer, die hemel en aarde

Nadere informatie