Strategische Agenda SMWO Gezamenlijke Ontwikkelagenda Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen

Transcriptie

1 Strategische Agenda SMWO Gezamenlijke Ontwikkelagenda Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen Strategische Agenda SMWO

2 1. Managementsamenvatting Samenvatting voor de bestuurders. Met de strategische agenda SMWO wordt door de betrokken organisaties richting gegeven aan de gewenste gezamenlijke verbeteringen ten aanzien van het crisismanagement water in de komende jaren. Veiligheidsregio s, waterschappen, Rijkswaterstaat en de betrokken ministeries richten zich daarbij gezamenlijk op de thema s; A. Planvorming B. Informatievoorziening C. Risico- en crisiscommunicatie D. Opleiden, trainen en oefenen (OTO) E. Kennismanagement & kwaliteitsborging F. Internationale afstemming. In de ontwikkelagenda zijn voor deze thema s de gewenste doelen voor de komende periode aangegeven. Met de strategische agenda delen de SMWO-partners hun activiteiten, zodat deze elkaar kunnen versterken. Betrokken partijen wordt gevraagd om jaarlijks te zorgen voor een aanvulling van de concrete activiteiten en projecten. Op 19 december 2013 is de strategische ontwikkelagenda SMWO vastgesteld. De voortgang en de actualisatie van de gezamenlijke agenda komt jaarlijks opnieuw in de SMWO aan de orde. Leeswijzer / inhoudsopgave 1. Managementsamenvatting Samenvatting voor de bestuurders. 2. Positionering SMWO Welke rol heeft de Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen? 3. Doel van de strategische ontwikkelagenda Wat is het doel van de strategische ontwikkelagenda SMWO? 4. Procedure / besluitvorming Hoe is de strategische agenda SMWO tot stand gekomen? 5. Thema s / gezamenlijke onderwerpen Bij welke thema s/onderwerpen trekken de SMWO-partners gezamenlijk op? 6. Aansturing van de gezamenlijke onderwerpen Hoe zorgen de betrokken partijen er voor dat deze strategische agenda in de komende jaren gezamenlijk wordt uitgevoerd? Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4: Overzicht afkortingen en begrippen Overzicht met relevante beleidskaders Overzicht aan SMWO gerelateerde ontwikkelingen & instituten Overzicht projecten strategische agenda SMWO Strategische Agenda SMWO

3 2. Positionering SMWO Welke rol heeft de Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen? Doel SMWO De Stuurgroep Management Overstromingen (SMO) is in 2009 ingesteld als opvolger van de Taskforce Management Overstromingen (TMO). Omdat de taken van de stuurgroep breder zijn dan alleen overstromingen, is de naam van de stuurgroep recent gewijzigd in de Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen (SMWO). De Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen (SMWO) positioneert zich als dé waterautoriteit op het gebied van preparatie op watercrises. De SMWO is de aanjager van gewenste ontwikkelingen op basis van een eigen ambitie en een strategische ontwikkelagenda. De Scope van de stuurgroep SMWO: De stuurgroep verbindt de algemene met de waterkolom. Focus op de voorbereiding en respons op watercrises in het algemeen (overstromingen, wateroverlast, watertekort, waterverontreiniging). Voor overstromingen wordt invulling geven aan de uitvoering van de 3e laag van de meerlaagsveiligheid. N.B. Incidenten óp het water vallen buiten het werkveld van de SMWO. Voor incidenten op het water zie het document Waterrand, Handboek Incidentbestrijding op het Water. Positie in de Veiligheidsketen: In de zogenaamde Veiligheidsketen, die gehanteerd wordt door de veiligheidsregio s, wordt onderscheid gemaakt in 5 schakels: Proactie, Preventie, Preparatie, Repressie en Nazorg. De focus van de SMWO voor mogelijke watercrises ligt bij de preparatie, dat wil zeggen het gezamenlijk voorbereiden op de crisisbeheersing door middel van planvorming, opleiden, trainen en oefenen. Dit betreft de koude fase van de crisisbeheersing. Een goede gezamenlijke voorbereiding is nodig, zodat de bij de SMWO betrokken partners tijdens een watercrisis - de warme fase - optimaal kunnen samenwerken. De SMWO zelf heeft in de repressiefase geen rol. De respons op de watercrises is dan het samenspel van de betrokken crisisorganisaties. Wel wil de SMWO weer leren van opgetreden (water)calamiteiten om zo de gezamenlijke crisisbeheersing te verbeteren. Bij overstromingen wordt ook het begrip meerlaagsveiligheid gehanteerd. Die indeling kan helpen om de positie van de SMWO t.o.v. andere ontwikkelingen duidelijk te maken. Rol ten aanzien van Meerlaagsveiligheid: 1 e. Preventie tegen overstromingen bijvoorbeeld door de aanleg of versterking van dijken en dammen. De veiligheid kan ook worden vergroot door het verlagen van de waterstanden door middel van rivierverruiming. 2 e. Ruimtelijke inrichting van ons land slimmer benutten. Het gaat erom gebieden en steden zo in te richten dat de gevolgen van een overstroming beperkt blijven. Bij de aanleg van infrastructuur en de bouw van woningen wordt er rekening mee gehouden dat water tot een bepaalde hoogte geen schade kan aanrichten. 3 e. Rampenbeheersing beter op orde hebben. Een betere rampenbeheersing betekent enerzijds dat de overheid haar rampenplannen op orde heeft en hierover goed communiceert. Anderzijds moeten burgers en bedrijven nadenken over de vraag: wat moet en kan ik doen als het misgaat? De SMWO richt zich voor de watercrises vooral op de 3 e laag van de meerlaagsveiligheid. Vanuit de SMWO ligt er wel een signaleringsfunctie richting de 1 e en 2 e laag. Samenstelling SMWO Bij de SMWO betrokken partners zijn: Waterschappen / Unie van Waterschappen Veiligheidsregio s / Veiligheidsberaad Ministerie van Infrastructuur en Milieu Ministerie van Veiligheid en Justitie Ministerie van Defensie Ministerie van Economische Zaken Rijkswaterstaat Het Deltaprogramma en het KNMI zijn agendalid van de SMWO. Strategische Agenda SMWO

4 3. Doel van de strategische ontwikkelagenda Wat is het doel van de strategische ontwikkelagenda SMWO? In de Stuurgroep Management Overstromingen (SMWO) is op landelijk niveau tussen de waterschappen, Rijkswaterstaat en de veiligheidsregio s afgesproken om met elkaar een strategische ontwikkelagenda op te stellen. Het doel van de strategische ontwikkelagenda SMWO is een gezamenlijke aanpak en samenwerking op het gebied van preparatie op watercrises. Met de strategische agenda SMWO worden stippen op de horizon gezet, met doelen die behaald moeten worden. Bevorderd wordt dat deze ontwikkelingen in afstemming met elkaar, en waar mogelijk gesynchroniseerd verlopen, zodat kennis en kunde efficiënt met elkaar wordt gedeeld. De uitwerking in de agenda is strategisch van aard. De invulling is daarom globaal/indicatief en is bedoeld als een richtinggevend kompas. Jaarlijks wordt door de partners het opvolgende jaar nader uitgewerkt tot een concreter realisatie programma. Tevens wordt er aan de horizon dan weer een extra jaar aan de strategische agenda toegevoegd. De strategische agenda SMWO geeft aan de SMWO-partners helderheid over de gewenste koers en brengt de raakvlakken in beeld zodat zij: 1. kennis kunnen nemen van onderzoek en ontwikkeling op het gebied van crisisbeheersing in het algemeen, en watercrises en overstromingen in het bijzonder, door de bij de SMWO betrokken organisaties, sectoren en externen; 2. worden gestimuleerd om het crisismanagement in het waterwerkveld verder te structureren en de regionale of landelijke uitvoering van onderwerpen ter hand te nemen; 3. als betrokken organisaties, elk met een zelfstandige verantwoordelijkheid en eigen bevoegdheden, ook hun gemeenschappelijke verantwoordelijkheid kunnen invullen. De burgers mogen van de overheid (zeker bij een crisis) verwachten om als eenheid te opereren. Het overzicht vanuit de strategische agenda SMWO kan daarbij helpen om de onderlinge verbinding te leggen. De strategische agenda SMWO is dus een richtinggevend kader of kompas op grond waarvan de SMWO: 1. onderzoek en ontwikkeling wil synchroniseren (afstemmen) tussen bij de SMWO betrokken organisaties en sectoren en externen; 2. strategische samenwerking tussen de bij de SMWO betrokken organisaties en sectoren wil bevorderen; 3. gezamenlijke projecten van bij de SMWO betrokken organisaties en sectoren kan afspreken; 4. inzicht heeft op welke onderdelen de SMWO strategische keuzes kan maken of waar sturing noodzakelijk is. Met de strategische agenda SMWO (dit document) wordt een overzicht gegeven van de thema s die door de SMWO-partners gezamenlijk opgepakt zullen worden. Strategische Agenda SMWO

5 4. Procedure / besluitvorming Hoe is de strategische agenda SMWO tot stand gekomen? Aanpak opstellen strategische agenda SMWO De aanpak voor het opstellen van de agenda is besproken in de coördinatiegroep SMWO. Een kerngroepje - met deelnemers vanuit de Unie van Waterschappen, het Bureau Veiligheidsberaad en Rijkswaterstaat - is vervolgens aan de slag gegaan met de uitwerking van een opzet voor de ontwikkelagenda. De ontwikkelingen die gezamenlijk opgepakt kunnen worden, zijn actief bij betrokken sectoren opgehaald. Hiertoe is een inventarisatie uitgezet bij de SMWO partners. In november 2013 is de concept strategische agenda behandeld in de coördinatiegroep SMWO. De thema s uit het visiedocument van de waterschappen Samenwerking in Crisisbeheersing zijn in de ontwikkelagenda SMWO geïntegreerd. Behandelingsprocedure en besluitvorming strategische agenda SMWO De strategische agenda SMWO is als richtinggevend kompas vastgesteld door de SMWO op 19 december Deze agenda voor de samenwerking zal daarna (voor maart 2014) door de bij de SMWO betrokken partners ter kennis name worden voorgelegd aan hun eigen bestuursorganen. Gedacht kan worden aan een agendering bij: Unie van Waterschappen (commissie CBCF) Veiligheidsberaad Bestuur Rijkswaterstaat Betrokken besturen worden uitgenodigd om de onderwerpen van de strategische agenda SMWO dan concreet ter hand te nemen. Mogelijk zijn er vanuit de besturen van de SMWO partners nog aanvullingen op de agenda of worden er gewenste koerscorrecties aangegeven. Deze punten worden dan aan de SMWO gemeld, zodat deze meegenomen kunnen worden bij de uitwerking van het gezamenlijke projectenoverzicht (zie bijlage 3) en de jaarlijkse actualisatie van de agenda met het projectenoverzicht. Door de waterschappen wordt gewerkt aan een gezamenlijk uitvoeringsprogramma crisisbeheersing. Deze uitwerking van de activiteiten op het gebied van crisisbeheersing zal door de waterschappen worden ingebracht ten behoeve van het gezamenlijke programma en de actualisatie van de strategische agenda SMWO. Strategische Agenda SMWO

6 5. Thema s / gezamenlijke onderwerpen Bij welke thema s/onderwerpen trekken de SMWO-partners gezamenlijk op? De bij de SMWO betrokken partners willen samenwerken bij de in deze paragraaf genoemde thema s / onderwerpen A t/m F. Bij elk van deze thema s is het gezamenlijke einddoel weergegeven. Om die doelen te bereiken zijn de lopende en de gewenste ontwikkelingen voor de komende jaren weergegeven. De SMWO geeft in deze strategische agenda hiermee de gewenste richting aan. De lopende ontwikkelingen en de gewenste koers is voor een groot deel ontleend aan de diverse beleids-/visiedocumenten. De relevante beleidskaders van de bij de SMWO betrokken partners zijn weergegeven in bijlage 2. Het is wenselijk dat de activiteiten van de SMWO worden afgestemd met de andere ontwikkelingen op het gebied van crisismanagement en waterveiligheid. De relaties met andere ontwikkelingen & instituten is weergegeven in bijlage 3. Aan de thema s wordt invulling gegeven doordat de SMWO en de betrokken partners sturen op de geformuleerde doelen en ontwikkelingen. De gewenste koers wordt ondersteund door concrete producten die door de SMWO of door de betrokken partners gezamenlijk ter hand worden genomen. In bijlage 4 is per thema een overzicht gegeven van de projecten die in lijn met de gezamenlijke ontwikkelagenda gerealiseerd worden. A. Planvorming: Doel: Voor de bestrijding van watercrises zijn Rampenplannen en Calamiteitenplannen up-to-date. Om te zorgen voor een goede afstemming zorgen de SMWO-partners voor eenduidige beleidskaders en uitgangspunten voor de opzet van hun crisisorganisaties en de gehanteerde werkwijze. De Nederlandse Overheid is qua planvorming goed voorbereid, ook als er bij een dreigende overstroming evacuaties noodzakelijk zijn. De planvorming betreft zowel de repressie- als de nazorg-/herstelfase. Ontwikkelingen: o Conform het Bestuursakkoord Water hebben de veiligheidsregio s en waterbeheerders convenanten afgesloten, ter intensivering van de samenwerking. o Toenemende aandacht voor crisismanagement vanuit het Deltaprogramma. Bij planvorming over waterveiligheid en ruimtelijke ordening (meerlaagsveiligheid 1 e en 2 e laag) willen de SMWO-partners ook in het voortraject adviseren. o In de crisisplannen is extra aandacht nodig voor de (bevordering van) zelfredzaamheid van Nederlandse burgers en bedrijven. B. Informatievoorziening: Doel: De partners in de waterkolom leveren bij een (dreigende) watercrisis gezamenlijk een eenduidig actueel waterbeeld, zodat er handelingsperspectieven voor overheden, burgers en bedrijven aan verbonden kunnen worden. Binnen twee/drie jaar zorgen de partners binnen de waterkolom dat de hiervoor benodigde informatie onderling wordt ontsloten. Samen met de algemene kolom wordt invulling gegeven aan het netcentrisch werken. Ontwikkelingen: o Voor het opstellen van regionale en landelijke waterbeelden maken de waterbeheerders afspraken over een eenduidige informatievoorziening. o In 2013 is de stuurgroep Netcentrisch Werken gestart waarin waterschappen, Rijkswaterstaat en de veiligheidsregio s zijn vertegenwoordigd. o Waterbeheerders werken aan een meer publieksgerichte waterberichtgeving. C. Risico- en Crisiscommunicatie Doel: Bij een (dreigende) watercrises zorgen betrokken overheden (water- en algemene kolom) richting de samenleving voor een eenduidige communicatie en berichtgeving. Door goede risicocommunicatie - in de koude fase - weten de Nederlandse burgers en bedrijven wat er tijdens een watercrisis van hen wordt verwacht. Ontwikkelingen: o Veiligheidsregio s en waterbeheerders maken onderling heldere afspraken over hun rolverdeling t.a.v. de communicatie. o Waterbeheerders werken aan eenduidige waterberichtgeving met een heldere duiding voor de algemene kolom en het publiek. o De ontwikkeling van nieuwe media vraagt van de crisisorganisaties om een aangepaste communicatiestrategie. Strategische Agenda SMWO

7 D. Opleiden, trainen en oefenen (OTO): Doel: De crisisorganisaties van de SMWO-partners zijn goed voorbereid op mogelijke watercrises. De waterkolom en de algemene kolom delen hun ervaringen en oefenen frequent om tijdens watercrises efficiënt samen te kunnen werken. Voor de preparatie op watercrises wordt gewerkt met een gezamenlijk/afgestemd OTO-programma. Hierin wordt gewerkt met een 4-jarige oefencyclus. Het houden van een landelijke multidisciplinaire overstromingsoefening maakt hier onderdeel van uit. In de grensgebieden wordt ook geoefend met internationale partners. Ontwikkelingen: o De SMWO-partners zorgen elk voor de eigen voorbereiding en de jaarlijkse interne en regionale oefeningen. Daarbij wordt ook op kleinere schaal geoefend tussen de waterkolom en veiligheidsregio s. o Door de waterschappen wordt in regionale OTO platforms samengewerkt en OTO-activiteiten worden onderling afgestemd. Deze samenwerking wordt landelijk versterkt tot een Gedeeld Leer Programma. o Door de veiligheidsregio s wordt ingezet op het multidisciplinair opleiden, trainen en oefenen (MOTO). Voor watercrises wordt hierbij ook Defensie betrokken. o Voor crisismanagement in relatie tot de watersector zijn professionele opleidingstrajecten beschikbaar. Het gaat o.a. om aanbod van het instituut Fysieke Veiligheid en het Corporate Learning Centre RWS (OTO-programma crisisbeheersing van het DCC-IenM). E. Kennismanagement & Kwaliteitsborging: Doel: Optimaal gebruik maken van de beschikbare kennis op het gebied van crisismanagement bij de betrokken partners. De SMWO-partners zorgen binnen hun organisaties voor een goede kwaliteitsborging ten aanzien van het crisismanagement. Dit geldt ook voor de expertise over de toestand van de waterkeringen en het functioneren van watersystemen. Het gezamenlijke einddoel is een transparant kwaliteitsniveau waaraan de crisisorganisaties voldoen. Ontwikkelingen: o Met elkaar delen van de evaluaties t.a.v. watercrises, zodat we kunnen leren van de praktische ervaringen bij onze partners. o Voor de veiligheidsregio s zijn basisvereisten vastgelegd waaraan de crisisorganisatie moet voldoen. De partners in de waterkolom willen op een vergelijkbare wijze de kwaliteit van hun crisisorganisaties gaan borgen. o De aanbevelingen uit het eindrapport van de werkgroep Kennisinfrastructuur worden door de SMWO-partners gezamenlijk opgepakt, dit in afstemming met de kennisinstituten en het bedrijfsleven. F. Internationale afstemming: Doel: De grenzen van Nederland vormen geen belemmering voor de bestrijding van een watercrises. De SMWO-partners kennen hun partners over de grenzen en werken daarmee actief samen. Nederlandse crisisorganisaties leren gezamenlijk van watercrises in andere delen van de wereld en zijn ook bereid om hun eigen kennis te delen. De waterkolom zorgt, met de beschikbare middelen, ook internationaal voor ondersteuning bij watercrises. Ontwikkelingen: o Voor de afstemming rond watercrises zijn in de afgelopen jaren de projecten VIKIN en AMICE uitgevoerd met respectievelijk Duitse en Belgische & Franse organisaties. De aanpak van crisisbeheersing in de grensstreken vraagt om vervolginvesteringen. o Nederland staat internationaal op de kaart als (crisis)watermanager. In toenemende mate wordt een beroep gedaan om Nederlandse expertise op het gebied van watermanagement en het bestrijden van watercrises. o Door het ministerie van Buitenlandse zaken wordt gewerkt aan een expertpool voor internationale inzet. o Vanwege de opgetreden watercrises in de VS vinden periodiek uitwisselingen plaats. Naast overheidscontacten worden deze uitwisselingen ook benut ter bevordering van de omzet van het Nederlandse bedrijfsleven. Strategische Agenda SMWO

8 6. Aansturing van de gezamenlijke onderwerpen Hoe zorgen de betrokken partijen er voor dat deze strategische agenda in de komende jaren gezamenlijk wordt uitgevoerd? De projectgovernance betreft de aansturing, de financiering en de monitoring van de voortgang. Aansturing ontwikkelingen en projecten In de gezamenlijke ontwikkelagenda wordt onderscheid gemaakt in gewenste ontwikkelingen een concreet programma/projecten. - Voor de gewenste ontwikkelingen vervult de stuurgroep (ondersteund door directeuren en landelijke programma- en projectmanagers vanuit de betrokken sectoren) een aanjaag rol. Afspraken zijn op basis van bestuurlijk commitment. - De stuurgroep stuurt daarnaast een landelijk programma aan van de nieuwe ontwikkelingen die projectmatig worden aangepakt. Elk van deze projecten wordt toegewezen aan een verantwoordelijk directeur (van verschillende organisaties). Bij de projecten wordt gestuurd op de concrete resultaten. Er wordt dus onderscheid gemaakt in twee ambitieniveaus: 1. Aanjagen en strategisch richting geven. Aanjagen, regisseren, afstemmen en synchroniseren van gezamenlijke ontwikkelingen aan de hand van een strategische ontwikkelagenda. 2. Sturen op gewenste resultaten bij concrete producten. Sturen op gewenste resultaten bij betrokken sectoren aan de hand van een governance model. Het strategische ambitieniveau van de SMWO is een combinatie van beide niveaus. Met de strategische agenda SMWO wordt voor de korte termijn een stap gezet naar niveau 1. De ambitie van de SMWO voor de langere termijn, is een verdere groei van de samenwerking, waarbij ook invulling wordt geven aan niveau 2. De SMWO verwacht van de betrokken partners dat zij de gewenste ontwikkelingen actief zullen oppakken. Dit kan door gezamenlijk projecten uit te voeren die invulling geven aan de genoemde thema s. Nieuwe initiatieven worden met elkaar gedeeld en waar nodig worden vraagstukken aan de SMWO voorgelegd. Financiering Hoe worden de kosten van de gezamenlijke agenda door de betrokken partners gedragen? De huidige inzet in de SMWO vanuit RWS en de waterschappen is beperkt van omvang. Dit geldt ook voor de overige partijen die actief meedenken in de SMWO en de coördinatiegroep. Momenteel is er nog geen gezamenlijke financiering van projecten. De gewenste inzet van het aantal mensen en middelen neemt toe door het gekozen ambitie niveau en is daarnaast afhankelijk van het aantal projecten in het kader van strategische ontwikkelagenda. Een belangrijk uitgangspunt is dat de kosten (in principe) worden gedragen door de betrokken sectoren zelf. Over de inzet van capaciteit voor de verschillende projecten worden waar nodig afzonderlijke afspraken gemaakt. Voor het aanjagen van de gewenste ontwikkelingen en de aansturing van projecten moet gerekend worden op de extra inzet voor projectmanagement en de betrokkenheid van directeuren. Monitoring van voortgang strategische agenda in SMWO De voortgang van de strategische agenda SMWO wordt door de coördinatiegroep SMWO gevolgd en jaarlijks (in december) aan de SMWO gerapporteerd. De SMWO-partners zullen hiertoe van te voren actief hun informatie aanleveren. Het gaat daarbij om de uitvoering van lopende projecten en nieuwe initiatieven. De grotere gezamenlijke projecten van de SMWO-agenda komen periodiek in het overleg van de SMWO terug. Bij de eerste uitwerking van de strategische agenda wordt aan de SMWO-partners gevraag om aan te geven welke doelen zijn voor de verschillende thema s stapsgewijze willen bereiken in de komende 5 jaren (zo mogelijk met de tussendoelen over 1, 2, 3 en 4 jaar). Jaarlijks wordt het projectenoverzicht ook aangevuld met de projecten/activiteiten die worden geïnitieerd, of waarvoor steun wordt gezocht voor een gezamenlijke aanpak. Strategische Agenda SMWO

9 Bijlage 1: CBCF CBRN CCT CLC CoPI DCC DG RWS EDO s GBT GHOR HID ICAWEB ICMS ICO IenM IFV IK InfraWeb KNMI KRW LDHO LCO LCM LCMS LCW LMW LWB NCC NCW nhwbp OTO RBT RCT ROR ROT RWS SMO SMWO SNV STOWA TMO TNO UvW VenJ VNK2 VWM WCMS WMCN Overzicht afkortingen en begrippen Commissie Bestuur Communicatie en Financiën (van de UvW) Chemische, Biologische, Radiologische, of Nucleaire Corporate Crisisteam RWS Corporate Learning Centre Rijkswaterstaat Commando Plaats Incident Departementaal Coördinatiecentrum Crisisbeheersing (van IenM) Directeur-Generaal Rijkswaterstaat (hoogste vertegenwoordiger van RWS) Ergst Denkbare Overstromingsscenario s Gemeentelijk Beleidsteam De Geneeskundige Hulpverleningsorganisatie in de Regio GHOR (voorheen Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen) is de overheidsorganisatie die verantwoordelijk is voor de coördinatie van geneeskundige hulpverlening bij zware ongevallen en rampen. Naast brandweer, politie en gemeente is de GHOR één van de 'kolommen' (vaak de witte kolom genoemd) van de rampenbestrijding. De GHOR maakt deel uit van een veiligheidsregio. Hoofd Ingenieur Directeur (hoogste vertegenwoordiger van RWS-onderdeel) Integrale Crisis Advies Website Intensivering Civiel Militaire Samenwerking Informatiecoördinator Het is de bedoeling dat in alle crisisteams en de landelijke adviesgroepen van de waterschappen en Rijkswaterstaat wordt gewerkt met een operationele of tactische informatiecoördinator (ICO). Bij de veiligheidsregio s wordt hiervoor de term informatiemanager gebruikt. Bij RWS en de waterschappen wordt de term informatiemanager echter voor een andere rol gebruikt, namelijk die ten aanzien van de strategische informatievoorziening (afstemming informatievraag en -aanbod). ministerie van Infrastructuur en Milieu Instituut Fysieke Veiligheid Informatieknooppunt (platform uitwisseling crisisinformatie ministeries en rijksdiensten) Systeem voor alarmering, registratie en beslissingsondersteuning bij calamiteiten. Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Europese) Kaderrichtlijn Water Landelijke Draaiboek Hoogwater en Overstromingen Landelijke Coördinatiecommissie Overstromingsdreiging Landelijke Coördinatiecommissie Milieuverontreiniging Water Landelijk Crisismanagement Systeem (systeem gebruikt door de veiligheidsregio s) Landelijke Coördinatiecommissie Waterverdeling Landelijk Meetnet Water Landelijk Waterbeeld Nationaal Crisiscentrum Netcentrisch Werken Nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma Opleiden, Trainen en Oefenen Regionaal Beleidsteam Regionaal Crisisteam RWS Europese Richtlijn Overstromingsrisico s Regionaal Operationeel Team Rijkswaterstaat Stuurgroep Management Overstromingen Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen Stuurgroep Nationale Veiligheid Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer Taskforce Management Overstromingen Nederlandse Organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek Unie van Waterschappen ministerie van Veiligheid en Justitie Veiligheid Nederland in Kaart (deel2) RWS organisatie-onderdeel Verkeer- en Watermanagement Water Crisismanagement Systeem Watermanagementcentrum Nederland Strategische Agenda SMWO

10 Bijlage 2: Overzicht met relevante beleidskaders Wat zijn de voor de SMWO relevante wetten of beleidskaders/-nota s? Wet- en regelgeving o Evaluatie Wet veiligheidsregio s (2013) o Deltawet (2011) o Waterwet (2009) o Waterbesluit (2009) o Wet veiligheidsregio s (2010) o Besluit veiligheidsregio s (2010) o Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (2008) (voor ontwikkeling Omgevingswet) Ministerie van Infrastructuur en Milieu o Departementaal Handboek Crisisbeheersing DCC IenM (2012) o OTO-beleidsplan DCC IenM ( ) o Implementatie Europese Richtlijn Overstromingsrisico s (ROR) o Nationaal Bestuursakkoord Water (2011) o Nationaal Waterplan (2009) Beleidskader Waterveiligheid (2009) o Implementatie Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) Rijkswaterstaat o Beleidskader Crisismanagement RWS (2013) o Ondernemingsplan 2015 (Hoofdstuk 8: Slagvaardig Crisismanager) o OTO-beleidskader DCC IenM en Rijkswaterstaat ( ) o Nationaal meetplan voor metingen in water bij nucleaire ongevallen (2011) (basis voor onderdeel werkzaamheden LCM/RIVM) o Landelijk Draaiboek Watertekort en Droogte (2011) (basis werk LCW) o Landelijk Draaiboek Hoogwater en Overstromingen (2010) (basis werk LCO) Unie van Waterschappen / Waterschappen o Project implementatie Netcentrisch Werken waterschappen (2013) o Visie Samenwerking in crisisbeheersing (2012) (bron voor Uitvoeringsprogramma Crisisbeheersing ) o Deining en Doorbraak, calamiteitenzorg midden-nederlandse waterschappen (2012) o STOWA-rapport Informatiemanagement bij crisisbeheersing (2011) o Basisvisie afwegingsmethodiek Meerlaagse Veiligheid (2011) o Model Calamiteiten Zorg Systeem waterschappen (2001) Veiligheidberaad / Veiligheidsregio s o Advies eenheid in verscheidenheid, Uitwerking Advies Bestuurlijke Werkgroep Bovenregionale Samenwerking (2013, uitgave samen met VenJ) (Bijlage 4a: afstemming ketenpartners, crisiscommunicatie project GROOTER) o Prioriteitenagenda o Meerjarenprogramma Informatievoorziening o Referentiekader netcentrische crisisbeheersing (2012) o Basisvereisten bevolkingszorg (2012) o Advies bovenregionale samenwerking (2012) o Handboek Incidentbestrijding op het water (2009) (Eindresultaat project Waterrand) o Referentiekader Regionaal Crisisplan (2009) (Waterzorg en Scheepvaartzorg) o Handreiking Regionaal Beleidsplan (2009) o Handreiking Regionaal Risicoprofiel (2009) o Basisvereisten Crisismanagement (2006) o Competentiegericht Oefenen (2006) Ministerie van Veiligheid en Justitie o Kader Grootschalige Evacuaties (concept, 2013) o Nationaal Handboek Crisisbesluitvorming (2013) o Bestuurlijke Netwerkkaarten (2012) o Nationaal Crisisplan ICT (2012) o Beleidsbrief bescherming vitale infrastructuren (2005/2010) o Strategie nationale veiligheid (2009) beoordeling overstromingsrisico (EDO s) o Nationaal Crisisplan Hoogwater en Overstromingen (2008) Ministerie van Defensie o Intensivering Civiel-Militaire Samenwerking (ICMS) o Convenant Civiel-Militaire Bestuursafspraken (2005) RIONED o Leidraad Incidenten Plan Rioleringen (2013) Strategische Agenda SMWO

11 Bijlage 3: Overzicht aan SMWO gerelateerde ontwikkelingen & instituten Welke andere ontwikkelingen op het gebied van crisismanagement en waterveiligheid zijn relevant voor de activiteiten van de SMWO? Het is wenselijk dat de activiteiten van de SMWO worden afgestemd met de andere ontwikkelingen op het gebied van crisismanagement en waterveiligheid. In de context van de SMWO gaat het om de volgende ontwikkelingen: Stuurgroep Nationale Veiligheid (SNV) De SNV waakt over de samenhang tussen nationaal beleid, internationaal beleid en internationale ontwikkelingen op het terrein van nationale veiligheid en crisisbeheersing op rijksniveau. De onderwerpen op het gebied van Watercrises en Overstromingen worden behartigd door de SMWO. Deltaprogramma Het Deltaprogramma richt zich op de waterveiligheid en de zoetwatervoorziening van Nederland op de lange termijn. Centraal in het Deltaprogramma staat een aantal belangrijke beslissingen voor de toekomst van onze delta, de zogenaamde deltabeslissingen. Het Deltaprogramma kent negen deelprogramma s: Veiligheid, Zoetwater, Nieuwbouw en Herstructurering, IJsselmeergebied, Rijnmond- Drechtsteden, Zuidwestelijke Delta, Rivieren, Kust en Waddengebied. Het onderwerp meerlaagseveiligheid (niveau 1, 2 en 3) raakt de verschillende deelprogramma s. Kader Grootschalige Evacuaties Doel is te komen tot een unité de doctrine voor grootschalige evacuatie (all hazard), d.w.z. voor evacuaties die de grenzen van een regio overstijgen of betrokkenheid van de rijksoverheid nodig maken. Gaat om gedeelde uitgangspunten, uniform besluitvormingsproces, uitwerking van de hoofdlijn van een aantal concrete elementen (verkeersmanagement, bovenregionale opvang, verminderd zelfredzamen). Nieuwe Hoogwaterbeschermingsprogramma (nhwbp) Conform het bestuursakkoord Water de veiligheid tegen overstromingen op orde brengen en houden door middel van het opstellen van een jaarlijks programma van hoogwaterbeschermingsprojecten, m.n. versterkingen van primaire waterkeringen die niet aan de wettelijke normen voldoen Ruimte voor de Rivier Met het project Ruimte voor de Rivier wordt gezorgd dat de rivieren Rijn, IJssel, Waal, Nederrijn en Lek meer water kunnen verwerken. In 2015 moet hiermee de veiligheid in het rivierengebied zijn vergroot. Op circa 30 locaties worden maatregelen uitgevoerd. Type rivierverruimingsmaatregelen zijn: dijkverlegging, uiterwaardvergraving, ontpoldering, zomerbedverdieping, kribverlaging, verwijderen van obstakels, waterberging, hoogwatergeul en dijkverbetering. Afhankelijk van de gemaakte afspraken worden de projecten uitgevoerd door waterschappen, gemeenten, provincies en/of Rijkswaterstaat. Veiligheid Nederland in Kaart (VNK2) Het project is een initiatief van het ministerie van Infrastructuur en Milieu, de Unie van Waterschappen en het Interprovinciaal Overleg. Rijkswaterstaat voert het project uit in nauwe samenwerking met de waterkeringbeheerders, provincies, kennisinstituten en ingenieursbureaus. Het project Veiligheid Nederland in Kaart (VNK2) onderzoekt voor 55 dijkringen in Nederland het risico op overstromingen en de gevolgen daarvan. Het project bekijkt de samenhang tussen de dreiging van hoogwater, de sterkte en hoogte van de waterkeringen en de mogelijke gevolgen van een dijkdoorbraak. Zo kan de overheid gerichter maatregelen treffen om Nederland nóg beter te beschermen tegen overstromingen. Europese Richtlijn Overstromingsrisico s (ROR) De EU-richtlijn Overstromingsrisico s richt zich op het informeren van het publiek en de internationale gemeenschap over het beleid en de maatregelen die genomen worden om de nadelige effecten van overstromingen voor mens, milieu, cultureel erfgoed en economische bedrijvigheid te reduceren of te beheersen. Dat Strategische Agenda SMWO

12 betreft beleid en maatregelen op het gebied van preventie, bescherming en paraatheid. Producten die voor de ROR worden gemaakt zijn: overstromingsrisicoen overstromingsgevaarkaarten en overstromingsrisicobeheerplannen voor de stroomgebieden Rijn, Maas, Schelde en Eems. Daarnaast stimuleert de ROR de samenwerking met de buurlanden op het gebied van maatregelen en oefeningen. Flood Control 2015 Nederlandse publiek-private samenwerking: Samen ontwikkelen van innovatieve, geïntegreerde oplossingen op het gebied van crisismanagement tijdens (dreigend) hoogwater: modulair van opzet en wereldwijd inpasbaar in bestaande processen en systemen. Herziening Coördinatieplan Dijkring 14/15/44 In 2010 is voor Dijkring 14 een bovenregionaal coördinatieplan opgesteld, omdat hier bij een overstromingsramp zeer veel mensen worden getroffen en vanwege de complexiteit door het grote aantal betrokken organisaties. Tijdens de overstromingsoefening in 2012 is het coördinatieplan in samenhang met de dijkringen 15 en 44 getoetst. Bij de evaluatie van de oefening in 2013 is door de Stuurgroep van de gezamenlijke Dijkringen 14/15/44 besloten tot een herziening van het coördinatieplan. Een belangrijk doel is om de plannen handzamer en praktischer te maken. Versterken Civiel Militaire Samenwerking (VCMS) In Nederland werken civiele autoriteiten en de krijgsmacht samen aan de bestrijding van crises en rampen. Het gaat daarbij om de bijdrage van de krijgsmacht in crisissituaties. De concrete afspraken tussen de departementen zijn in 2006 vastgelegd in de zogenoemde Intensivering Civiel-Militaire Samenwerking (ICMS). Als aanpak voor het versterken van deze samenwerking is het programma VCMS gestart. Relevante Instituten op het gebied van crisismanagement en waterveiligheid Watermanagementcentrum Nederland (WMCN) Het Watermanagementcentrum Nederland (WMCN), gestart in 2010, is hét centrum voor kennis en informatie over het hoofdwatersysteem in Nederland. Het WMCN heeft taken op het gebied van: waterberichtgeving, crisisadvisering, OTO, innovatie, informatievoorziening (kennistransfer en public relations). Het WMCN levert daarmee een belangrijke bijdrage aan een optimaal waterbeheer in Nederland. Het WMCN werkt bij de uitvoering van zijn taken nauw samen het KNMI, Verkeerscentrum Nederland (VCNL) en Scheepvaart-VerkeersCentrum (SVC). Ook vormt het WMCN bij de afstemming over het landelijke waterbeheer en de crisisbestrijding een belangrijke schakel tussen Rijkswaterstaat, waterschappen, veiligheidsregio s en I&M/DCC. Instituut Fysieke Veiligheid (IFV) Het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), gestart in 2013, is hét instituut van en voor de veiligheidsregio s in het versterken van de brandweerzorg en de aanpak op het terrein van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Corporate Learning Centre Rijkswaterstaat (CLC) Het Corporate Learning Centre (CLC) is hét centrum voor leren en ontwikkelen van Rijkswaterstaat. Op basis van het ondernemingsplan 2015 ligt de focus op Publieksgericht Netwerkmanager, Toonaangevend Projectmanager, Slagvaardig Crisismanager en Verbindende Informatievoorziening. Het CLC organiseert voor dit curriculum interne en externe cursussen. DCC van I&M vormt een belangrijke schakel bij de organisatie van opleidingen en trainingen op het gebied van crisismanagement. Op verzoek is het mogelijk dat ook externen (crisisorganisatie waterschappen of veiligheidsregio s) aan het programma deelnemen. Nationale Trainingsfaciliteit Defensie beschikt eind 2013 over een Nationale Trainingsfaciliteit in Vught. Hier kunnen civiele instanties zoals brandweer, politie en de Geneeskundige Hulpverlening Organisatie in de Regio (GHOR) trainen op het gebied van CBRN. Strategische Agenda SMWO

13 Bijlage 4: Overzicht projecten strategische agenda SMWO Voor de preparatie op watercrises willen de bij de SMWO betrokken partners graag invulling geven aan de in het overzicht genoemde (gezamenlijke) projecten. Bij elk van de projecten is aangegeven welke SMWO partner de initiatiefnemer / trekker is. De voortgang van de genoemde projecten zal periodiek onder de aandacht van de SMWO worden gebracht. Het projectenoverzicht is een levend (dynamisch) document. Het bijgevoegde concept projectenoverzicht is een eerste voorlopige aanzet en nog niet compleet. Met de al afgeronde projecten is een indicatie gegeven van het type projecten dat op de agenda geplaatst kan worden. Mogelijk is er op de genoemde projecten nog een vervolg gewenst. De concrete vraag aan de SMWO partners is om te melden als er nieuwe initiatieven zijn en welke ontwikkelingen / projecten ontbreken. Met de initiatiefnemer kan contact worden opgenomen voor nadere informatie, bijvoorbeeld om af te wegen of men in het genoemde project wil participeren. Bij de status van de projecten is onderscheid gemaakt in: Afgerond Lopend Opstartfase Mogelijk nieuw initiatief De secretaris SMWO is het centrale aanspreekpunt voor het projectenoverzicht crisismanagement water. Strategische Agenda SMWO

14 Voorlopig Concept Projectenoverzicht Strategische Agenda Stuurgroep Management Watercrises en Overstromingen Thema / Projectnaam Omschrijving Status Initiatiefnemer Contactpersoon Deelnemers Start Eind Budget ( ) A Planvorming A1 Samenwerkingsconvenanten Opstellen samenwerkingsconvenanten tussen veiligheidsregio's en waterschappen / SMWO Fatma Aytekin, al de genoemde 2012 Rijkswaterstaat Niels Robbemont crisispartners A2 Actualisatie LDHO Actualisatie Landelijk draaiboek hoogwater en overstromingen SMWO Stefan Nieuwenhuis waterschappen 2013 dec A3 Update handboek LCO Update handboek LCO RWS Stefan Nieuwenhuis waterschappen 2013 dec A4 Module Evacuatie en Grootschalige Oplevering operationele voorbereiding evacuatiestrategieën RWS Klaas Kosters waterschappen en 2013 april Overstromingen veiligheidsregio's A5 Inzetprotocol Volkerak-Zoommeer Binnen Midden- en West-Brabant, Zeeland en Rotterdam-Rijnmond wordt vanuit het RWS / RvdR project Ruimte voor de Rivier gewerkt aan het protocol Volkerak-Zoommeer B Informatievoorziening B1 Netcentrisch Werken waterbeheerders SMWO UvW / waterschappen Arike Tomson 2012 april Opstellen van een werkwijze voor netcentrisch werken (NCW). Het betreft de interne informatie-uitwisseling tijdens een watercrises en de uitwisseling met de crisispartners. Afstemming met veiligheidsregio's i.v.m. gebruik LCMS en referentiekader NCW. Vervolgtraject betreft implementatie bij waterbeheerders. waterschappen, veiligheidsregio's en Rijkswaterstaat B2 Informatiepreparatie Inzichtelijk maken van de keteneffecten bij overstromingen bij vitale partners VR Hollands Midden HHRL, TNO B3 Realisatie Gedeeld Waterbeeld Nader uitwerken van informatievoorziening voor een gedeeld (regionaal of landelijk RWS Jaap Verweij, waterschappen 2013 waterbeeld). In 2013 is gestart met visualisatie Waterbeeld Rijntakken. Stefan Nieuwenhuis midden-nederland B4 Inrichten Bestuurlijk Dashboard Dashboard watercrises voor een snel overzicht t.b.v. bestuurders RWS Jaap Verweij 2014 B5 Data-uitwisseling operationeel Landelijke afspraken t.a.v. uitwisseling operationele meetgegevens en berekende RWS Jaap Verweij waterschappen 2014 waterbeheer verwachtingen. Dit als vervolg op pilot WaterDataViewer voor IJsselmeergebied. B6 Verbetering waterberichtgeving, De wens is om een dagelijks waterbericht te publiceren, vergelijkbaar met het KNMIweerbericht. RWS Ellen Claessens waterschappen, 2014 actueel waterbericht De samenstelling van dit waterbericht vraagt om samenwerking binnen de waterkolom. Aan welke eisen moet de berichtgeving voldoen, zodat dit begrijpelijk en bruikbaar is voor de ontvangers? veiligheidsregio's B7 Informatievoorziening IenM Onderzoek DCC IenM naar gewenste ICT ondersteuning crisismanagement DCC IenM Rob Hagman B8 Eenduidige neerslaggegevens Gebruik van eenduidige weergegevens KNMI UvW Arike Tomson KNMI C Risico- en Crisiscommunicatie C1 Visie IenM op crisiscommunicatie Verbeteren crisisbeheersing, onderdelen: communicatie, extern, sociale media, DCC IenM Rob Hagman 2013 juli snelheid berichtgeving, gebruik oude media, etc. C2 Risicocommunicatie bij hoogwater VR IJsselland 2013 C3 Risicocommunicatie nieuwe Risicocommunicatie t.g.v. nieuwe normering overstromingsrisico's veiligheidsnormering D Opleiden, trainen en oefenen (OTO) D1 Programma OTO overstromingsdreiging Voor overstromingsdreigingen wordt een gezamenlijk OTO-programma uitgewerkt, met een 4-jarige oefencyclus. Betrokken crisispartners bereiden zich individueel en multidiciplinair voor. SMWO Sonja Kaskens alle crisispartners 2013 dec D2 Programma OTO watercrises Aanvullend uitwerken gezamenlijk OTO programma overige onderdelen watercrises. waterschappen en 2014 Daarbij netcentrischwerken integraal opnemen in OTO. veiligheidsregio's D3 Kwaliteit van de organisatie OTO als motor voor verbetering van de kwaliteit van de organisatie maar daarnaast DCC IenM Rob Hagman een systeem om de leerpunten ter verbetering ook daadwerkelijk een plek te geven zodat de leercirkel wordt rond gemaakt. D4 Intensivering samenwerking WMCN Intensiveren van de samenwerking Watermanagement Centrum Nederland. RWS Paul de Graaf waterschappen, 2014 Hoe zorgen we dat waterbeheerders en veiligheidsregio's elkaars taal verstaan. veiligheidsregio's D5 Oefening Conecto Oefening Extreem hoogwater IJsselland (14 oktober 8 november 2013) VR IJsselland WGS, Defensie 2013 nov D6 Oefening Howari Oefening Hoogwater Rivierenland (10-11 december 2013) WSRL LCO, Deltares 2013 dec D7 Oefening Samen Sterker Grote interregionale oefening, thema overstromingen (november 2013) VR's Zuid-Holland div. crisispartners 2013 nov E Kennismanagement & Kwaliteitsborging E1 Proefdijk Mogelijke oefenlocatie voor dijkbewaking (wens WOW-dag 2013) E2 Flood Proof Holland Een proeftuin voor Innovatieve Tijdelijke Waterkeringen TUD Marjan Kreijns Kennisalliantie 2013 F Internationale afstemming F1 VIKING en AMICE Afstemmingsprojecten respectievelijk voor Rijn en Maas. Belangrijke thema's; RWS waterschappen en 2013 informatievoorziening en crisismanagement. Beide projecten zijn afgesloten. veiligheidsregio's F2 Uitwisseling crisismanagement US Studiebezoek aan de Verenigde Staten, met multidisciplinair Nederlands team RWS Boris Teunis div. crisispartners 2013 aug F3 Hulpverlening Elbe Waterschap Hunze en Aa's heeft bijstand verleend aan de Duitse Overheid bij de bestijding hoogwater op de Elbe. Geleverd is een team met zandzakkenvulmachines WS Hunze en Aa's 2013 juni