THEMABIJLAGE 5 HERVERDELING LUSTEN EN LASTEN

Transcriptie

1 THEMABIJLAGE 5 HERVERDELING LUSTEN EN LASTEN

2 1. HERVERDELING VOOR DRAAGVLAK Van hoge lusten voor enkelen naar de kleine lusten voor velen Een grotere aanvaarding van windturbines in een omgeving kan worden bewerkstelligd door te zorgen voor een herverdeling van de lusten voor weinigen (grondeigenaren en projectontwikkelaars) en lasten voor velen (alle omwonenden, de gemeente). De herverdeling van de lusten moet er voor zorgen dat niet enkel de grondeigenaren met opstalvergoeding en de projectontwikkelaars inkomsten verwerven uit de windturbines, maar ook de burgers en lokale overheid. Wind waait immers voor iedereen. De herverdeling moet ook zorgen dat de lasten in de mate van het mogelijke - getemperd worden. In navolging van het besluit van de provincieraad d.d. 20 juni 2012, is onderzocht hoe de lusten en lasten van windturbine projecten beter herverdeeld kunnen worden en hoe die herverdeling kan bijdragen aan de opbouw van het draagvlak voor windenergie. Er bestaan al heel wat studies over dit onderwerp, er zijn voorbeelden uit de omringende landen, er is het voorbeeld van hoe Wallonië met deze problematiek omgaat. De lasten van windturbine projecten zijn onder meer geluid- en slagschaduw en impact op het landschap. De lusten van windturbine projecten zijn onder meer de hoge opstalvergoedingen die de grondeigenaren krijgen en de opbrengsten voor de projectontwikkelaars uit de verkoop van windenergie en de groene stroomcetrificaten. Voor de impact op het landschap te milderen en de opbrengsten van windturbineprojecten meer te verdelen is een model uitgewerkt dat gebaseerd is op Een landschapsfonds dat de middelen ter beschikking stelt van de lokale gemeenschap om milderende aanplantingen te doen. Een hernieuwbare energie (HE) en rationeel energiegebruiksfonds (REG) dat de middelen ter beschikking stelt van de lokale gemeenschap om de uitbouw van HE&REG te stimuleren. 20 % rechtstreekse participatie voor de lokale gemeenschap, burgers en overheid, zodat zij deel uitmaken van de windturbine projecten in hun eigen omgeving Dit model is afgetoetst bij de lokale besturen, de leden van het projectteam en andere betrokken actoren. Het is het resultaat van een delicate evenwichtsoefening in draagvlakopbouw. Wat betreft geluid- en slagschaduw moeten de windturbine projecten voldoen aan de VLAREM regelgeving. VLAREM legt normen op hoeveel slagschaduw een gevoelig object (bvb een woning) maximaal per jaar en per dag mag ontvangen en hoeveel db geluid er gemiddeld mag zijn. Wat betreft de opstalvergoedingen, dus de optie conctracten, is er geen enkele wettelijke basis om hier op in te grijpen. Deze kunnen enkel door de projectontwikkelaars en grondeigenaren heronderhandeld worden. Aangezien deze optiecontracten de concurrentiepositie van de projectontwikkelaars tegenover elkaar.bepalen, zijn zij niet bereid de contracten te heronderhandelen. Enkel een wettelijk kader kan hier op ingrijpen. Dergelijk wettelijk kader uitwerken is een Vlaamse of zelfs federale bevoegdheid. 2. BEGELEIDENDE MAATREGELEN OP VLAK VAN LANDSCHAP Landschappelijke opbouw als lust voor velen Bij de landschappelijke, begeleidende maatregelen, gaat men uit van een 'landschappelijke intrusiezone', een zone van 800 m rond de windturbines waarin de visuele impact het grootste is en waar landschappelijke maatregelen de grootste mildering kunnen teweegbrengen.

3 Deze maatregelen situeren zich doorgaans op privégrond, soms overheidsgronden maar in ieder geval vaak niet op gronden van die grondeigenaars die een windturbine op hun perceel zullen krijgen. Er is gekozen in overleg met de projectontwikkelaars - om de landschappelijke aanplantingen niet dwingend op te leggen bij de vergunningsaanvraag. Het behalen van vergunningen voor windturbines is al moeilijk genoeg zónder daar de dwingende maatregel van landschapsaanplantingen aan te koppelen. Er is gezocht naar een andere manier waarop ontwikkelaars toch kunnen bijdragen tot de milderende landschapsopbouw. Het ECO2 project van de VLM in de koppelingsgebieden van de Gentse kanaalzone dient tot inspiratie. Het project is erin geslaagd buffergroen te realiseren op landbouwpercelen op basis van vrijwillige medewerking van de landbouwers zélf, gekoppeld aan een marktconforme vergoeding voor de aankoop, aanplant en het onderhoud van de groenaanplantingen. De vergoedingen voorzien in beheersovereenkomsten (VLM) en gemeentelijke en/of provinciale subsidiereglementen dekken lang niet het inkomstenverlies geleden door de grondinname van de aanplantingen noch de kost van het effectieve onderhoud. Deze vergoeding werd voorzien uit een opgericht landschapsfonds dat werd beheerd door lokale actoren. Dit beheersorgaan kan zelf beslissen waarvoor het geld precies wordt ingezet weliswaar binnen een context van landschapsaanplantingen én binnen de door de windturbines geaffecteerde zone. Wanneer lokale actoren in het beheersorgaan zetelen, moeten zij samenwerken om de middelen van het fonds zo goed mogelijk te besteden, samen beslissen welke maatregelen het meest noodzakelijk zijn voor hun regio. Zo'n fonds en gekoppeld beheerorgaan kan ook een forum zijn voor creatieve ideeën van de lokale gemeenschap. Het kan een sociaal-maatschappelijke meerwaarde betekenen. De lokale actoren worden samengebracht in een gemeenschappelijk doel: de verbetering van hun eigen omgeving en landschap. Zij dragen zelf de verantwoordelijkheid voor de leefbaarheid van hun eigen omgeving wat ten goede komt aan een duurzaam beheer. In de Gentse Kanaalzone werd dit fonds gespijsd door de bedrijven rondom de koppelingsgebieden. Het fonds betekende een win-win voor omwonenden, landbouwers, lokale overheid en bedrijven: - Voor de omwonenden werd via de groenaanplantingen een rustige, groene, veilige omgeving gecreëerd wat de leefbaarheid van hun woongebied ten goede kwam. - Voor de landbouwers betekenden de marktconform vergoede aanplantingen een verbreding van hun landbouwactiviteit, de vermarkting van het productlandschap en een verbeterd image bij de buurtbewoners. - Voor de lokale overheden lag de meerwaarde in het verhogen van de sociale cohesie tussen burgers, landbouwers en bedrijven en het verkrijgen van een aantrekkelijkere gemeente voor burgers, bedrijven en recreanten. - Ook de bedrijven zelf hadden er baat bij: zij profileren zich als duurzame, groene ondernemers, een boost voor hun imago als werkgever en als buur. Hun giften werden bovendien fiscaal aftrekbaar gemaakt door het fonds onder te brengen bij de Koning Boudewijnstichting. Het voorstel is om op deze zelfde manier aan landschapsopbouw te doen in de visuele intrusiezones rond de gebieden die geselecteerd worden voor windturbines. De bedrijven van de Gentse Kanaalzone worden hier de projectontwikkelaars die vergunningen halen voor windturbines in deze zones. Zij zullen bijdragen leveren in een landschapsfonds. Er wordt een beheersorgaan bestaande uit lokale actoren opgericht dat het fonds voor de duur van zijn bestaan zal beheren. De projectontwikkelaars worden betrokken bij het bepalen van de uiteindelijke doelstellingen van het landschapsfonds vast te leggen in de oprichtingsstatuten. Hoewel de landschapsopbouw geïnitieerd wordt vanuit de windturbineprojecten zal ze ook andere meerwaarden hebben: - De aanplantingen zullen het landschap en de natuurwaarden met biodiversiteit ervan versterken:

4 Het doen herleven van de 'meetjes' in het Meetjesland, de lange perceelsstructuren in noord-zuidrichting worden opnieuw zichtbaar gemaakt, de oude landschapsstructuur wordt geherwaardeerd. Gerichte aanplantingen versterken de van oudsher aanwezige structuur van afwisselende open agrarische percelen met door dreven verbonden bospercelen in het windbos. Op de windkouter wordt het contrast tussen open en besloten en de ruimtelijke begrenzing van de open kouter verduidelijkt door versterking via extra aanplantingen van de beekdalen en dorpslinten. De windturbines zelf op de kouter accentueren deze. - De aanplantingen zullen meer dan alleen het uitzicht op de windturbines milderen. Aangezien de inplanting van de windturbines is gekoppeld aan infrastructurele elementen wordt ook het uitzicht op deze gemilderd: De windturbines in Eeklo-Maldegem worden voorzien rond de infrastructuurbundel N49 en de verdubbeling van de hoogspanningslijn (Stevin). Het uitzicht op deze bundel wordt mee gemilderd. Bijkomende aanplantingen op en rond het bedrijventerrein van Aalter bufferen het uitzicht van omwonenden op het bestaande en nieuw te ontwikkelen bedrijventerrein én op de N44, en Tieltsesteenweg. In de zone van de windkouter wordt het uitzicht op de E40 mee gebufferd. Om er voor te zorgen dat bestaande aanplantingen niet verdwijnen ten voordele van wél vergoede, nieuwe aanplantingen, zal het fonds óók het onderhoud van bestaande aanplantingen vergoeden. Op deze manier wordt via het landschapsfonds een herverdeling bewerkstelligd van de opbrengsten van de windturbines. Vanuit het overleg met de ontwikkelaars wordt een bedrag van 5000 euro vooropgesteld per turbine per jaar gedurende een periode van 20 jaar. Voor de uitwerking van dit landschapsluik, specifiek in het macroconcentratiegebied Maldegem- Eeklo, worden middelen gevraagd via een As3/Leader project zodat een coördinator kan aangeworven worden en communicatiemiddelen ter beschikking zijn. 3. BEGELEIDENDE MAATREGELEN OP VLAK VAN HE EN REG Uitbouw van een duurzaam energielandschap uit de windturbines Een bijkomende meerwaarde voor de lokale gemeenschap die dergelijke, grootschalige windturbineprojecten moet dragen wordt voorzien door middel van een fonds voor hernieuwbare energie en rationeel energiegebruik (HE&REG fonds). De ontwikkelaars worden betrokken bij de oprichting van deze fondsen en de doelstellingen ervan. Het beheer zal worden uitgewerkt samen met de lokale besturen. Het fonds kan bijvoorbeeld door de lokale besturen, eventueel i.s.m. lokale middenveldorganisaties aangewend worden voor de opmaak van een klimaatbeleidsplan, de uitbouw van een subsidiebeleid voor HE en REG of voor het actiegericht ondersteunen van HE en REG initiatieven. Dergelijk fonds kan een katalysator zijn vanuit de windturbines in een gebied die de nodige impulsen geeft voor de transitie van dat gebied naar een energielandschap

5 4. PARTICIPATIE Onze wind, onze winst Veel voorbeelden uit buiten- maar ook binnenland hebben aangetoond dat als de lokale burgers en overheden een plaats krijgen in de windturbineprojecten in hun eigen omgeving, de aanvaarding ervan stijgt Voorbeelden uit binnen- en buitenland Denemarken In Denemarken is sedert 2009 de Hernieuwbare Energiewet van kracht. Daarin is onder meer een participatie van burgers opgenomen. Elk windturbineproject moet 20% van de eigendomsaandelen openstellen voor inkoop van burgers uit de onmiddellijke omgeving. Zo krijgen de burgers een zeg in het reilen en zeilen van de windturbines, niet als meerderheidsaandeelhouder maar wel als één die niet meer te negeren valt. Duitsland De voorzitter van de Duitse windenergieassociatie, Dhr. Hermann Albers stelt dat "Gemeenschapseigenaarschap van windturbines is de sleutel voor succes in Duitslands energietransitie. We spreken hier niet alleen van een louter technologische of ecologische transitie maar eigenlijk voornamelijk van een sociale transitie. Windprojecten van de gemeenschap spelen hier in een cruciale rol." en "Windturbine projecten in bezit van de gemeenschap democratiseren de lokale energielevering. Zij brengen mensen samen op het pad naar een duurzame energielevering, in hun ecologische en economische belangen en verhogen het draagvlak voor windenergie in gemeenten gedurende het proces. Gemeenschapseigendom van windturbineprojecten maakt van burgers ondernemers met Groene Doelen". Wallonië Een luttel aantal weken geleden is in Wallonië het Cadre De Référence in wet omgezet. Het Cadre bepaalt hoe in Wallonië inplantingen van windturbines aangepakt moeten worden. Daarin is ook de deelname van burgers en lokale overheden en organisaties opgenomen. Elk windturbine project moet 49,99% van het kapitaal openstellen voor inkoping van voor 24,99% - burgers en of burgerverenigingen en voor ook 24,99% - de lokale overheid en organisaties. Dat maakt dat de lokale gemeenschap nét geen meerderheidsaandeelhouder wordt maar wel veel in de pap te brokken heeft van het beheer van de windturbineprojecten Financiële participatie De meeste ontwikkelaars voorzien mogelijkheden tot financiële participatie door burgers en soms ook overheden, uit de directe omgeving van een windturbineproject maar ook uit heel Vlaanderen Participatie via een financiële coöperatieve Een groen spaarboekje voor burgers Een financiële coöperatie opgericht door de ontwikkelaar zamelt geld in bij de burgers van de omgeving van de windturbine projecten maar ook daarbuiten. Die som wordt dan via een achtergestelde lening ter beschikking stelt van de ontwikkelaar in kwestie om windturbines te bouwen. Ket kan zijn dat de ontwikkelaar ook andere projecten van hernieuwbare energie ontwikkelt, ook daar kan het geld naartoe gaan. Het geïnvesteerde geld wordt doorgaans

6 gebruikt voor het geheel van (windturbine)projecten van de ontwikkelaar en niet enkel en alleen de projecten uit de omgeving van investeerder-burgers. Op deze manier wordt het risico gespreid over verschillende projecten. De coöperanten, mensen die hun geld erin steken, hebben een stem via de algemene vergadering van de coöperatie maar níet in het beheer van de turbines in hun regio, noch specifiek in de opbrengsten of groene stroom die daar rechtstreeks uit komen. In bepaalde gevallen voorzien de statuten een onderscheid in stemgerechtigheid tussen coöperanten: zo kunnen oprichters een doorslaggevende stem, dus meer stemmen hebben in die Algemene Vergadering. De coöperanten kunnen genieten van een rendement op het ingebrachte geld van 4 à 6%. Dergelijke financiële participatie zal in de windturbineprojecten Eeklo-Maldegem en E40 toegepast worden door de verschillende ontwikkelaars elk via hun systeem Participatie gemeenten via financieringsmaatschappij Een groen spaarboekje voor gemeenten Sommige ontwikkelaars passen systemen toe waardoor de gemeenten zij het indirect, via hun financieringsmaatschappijen financieel kunnen deelnemen aan windturbineprojecten. Voorbeelden zijn: EGPF van Electrabel, dat bestaat voor 30% uit kapitaal dat in gebracht wordt door de openbare sector (financieringsintercommunales en gemeenten) en voor 70% uit kapitaal ingebracht door Electrabel Aspiravi, een intercommunale waar veelal Limburgse en West-Vlaamse gemeentelijke financieringsmaatschappijen aandeelhouder zijn (slechts één Oost-Vlaamse gemeente is vertegenwoordigd in Aspiravi: Zelzate). Tandje bij De ontwikkelaars hebben hun financiële participatiesystemen tot nu toe actief ingezet en deze kennen hun succes. Ondanks deze systemen, schort er nog steeds iets aan het draagvlak voor windenergie meer dan ooit. Met deze systemen bereiken zij dan ook niet álle doelgroepen in de maatschappij en de rechtstreekse betrokkenheid van de burgers, de lokale gemeenschap bij de windturbines die draaien in hun achtertuin, is gering. Om meer doelgroepen aan te spreken, om de lokale betrokkenheid te verhogen, wordt een bijkomende vorm van participatie uitgewerkt: de rechtstreekse participatie door burgers en overheid Rechtstreekse, directe participatie Actieve burgers, bewuste burgers In Vlaanderen, België maar zeker en veel meer nog in het buitenland, Duistland, Denemarken, Verenigd Koninkrijk, gaan geëngageerde burgers zélf op zoek naar manieren om hun eigen groene stroom op te wekken én om te besparen op hun energiefactuur. Vanuit een bezorgdheid om de klimaatverandering, hun leefmilieu én hun portemonnee bekijken ze daarbij de verschillende mogelijkheden om dat te doen. Behalve zonnepanelen is de meeste hernieuwbare energieopwekking van dien aard dat een particulier alleen niet de nodige investeringen kan doen. Burgers verenigen zich daarom met als doel de gezamenlijke opwekking van hernieuwbare energie. Het sociaal-maatschappelijke aspect in dergelijke burgergroeperingen is daarin doorgaans even belangrijk als het milieueconomische. Een veel voorkomende vorm van burgergroepering actief in hernieuwbare energieprojecten, die in Denemarken en Duitsland gezorgd heeft voor een ongeëvenaard succes van windenergie is de burgercoöperatieve. In een burgercoöperatieve hebben de leden allen evenveel inspraak in het bestuur en de bestemming van de opbrengsten, hebben aandacht voor educatie van eigen leden maar ook hun omgeving en helpen andere coöperaties waar en wanneer mogelijk en nodig. Zulke coöperaties kunnen terugvallen op een kader van waarden en normen, dat

7 opgesteld werd in de schoot van de International Co-operative Alliance (ICA). Tijdens haar eeuwviering in 1995 presenteerde de ICA deze geactualiseerde invulling van de basiswaarden en principes voor coöperatief ondernemen. Deze basiswaarden en principes worden wereldwijd als maatstaf voor coöperatief ondernemen gehanteerd. Het bekendste zijn de 7 coöperatieve principes, die als leidraad gelden om deze coöperatieve waarden om te zetten in de dagelijkse bedrijfsvoering: - Vrijwillig en open lidmaatschap - Democratische controle door de leden - Economische participatie door de leden - Autonomie en onafhankelijkheid - Onderwijs, vorming en informatieverstrekking - Coöperatie tussen coöperaties - Aandacht voor de gemeenschap De meerwaarde manifesteert zich ook in een bewustwording van de burgers over hun eigen energieverbruik, over de noodzaak tot opwekking van groene stroom, de doorwerking daarvan in een algemenere bewustwording, de nood aan een energietransitie. Als de burgers hun eigen turbine zien draaien zal hun aanvaarding van de andere turbines die daar ook draaien alleen maar toenemen. Ruimte voor windburgers Sinds de 'windrush' na de aanpassing van de Codex Ruimtelijke Ordening waardoor heel wat bijkomende mogelijkheden voor windturbines in agrarisch gebied gecreëerd werden, zijn de meeste gronden die in aanmerking komen voor windturbines gecontracteerd door de privébedrijvenontwikkelaars. Er is eigenlijk geen ruimte meer om turbines te ontwikkelen door lokaal gegroeide burgercoöperaties. Nochtans kunnen dergelijke coöperaties een belangrijke meerwaarde betekenen voor het lokale draagvlak in de omgeving waar windturbines worden ontwikkeld. Turbines op overheidsgrond Uit de adviesronde die dit planproces al heeft doorlopen is duidelijk naar voor gekomen dat een grotere aanvaarding bestaat voor turbines op grond van de overheid. Immers, niet één individu strijkt de hoge opstalvergoedingen op, dat wordt dan de overheid iedereen dus. Een mooi voorbeeld hiervan is de aanpak van de stad Eeklo in 1999 en De stad heeft tot tweemaal toe eigen grond openbaar aanbesteed om daar turbines op te zetten. Meerwaarde werd gedeeltelijk gerealiseerd in de vorm van opstalvergoedingen maar ook in ondersteuning voor de stad in de realisatie van bijkomende initatieven voor hernieuwbare energie en rationeel energiegebruik, educatie en een doorgedreven communicatie zo geformuleerd in de aanbestedingsvoorwaarden. De mogelijkheden voor windturbines op overheidsgronden zijn in de zones Eeklo-Maldegem en E40 eerder beperkt. Daar waar mogelijk, zullen ze aangewend worden. Turbines van de overheid Om toch opbrengsten van windturbines ten goede te laten komen van alle burgers en niet enkel de actieve gemotiveerde burgers - via de overheid, wordt geopteerd om windturbines te voorzien van de overheid. De geïnteresseerde en betrokken overheden - Vlaanderen, provincie Oost-Vlaanderen, en de betrokken gemeenten wordt de mogelijkheid geboden, zelf te investeren in windturbines en deze te bouwen, aansluiten en exploiteren. De betrokken gemeenten zijn uiteraard de gemeenten op grondgebied waarvan windturbines zullen komen maar ook die gemeenten die in de "uitsluitingszone rond deze windturbinegebieden" vallen. Door in de zone met verbod op windturbines te liggen, kunnen

8 deze gemeenten immers zelf geen windturbineprojecten meer gerealiseerd zien op hun grondgebied en moet hun een mogelijkheid geboden worden om alsnog te participeren. Naast de opbrengsten is een bijkomende argumentatie om te kiezen voor een actieve rol van de overheid in de ontwikkeling van windturbines de sterke signaalfunctie en wel op twee vlakken: - Het sterke signaal dat windenergie essentieel is om de hernieuwbare energiedoelstellingen te halen maar zéker ook dat de inplanting ervan via deze gecombineerde aanpak dient te verlopen: planmatig aansturen en projectmatig realiseren met meerwaarde. - Het sterke signaal naar de sector dat ook de overheid alles in het werk zal stellen om de uiteindelijk geselecteerde gebieden zo optimaal mogelijk te ontwikkelen op een zo kort mogelijke termijn. Dit betekent ook meewerken aan een zo efficiënt mogelijke ontsluiting, aanlsuiting op het net met bijhorende in te werken kabels langs de wegen. Dit betekent ook het opzetten en uitvoeren in samenwerking mét de sector van een communicatiecampagne. Het resultaat van al deze maatregelen is een herverdeling van de lusten én lasten (zie figuur 4.1). Figuur 4.1 Schema herverdeling aan in- en outputzijde van windturbineprojecten 4.4. praktische uitwerking van rechtstreekse participatie De sleutel, 20% - Vooropgesteld wordt dat een maximum van 20% van de turbines per deelgebied voorzien is voor overheid en burgers. Deze 20% wordt afgerond zodat fysieke volledige turbines kunnen worden gereserveerd voor overheid en burgers. - In elk deelgebied moet de vergunningsaanvraag gezamenlijk, in 1 beweging verlopen. Per deelgebied móeten minimaal vijf turbines aangevraagd worden, immers, dit is een basisvoorwaarde voor de selectie van een deelgebied. - Op de behaalde vergunningen wordt volgende verdeelsleutel van toepassing: Maximaal 9 vergunningen behaald: dan wordt 1 daarvan voorbehouden voor overheid en burgers (merk op dat 5 turbines een minimumvoorwaarde is) 10 tot 14 vergunningen behaald: dan worden 2 daarvan voorbehouden voor overheid en burgers 15 tot 19 vergunningen behaald: dan worden 3 daarvan voorbehouden voor overheid en burgers

9 - De overheid zal in eerste instantie als coördinator optreden voor de turbines voorbehouden voor zowel overheid áls burgers: zij koopt het voorbehouden aantal vergunningen mét bijhorende opstalcontracten voor overheid en burgers aan marktconforme prijzen over van de ontwikkelaars. Een rendement op de uitbating van de turbines door overheid en vervolgens ook burgers moet mogelijk blijven. Als richtlijn kan eventueel het rendement zoals vooropgesteld in de onrendabele topberekening van het nieuwe groene stroomcertificatenbeleid aangehouden worden. - De overheid bouwt vervolgens de turbines, verzekert ze, sluit ze aan op het net en exploiteert ze. - De overheid zal vervolgens de helft van de behaalde turbines verkopen aan de lokale burgers, bijvoorbeeld aan (een) lokale burgercoöperatie(s) en bij voorkeur via een openbare aanbesteding. Als een lokale burgercoöperatie met de nodige kwalificaties om een turbine te kúnnen uitbaten - niet aanwezig is, dan wordt een andere manier uitgewerkt om deze turbine(s) specifiek ten goede te laten komen van de lokale gemeenschap. Rol van het Vlaams Energiebedrijf Om turbines te bouwen, aan te sluiten en te exploiteren moet de overheid over kennis en kapitaal beschikken. Beide zijn aanwezig in het Vlaams Energiebedrijf. Bovendien is één van hun specifieke doelstellingen om te investeren in hernieuwbare energie en deze ook te exploiteren. Het Vlaams Energiebedrijf heeft dan ook een sterke interesse getoond om een rol op te nemen in dit verhaal. Rol van andere overheden Aan elke betrokken gemeente wordt de kans geboden om een rol op te nemen in deze rechtstreekse participatie. Hoe die rol er specifiek zal uitzien, zal afhangen van de wensen van de gemeenten zelf en van verdere onderhandelingen met het Vlaams Energiebedrijf. Ook de provincie Oost-Vlaanderen kan een actieve rol opnemen in dit aspect van het verhaal. Vlaamse Energiebedrijf als buffer De ontwikkeling van de deelgebieden zal op zeer korte termijn gebeuren. Immers er is een akkoord met de projectontwikkelaars dat zij geen vergunningen indienen in deze zones zo lang het planprojectproces loopt. Daar houden zij zich nu reeds meer dan een jaar aan, maar de druk wordt uiteraard van hen uit groter om tot vergunningsaanvraag en uiteindelijke bouw over te gaan. Door deze korte termijn kan het zijn dat aanwezige burgergroeperingen of gemeenten, nog niet het nodige kapitaal bijeen hebben, niet de nodige knowhow in huis hebben. Het Vlaams energiebedrijf kan dan als buffer optreden en de ontwikkeling al aanvangen waarbij wat later de mogelijkheid tot meestappen van burgers en lokale overheden kan gebeuren. De deelgebieden

10 Elke cluster in de zone E40 tussen Aalter en Aalst is een deelgebied. De zone Eeklo-Maldegem lineair scenario wordt opgedeeld in twee, met scheidingslijn de Peperstraat. In de zone Eeklo- Oost-Kaprijke kunnen turbines aan weerszijden van de N49 nog ingeplant worden. In de zone Eeklo-Maldegem-West kunnen bijkomende turbines hoofdzakelijk ten noorden van de N49 ingeplant worden Burgers in actie De afgelopen maanden zijn er in drie gebieden al burgercoöperatieven ontstaan die hebben aangegeven, specifiek te willen windenergie in hún omgeving exploiteren. Zo is er in het Meetjesland de burgercoöperatieve "Volterra", in het Gentse "Energent" en in de omgeving van Wetteren, Melle een burgercoöperatieve in oprichting (heeft nog geen naam). Deze burgers hebben al diverse acties ondernomen om er bij de overheid op aan te dringen rechtstreekse participatie te voorzien in windturbineprojecten en zeker ook in de zones Maldegem-Eeklo en E40 tussen Aalter en Aalst Volterra De coöperatieve vennootschap Volterra is ontstaan uit het initiatief van Marc De Vos, en wordt ondersteund door honderden burgers uit het Meetjesland. Samen willen wij instaan voor onze eigen energieproductie. Hun site Hun facebookpagina Hun oproep via media

11 Hun brief aan de Gouverneur en provincieraadsleden BERICHT aan de Gouverneur en provincieraadsleden Op datum van 27 maart 2013 om I 1u stelde VOLTERRA, een [okaal burgerinitiatief, de Meetjestandse bevotking op de hoogte van het ptaatsen van een merkpaal aan de kruising van de Peperstraat te Eekto N434 en de expreswege34/n49. Namens de burgers van het Meetjestand claimen we daarmee het recht op de wind in het Meetjestand in het atgemeen, en langs de expresweg 834/N49 in het bijzonder. Het indienen van deze territoriale claim zalgebeuren via een aangetekend schrijven gericht aan de Minister-president van Vlaanderen, de Gouverneur van Oost-Vlaanderen, en de burgemeesters van het Meetjesland. De wind is van iedereen! 24 april2013, een stap naar een meer democratisch energielandschap i n Oost-Vlaanderen? Volterra is ontstaan uit een groep bewoners van het Meetjesland, er is één ding dat ons bindt: samen wilten we instaan voor onze eigen hernieuwbare energieproductie. Wij witten onze energie lokaal, proper, betaalbaar en onafhankelijk van grote producenten en dure grondstoffen. We willen dat het rendement van de tokale energieproductie over zoveel mogetijk mensen wordt verdeetd. Dat kan door het oprichten van lokale energiecoöperaties waarin zoveel mogetijk mensen kunnen participeren door een aandeel te kopen en de geproduceerde energie onder etkaar verdelen. Windprojecten moeten zo opgezet worden dat ze mensen verenigen in ptaats van ze te verdelen. De wind, de zon en het water zijn tenslotte van ons allemaal. Wiè het recht heeft, een windmolen uit te baten, is een maatschappetijke keuze. Omdat de wind van iedereen is, is het niet rechtvaardig dat de lusten naar projectontwikkelaars en grondbezitters gaan, en de lasten naar de burgers. Het is immers de burger die de overgang naar hernieuwbare energie betaalt via zijn energiefactuur. Daarvoor mag hij wet iets in de plaats krijgen. Een windmolen dient immers niet om zoveel mogetijk getd te produceren, maar wel om zoveel mogetijk gezinnen van betaalbare groene stroom te voozien Op 24aprit 2013 bespreekt de provincieraad van Oost-Vlaanderen een voorstel dat rechtstreeks participeren van lokale burgercoöperaties in a[[e toekomstige windmolenprojecten mogetijk maakt. Wij vinden dat de Vlaamse potitici het minstens even goed moeten doen als hun Waalse cotlega's die onlangs beslisten dat 50% van alle windmolenprojecten moet worden opengestetd voor participatie door lokale overheden en lokate burgercoöperaties (etk 24.5 procent). Ats u ook vindt dat Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en uw burgemeester meer ruimte moeten maken voor burgerparticipatie in windenergie, onderteken dan onderstaande petitie. De wind waait immers voor iedereen. Wij hopen te mogen rekenen op uw steun, Met de meeste hoogachting, Volterra Blekkersdijk Watervliet info@volterra. be

12 Burgers in Wetteren, Melle Hun oproep via media Energent "Samen voor hernieuwbare energie" EnerGent is ontstaan uit een groep van een 100-tal bewoners van Gent. Er is één ding dat ons bindt: Samen willen we instaan voor onze eigen energieproductie. Wij willen onze energie lokaal, proper, betaalbaar en onafhankelijk van grote producenten en dure grondstoffen. We willen dat het rendement van de energieproductie over zoveel mogelijk mensen wordt verdeeld. Dat kan door het oprichten van lokale energiecoöperaties waarvan heel veel mensen een aandeel kunnen kopen. De wind, de zon en het water zijn tenslotte van ons allemaal. Hun site Via hun site hebben zij een petitie gelanceerd om burgerparticpatie in de windplannen van de Provincie expliciet te ondersteunen. d.d. 7 april was deze petitie door meer dan 5000 mensen ondertekend. Zij hebben ook een verzoekschrift gericht aan de provincieraad: "Verzoek tot het openstellen van het Oost-Vlaams energielandschap voor de burger en zijn coöperaties Het energielandschap Oost-Vlaanderen heeft een voorstel tot het ordenen van de ruimte met betrekking tot het inplanten van windturbines en tot het beperkt openen van de toegang tot windturbines voor andere dan private energiegroepen, zoals coöperaties. Hiermee zet het Oost-Vlaamse provinciebestuur een belangrijke stap. Ze is hiermee in Vlaanderen niet enkel de eerste provincie die ordent, maar tevens trendsetter.

13 Het ordenen van de ruimte, waar en onder welke voorwaarden windturbines mogen geplaatst worden, is een belangrijke en noodzakelijke stap. Op deze wijze wordt de wildgroei gestopt maar ook de onduidelijkheid over een mogelijke plaatsing weggewerkt. Dit ordenen opent met andere woorden de mogelijkheid tot een beheerste groei van het aantal windmolens. Het democratisch debat in de provincieraad zal dit ordenen nog verder legitimeren. Het ordenen betekent tevens het beperken. Waar een windmolen staat, kan geen andere in de buurt komen. Ordenen is niet enkel mogelijkheden scheppen, maar tegelijkertijd schaarste creëren. En dan komen we tot het tweede deel van het ordenen: onder welke voorwaarden kunnen er windmolens geplaatst worden? Tot vandaag was er veel onduidelijkheid waardoor onder meer een draagvlak voor windmolens ver te zoeken is. Omwille van een groter draagvlak opent het energielandschap voorzichtig de poort voor andere dan private energiegroepen, zoals coöperaties. Deze opening is bijzonder belangrijk. Burgercoöperaties zijn meer dan ooit in tijden van crisis belangrijk. Deze initiatieven vanuit de gemeenschap zorgen voor een sterke verbondenheid tussen het bedrijf en de coöperant waardoor een groter draagvlak kan ontstaan. Windmolenparken moeten, volgens ons, mensen eerder verenigen dan hen tegen elkaar op te zetten. Burgercoöperaties zorgen bovendien voor een extra financiële buffer voor de burger, ze zorgen voor het lokaal herinvesteren van de financiële middelen en vergroten op deze wijze de lokale economie. Als een burgercoöperatie het goed aanpakt, kan ze ervoor zorgen dat hernieuwbare energie ook voor mensen met een bescheiden inkomen positief is. Burgercoöperaties zijn met andere woorden meer dan een smeermiddel voor een gezonde economie en samenleving. Het is dan ook niet te verwonderen dat landen en regio s met sterke burgercoöperaties zoals Duitsland, Denemarken, Baskenland, vandaag sterker staan in tijden van crisis. De opening die de provincie voorstelt, is belangrijk, maar te beperkt. Vandaag staat Oost- Vlaanderen voor de mogelijkheid om ook de Oost-Vlaamse economie en samenleving te versterken door de poorten voor burgercoöperaties te openen. Wallonië is ons voor gegaan. In Wallonië worden windprojecten geopend die voor 49% bestaan uit burgercoöperaties én initiatieven van lokale besturen. De voorwaarde blijft uiteraard altijd dat er van die kant interesse is. Wij vragen dat Oost-Vlaanderen ook hier een trendsetter wordt. We vragen dat het Oost- Vlaamse provinciebestuur kiest voor haar eigen burgers en hun coöperaties en hen (eventueel samen met lokale besturen) de mogelijkheid biedt om minstens 50% van de windprojecten te organiseren. Het openen van de poort voor windprojecten zal niet enkel positieve gevolgen hebben voor de Oost-Vlaamse economie en samenleving, maar zal zorgen voor een boom aan burgercoöperaties waardoor een positieve wind door Oost-Vlaanderen zal waaien. Wij, startende en bestaande burgercoöperaties, vragen het Oost-Vlaamse provinciebestuur te kiezen voor haar bevolking en voor haar samenleving en voor het coöperatieve energielandschap." Hun oproep via TV

14 Hun oproep via media (persbericht) Persverklaring van EnerGent OVER DE LANGE WEG NAAR EEN GENTSE ENERGIECOOPERATIE EN OVER DE ACTIE TER ONDERSTEUNING VAN HET PROVINCIALE INITIATIEF VOOR MEER BURGERPARTICIPATIE IN WINDPROJECTEN. 1. Het werk aan de oprichting van een Gentse energiecoöperatie is ontstaan uit de werking van de Buren van de Abdij. De Buren begonnen zes jaar geleden met het open houden van de Sint-Baafabdij maar al snel gingen we op de Sint-Baafssite van alles doen: concerten en gesprekken organiseren, bijen en kruiden kweken en sinds vorig jaar runnen we tevens de Herberg Macharius allemaal met dank aan de stad Gent die ons veel ruimte geeft, letterlijk en figuurlijk. En uiteraard allemaal vrijwilligerswerk. Even natuurlijk begonnen we zo op een bepaald moment ook na te denken over de mogelijkheid om lokaal energie te produceren. Het allereerste en nogal onhaalbare wilde idee was om zonnepanelen op het dak van de refter van de Sint-Baafsabdij te leggen maar vermits dat het oudste gebouw van Gent is, was dat een weinig realistisch idee. 2. Maar we lieten de gedachte aan energieproductie niet los. Al snel leerden we dat het eigenlijk weinig zinvol is om op wijkniveau een energiecoöperatie op te richten. Dat is gewoon teveel werk voor een te klein resultaat. En dus richtten we als Buren voor de eerste keer onze focus op Gent. Omdat we dachten dat er in dit Freiburg aan de Leie wel een draagvlak voor zoiets was. We mailden wat mensen en op een eerste vergadering waren al meteen tachtig aanwezigen met een heel diverse achtergrond: geïnteresseerde individuen, Buren van de Abdij, vertegenwoordigers van sociale en ecologische bewegingen, mensen met een technische achtergrond, een bankdirecteur 3. We verkenden het terrein op verschillende sessies waar we specialisten van diverse pluimage uitnodigden: zonne-energie, isoleren van woningen, windenergie het passeerde allemaal de revue. We leerden de voor- en nadelen van deze verschillende mogelijkheden kennen en besloten voorlopig alle deuren open te houden, en geen enkele route uit te sluiten. Zonne-energie kan erg kleinschalig worden opgestart. Isolatie van woningen is nog maar door weinig coöperaties geprobeerd maar kan volgens sommigen op lokaal niveau wel werken. Bij windenergie kregen we aanvankelijk de indruk dat het terrein al bezet was. Bij veel windmolenprojecten zijn de terreinen immers al contractueel vastgelegd door een of meer bedrijven lang voor de effectieve vergunningen worden verleend. En toch: op onze tweede bijeenkomst werd ons gesignaleerd dat de provincie Oost-Vlaanderen via het project energielandschap.be een opening wilde creëren voor burgercoöperaties.

15 4. We namen poolshoogte bij de provincie. Die werkte inderdaad aan een visie waarbij 10 procent van elk windproject zou worden opengesteld voor burgercoöperaties, en tien procent voor lokale overheden. Bedoeling van de provincie is om zodoende het draagvlak, de steun van de bevolking voor windenergie te vergroten door de lasten en lusten van dergelijke projecten beter te verdelen. 5. Dat sprak ons meteen aan. Windenergie brengt volgens de Vlaamse overheid acht procent per jaar op en we vroegen ons inderdaad af waarom je dat rendement niet zo breed mogelijk zou spreiden. De huidige manier van werken deed een beetje denken aan de jungle: wie het eerst grondeigenaars onder contract weet vast te leggen, haalt alle voordelen binnen. Terwijl de wind toch van iedereen is en windkracht net als andere vormen van hernieuwbare energie ook perfect toelaat om de controle op de energieproductie lokaal te verankeren. In Duitsland zijn vorig jaar liefst 150 energiecoops opgestart: dat is drie per week. Op onze derde bijeenkomst met als gast de energiecoöperatie Beauvent uit het West-Vlaamse Beauvoorde groeide bij ons het idee dat we onze werking, in de aanloop naar 20 maart wanneer de provincieraad dit thema bespreekt, voor een maand moesten ombouwen tot een soort van actiegroep. 6. Dat hebben we dan ook gedaan. We hebben snelsnel de website opgestart waar we onze visie op deze materie geven. Dat is overigens gebeurd in overleg met een aantal andere energiecoöperaties die volledig achter de tekst staan. Wij vinden dat windprojecten best zo worden opgezet dat ze mensen bijeen brengen in plaats van hen tegen elkaar op te zetten. En dat echte coöperaties zich daar bijzonder goed toe lenen. Echte coöperaties geven maximaal een dividend van zes procent aan hun vennoten. De algemene vergadering kan ook beslissen om minder dan zes procent uit te keren. Wat daar bovenuit komt, kan in de lokale gemeenschap worden geïnvesteerd. Wij en ook andere energiecoöperaties steunen het initiatief van de provincie Oost-Vlaanderen en roepen haar zelfs op om het Waalse voorbeeld te volgen waar voortaan 24.5 procent zou worden opengesteld voor zowel burgercoöperaties als voor lokale besturen. Ondertussen hebben zo n 800 mensen onze verklaring getekend en we roepen de burgers op om onze verklaring te onderschrijven via de site We roepen de provincie op om de deur wagenwijd open te zetten voor burgerparticipatie. Wellicht zal op termijn ook op Vlaams niveau een initiatief in die zin moeten worden genomen. Waarom achterblijven bij Wallonië? 7. De actie heeft als bijkomend voordeel dat meer Gentenaren ons leren kennen. Op zondag 17 maart plannen we hier op de site overigens een visuele actie om onze oproep verder kracht bij te zetten. Na deze actie rond het provinciale initiatief zullen we als EnerGent verder werken aan de oprichting van een Gentse energiecoöperatie.

16