NAAR SCHOOL! Samen op weg naar inclusiever onderwijs. waar elk kind welkom is. EINDTOETS opnieuw verplaatsen? MAATWERK OP SCHOOL levert veel op

Transcriptie

1 NAAR SCHOOL! waar elk kind welkom is N0 19 JUNI 2019 EINDTOETS opnieuw verplaatsen? MAATWERK OP SCHOOL levert veel op Samen op weg naar inclusiever onderwijs

2

3 WIJ GAAN NAAR SCHOOL! Senna, Foppe en Chiara Senna, Foppe en Chiara zitten in groep 8 van de openbare kunstzinnige basisschool Het Landje in hartje Rotterdam. Senna (links): Ik hou van kunst en daarom zit ik op deze school helemaal op mijn plek. We gaan best vaak naar het museum en ons werk wordt soms geëxposeerd! Onze school is openbaar. Dat merk je wel aan de mix. Iedereen is anders en daar leer je van. Foppe: Beeldende vorming vind ik het allerleukst. Daar kan ik al mijn creativiteit in kwijt. Hierna wil ik naar de Vrije School. Maar ik zit hier ook goed, hoor. Ik heb heel veel vrienden op Het Landje. Chiara: Het Landje is een supercreatieve school. Ik vind dat er leuk les wordt gegeven. Mijn lievelingsvak is gym, maar in rekenen ben ik het best. DE LEERLINGEN VAN OBS HET LANDJE DEDEN EEN PROJECT OVER RECYCLING EN MAAKTEN KUNSTWERKEN VAN AFVALMATERIAAL. MEER DAAROVER OP PAGINA

4 Colofon Naar School! is een uitgave van VOS/ABB, de vereniging van openbare en algemeen toegankelijke scholen. ( Het magazine verschijnt 5 x per jaar. Nr 19, juni 2019 Redactie-adres: VOS/ABB, postbus 162, 3440 AD Woerden, welkom@vosabb.nl, Hoofd- en eindredactie: Lucy Beker Aan dit nummer werkten mee: Martin van den Bogaerdt, Karin van Breugel, Robin Britstra, Cécile van der Goot, Vincent Jannink, Paul van der Klei, Sanne van der Most, Sven Scholten, Hans Teegelbeckers. Foto omslag en pagina 3: Sanne van der Most Drukwerk: Controlmedia, Etten-Leur Vormgeving: Caro Grafico Grafisch Ontwerp, Culemborg Abonnementen: Leden van VOS/ABB ontvangen automatisch één gratis abonnement op Naar School!. Dit geldt voor schoolbesturen én hun scholen. Bovenschoolse directies kunnen op aanvraag ook één gratis abonnement ontvangen. Voor meer informatie: Niet-leden kunnen een abonnement nemen voor 29,50 per jaar (tarief 2018). Abonneren kan door een mailtje te sturen aan welkom@vosabb.nl. Advertenties: Recent Amsterdam, contactpersoon Ray Aronds, info@recent.nl Het volgende nummer verschijnt rond 1 oktober Onderwijs als een maatpak Ieder kind heeft talent, roepen we vaak, en het is belangrijk dat talent te vinden en te ontwikkelen. Daar zijn we het allemaal over eens, maar tegelijk is het in ons schoolsysteem ingebakken dat het slechtste schoolvak van een kind bepalend is voor het haalbare niveau. Dat is erger dan het lijkt. Ik denk nu aan die jongen uit mijn buurt die heel goed was in natuuren wiskunde, maar door zijn dyslexie moeite had met het leren van vreemde talen. Daardoor werd de havo voor hem onhaalbaar en misschien nog erger hij verloor al zijn interesse in school en leren. En zo loopt de maatschappij een bèta-talent mis. Daarom vind ik de pilot Recht op maatwerk zo belangrijk. Voor dit nummer is onze redacteur Karin van Breugel een kijkje gaan nemen op een openbare school in Zutphen die aan die pilot meedoet. Daar zag ze dat veel vmbo- en havoleerlingen een of meer vakken op een hoger niveau volgen. Die leerlingen willen het zelf en de school werkt eraan mee. Het Stedelijk in Zutphen is zeker niet de eerste die zoiets regelt en hopelijk ook niet de laatste. Want dit maatwerk levert zoveel op voor de motivatie van scholieren. Zo houden ze hun plezier in leren, ze steken meer op en kunnen hun talenten ontwikkelen. Wat had het voor die jongen uit mijn buurt een geweldige oplossing geweest. Een maatpak zit natuurlijk altijd lekkerder dan gemiddelde confectie. Het is voor scholen een uitdaging om het te regelen, maar de pilotscholen laten zien dat het kan. En als je dan verder denkt over maatwerk in het onderwijs, dan kom je al snel uit bij passend onderwijs voor leerlingen met een ondersteuningsbehoefte: dat is immers ook maatwerk. Nóg een stap verder en we zitten bij inclusief onderwijs, waarbij alle leerlingen met of zonder beperking door elkaar onderwijs op maat krijgen. Maar dat lijkt nog wel een megagrote stap. Toch dromen veel mensen ervan en sommigen gaan echt aan de slag om die droom waar te maken. Lees het artikel op pagina 12-17, over de droom van professor Dolf van Veen. Lucy Beker hoofdredacteur redactie@vosabb.nl 4 NAAR SCHOOL! NR 19

5 INHOUD Inhoud Trots! Docenten van het Openbaar Lyceum Zeist ontwikkelden zelf de app GeenCijfer, voor een andere manier van beoordelen. Rector trots, docenten en leerlingen blij Inclusiever onderwijs De beweging Naar inclusiever onderwijs ijvert voor meer sociale integratie. Daarom is nu een praktijkplatform opgericht om scholen te steunen en te inspireren. Antisemitisme aanpakken Antisemitisme is meer dan pesten. Het CIDI helpt individuele scholen en biedt ook een kenniscentrum met lesmateriaal en informatie over studiereizen. 19 Burgerschapsonderwijs De ontwikkelteams van Curriculum.nu hebben voorstellen gedaan voor de invulling van burgerschapsonderwijs. Reageren kan tot en met 11 augustus. 20 Eindtoets Het Centraal Planbureau wil de eindtoets basisonderwijs weer verplaatsen. Goed idee? Naar School polste de meningen in het veld. 22 Academische leraren De academische lerarenopleiding primair onderwijs (ALPO) bestaat 10 jaar. Van wijsneus naar leerkracht plus. 24 Maatwerk De pilot Recht op Maatwerk heeft het Stedelijk Zutphen veel opgeleverd. Gemotiveerde leerlingen én groei ondanks regionale krimp Recyclen op school De leerlingen van obs Het Landje in hartje Rotterdam maakten kunstwerken van afval. Zo bevordert de school het milieubewustzijn van de jonge generatie. Grip op gebouwen De Amersfoortse schoolbesturen zijn sinds dit jaar helemaal zelf verantwoordelijk voor hun gebouwen. Dat betekent meer keuzevrijheid en sneller schakelen. Schoolprofilering en meer Maak werk van de profilering van uw basisschool, regel korting op uw personeelsadvertenties in kranten, gebruik de voorbeeldbrief Wnra. Voordeel en gemak voor leden van VOS/ABB. Rubrieken 3 Wij gaan naar school Senna, Foppe en Chiara van obs Het Landje in Rotterdam 6 Schoolnieuws In het kort 9 Column Hans Teegelbeckers, directeur VOS/ABB 32 Hoe zit het nu precies? Antwoorden op veelgestelde vragen 34 Nieuw in de boekenkast Relevante publicaties voor het onderwijs 35 Juridisch advies Omgang met gescheiden ouders NAAR SCHOOL! NR 19 5

6 SCHOOLNIEUWS Aardbevingstekeningen voor de koning Wat ervaar je als je een aardbeving meemaakt? Leerlingen uit Appingedam hebben dat in tekeningen laten zien aan koning Willem-Alexander. Richelle Bouwman en Mayssa Venderbos uit groep 8 van openbare basisschool De Vuurvlinder en Giliano Pinheiro en Eline Vast van christelijke basisschool De Triangel in de wijk Opwierde-Zuid hadden de tekeningen gemaakt. Willem-Alexander kreeg ze tijdens een werkbezoek. De koning was in Opwierde-Zuid, omdat aardbevingen als gevolg van de Groningse aardgaswinning daar schade hebben aangericht aan 462 woningen. Het overgrote deel van die woningen wordt gesloopt en nieuw gebouwd. Een kleiner deel wordt versterkt. De wijk wordt aardgasvrij gemaakt en ruimer opgezet dan nu het geval is. Koning Willem-Alexander neemt de tekeningen van Groningse scholieren in ontvangst. FOTO: ANP/VINCENT JANNINK Bodemloze werkdrukput? Onderwijsminister Arie Slob moet beter controleren of het geld voor verlaging van de werkdruk in het basisonderwijs goed wordt besteed. Dat benadrukt de Algemene Rekenkamer. Om te bepalen of beleidsdoelen gehaald zijn, is het nodig dat de minister voldoende informatie verzamelt over de behaalde maatschappelijke resultaten. Dat meldt de Algemene Rekenkamer in het kader van het verantwoordingsonderzoek Dat dit lastig kan zijn, zien we ( ) terug bij de extra middelen voor het verlagen van de werkdruk in het primair onderwijs. Wij vinden het opmerkelijk dat de minister ( ) in 2019 al een deel van de tweede tranche wil uitbetalen zonder dat bekend is of de inzet van de middelen daadwerkelijk tot een lagere werkdruk heeft geleid. Handboek Burgerschapsonderwijs Met het nieuwe Handboek Burgerschapsonderwijs richt ProDemos zich op het voortgezet onderwijs. In het handboek staan werkvormen en voorbeelden om het abstracte begrip burgerschap concreet en hanteerbaar te maken. Aan de hand van tips en Bram Eidhof Handboek Burgerschapsonderwijs Voor het voortgezet onderwijs Met bijdragen van Coen Gelinck en Hessel Nieuwelink inzichten uit wetenschap en praktijk kunt u met dit handboek invulling geven aan burgerschapsvorming op uw school. Het Handboek Burgerschapsonderwijs is gratis te downloaden van de website van ProDemos: (zoek op Handboek Burgerschapsonderwijs). De papieren versie is verkrijgbaar via de webshop van ProDemos en kost 24,95. Druk genoeg Scholen hebben het al druk genoeg, dus komt er geen meldplicht voor noodmaatregelen vanwege het lerarentekort. Dat benadrukt onderwijsminister Arie Slob. De Algemene Onderwijsbond (AOb) vindt dat scholen altijd aan de Inspectie van het Onderwijs moeten melden welke noodmaatregelen zij nemen in het kader van het lerarentekort. Zo wil de AOb helder krijgen hoe groot het lerarentekort is. De meldplicht zou wat de AOb betreft moeten gaan gelden in het primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs, maar minister Slob ziet dat helemaal niet zitten. Ik ga niet nog een keer een verplichting aan de scholen opleggen, waar de scholen al werkdruk genoeg hebben, zo citeert RTL Nieuws hem. 6 NAAR SCHOOL! NR 19

7 SCHOOLNIEUWS Onderwijs bepaalt welvaart Brede welvaart hangt het sterkst samen met onderwijsniveau. Dat concludeert het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in de Monitor Brede Welvaart Met brede welvaart doelt het CBS op meer dan alleen het bruto binnenlands product. Het gaat ook over de kwaliteit van leven. Onderwijs en dan met name het onderwijsniveau dat mensen bereiken zijn volgens het CBS factoren die de meeste invloed hebben op de brede welvaart in een land. Het CBS becijferde onder andere het persoonlijk welzijn van mensen. Hierbij komen onder andere de oordelen van mensen over hun gezondheid, financiële situatie en woonomgeving aan bod. Het blijkt dat het bereikte onderwijsniveau hier het verschil maakt. Hoogopgeleiden hebben vaker een hoog persoonlijk welzijn dan middelbaar en laagopgeleiden. De Monitor Brede Welvaart 2019 staat op Monitor Brede Welvaart & Sustainable Development Goals 2019 Spaans tijdschrift over openbaar onderwijs In het Spaanse tijdschrift UNES (Universidad, Escuela y Sociedad) is een artikel verschenen over het actief pluriforme karakter van het openbaar onderwijs in Nederland. Het Engelstalige artikel is geschreven door docent en onderzoeker Tom Schoenmaker van de pabo van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Hij legt uit wat actieve pluriformiteit en religieuze diversiteit binnen de Nederlandse openbare scholen inhouden. Ook besteedt hij aandacht aan het idee van VOS/ABB om een stap verder te gaan, namelijk naar actieve pluriformiteit als een art of living. Daarbij komen twee concepten aan bod: verhalen vertellen en vragen stellen en de dialoogschool. Het artikel in UNES nr 6 staat op de website (zoek op art of living of arte de vivir ) Culturele diversiteit Scholen die de culturele diversiteit omarmen, zien het welbevinden en de prestaties van alle leerlingen verbeteren. Dat blijkt uit onderzoek van de Katholieke Universiteit Leuven. Het onderzoek werd uitgevoerd bij 66 scholen voor voortgezet onderwijs in Vlaanderen met in totaal ruim 3100 Samenwerking medezeggenschap VOS/ABB en het Expertisecentrum Stichting Onderwijsgeschillen zijn een langdurige samenwerking met elkaar aangegaan op het gebied van medezeggenschap in het onderwijs. Medezeggenschap wordt steeds belangrijker. De wetgever heeft de medezeggenschapsorganen verreikende instemmings- en adviesbevoegdheden toegekend. Het einde van deze ontwikkeling is nog niet in zicht. De nieuwe samenwerking houdt in dat VOS/ABB en Stichting Onderwijsgeschillen één keer in de ongeveer anderhalf jaar een bijeenkomst organiseren voor bestuurders en toezichthouders van onderwijsorganisaties die bij VOS/ABB zijn aangesloten. leerlingen. Het richtte zich op de mogelijke invloed van het diversiteitsbeleid op het welbevinden en de leerprestaties van leerlingen. Het werd duidelijk dat scholen die met culturele diversiteit aan de slag gaan, de kloof verkleinen tussen leerlingen met en zonder migratieachtergrond. Ze voelen zich beter en gaat ook beter presteren. Een multicultureel beleid krijgt zowel de minderheid als de meerderheid mee, zegt onderzoeker Loes Meeussen. Expo Bosatlas In het Grafisch Museum Groningen is tot en met 27 oktober een tentoonstelling over de Bosatlas te zien. De expositie gaat daarna naar het Nationaal Onderwijsmuseum in Dordrecht. Daar is die van 8 november tot eind augustus 2020 te bezoeken. De tentoonstelling is tot stand is gekomen in samenwerking met Noordhoff Uitgevers en het Nationaal Onderwijsmuseum. De expositie toont het verhaal achter de Botatlas, die nog steeds een belangrijke plaats inneemt in het aardrijkskunde-onderwijs. De Bosatlas is vernoemd naar de Groningse leraar Pieter Roelf Bos. In opdracht van de vroegere uitgever Wolters maakte hij schoolboeken, atlassen en schoolplaten. Zijn eerste Schoolatlas der geheele aarde verscheen in NAAR SCHOOL! NR 19 7

8 SCHOOLNIEUWS Blij met verdwijnen Vervangingsfonds Het is uitstekend dat het Vervangingsfonds wordt opgeheven. Dat vindt bestuursvoorzitter Frank Tigges van de Stichting Klasse voor openbaar basisonderwijs in Bodegraven-Reeuwijk, Gouda, Waddinxveen en Woerden. In zijn bijdrage aan de internetconsultatie over het verdwijnen van het Vervangingsfonds (Vf) noemt hij dit fonds een goedbedoelde, maar achterhaalde oplossing met perverse prikkels, waardoor het ziekteverzuim bij aangesloten werkgevers onnodig hoog zou kunnen blijven. De modernisering van het Participatiefonds (Pf), waar de internetconsultatie ook over ging, vindt Tigges eveneens een goede zaak. Hij wil dat het principe dat de veroorzaker betaalt belangrijker wordt. HRM-adviseur Monique van Amerongen is ook positief over het verdwijnen van het Vf, dat volgens haar is verworden tot een eigen wereld met een grote hoeveelheid regels. Ook het Pf kan wat haar betreft worden opgeheven. Ik ben bang dat er op de voorgenomen vereenvoudigde systematiek binnen afzienbare tijd opnieuw aanvullende regelgeving wordt geformuleerd. Werkloosheidskosten beheersen Christiaan Rooseboom van de Onderwijsjuristen meldt namens VOS/ABB dat hij de doelen van de modernisering van het Pf ondersteunt. Die doelen zijn een vereenvoudigen van het systeem, het vergroten van de voorspelbaarheid van de instroomtoets en het initiëren van financiële prikkels om lopende en nieuwe werkloosheidskosten te beheersen. Het opheffen van het Vf is al jaren een wens van VOS/ABB. Toenmalig directeur Ritske van der Veen van VOS/ABB noemde het in 2012 in een brief aan de Tweede Kamer een achterhaalde constructie. Btw-vrij Staatssecretaris Menno Snel van Financiën gaat bekijken hoe hij btw-heffing kan voorkomen bij de samenwerking tussen schoolbesturen en regionale transfercentra (RTC s). Zonder vaccinatie naar school Scholen in Nederland hebben niet de mogelijkheid om kinderen zonder vaccinatie te weigeren. Deze kwestie is weer actueel nu er kinderdagverblijven zijn die niet-ingeënte kinderen weigeren. De kwestie speelde eerder ook. In 2015 bijvoorbeeld, toen in Duitsland scholen kinderen niet meer toelieten als die niet waren ingeënt. Een rechtbank in Berlijn bepaalde destijds dat het weren van niet-gevaccineerde leerlingen onder de in Duitsland wettelijk toegestane veiligheidsmaatregelen valt die scholen mogen nemen. In de Duitse hoofdstad heerste destijds een mazelenepidemie. De vraag of niet-ingeënte kinderen mogen worden geweigerd, is nu ook in Nederland weer actueel, omdat blijkt dat de vaccinatiegraad afneemt. Het antwoord op de vraag is nee, aldus de Onderwijsjuristen van VOS/ABB, omdat ons land geen wettelijke veiligheidsmaatregel kent, zoals die in Duitsland wel bestaat. Scholen in Nederland mogen niet-ingeënte leerlingen dus niet weigeren. Informatie: Onderwijsjuristen, van tot uur, Kanjer training (036) Voor vertrouwen, veiligheid, rust en wederzijds respect Preventief en curatief Opleiding voor individuele leerkrachten en teams (ook B.S.O. en T.S.O.) Gratis volgsysteem Positief beoordeeld door COTAN en Inspectie van het Onderwijs Verbetert welbevinden in de klas Zie erkenning datebase NJi Ouders, leerkrachten en leerlingen verlangen een school die goede leerresultaten weet te behalen en staat voor het welbevinden van alle kinderen op school. Schoolbesturen moeten btw betalen als zij via een RTC aan personeel komen. Dit vloeit voort uit Europese en nationale regelgeving. Snel is het ermee eens dat het niet gewenst is dat schoolbesturen bij inspanningen om tekorten in het onderwijs zo efficiënt mogelijk tegen te gaan met extra kosten worden geconfronteerd. Daarom gaat hij bekijken of het mogelijk is RTC s btw-vrij te maken. 8 NAAR SCHOOL! NR 19

9 COLUMN Goed onderwijs voor álle kinderen! Wat is de missie van VOS/ABB? Onze leden, schoolbestuurders in het openbaar en algemeen toegankelijk onderwijs, stellen mij die vraag als ik bij hen langsga voor relatiegesprekken. Ik vertel dan altijd dat het onze missie is dat er goed onderwijs moet zijn voor álle kinderen. Goed onderwijs voor álle kinderen lijkt misschien een open deur, maar dat is het welbeschouwd niet. Denk maar aan kansenongelijkheid die in ons rijke en ogenschijnlijk zo egalitaire land nog steeds bestaat. De realiteit van alledag is dat kinderen lang niet allemaal dezelfde kansen krijgen. Iedereen kan dat zien. Het heeft te maken met verschillende factoren, zoals inkomensverschillen, de mate van betrokkenheid van ouders bij de ontwikkeling van hun kinderen en vooroordelen met betrekking tot sociale en culturele achtergronden. Het onderwijs heeft volgens mij de maatschappelijke taak om kansenongelijkheid tegen te gaan. Dat kunnen we alleen doen door de handen ineen te slaan, dus door met elkaar te denken en te handelen vanuit het gezamenlijke belang. Dat vind ik het mooie van de uitgangspunten van het openbaar onderwijs. Dat gaat nadrukkelijk uit van samenwerking binnen de kaders van diversiteit, wederzijds respect, gelijkwaardigheid en democratie. In de openbare scholen zijn daadwerkelijk álle kinderen welkom en bepalen we samen wat we met het onderwijs willen en hoe we dat bereiken. Met andere woorden: Niet apart, maar samen, om de aloude maar o zo waardevolle slogan van het openbaar onderwijs maar weer eens te gebruiken. Handen ineenslaan voor kansengelijkheid Iedereen welkom! Wat dat betreft is het goed dat artikel 23 van de Grondwet over de vrijheid van onderwijs weer volop in de belangstelling staat. Wij pleiten er bij VOS/ABB al jaren voor om het grondwetsartikel uit 1917 te moderniseren. Zo moet wat ons betreft in ieder geval geregeld worden dat ook het bijzonder onderwijs algemeen toegankelijk wordt, net als het openbaar onderwijs dat altijd al is. Dat zouden we (eindelijk!) duidelijk in de wet moeten vastleggen! HANS TEEGELBECKERS directeur VOS/ABB Als we het er met elkaar over eens zijn dat álle kinderen welkom zijn en we dus geen enkel kind weigeren, laten we dan moed tonen door boven de huidige denominaties uit te stijgen. Dat kan: daarvoor hebben wij een aantal jaren geleden met de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) het concept School! ontwikkeld. Dit toekomstconcept gaat niet meer uit van een in hokjes gefragmenteerd bestel, maar van goed onderwijs voor álle kinderen in scholen die niet meer openbaar, protestants-christelijk, katholiek, islamitisch of wat dan ook zijn. Ik zie dat echt als een voorwaarde voor een in alle opzichten gezonde samenleving! NAAR SCHOOL! NR 19 9

10 Geen cijfers Er gebeurt in het onderwijs veel moois. In deze rubriek vertellen leden van VOS/ABB waar zij binnen hun school trots op zijn. TEKST: KARIN VAN BREUGEL BEELD: PAUL VAN DER KLEI meer! Als leerling zelf je leerdoelen bepalen en verantwoording afleggen over wat je bereikt hebt? Zonder dat je een cijfer krijgt? Dat kan, dankzij een speciale app die is ontwikkeld door docenten van het Openbaar Lyceum Zeist. Rector Frank Spijkers is Trots! Even een stap terug in de tijd, toen de webapplicatie GeenCijfer er nog niet was. Sportdocent Jorna van t Erve schetst hoe het eraan toeging als het weer eens tijd was om leerlingen te beoordelen. Dan liep ik met een enorme multomap met beoordelingsformulieren rond. Als ik bijvoorbeeld tijdens een blokuur dertig leerlingen op drie punten moest beoordelen, had ik per item pakweg een minuut. Dat werkte niet goed. Deze manier van beoordelen deed geen recht aan de inzet en progressie van de leerling. Net een skipiste Natuurkundedocent Jan Willem Eckhardt ging aan de slag en bouwde een webbased applicatie: GeenCijfer.nl, die eruitziet als een app en ook even simpel werkt. Leerlingen en docenten kunnen hem gewoon openen op hun mobiel, tablet of computer. De applicatie is bruikbaar voor elk vak. Op Openbaar Lyceum Zeist (OLZ) is in eerste instantie de sectie Lichamelijke Opvoeding (LO) ermee aan de slag gegaan. In GeenCijfer zijn alle domeinen van het bewegingsonderwijs opgenomen die op school aan bod komen, zoals turnen, atletiek en zelfverdediging. Deze domeinen zijn vervolgens weer onderverdeeld. Dus atletiek bijvoorbeeld bestaat uit hordelopen, 60 meter sprint, speerwerpen en duurloop. Voor die onderdelen zijn niveaus uitgewerkt, corresponderend met de kleuren van skipistes. Voor wie echt excelleert, is er zelfs goud. Leerling regisseert eigen groei De leerlingen geven in de applicatie zelf aan op welk niveau ze zitten én naar welk niveau ze willen toegroeien. Ofwel: wat hun leerdoel is. Om een completer beeld te krijgen, vragen ze ook aan klasgenoten om hen in te schalen. De leerlingen helpen en filmen elkaar en geven elkaar daarna feedback. Wat de applicatie zo interessant en eigentijds maakt: leerlingen worden daadwerkelijk eigenaar van hun eigen ontwikkeling. Zo n app doet op een heel concrete manier beroep op hun intrinsieke motivatie zichzelf te ontwikkelen. Ze zien duidelijk waar ze staan en waar ze naartoe groeien, aldus sportdocent Jorna van t Erve. GeenCijfer sluit aan bij onze wens om meer leerdoelgericht te gaan werken. Het is een hulpmiddel dat leerlingen eigenaarschap geeft en rekening houdt met verschillen. 10 NAAR SCHOOL! NR 19

11 De leerlingen filmen elkaar en geven elkaar feedback TROTS! Het is een stap in de richting van gepersonaliseerd leren, zegt rector Frank Spijkers. Andere rol docent De groei die leerlingen willen doormaken, wordt op allerlei manieren ondersteund. Om te beginnen gaan leerlingen in groepjes aan de slag om te werken aan hun leerdoel, waarbij ze elkaar helpen en stimuleren. In de applicatie staan ook filmpjes, bijvoorbeeld een analyse van de 6o meter sprint van Usain Bolt. Daar kunnen leerlingen tips en tricks uithalen. Want als docent kan ik ze van alles uitleggen, maar er zijn natuurlijk veel meer bronnen, zegt Van t Erve. Door deze applicatie krijgt de docent een wezenlijk andere rol in de les. Natuurlijk geeft hij nog steeds les, maar hij coacht ook en zet aan tot reflectie. De docent sluit meer aan op wat de leerling al weet in plaats van dat hij alles zelf vertelt. Meer maatwerk dus. Andere beoordeling Op jaarbasis worden acht gymonderdelen afgesloten met een beoordeling. Voor die onderdelen moeten leerlingen een filmpje van zichzelf uploaden, als bewijs. Van t Erve: Ik kan die filmpjes op een willekeurig moment terugkijken en ben dus niet meer gebonden aan die enorme druk van dat ene moment waarop ik die ene leerling moet beoordelen. Zoals de naam aangeeft: de leerlingen krijgen geen cijfer meer. Als zij het hele reflectieve en formatieve proces hebben doorlopen, zet de docent in het systeem een V. Ofwel proces Zowel de sportdocent Jorna van t Erve als de leerlingen gebruiken de app tijdens de gymles. volbracht. Dit heeft te maken met de manier waarop je tegen onderwijs aankijkt. Want gaat het in het onderwijs niet om het verleggen van grenzen? Dat je iets bijleert, ongeacht waar je vandaan komt?, zegt Spijkers hierover. Andere secties De LO-sectie is enthousiast over GeenCijfer. Het blijkt een hulpmiddel dat leerlingen daadwerkelijk activeert. Ze nemen initiatief, gaan zelf aan de slag en hun probleemoplossend vermogen wordt groter, zegt Van t Erve. Inmiddels doen ook enkele docenten van andere secties ervaring op met de applicatie. Spijkers denkt dat de applicatie zich met name leent voor de ontwikkeling van (21 e -eeuwse) vaardigheden: Leerlingen moeten zich hun hele leven ontwikkelen. Dat vraagt om reflectieve vaardigheden en inzicht in de manier waarop je leert. Deze applicatie maakt hen daarmee vertrouwd. Ook hiermee aan de slag? Via de website wordt de applicatie, die eruit ziet als een app, inmiddels ook verkocht aan andere scholen. Drie docenten van het Openbaar Lyceum Zeist zijn een bedrijf gestart om collega-scholen te trainen en te ondersteunen. Dat gaat overigens volledig buiten het OLZ om, maar uiteraard wel met goedkeuring. Leuk om klasgenoten uit te nodigen in de app Wij gebruiken GeenCijfer bij gym en natuurkunde. Het is fijn dat er niet van je wordt verwacht dat je gelijk op het allerhoogste niveau zit. In je eigen tempo en op je eigen manier kun je ergens beter in worden. Daardoor voel je wat minder druk. Het is ook leuk om andere leerlingen uit te nodigen; daardoor krijg je gewoon heel goede feedback. Als je ergens heel goed in bent, mag je dat in de gymles laten zien. Als de docent het met je eens is, kun je zelfs een G krijgen! Mirthe en Lucia, havo 3 NAAR SCHOOL! NR 19 11

12 OP WEG NAAR inclusiever onderwijs TEKST: LUCY BEKER BEELD: PAUL VAN DER KLEI E.A. 12 NAAR SCHOOL! NR 19

13 Alle kinderen in hun eigen buurt samen naar een gewone, reguliere school, dus ook leerlingen die ondersteuning nodig hebben. Dat is het doel van de beweging Naar inclusiever onderwijs, die recent een landelijk praktijkplatform heeft gelanceerd. Om de kloof tussen theorie en praktijk te overbruggen, zegt initiatiefnemer professor Dolf van Veen, die op deze foto bij Het Anker in Wijk bij Duurstede staat. Op deze openbare brede school werkt directeur Inge Westerveld met haar team nu al aan inclusiever onderwijs. NAAR NAAR SCHOOL! SCHOOL! NR 19 13

14 Prof. drs. Dolf van Veen is een van de drijvende krachten achter de beweging Naar inclusiever onderwijs. Vanuit het Nederlands Centrum Onderwijs en Jeugdzorg (NCOJ), waarvan hij hoofd is, heeft hij hiervoor actief samenwerking gezocht met scholen en schoolbesturen, samenwerkingsverbanden, wetenschappers, gemeenten en andere partijen die in de praktijk werken aan inclusiever onderwijs. Op veel plekken in de wereld is een beweging gaande in de richting van sociale en onderwijskundige integratie, zegt hij. Ook in Nederland zijn er scholen die al inclusiever onderwijs geven, zowel in het primair als in het voortgezet onderwijs. Het zijn voorlopers en hun aantal groeit. Veel meer scholen willen zich graag in die richting ontwikkelen, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Beide groepen hebben steun nodig en die steun willen we nu organiseren. De website wordt een vraagbaak en een ontmoetingsplaats voor het uitwisselen van kennis en ervaring, om inspiratie op te doen uit goede voorbeelden en samenwerking te zoeken. Van Veen is hoofddocent passend onderwijs en jeugdzorg bij Hogeschool Windesheim en bovendien bijzonder hoogleraar aan de University of Nottingham in Engeland. Zijn initiatief Naar inclusiever onderwijs wordt breed gesteund, ook door VOS/ABB, lerarenopleidingen, ouderorganisaties, het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs (LECSO), het netwerk voor mensen met een beperking Ieder(in), Defence for Children en het College voor de Rechten van de Mens. Deze laatste organisaties wijzen op het VN-verdrag Handicap, het Kinderrechtenverdrag en de Salamanca Verklaring over inclusief onderwijs, waarin staat dat onderwijssystemen ingericht moeten zijn op de verschillende leerbehoeften van kinderen, inclusief die van kinderen met een beperking. Al die verdragen heeft Nederland ondertekend. Het Salamanca-verdrag is al van 25 jaar geleden!, aldus Van Veen. Sociale integratie De Nederlandse overheid heeft sindsdien getracht de beweging richting inclusief Dolf van Veen: Geen toverstafje onderwijs in te zetten: eerst via het project Weer Samen Naar School, daarna via het idee van de rugzakleerling die met extra budget in het reguliere onderwijs kon blijven, en sinds vijf jaar met het passend onderwijs. Toch is inclusief onderwijs (nog) geen vanzelfsprekendheid in Nederland. Relatief veel kinderen met een ondersteuningsbehoefte gaan niet met hun leeftijdgenoten in de buurt naar school, maar krijgen onderwijs in speciale scholen. De invoering van passend onderwijs heeft deze situatie niet veranderd. Scholen hebben steun nodig om dit te kunnen realiseren Wij geven veel passend onderwijs in speciale scholen, zegt Van Veen. Maar daarmee krijg je geen sociale integratie. Om dat te realiseren, is een cultuuromslag nodig. Het hele systeem moet veranderen en er is geen toverstafje om dat even snel te regelen. Van Veen ziet daarom echt inclusief onderwijs voorlopig nog als een stip op de horizon, maar, zo zegt hij: We 14 NAAR SCHOOL! NR 19

15 INCLUSIEF ONDERWIJS Wij geven passend onderwijs in speciale scholen, maar daarmee krijg je geen sociale integratie Website, conferentie en werkbezoeken De beweging Naar inclusiever onderwijs gaat deze maand van start met de lancering van een landelijk praktijkplatform op Hier kunnen zowel reguliere als speciale scholen inspiratie en informatie vinden over het realiseren van inclusiever onderwijs. Daarnaast organiseert het platform de volgende activiteiten: Jaarlijks een grote conferentie. De eerste is op 12 februari 2020 in Utrecht en aanmelden kan al via de website. Werkbezoeken aan meer inclusieve scholen in primair, voortgezet en middelbaar beroepsonderwijs in alle regio s Werkbezoeken aan gemeenten, samenwerkingsverbanden en speciale scholen die bijdragen leveren aan de ontwikkeling van een inclusieve schoolomgeving Contactpunt/helpdesk waar scholen, besturen, gemeenten en samenwerkingsverbanden met vragen terechtkunnen. De beweging beschikt over experts en wetenschappers in binnen- en buitenland. Werkontwikkelingsbijeenkomsten, thematisch en per onderwijssector, over inhoudelijke of organisatorische/beleidsmatige vraagstukken. Meer informatie: prof. drs. Dolf van Veen, dolf.vanveen@ncoj.nl. moeten niet alleen die stip zetten, maar ook de weg ernaartoe aangeven. Het is van belang dat scholen die inclusiever willen worden, zich op die weg gesteund voelen. Het vraagt aanpassingen in de leeromgeving en het vraagt om de inzet van specialisten en onderwijsassistenten. De kennis van lesgeven aan zorgleerlingen is er in Nederland, maar die zit vooral in de speciale scholen. Het vergt een omslag om die kennis en ervaring in te zetten in het regulier onderwijs. Dit kan alleen als de twee onderwijssoorten contact met elkaar hebben, en dat is precies de meerwaarde van ons platform: een ontmoetingsplaats waar professionals uit het regulier en speciaal onderwijs elkaar kunnen inspireren en kennis en ervaring kunnen delen. Nog maar één procent Dat het goed mogelijk is om inclusief onderwijs te geven, is te zien in het buitenland. In Schotland, de Scandinavische landen, Oostenrijk, Italië en Canada is het heel gewoon dat zorgleerlingen en reguliere leerlingen bij elkaar op school zitten. Ook in Nederland lukt het al op een aantal scholen, zoals de openbare basisschool De Nieuweschool in het Limburgse Panningen (zie Naar School! nummer 15) en Het Anker in Wijk bij Duurstede (zie Naar School! nr 12). Daarnaast is er in ons land een groeiende groep scholen die zich in die richting wil ontwikkelen. Deze ontwikkeling betekent zeker niet het einde van het speciaal onderwijs. Dat zal nodig blijven, maar het hoeft niet zo groot te zijn als het nu is, aldus Van Veen. In het buitenland zie je dat nog maar 1 procent van alle kinderen een heel speciale voorziening nodig heeft. Dat betreft vooral leerlingen met ernstige (meervoudige) beperkingen. Alle andere kinderen zitten daar in het reguliere onderwijs. In Nederland is de situatie heel anders, er is echt een wereld te winnen. Conferentie Het is een onderwerp dat leeft in het onderwijs en niet alleen daar: behalve leraren en schoolleiders zijn ook veel wethouders en mensen in de zorg bezig met het realiseren van inclusiever onderwijs. Hen wil Van Veen helpen met het praktijkplatform. Er komt ook een helpdeskfunctie en we gaan activiteiten organiseren, zoals een conferentie, sectoruitwisselingen en werkbezoeken aan pionierscholen. Van Veen hoopt er zo aan bij te dragen dat er ook in ons land een leeromgeving wordt ontwikkeld, waarbinnen alle kinderen met elkaar kunnen leren, zonder dat leraren overbelast raken. Het is voor elk kind belangrijk om erbij te horen en geaccepteerd en gewaardeerd te worden zoals hij is. Dat geldt ook voor een kind met een beperking. In een inclusieve cultuur kunnen kinderen met en zonder een beperking, gedragsof leerproblemen elkaar leren kennen en samen opgroeien. Dat vraagt om andere keuzes, een andere architectuur van de leeromgeving, samenwerking op veel terreinen en bestuurlijke rugdekking. Bevlogen besluit hij: We moeten nu echt een stap gaan zetten, het is te belangrijk om weg te kijken. Het moet!. }} NAAR SCHOOL! NR 19 15

16 Steun voor initiatief Veel instellingen steunen de beweging Naar inclusiever onderwijs. Op deze pagina s een aantal reacties. Mooi streven, maar realistisch blijven Hans Teegelbeckers, directeur VOS/ABB, ondersteunt het initiatief Naar inclusiever onderwijs van harte, maar heeft ook vragen. Het is een mooi streven, maar het lukt alleen als reguliere scholen voldoende faciliteiten krijgen. Het moet realistisch en veilig zijn, en het beste voor alle leerlingen. Wat scholen volgens Teegelbeckers nodig hebben, zijn meer handen in de klas, kleinere groepen en de juiste aanpassingen aan schoolgebouwen. Zolang die dingen niet geregeld zijn, zal er weinig beweging komen, zegt hij. Ondertussen merkt hij dat scholen in principe wel oren hebben naar inclusiever onderwijs. Sommige scholen doen het zelfs al, maar dat is in de huidige situatie nog best lastig. De lokalen zijn er niet op ingericht, de klassen zijn te groot en er is een lerarentekort. Inclusiever onderwijs vereist ook meer onderwijsassistenten. Sommige kinderen met een beperking hebben één-op-één extra begeleiding nodig, bijvoorbeeld van een doventolk die de hele dag aanwezig is. Dat is een financieel vraagstuk, maar ook een principieel vraagstuk. Wij ondersteunen dit initiatief, want inclusiever onderwijs past bij openbaar onderwijs. In de openbare school is ieder kind welkom, óók een kind met een beperking, zolang het mogelijk en veilig is. Veilig voor zowel de zorgleerling als de leraar en de andere leerlingen. Teegelbeckers vervolgt: Het zal niet altijd lukken, er zal altijd een beperkte voorziening voor speciaal onderwijs nodig blijven. Maar voor veel kinderen die nu in het speciaal onderwijs zitten, moet het mogelijk zijn om met extra faciliteiten in de reguliere school mee te draaien. En als dat lukt, zal het veel opleveren. Want kinderen laten opgroeien met het fenomeen dat mensen verschillend zijn, dat leidt volgens mij tot sociale ontwikkeling en sociaal gedrag. Het is goed om nu een stip op de horizon te zetten en scholen te helpen de mogelijkheden te verkennen. Daarom werken wij mee aan de beweging Naar inclusiever onderwijs, onder meer door het uitdragen van goede voorbeelden, het organiseren van schoolbezoeken en mee te werken aan de conferentie in februari LECSOvoorzitter Wim Ludeke: G-teams zijn goed voorbeeld. Onderwijs van de toekomst is inclusief Het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs (LECSO), waarbij vrijwel alle speciale scholen zijn aangesloten, is een van de partijen die meewerkt aan de beweging Naar inclusiever onderwijs. Omdat het speciaal onderwijs niet is opgericht om leerlingen binnen afgeschermde muren te houden, verre van dat, zegt LECSO-voorzitter Wim Ludeke. Het onderwijs van de toekomst zou inclusief moeten zijn. Wij zijn wel genuanceerd over inclusie. Het ongedifferentieerd bij elkaar in de groep zetten van leerlingen, ongeacht hun individuele ondersteuningsbehoefte, lijkt ons geen goed idee. Het gaat juist om differentiatie, binnen de klas maar ook binnen de school, legt Ludeke uit. Wanneer leerlingen met bepaalde hulp(middelen) in een reguliere klas kunnen meedraaien: fantastisch, direct doen. Dat gebeurt nu al regelmatig met bijvoorbeeld slechtziende en slechthorende leerlingen of leerlingen in een rolstoel. Maar Ludeke ziet binnen een reguliere school meer mogelijkheden voor differentiatie en ook dat is inclusief denken. Hij trekt de vergelijking met de gehandicaptensport. Veel voetbalclubs hebben een G-team. Die spelen bij een reguliere vereniging op dezelfde velden en zitten in hetzelfde clubgebouw als de andere teams, maar ze spelen wel in een eigen team en tegen andere G-teams. Zoiets kan ook binnen brede scholengemeenschappen. Daar heb je aparte vwo- en vmbo-klassen, en waarom zou er in datzelfde gebouw niet ook een klas zijn voor leerlingen met een intensievere ondersteuningsbehoefte? 16 NAAR SCHOOL! NR 19

17 INCLUSIEF ONDERWIJS Aanbod binnen regulier onderwijs verbreden Dan ontmoeten ze elkaar in de gangen en op de sportvelden en horen die leerlingen toch gewoon bij de schoolbevolking, ze zitten niet apart in een eigen gebouw in het bos. Ook voor de reguliere leerlingen levert dat meerwaarde op: zij kunnen bijvoorbeeld stages lopen in die speciale klassen. Ook op die manier krijg je sociale integratie. Nieuwbouw geschikt maken Om dit te bereiken, zal de expertise van het speciaal onderwijs meer ingezet moeten worden in reguliere scholen. Het draagvlak daarvoor is er binnen het speciaal onderwijs, zegt Ludeke. Maar het zal tijd kosten om die expertise in het regulier onderwijs te integreren. Schoolorganisaties en schoolgebouwen zijn er niet op ingericht. De route naar inclusief onderwijs zal daarom nog veel tijd kosten. Laten we die tijd nemen. Ludeke pleit ervoor nieuw te bouwen scholen meteen geschikt te maken voor inclusief onderwijs. Ludeke ziet deze ontwikkeling naar inclusiever onderwijs niet als een bedreiging voor het speciaal onderwijs. Nee. Met de kennis en expertise die nu in het speciaal onderwijs zit, kan het aanbod binnen het regulier onderwijs verbreed worden. Wanneer dat leidt tot het kleiner worden van het speciaal onderwijs, dan hebben we het goed gedaan met elkaar. Dat is ook precies wat de meeste ouders van kinderen met een beperking graag willen. Het kan lukken als we gezamenlijk optrekken. Geen wonder dus dat het LECSO het initiatief Naar inclusiever onderwijs steunt. Voor ons blijft het uitgangspunt dat elk kind het onderwijs krijgt dat het nodig heeft. Maar dat kan ook binnen het regulier onderwijs. Het kan, maar je moet wind mee hebben Als school moet je wel de wind mee hebben om inclusiever onderwijs te kunnen realiseren. Dat zegt Inge Westerveld, directeur van de openbare brede school Het Anker in Wijk bij Duurstede, waar sinds twee jaar wordt toegewerkt naar inclusiever onderwijs. Met succes. Maar tegelijkertijd loopt Westerveld aan tegen wet- en regelgeving die hier nog niet op is ingericht. Op Het Anker zitten zowel kinderen die regulier basisonderwijs volgens als kinderen die speciaal onderwijs krijgen en kinderen met een toelaatbaarheidsverklaring voor speciaal onderwijs cluster 3 en 4. Ze zitten in units die bestaan uit een centraal leerplein met daaromheen lokalen voor reguliere en speciale groepen. Steeds vaker werken en spelen de leerlingen door elkaar. Ook zijn er sbo-leerlingen die rekenen in een reguliere groep, terwijl sommige, bijvoorbeeld taalzwakke, reguliere leerlingen op bepaalde uren meedoen in een sbo-groep. Binnen de school zijn altijd experts aanwezig, zoals een orthopedagoog en een logopedist. Juiste mindset Westerveld erkent dat het inclusieve lesgeven veel vraagt van de leraren: Dit lukt alleen met kleinere klassen, extra handen in de klas en de juiste mindset, maar ook door goede samenwerking met de mensen van het speciaal onderwijs en met jeugdhulp van de gemeente. Westerveld had graag meegedaan aan de Experimentenwet, maar komt daarvoor niet in aanmerking omdat beide scholen onder de Wet primair onderwijs (WPO) vallen. Dat is heel jammer, want we zijn nu aangewezen op de symbioseregeling en hebben daardoor een enorme administratieve last. We moeten de kinderen nog officieel inschrijven bij speciaal basisonderwijs of regulier onderwijs, en als ze door elkaar leskrijgen moeten we dat allemaal administreren. Toch doen we het, omdat we erin geloven. Deze kinderen leven later ook in een inclusieve samenleving, en daarom willen we ze ook nu niet apart houden. Het is mooi om hier te zien dat ze een positieve invloed op elkaar hebben. Het Anker werkt als voorloper graag mee aan het nieuwe platform Een uitvoerig artikel over de werkwijze van Het Anker stond eerder in magazine Naar School! nr. 12, te downloaden op NAAR SCHOOL! NR 19 17

18 BURGERSCHAP Antisemitisme aanpakken Hoe doe je dat? Lessen over antisemitisme moeten in alle scholen een centrale rol krijgen in burgerschapsonderwijs. Dat vindt het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Vorig jaar waren er in Nederland 19 procent meer gevallen van antisemitisme dan in Dat blijkt uit de Monitor Antisemitische Incidenten van het CIDI. In totaal werden 135 incidenten en 95 meldingen van online antisemitisme geregistreerd, onder andere in scholen. Zo was er een melding van een joodse scholier, die in de klas en in groepsapps opmerkingen te horen kreeg als alle joden moeten dood en ga terug naar de gaskamer. Een ander voorbeeld betreft een joodse leerling die kankerjood, ga hier weg te horen kreeg toen hij in een les maatschappijleer had gezegd dat er volgens hem in de islamitische wereld geen democratie bestaat. Ook waren er weer meldingen van docenten in het voortgezet onderwijs over leerlingen die stellen dat de Holocaust nooit heeft plaatsgehad. Dat is zorgwekkend, zo staat CIDI: Wij zijn er om scholen te steunen in de monitor, want er zijn steeds minder ooggetuigen in leven om hun verhaal te vertellen. Er bestaat een reëel risico dat het ontkennen of betwijfelen van de Holocaust steeds meer in de mainstream komt. Dit is reden voor het CIDI om te pleiten voor lessen over de Holocaust als onderdeel van burgerschapsonderwijs. Antisemitisme meer dan pesten Aron Vrieler, stafmedewerker antisemitisme bij het CIDI, vertelt dat scholen incidenten die getuigen van jodenhaat soms als een vorm van pesten zien, maar het is volgens hem breder dan dat, omdat een hele groep erdoor TEKST: MARTIN VAN DEN BOGAERDT wordt geraakt. Het probleem ligt niet alleen bij die ene leerling of die ene mentor, maar stijgt daarboven uit. Het is een maatschappelijk probleem dat zich in de school voordoet en vereist daarom een holistische aanpak. Scholen moeten er beleid op hebben. Hij wijst scholen erop dat het CIDI hierbij kan helpen, overigens net als bij het bespreken van klachten van ouders over antisemitische incidenten. Wij merken soms dat scholen het niet fijn vinden als er bij ons melding wordt gedaan van antisemitisme, maar wij kunnen juist bemiddelen en het gesprek aangaan over de school als een veilige omgeving. We zijn er om docenten en leerlingen te steunen. De school moet het gesprek met ons natuurlijk wel willen. Studiereizen voor docenten Vrieler noemt verder de behoefte van leraren om zich goed toe te rusten voor Holocausteducatie. Ook daarbij kan het CIDI helpen. Speciaal voor docenten heeft het kenniscentrum de website opgezet. Daar staat veel lesmateriaal en ook informatie over studiereizen voor docenten naar Yad Vashem, het Holocaustherinneringscentrum in Jeruzalem. Deze reizen staan in het teken van lesgeven over de Tweede Wereldoorlog en de jodenvervolging. Informatie CIDI, Aron Vrieler, , Antisemitische incidenten kunnen worden gemeld via de website van het informatie- en documentatiecentrum: 18 NAAR SCHOOL! NR 19

19 BURGERSCHAP BURGERSCHAPSONDERWIJS: Vrijheid, gelijkheid en solidariteit STEMBUS In burgerschapsonderwijs moeten vrijheid, gelijkheid en solidariteit centraal staan. Dat is althans het idee van het ontwikkelteam Burgerschap van curriculum.nu. U kunt tot en met 11 augustus reageren op dit idee, net als op de voorstellen van de andere ontwikkelteams van curriculum.nu. TEKST: MARTIN VAN DEN BOGAERDT Curriculum.nu kent negen verschillende ontwikkelteams van leraren en schoolleiders. Zij hebben begin mei conceptvoorstellen gepubliceerd over hoe het onderwijs beter kan aansluiten bij de toekomst. De conceptvoorstellen vormen de basis voor een komende herziening van de kerndoelen van het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. Burgerschap In de sectorwetten voor het primair, speciaal en voortgezet onderwijs ligt vast dat alle scholen in Nederland burgerschap moeten aanbieden. In de wettelijke burgerschapsopdracht gaat het om democratie en diversiteit. Deze twee onderdelen zijn ook de kern van het voorstel van het ontwikkelteam Burgerschap. Leerlingen leren over historische contexten waaruit de democratische rechtsstaat is voortgekomen en hoe ze later daaraan kunnen deelnemen. Daarbij is aandacht voor democratie op lokaal, nationaal en internationaal niveau. Daarnaast richt burgeronderwijs zich op de manier waarop mensen kunnen omgaan met diversiteit. Sociale cohesie is daarbij een belangrijk aspect. De leerlingen van nu leven ook straks in een pluriforme samenleving. De school is voor hen een oefenplaats voor democratie en diversiteit. Waarden en rechten Het ontwikkelteam Burgerschap heeft deze onderwerpen verbonden aan drie mondiale thema s: globalisering, duurzaamheid en technologie. Met behulp van een aantal denk- en werkwijzen krijgen leerlingen handvatten aangereikt om met deze thema s aan de slag te gaan en hun eigen positie hierin te onderzoeken. Met name bij de mondiale thema s blijkt er nauwe samenhang te zijn tussen burgerschap en andere leergebieden. Hieruit destilleerde het ontwikkelteam uiteindelijk de basiswaarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Hieraan zijn concrete waarden en rechten te verbinden. Zo ontstaat een curriculum dat richting geeft en tegelijkertijd ruimte biedt voor scholen om een verbinding te leggen met de school-specifieke visie op burgerschapsonderwijs, meldt curriculum.nu. Het ontwikkelteam benadrukt tevens het grote belang van de doorgaande leerlijn in het burgerschapsonderwijs van het primair naar het voortgezet onderwijs. De conceptvoorstellen staan op de website curriculum.nu. Tot en met 11 augustus kunt u via die website curriculum.nu feedback geven. Negen leergebieden Negen ontwikkelteams hebben voor verschillende leergebieden conceptvoorstellen gepubliceerd, waarop u nog tot en met 11 augustus kunt reageren. Bewegen & Sport Burgerschap Digitale geletterdheid Engels / MVT Kunst & Cultuur Mens & Maatschappij Mens & Natuur Nederlands Rekenen & Wiskunde Op basis van uw feedback werken de teams hieraan verder, om in het najaar hun voorstellen te overhandigen aan onderwijsminister Arie Slob. De voorstellen vormen de basis voor de herziening van de huidige kerndoelen en eindtermen van het primair, speciaal en voortgezet onderwijs. Zie curriculum.nu. NAAR SCHOOL! NR 19 19

20 Eindtoets opnieuw verplaatsen? Het Centraal Plan Bureau (CPB) adviseert om de eindtoets weer vóór het schooladvies te gaan afnemen. Dan is er meer informatie waarop de school haar advies kan baseren en kan de eindtoets lagere verwachtingen corrigeren, die leerkrachten soms (onbewust) van bepaalde leerlingen hebben. Dit zou kansengelijkheid bevorderen. Naar School! polste de meningen in het veld. In 2015 kreeg de eindtoets een andere rol in de overgang naar het voortgezet onderwijs (VO). Het schooladvies werd leidend en de basisschool is alleen verplicht haar advies te heroverwegen als de leerling bij de eindtoets hoger scoort. Het CPB deed onderzoek naar de discrepantie tussen schooladvies en eindtoets, want de laatste jaren blijkt dat een kind met laagopgeleide of weinig verdienende ouders vaker recht heeft op een heroverweging van het schooladvies. Mogelijk is er sprake van vooroordelen bij leraren en hebben zij daarom, wellicht onbewust, lagere verwachtingen van kinderen met een lagere sociaaleconomische achtergrond, aldus Lisette Swart, onderzoeker bij het CPB. TEKST: KARIN VAN BREUGEL BEELD: SVEN SCHOLTEN, MARTIN VAN DEN BOGAERDT In de praktijk blijft aanpassing van het schooladvies echter meestal uit. Als een kind laagopgeleide ouders heeft, is de kans op bijstelling het laagst. De hamvraag is natuurlijk: hoe vergaat het vervolgens de leerlingen die recht hebben op een heroverweging maar voor wie het schooladvies niet wordt bijgesteld? Het School kijkt waar een kind kansrijk is Petra van Haren, voorzitter Algemene Vereniging Schoolleiders Bij het opstellen van een schooladvies zijn er heel veel toetsresultaten over de voorliggende jaren beschikbaar. Daarnaast heeft de school een prima beeld van de persoonskenmerken van een leerling. Op basis van al die kennis kan zij een goed advies geven over een passende school voor het kind. De school kijkt vooral waar het kind kansrijk is. Er wordt vaak gesuggereerd dat havo of vwo kansrijker zijn dan vmbo, terwijl juist de beroepsgerichte route ook glanzend is. Het CPB-rapport suggereert dat een kind blijkbaar een onjuist advies heeft gekregen als het in leerjaar 3 van het VO op een hoger niveau zit. Dat vind ik niet terecht. Je kunt met evenveel recht zeggen dat het voortgezet onderwijs het dus gewoon heel erg goed doet. Zeker als het kind een gemengd advies krijgt en in een gemengde brugklas of dakpanklas komt, leidt dat vaak tot opstroom. 20 NAAR SCHOOL! NR 19

21 EINDTOETS BASISONDERWIJS Onvergelijkbare brij Peter Adriaans, directeurbestuurder Akkoord! po Wat mij betreft mag de eindtoets weer naar voren worden verplaatst, zodat je de informatie kunt meenemen in het schooladvies. Maar laten we de eindtoets niet groter maker dan hij is. Het is niet meer dan één meetmoment in een reeks van meetmomenten. Het vervroegen van de eindtoets heeft wel een nadeel. Daardoor zullen leerling, ouders of school soms - helaas - het gevoel hebben dat die laatste maanden er niet meer zoveel toe doen. Dat is zonde! Het CPB wijst op de slechte vergelijkbaarheid van de verschillende eindtoetsen. Volkomen terecht, maar dat staat los van de vraag of kinderen op de juiste plek terechtkomen. Overigens is het toelaten van al die verschillende eindtoetsen mede door de overheid aangezwengeld. Vanzelfsprekend leidt dat tot een onvergelijkbare brij. Om die reden maken alle scholen van ons bestuur dezelfde toets. Anders kunnen wij zelfs intern niet eens fatsoenlijke vergelijkingen opstellen. blijkt dat zij in het vo nogal eens wisselen van niveau: meestal stromen ze door naar een hoger niveau. Meer waarde toekennen aan de eindtoets kan deze kansenongelijkheid wellicht voorkomen, concludeert het CPB. Vergelijkbaarheid toetsen Daarbij is het natuurlijk wel belangrijk dat de verschillende eindtoetsen goed vergelijkbaar zijn. Dat is nu niet het geval, stellen CPB en inspectie. Om dit probleem te tackelen, wordt sinds 2018 aan alle eindtoetsen een set van opgaven Nederlands, taal, rekenen en wiskunde toegevoegd. Deze zogenoemde ankers zijn bedoeld om tot vergelijkbare toetsad- Meer waarde aan eindtoets kan kansenongelijkheid verminderen Eindtoets is zinloos geworden René Kneyber, wiskundedocent en lid van de Onderwijsraad, in een opiniestuk in dagblad Trouw De eindtoets basisonderwijs is zinloos geworden en bevordert nu juist kansenongelijkheid, terwijl hij in 1969 werd ingevoerd als een objectief instrument om kinderen gelijke kansen te geven. Het werd direct een succes omdat de kinderen die toets toen gewoon maakten, zonder training of oefening vooraf. Tegenwoordig regelen ouders met geld extra training voor hun kroost. Omdat niet alle kinderen die training krijgen, geeft de eindtoets nu geen objectief beeld meer. Het concept heeft zijn houdbaarheidsdatum overschreden. viezen te komen. Swart: Hopelijk zijn de toetsen komend jaar wel vergelijkbaar dankzij die ankers. Ook als er weer voor één eindtoets zou worden gekozen, vervalt het bezwaar van de onvergelijkbaarheid. Zwalkend beleid Pieter Schram, voorzitter college van bestuur OSG Singelland in Drachten Ik geloof niet dat het vervroegen van de eindtoets de oplossing is voor meer kansengelijkheid. Waar we veel meer van verwachten, zijn bijvoorbeeld experimenten in onze regio waarbij po-leerkrachten met vo-teamleiders in gesprek gaan, voordat met ouders wordt gesproken. De context en persoonlijke situatie van kinderen speelt een grote rol waar het gaat om kansengelijkheid. Een advies kan niet alleen op basis van objectieve gegevens tot stand komen; allerlei omstandigheden moeten worden meegewogen. Een zekere mate van subjectiviteit zal en mag er zijn. De meeste deelnemers aan ons regionale experiment ervaren het als een verrijking. Het wordt dan ook uitgebreid naar de voorlopige adviezen die groep 7-leerlingen krijgen. Als de eindtoets nu alweer naar voren wordt gehaald, heeft het bovendien nog geen echte kans gehad. Dat is al voldoende reden om het niet te doen. Steeds een andere kant op hollen, een zwalkend beleid, gaat echt niet helpen om meer kansengelijkheid te realiseren. NAAR SCHOOL! NR 19 21

22 Tien jaar ALPO: van wijsneus naar leerkracht plus Een kritische en onderzoekende houding, een frisse blik, extra kennis en de capaciteit om veranderingen in gang te brengen. Interessante eigenschappen voor een basisschoolleerkracht. Tien jaar geleden was de Universiteit van Utrecht de eerste met een academische lerarenopleiding primair onderwijs (ALPO). Hoe gaat het nu in de praktijk? Wat doen de leraren met die kennis? En klikt het wel met hun hbo-collega s? TEKST EN GROTE FOTO: SANNE VAN DER MOST De kwaliteit van het basisonderwijs moest omhoog. Maar hoe prikkel je vwo ers om naar de pabo te gaan? Vinden ze er wel voldoende uitdaging en verdieping? In hun studie én later voor de klas? De Academische Lerarenopleiding Primair Onderwijs - kort ALPO - was het antwoord op deze vragen. In vier jaar tijd halen de studenten hier hun pabo-diploma én een universitair bachelordiploma in onderwijswetenschappen of pedagogiek. Romi Verschoor (23, invaller op verschillende openbare scholen in Utrecht) Onderbuikgevoel is lang niet altijd onderbouwd De koppeling tussen wetenschap en praktijk vind ik erg interessant. Ik kijk graag schoolbreed en ik heb ideeën over hoe het eraan toe gaat en wat anders kan. In het onderwijs wordt veel geredeneerd vanuit een onderbuikgevoel. Dat is niet altijd even goed onderbouwd. Eigenaarschap en zelfstandigheid zijn van die thema s. Dat leerlingen zelf kunnen kiezen of ze aan een instructie meedoen of niet. Dat klinkt mooi, maar uit onderzoek blijkt dat dit niet per se bevorderlijk is voor de leerresultaten. Meervoudige intelligentie is nog zo n term. Dat kan zeker bruikbaar kan zijn, maar het is niet onderbouwd. Als academisch opgeleide leerkracht kijk ik daar kritisch naar. Tegelijkertijd wil ik niet bemoeizuchtig overkomen. Daarom denk ik er goed over na hoe ik dat soort dingen breng. Laten zien welke meerwaarde ik kan bieden, werkt volgens mij het best. Voor een school waar ik lesgaf, ontwierp ik een lessenserie over leren leren, waarin leerlingen leerden hoe hun hersenen werken en hoe zij het best kunnen leren. De school gaf me daar de ruimte voor en ze waren erg blij met het resultaat. Wat klein en onbekend begon, is inmiddels uitgegroeid tot een redelijk begrip in onderwijsland. Inmiddels zijn er honderden academisch geschoolde juffen en meesters en velen werken op basisscholen. Dat is best een uitdaging, verklaart Ed Booms, assessor bij de ALPO in Utrecht én directeur van Obs De Veldrakker in Nieuwegein. Want er zit een groot verschil tussen universitair wetenschappelijk bezig zijn en tegelijkertijd kleuterliedjes zingen. ALPO ers kiezen daar bewust voor en proberen dat zo veel mogelijk te combineren. Achter in de trein Toch gaat dat in de praktijk niet altijd vanzelf. Booms: Iedereen die nieuw op een school begint, wordt geacht achter in de trein te zitten en precies te doen wat alle anderen ook doen, dan komt het wel goed. Ze worden meteen ingezet op een taak als leerkracht en draaien mee in de dagelijkse routine. En daar gaat het volgens Booms vaak mis. Academische leerkrachten hebben namelijk andere competenties. Ze hebben een kritische en reflectieve houding. Ze zijn gewend veel meer te onderzoeken en te kijken waarom iets niet werkt en hoe het anders kan. Of waarom iets juist wél werkt en hoe je het ook elders kunt inzetten. Dat heeft ook zijn weerslag op hoe ze lesgeven en de kinderen uitdagen, vervolgt Booms. Ze stellen vragen van een hogere orde en zetten kinderen meer aan het denken. Dus niet recht toe recht aan een gesloten vraag, wat is hoofdstad van Nederland? Maar hoe zou je dat op kunnen zoeken? Oneerlijk Scholen moeten volgens Booms veel meer kijken naar die aanvullende kwaliteiten en de voortrekkersrol die de ALPO er kan vervullen in plaats van alleen maar te zeggen zorg eerst maar eens dat je je klas goed kunt runnen. Natuurlijk is dat lastig, geeft Booms toe. Met het huidige lerarentekort zijn scholen allang blij als er überhaupt iemand voor de klas staat, hoe die ook is opgeleid. Toch moet er volgens Booms iets veranderen. Het vervelende van onderwijs is dat je wordt betaald voor je aan- 22 NAAR SCHOOL! NR 19

23 ACADEMISCHE LERAREN Ed Booms, ALPO-assessor en directeur van obs De Veldrakker in Nieuwegein: Blijf kritische vragen stellen! wezigheid en niet voor je kwaliteiten. Natuurlijk moet je eerst wat laten zien, maar als je dat eenmaal hebt gedaan en de school er wat aan heeft, dan moet dat wél worden beloond. Dat vinden mensen soms oneerlijk en dat is gek. Messi verdient ook meer dan andere voetballers. De uitdaging: wetenschappelijk bezig zijn en tegelijkertijd kleuterliedjes zingen Wijsneus Ook voor de ALPO ers zelf ziet Booms een rol. Ze zijn vaak te bescheiden om te laten zien wat ze in huis hebben. Dat is ook niet zo gek: je komt nieuw binnen in een bestaande organisatie en je moet meteen meedraaien in een bestaand team. Je merkt soms dat collega s denken: die wijsneus komt ons zeker vertellen hoe wij ons werk moeten doen. Maar juist daarom moet de ALPO er volgens Booms laten zien wat hij waard is. Niet op een betweterige manier, maar door kritische vragen te blijven stellen, die voortrekkersrol op zich te nemen en laten zien dat hij een leerkracht met een plus is. Sietske Zijlstra (22, invaller op verschillende openbare scholen in Utrecht) We moeten zelf aantonen wat we waard zijn Tijdens de opleiding werd ons altijd verteld dat we een voortrekkersrol gingen krijgen. Daar merk ik nog niet zo veel van. Het is toch snel weer de waan van de dag waarin je mee gaat. Zeker in het begin was ik vooral bezig met orde bewaren en alle kinderen blijven zien. Ik kom natuurlijk net van school en moet nog veel leren. Helaas ziet niet iedereen dat zo en moeten we soms tegen vooroordelen opboksen. Die academische leerkrachten hebben totaal geen discipline, zei laatst een juf op Facebook. Onzin natuurlijk. Wij zijn niet anders dan gewone pabo-leerkrachten, maar daarbovenop nemen we wel een heleboel extra s mee. Dat moeten we zelf aantonen. Ik doe dat vooral in de opdrachten die ik uitvoer. Ik probeer mijn kennis zo in te zetten dat de school er ook echt wat aan heeft. Tijdens mijn bachelorscriptie deed ik voor een school onderzoek naar het combineren van speciaal en regulier onderwijs. Ik heb toen bij alle leerkrachten geïnventariseerd wat ze nodig hebben om goed les te geven. Dat resulteerde in een mooi inzicht voor de school en een concreet advies waar ze echt wat aan hadden. NAAR SCHOOL! NR 19 23

24 Maatwerk op school levert veel op De pilot Recht op Maatwerk heeft het Stedelijk Zutphen veel opgeleverd. Om te beginnen gemotiveerde leerlingen die er vaak voor kiezen een of meer vakken op een hoger niveau af te ronden. Maar ook is de school ondanks regionale krimp weer behoorlijk aan het groeien. Eigenlijk was het voor deze openbare vo-school een betrekkelijk kleine stap om deel te nemen aan de pilot Recht op Maatwerk. Het was al een begaafdheidsprofielschool, waar leerlingen dikwijls bij sommige vakken versnelden of verdiepten. Maar daar konden alleen vwo-leerlingen gebruik van maken. Door deelname aan de pilot kunnen we nu ook havisten en vmbo-leerlingen meer mogelijkheden bieden. Bijvoorbeeld een of meer vakken op een hoger niveau volgen of stage lopen buiten de school, vertelt teamleider/docent Duits Ina Frömmert, die de pilot vorig schooljaar coördineerde. Doelgericht plan Het initiatief voor maatwerk ligt altijd bij de leerlingen zelf. Ze mogen alles aanvragen. In het begin ging het TEKST: KARIN VAN BREUGEL BEELD: ROBIN BRITSTRA vooral om de geijkte dingen zoals versnelling of verdieping, maar inmiddels ziet het Stedelijk ook steeds meer leerlingen die activiteiten buiten de school willen doen. Als voorbeeld noemt Frömmert een getalenteerde leerling die vorig jaar gymnasiumexamen deed. Deze jongen volgde negen vakken en had de lestijd eigenlijk niet nodig. Daarnaast was hij ook nog eens heel goed in pianospelen en tennis en had hij bij de scouting een leidinggevende rol. Hij heeft een heel mooi plan geschreven om zijn examenjaar op een afwijkende, interessante manier in te vullen met allerlei activiteiten buiten school. Uiteindelijk ging hij dat jaar 25 uur per week naar school en slaagde hij met uitstekende cijfers. Nu heeft hij een tus- 24 NAAR SCHOOL! NR 19

25 MAATWERK Leerlingen van het Stedelijk Zutphen zijn blij met maatwerk. V.l.n.r Cécile, Lola, Ina Frömmert en Matz. Lena staat niet op de foto. senjaar en doet nog steeds allerlei dingen op school, bijvoorbeeld bijles geven en assisteren bij practica. Coaching als voorwaarde Bij de aanvraag moet de leerling altijd duidelijk aangeven wat het doel is. Dat kan van alles zijn. Nogal wat havisten kiezen ervoor om een of meer vakken op een hoger niveau af te ronden. Bijvoorbeeld Wat zeggen de leerlingen ervan? Drie weken India Matz (1 vwo): Als het lukt, wil ik heel graag een hockeycarrière opbouwen. Ik train nu vier à vijf keer per week. Dankzij het maatwerk kan ik bijvoorbeeld soms vrij nemen voor een trainingskamp. En eerder dit schooljaar kreeg ik toestemming om drie weken lang hockeyclinics te geven in India, voor het goede doel. Dat was heel erg gaaf! Om mijn sport en school combineren, is het belangrijk om goed te plannen en te organiseren. Mijn coach helpt me daarbij, dat is fijn. Choreograaf van de musicalklas Lena (5 vwo): Aan het eind van het schooljaar voeren de leerlingen van de musicalstroom Shrek op. Ik heb alle dansen gemaakt en studeer die met de leerlingen in. Dat gaat best goed, het is leuk om te zien hoe de dingen die je bedenkt echt tot leven komen. Door alle repetities mis ik wel bijna het hele jaar wekelijks een uur Duits en een uur Engels. Soms is dat wel onhandig, maar ik red het prima. Het is heel tof dat ik dit kan doen. Het liefst ga ik naar de Dansacademie; daarvoor is dit een mooie opstap. Tweetalig opgevoed Lola (1 vwo): Ik ben tweetalig opgevoed en heb acht jaar in Berlijn op school gezeten. Vanwege het maatwerk heb ik voor deze school gekozen. Uiteindelijk ben ik daar rond kerst mee gestart, omdat de Duitse lessen voor mij echt geen nut hadden. Nu werk ik in die uren aan mijn eigen opdrachten van leerjaar 2. Dat is heel fijn. Cécile (2 gymnasium): Ook ik ben tweetalig opgevoed. Met Engels ben ik inmiddels klaar met de stof van leerjaar 3. Vanwege het PTA kan ik nog niet verder, dus de laatste maanden heb ik anders ingevuld, bijvoorbeeld met het schrijven van essays en brieven. Zodra het kan, wil ik examen doen in Engels. De ruimte die ik dan krijg, wil ik gebruiken voor eventueel een extra vak. Veel havisten willen een of meer vakken op een hoger niveau doen omdat dat nuttig is voor een vervolgopleiding of omdat ze meer uitdaging willen. Ook moet de leerling altijd een planning inleveren, met daarin duidelijke ijkpunten. Frömmert: Bij elke aanvraag kijken we: is dit verstandig? In de meeste gevallen wel. Leerlingen kunnen dat doorgaans prima zelf bepalen. In principe doet de maatwerkcoördinator de beoordeling. Bij twijfel legt zij de aanvraag voor aan experts, zoals de schoolleiding, een decaan of een examensecretaris. Als het puur over een vak gaat, heeft de vakdocent uiteraard de belangrijkste stem. Alle leerlingen hebben een coach, met wie ze driewekelijks een gesprek hebben. Ik denk dat die coaching echt voorwaarde is voor maatwerk. Omdat die coachingsgesprekken zo regelmatig plaatsvinden, kan er tijdig worden bijgestuurd als iets niet goed loopt. In aanvulling op deze gesprekken is er ook vier keer per jaar een uitgebreid driehoeksgesprek met de ouders erbij. Nieuw concept: vrijwel volledig maatwerk Niet alleen de leerlingen zijn enthousiast over het maatwerk, ook de docenten. Het maatwerk vraagt best veel van hen, maar zij krijgen hier echt gemotiveerde leerlingen voor terug. Je merkt dat iedereen daar graag een stukje harder voor wil lopen. Om de krimp het hoofd te bieden, heeft afgelopen jaar een bestuurlijke fusie plaatsgevonden met de naastgelegen vo-school. In september starten beide scholen met gezamenlijke brugklassen en een volledig nieuw onderwijsconcept dat is gebaseerd op maatwerk. Frömmert: Alle brugklasleerlingen krijgen op de nieuwe school Het Eligant per vak nog maar één uur klassikaal les per week. De overige uren zijn maatwerkuren. De keuze ligt dus bij de leerling! NAAR SCHOOL! NR 19 25

26 Obs Het Landje en de strijd tegen de plastic soep Smeltende poolkappen, CO2-uitstoot en bedreigde diersoorten. Kinderen van nu zijn zich er al van bewust. Toch kan de school hun kennis van duurzaamheid en het nut van recyclen wel versterken. De kunstzinnige openbare basisschool Het Landje in Rotterdam weet hoe dat moet. TEKST EN BEELD: SANNE VAN DER MOST Trots showt Felix (9, groep 5) zijn zelfgemaakte hippe postbodetas die overdwars over zijn schouder hangt. Ik heb hem gemaakt van vuilniszakken en stevig zilvertape, vertelt hij. We kregen les van een mevrouw die zelf ook kostuums ontwerpt. Die heeft me wel een beetje geholpen. Klasgenoot Edi (8) legt net de laatste hand aan een reiskussentje van plastic flessen en oude kleding. Een superleuke les, vindt ze. Het is goed om afval op een andere manier te gebruiken in plaats van weg te gooien. Het kost niks Tessa Smal is docent beeldende vorming aan Het Landje. Werken met gerecycled materiaal deed ze altijd al. Dat kost niks, het is altijd voorhanden en je kunt er ontzettend veel mee. De leerlingen raken er ook heel geïnspireerd door. In plaats van afval en oude troep zien ze ineens allemaal mogelijkheden. Dan gaan hun ogen fonkelen en maken ze al snel bijzondere creaties. In het kader van het jaarlijkse kunstzinnige Groot Project werkt obs Het Landje altijd samen met Rotterdamse kunstenaars en creatieve ouders. Elk jaar stellen we een andere discipline centraal, bijvoorbeeld kunst in openbare ruimte of podiumkunst, legt Smal uit. Dat koppelen we dan aan een concreet onderwerp. Vorig jaar was dat reclame en marketing voor je eigen stad. Dit jaar focussen we ons op de maker. En dan in het bijzonder de analoge maker en niet de maker die alleen digitaal bezig is. Het concrete onderwerp is dit jaar duurzaamheid. Dus alles over recyclen, de circulaire economie en beter omgaan met onze toekomst. Want dat is natuurlijk heel actueel. Iedereen kent inmiddels de plastic soep en de kinderen zijn er echt mee bezig. Zeker als je het een beetje aanwakkert en begeleidt. Prikbord van gebruikte kurken Dat doet obs Het Landje absoluut. Duurzaamheid is belangrijk, zegt directeur Michelle Struick. We proberen er altijd aandacht aan te besteden in de zaakvakken. En we benadrukken het door extra opruimdagen, het scheiden van afval en oud papier en het organiseren van uitstapjes naar bijzondere projecten zoals Blue City, een verzamelgebouw voor creatieve en duurzame ondernemers. Het jaarlijkse groot project ziet Struick als extra kans. Nu zien ze wat je allemaal voor moois kunt maken van gerecycled materiaal. Hippe kleding, een prikbord 26 NAAR SCHOOL! NR 19

27 Felix, Dalila (boven) en Edi maken op school praktische spullen van afval. Afval op school Ook aan de slag met afval? Het project Afval op School biedt scholen een programma en inspiratie. Kijk op van gebruikte kurken of een gepimpt tafeltje van het grofvuil. Allemaal mooie creaties die ter afsluiting van het project aan de ouders zijn gepresenteerd, geshowd op de catwalk en geveild voor het goede doel: een eigen stadstuintje op een braakliggend terrein pal naast het schoolplein. Struick: Een soort schooltuin dus, waar de kinderen zelf van alles kunnen planten en zien groeien en bloeien. Ze gaan het ook zelf onderhouden, liefst samen met de wijk, dus leerzaam is het ook. Schuimblokken van Boijmans De projectlessen zijn in elke groep anders. Workshops met kunstenaars, discussiëren over duurzaamheid en recyclen, uitstapjes naar interessante plekken in de stad en dus ook zelf aan de knutsel met afval. In de lessen van Smal bijvoorbeeld, waar de leerlingen Hebocon robotjes van gerecycled materiaal bouwden. Mét motortje zodat we er ook echte wedstrijdjes mee konden doen, legt ze uit. Met de kleuters heeft Smal poppen gemaakt van gerecyclede schuimrubberblokken die ze kreeg van het Rotterdamse Museum Boijmans van Beuningen. Voor die poppen zijn vervolgens samen met de kostuumontwerpster kleertjes gemaakt. Ook waren er inspiratielessen over tandwielen, de kunstenaars Jean Tinguely en Alexander Calder en over de kunst om mooie dingen te maken van oude troep. Coproductie van de hele school Als klap op de vuurpijl is er het grote kunstwerk dat nog altijd in de aula hangt en met touwtjes is bevestigd aan het plafond. Een vormsel van mandarijn- en uienzakjes gevuld met oude kranten, kurken, flessen en nog veel meer hergebruikt materiaal. Beeldend kunstenaar Barbara Witteveen heeft zich een paar weken lang samen met alle leerlingen toegelegd op het maken van het megakunstwerk. Kinderen uit alle groepen hebben er in toerbeurt aan meegewerkt, vertelt ze. Ieder deed zijn eigen ding en zo ontstond een coproductie van de hele school. Een organisch geheel dat langzaamaan groeide en uiteindelijk zijn huidige vorm kreeg; een soort octopus, die niet zou misstaan in een museum voor moderne kunst. Net als de megagrote moleculen van ballonnen bedekt met papier-maché van oude kranten. Minder drinkpakjes Wat obs Het Landje de leerlingen, naast een heleboel creatieve inspiratie en leuke lessen, wil meegeven, is een stuk bewustzijn en eigen verantwoordelijkheid. Je steentje bijdrage aan het grotere geheel, legt Struick uit. Het creëren van bewustzijn bij de leerlingen is al een eerste stap. Hopelijk slaat het ook een beetje over op de ouders. Daar zitten nog wel grote verschillen, merkt Struick soms. Het ene gezin is heel milieubewust en doet er alles aan, het andere gezin is er nog totaal niet mee bezig. Als school willen we hier ook verandering in brengen. Minder drinkpakjes en meer herbruikbare bekers bijvoorbeeld. Het zijn kleine stapjes maar als iedereen daar wat meer op let, maakt dat toch verschil. Het gaat niet alleen om creatieve inspiratie, maar ook om milieubewustzijn Altijd de kraan uitzetten Thuis bij Edi -van het reiskussentje- doen ze gelukkig al best heel wat aan duurzaamheid. Tanden poetsen in het donker bijvoorbeeld, legt ze uit. Dat scheelt toch weer lichtgebruik. Ook bij Felix in huis letten ze goed op. Karton verzamelen bijvoorbeeld en altijd de kraan uitzetten. Wat hij met zijn postbodetas gaat doen, weet hij nog niet. Misschien kan ik er wel een keer boodschappen in doen. Lichte boodschappen. Want echt stevig is hij niet. Als ik er een pak melk in doe, is hij meteen kapot. Dat is soms dan weer een nadeel van recyclen NAAR SCHOOL! NR 19 27

28 AMERSFOORTS ONDERWIJS KRIJGT GRIP OP SCHOOLGEBOUWEN TEKST EN BEELD: SANNE VAN DER MOST De Amersfoortse schoolbesturen zijn sinds dit jaar helemaal zelf verantwoordelijk voor hun gebouwen. De gemeente financiert, maar de schoolbesturen bepalen zelf welke schoolgebouwen worden vervangen en hoe de nieuwbouw eruit komt te zien. Dat betekent meer keuzevrijheid, sneller schakelen en schoolgebouwen die echt klaar zijn voor de toekomst. Als eerste zijn alle vmbo-scholen aan de beurt. Mooie frisse gebouwen zijn van belang voor de uitstraling van het onderwijs, zegt Ina Vogelzangs, bestuurder en portefeuillehouder bedrijfsvoering bij de Onderwijsgroep Amersfoort met scholen voor openbaar voortgezet en voortgezet speciaal onderwijs. Voor haar is een lang gekoesterde wens eindelijk in vervulling gegaan. Al sinds 2012 maken wij ons als schoolbestuur hard voor meer grip op het ontwikkelproces. En eindelijk is het zover. Voor de komende veertig jaar staat nu precies vast wat er met alle vo-schoolgebouwen gaat gebeuren. Vernieuwing is hard nodig, vervolgt Vogelzangs. Want het gemiddelde schoolgebouw in Amersfoort is toch al gauw zo n 55 jaar oud. De nieuwbouw van ons gymnasium heeft zeker tien jaar op zich laten wachten. Nu de schoolbesturen zelf aan zet zijn, gaat het veel sneller. Differentiatie Het meerjarenplan biedt daarbij grip en houvast. En de garantie dat iedere school uiteindelijk aan de beurt komt, vult Vogelzangs aan. Doordat we nu ook precies weten wanneer, kunnen scholen veel gerichter beslissen of ze nog willen investeren in een ouder gebouw of dat ze liever wachten op de nieuwbouw. Een groot verschil met vroeger, toen we afhankelijk waren van de gemeente. Als schoolbestuur kon je wel een aanvraag doen, maar het was altijd weer afwachten of die door de gemeente gehonoreerd zou worden. Wijkgewijze aanpak De schoolbesturen in het voortgezet onderwijs waren altijd al bouwheer. De aanbesteding deden ze dus al zelf. Voor het primair onderwijs is die taak helemaal nieuw en dus extra spannend. Het zit bij ons ook net wat anders in elkaar, zegt Coen Peeren, staflid Facilitaire en Bouwkundige Zaken bij Stichting Meerkring, het schoolbestuur voor openbaar primair onderwijs in Amersfoort. Een wijkgewijze aanpak moet ervoor zorgen dat alle basisscholen in een bepaalde wijk na elkaar aan de beurt komen. Zo blijft onderwijshuisvesting in elke wijk te allen tijde geborgd en hoeven er geen busjes met kinderen van de ene naar de andere wijk te rijden. Als eerste is openbare basisschool De Zevensprong aan de beurt, in de wijk Schothorst, waar nog veel schoolgebouwen uit de jaren 70 staan, die niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd. Schoolbestuur en projectontwikkelaar in één Een enorm verschil Ook Peeren is erg blij met de nieuwe aanpak. Als school- 28 NAAR SCHOOL! NR 19

29 ONDERWIJSHUISVESTING dat deden we nooit eerder. Dat is een compleet nieuwe rol die vraagt om andere kennis en expertise. Voorbeelden uit andere gemeenten laten zien dat het niet altijd goed gaat, denk aan het debacle bij het Amarantis ROC in Leiden. Ina Vogelzangs en Coen Peeren: Compleet nieuwe rol. Vertrouwen in elkaar Zaak dus om het in Amersfoort wel goed aan te pakken. Ondersteuning door professionele partijen is daarbij een vereiste, vindt Peeren, net als een goede en deskundige huisvestingsmedewerker in eigen dienst. Peeren: Echt zo iemand die het met ziel en zaligheid oppakt. Ook Vogelzangs heeft tips voor schoolbesturen die zelf met doordecentralisatie van onderwijshuisvesting aan de slag gaan. Het is lastige materie, dus laat je vooral goed begeleiden, adviseert ook zij. Belangrijk is ook dat de gemeente en de schoolbesturen hetzelfde doel voor ogen hebben en houden. Gebeurt dat niet, dan loop je het risico elkaar gedurende het proces kwijt te raken. Vertrouwen in elkaar is wezenlijk. bestuur zijn wij nu echt eigenaar van de gebouwen. We hoeven niet meer bij de gemeente aan te kloppen of we een nieuw gebouw mogen, maar we bepalen dat nu gewoon zelf. Dat is een enorm verschil. Ook hebben we meer invloed op de plannen: hoe een gebouw eruit komt te zien en hoe scholen hun onderwijskundige visie kunnen vertalen naar hun gebouw. Dat betekent bijvoorbeeld minder traditionele schoolgebouwen, meerdere functies in één gebouw en meer ontmoetingsplekken. Peeren: Dat is echt de trend van nu. Schoolgebouwen worden steeds intensiever gebruikt. Niet alleen meer tijdens schoolweken, maar ook daarbuiten. Als wijkcentrum, door de buitenschoolse opvang en andere clubs. Een verschil met vroeger is alleen dat de school nu eigenaar blijft van het gebouw en niet meer de gemeente. In ons geval blijven het dus ook echt openbare gebouwen en wij bepalen wie zich er nog meer vestigt. Een compleet nieuwe rol Voor de samenwerking tussen het voortgezet en het primair onderwijs is de nieuwe manier van werken ook gunstig. Vogelzangs: We kunnen nu beter overleggen en onze plannen onderling op elkaar afstemmen. Leerlingenstromen zijn continu en die aansluiting van primair op voortgezet onderwijs is heel belangrijk. Nu we van elkaar weten wat er op stapel staat, kunnen we onze plannen op wijkniveau aan elkaar aanpassen en hoeven we de gemeente niet telkens om noodhuisvesting te vragen. Ook Peeren ziet die voordelen. Toch vindt hij het ook spannend. Zeker voor het primair onderwijs. Het is voor ons allemaal nieuw. Sommige schooldirecteuren hebben al ervaring met aanbestedingen. Maar zelf ontwikkelen, Coöperaties naar het Bredase model De nieuwe Amersfoortse werkwijze lijkt erg op de aanpak die in 2013 in Breda is ingevoerd en die inmiddels bekend staat als het Bredase model. De gemeente betaalt in Breda ging het om 54 miljoen euro in 8 jaar tijd- maar de onderwijshuisvesting is in handen van de onderwijscoöperaties Building Breda waarin de schoolbesturen in het voortgezet en primair onderwijs participeren. In Amersfoort zijn op 1 januari 2019 twee coöperaties gestart: Samenfoort PO en Samenfoort VO. Alle schoolbesturen in Amersfoort zijn lid van een van beide coöperaties. De coöperaties gaan alleen over (ver)nieuwbouw. De verantwoording voor onderhoud, beheer en exploitatie ligt bij de schoolbesturen zelf. Dat is ook het verschil met Breda, waar onderhoud ook naar de coöperatie gehaald is. De coöperaties in Amersfoort zijn geen juridisch eigenaar van de gebouwen. Dat zijn de schoolbesturen zelf. Het gaat in Amersfoort dus puur om het verleggen van de geldstroom voor nieuwbouw van gemeente naar coöperaties. Gedurende veertig jaar stelt de gemeente jaarlijks een afgesproken bedrag beschikbaar. Elke vier jaar leggen de coöperaties een investeringsplan voor aan de gemeente over de verdeling van de middelen en de scholen die aan de beurt zijn. Jaarlijks bespreken de coöperaties samen met de gemeente de voortgang. NAAR SCHOOL! NR 19 29

30 Voordeel & gemak VEEL LEDEN KORTING! SCHOLINGSACADEMIE VOS/ABB Schoolprofilering 3.0: het verhaal maakt het verschil Werk maken van een sterke profilering van uw basisschool? Doe dan mee aan de minileergang Schoolprofilering 3.0 en ontwikkel in drie dagdelen uw eigen schoolverhaal. Want daarmee maakt u het verschil. Waarom kiezen ouders voor uw school? Dat heeft te maken met kwaliteit, maar ook met het verhaal van de school. Laat u ouders bevlogenheid, trots en energie ervaren? En hoe doet u dat dan? In deze leergang kijkt u samen met de trainers naar de kenmerken en drijfveren van uw school, maakt u het karakter van het openbaar onderwijs tastbaar en ontwikkelt u op basis daarvan een duidelijk en aansprekend schoolverhaal. Voor basisschooldirecteuren VOS/ABB heeft deze korte leergang voor basisschooldirecteuren opgezet in samenwerking met Godding & co, specialist in corporate communicatie. De trainers zijn Hans Teegelbeckers (directeur van VOS/ABB) en Raymond Godding (directeur van Godding en co). De cursusmiddagen zijn steeds in het kantoor van VOS/ABB in Woerden. De data zijn 18 september, 2 oktober en 30 oktober, steeds van 14 tot 17 uur. Leden van VOS/ABB betalen 659 euro (btw-vrij) voor de hele cursus inclusief materialen. Niet-leden kunnen ook deelnemen, maar betalen 900 euro per persoon (ook btw-vrij). Aanmelden kan via leergang-schoolprofilering. VOS/ABB ook voor gemeenten Ook gemeenten kunnen zich bij VOS/ABB aansluiten. Het gemeentelidmaatschap staat onder andere in het teken van de gemeente als externe toezichthouder van het openbaar onderwijs. Gemeenten die bij VOS/ABB zijn aangesloten, kunnen ook advies krijgen op belangrijke thema s als onderwijshuisvesting en de lokale en regionale educatieve agenda. Dat geldt tevens voor andere beleidsterreinen, zoals voor- en vroegschoolse educatie, integrale kindcentra, brede scholen, buitenschoolse opvang en de relatie met jeugdwelzijnsorganisaties en samenwerkingsverbanden voor passend onderwijs. Ook voor het stichten van openbare scholen en governancevraagstukken in relatie tot het openbaar onderwijs zijn gemeenten bij VOS/ABB aan het juiste adres. Met VOS/ABB kunnen gemeenten ervoor zorgen dat de relatie met het openbaar onderwijs optimaal is. Met als uiteindelijk doel: goed openbaar onderwijs als stevig fundament voor een samenleving waarin kennis en onderling respect centraal staan. Voor meer informatie over het gemeentelidmaatschap van VOS/ABB, neemt u contact op met Janine Eshuis: , jeshuis@vosabb.nl onderwijs Als uw organisatie bij VOS/ABB is aangesloten, kunt u een handreiking over onderwijs downloaden. De handreiking gaat over de trend dat steeds meer schoolbesturen nadenken over het opzetten van onderwijs. Hierin werken basisscholen en scholen voor voortgezet onderwijs met elkaar samen scholen worden gezien als een manier om de overgang naar het voortgezet onderwijs te optimaliseren en kansengelijkheid te bevorderen. De handreiking gaat in op het ontstaan van onderwijs en benoemt ook mogelijke knelpunten. Advies en ondersteuning VOS/ABB kan u adviseren over onderwijs en u procesmatig begeleiden bij het opzetten van een school. Ook kunnen wij u ondersteunen bij het opstellen van contracten en samenwerkingsovereenkomsten. Daarnaast organiseren we bijeenkomsten, waar u informatie kunt halen en best practices kunt uitwisselen met andere VOS/ABB-leden. Tot slot behartigt VOS/ABB uw belangen bij de politiek door knelpunten bij scholen onder de aandacht te brengen en te zoeken naar oplossingen. Meer weten? Neem contact op met een van onze adviseurs! Rozemarijn Boer, , rboer@vosabb.nl Arjen Toet, , atoet@vosabb.nl Eline Vrenken, , evrenken@vosabb.nl 30 NAAR SCHOOL! NR 19

31 LEDENVOORDEEL Energie besparen Vóór 1 juli 2019 moet u melden welke energiebesparende maatregelen uw school of scholen nemen. Energie Voor Scholen kan dit voor u verzorgen. Deze informatieplicht komt van de rijksoverheid. Die wil energiebesparing en vermindering van de CO2-uitstoot versnellen. Van alle bedrijven en instellingen (dus ook van scholen) met een verbruik vanaf kwh elektriciteit of m³ aardgas(equivalent) per jaar moet bekend zijn welke energiebesparende maatregelen zij nemen. Snel en makkelijk Ons inkoopcollectief Energie Voor Scholen kan de melding voor u verzorgen. De kosten van deze service zijn 850 euro exclusief btw per locatie. Wilt u hiervan gebruikmaken? Zorg dan dat u uw jaarnota bij de hand heeft en neem contact op met Karin Michgels van Hellemans Consultancy (waaronder Energie Voor Scholen valt): , michgels@hellemansconsultancy.nl. Goedkopere personeelsadvertenties Als uw organisatie lid is van VOS/ABB, weet u natuurlijk al dat u efficiënt personeel kunt werven via onze eigen website en wekelijkse nieuwsbrieven. Wist u ook dat u forse korting kunt krijgen als u een personeelsadvertentie plaatst in de krant of in een weekblad? Het exclusieve VOS/ABB-aanbod om tegen zeer aantrekkelijke tarieven te adverteren, is ontwikkeld in samenwerking met bureau Godding & co. Dankzij de samenwerking van VOS/ABB met dit bureau op het gebied van media-inkoop kunt u uw personeelsadvertenties honderden tot duizenden euro s goedkoper én gemakkelijker plaatsen in landelijke en/ of regionale bladen. U bent gegarandeerd (veel) goedkoper uit! Meer weten? Neem contact op met Godding & co voor een voorstel op maat: , advertenties@godding-co.nl. BIJEENKOMSTEN Financiële netwerken In het najaar komen de financiële netwerken van VOS/ABB weer bij elkaar. De bijeenkomsten van deze netwerken zijn bedoeld om kennis en ervaring op het gebied van financiën met elkaar te delen. Dit is het programma: Primair onderwijs Regio Midden: 25 september, uur, VOS/ABB Woerden Regio Zuidwest: 26 september, uur, OBO West-Brabant Roosendaal Regio Noordwest: 1 oktober, uur, OPO IJmond Velserbroek Regio Oost: 2 oktober, uur, OPO Deventer Regio Zuidoost: 3 oktober, uur, SPO Venray Regio Noordoost: 10 oktober, uur, Comprix Wolvega Voortgezet onderwijs 9 oktober, uur, VOS/ABB Woerden Deelname is gratis voor leden van VOS/ABB. Aanmelden kan via welkom@vosabb.nl onder vermelding van Bijeenkomst financieel netwerk en de bijeenkomst van uw keuze. Vermeld ook duidelijk uw naam, de organisatie waarvoor u werkt en uw telefoonnummer. Normalisering rechtspositie De Onderwijsjuristen van VOS/ABB hebben een factsheet en een voorbeeldbrief over de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (Wnra) gepubliceerd. De Wnra wordt op 1 januari 2020 van kracht. Werknemers in het openbaar onderwijs vallen dan onder het reguliere arbeidsrecht. De Wnra brengt alleen een wijziging in rechtspositie met zich mee; er verandert niets aan de arbeidsvoorwaarden. De factsheet zet op een rij wat er verandert en wat dit met zich meebrengt. De voorbeeldbrief kunt u gebruiken om personeel te informeren over de Wnra. De factsheet en voorbeeldbrief staan op het besloten ledengedeelte van (Onderwijsjuristen> Toelichtingen). NAAR SCHOOL! NR 19 31

32 Hoe zit het 1Beëindiging dienstverband Welke mogelijkheden tot beëindiging van het dienstverband heeft een werkgever als een werknemer minder dan 35% arbeidsongeschikt is verklaard? Als een werknemer voor minder dan 35% arbeidsongeschikt is verklaard, kan het dienstverband alleen worden beëindigd wanneer sprake is van een zwaarwegend bedrijfsbelang. Daarvan is in ieder geval sprake als het in dienst houden van de werknemer leidt tot ernstige financiële problemen bij het bevoegd gezag, of als de werknemer geen enkele arbeid meer kan verrichten binnen de organisatie. Is dit niet het geval, dan kan de werknemer niet worden ontslagen en moet de werkgever bekijken of eventueel de inhoud van de functie of de betrekkingsomvang kan worden gewijzigd. De werknemer heeft in dit geval recht op een compensatie van 65% van het verschil tussen de oude en de nieuwe bezoldiging. De Onderwijsjuristen van VOS/ABB beantwoorden hier 2 veelgestelde vragen van bestuur en management van scholen. 3 Verplichte VOG Voor welke werknemers is een VOG verplicht? Gescheiden ouders Een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) is in het onderwijs verplicht voor leraren, (adjunct-) directieleden, (con-)rectoren, onderwijsondersteunende functionarissen, externe leraren (bijvoorbeeld gedetacheerd of werkzaam via een uitzendbureau of werkzaam als ZZP'er), externe (adjunct-)directieleden, LIO-stagiairs (leerovereenkomst of leerarbeidsovereenkomst), conciërges, overblijfmedewerkers en schoonmaakpersoneel (eventueel extern ingehuurd). Dit geldt ook ingeval van interim of korte klussen. Voor bestuurders, vrijwilligers en stagiaires (anders dan LIO-stagiaires) geldt op dit moment géén verplichting voor een VOG, maar een bestuur kan altijd bepalen dat in deze gevallen er toch één moet worden overlegd. Mag de school een leerling inschrijven als zij weet dat de ouders gescheiden zijn en een van de ouders het niet met de inschrijving eens is? In beginsel is voor de inschrijving van de leerling op school de handtekening van één ouder voldoende, tenzij het bevoegd gezag weet dat de andere ouder het niet met de inschrijving eens is. De school is dan niet gerechtigd om het kind in te schrijven met alleen de handtekening van een van de ouders. Het schoolbestuur hoort dan aan te geven dat de leerling niet kan worden ingeschreven totdat beide ouders het eens zijn over de schoolkeuze. Dit geldt overigens niet als een van de ouders niet het ouderlijk gezag heeft. In dat geval is voor de inschrijving de handtekening van de ouder die het ouderlijk gezag heeft voldoende. Hetzelfde geldt bij uitschrijving van leerlingen. Onderwijsjuristen van VOS/ABB De Onderwijsjuristen van VOS/ABB geven dagelijks advies en informatie aan leden. Mail uw vraag naar onderwijsjuristen@vosabb.nl of bel op de ochtenden van werkdagen naar Leden kunnen ook kijken op > onderwijsjuristen > veelgestelde vragen. 32 NAAR SCHOOL! NR XX

33 VRAAG EN ANTWOORD nu precies? De vereniging Ouders & Onderwijs beantwoordt veelgestelde vragen van ouders en leden van mezeggenschapsraden. 6Ouderraadpleging: wanneer? 4Overgaan of zittenblijven? Beslissen ouders mee over overgaan of zittenblijven? De school heeft het laatste woord over overgaan en zittenblijven. Ouders gaan hier dus niet over. Basisscholen mogen eigen regels opstellen voor overgaan en zittenblijven en moeten deze regels consequent toepassen. Er zijn geen landelijk vastgestelde regels. Ook in het voortgezet onderwijs stelt de school zijn eigen regels op. De school maakt de overgangsnormen vooraf aan ouders en leerlingen bekend. Ouders kunnen wel een revisieverzoek indienen bij de middelbare school wanneer zij het er niet mee eens zijn als hun kind moet doubleren. Daarin moeten dan argumenten staan die nog niet bij de school bekend waren, maar wel belangrijk zijn voor de beslissing. Tijdens de revisievergadering, een paar dagen na de overgangsvergadering, neemt de school opnieuw een beslissing over overgaan of zittenblijven. 5Afwijken van vakanties Mag een school gedurende het schooljaar van de vastgestelde vakanties en vrije dagen afwijken? De Rijksoverheid stelt jaarlijks een aantal vakantieweken vast. Dat zijn de zomervakantie, de kerstvakantie en één week meivakantie. Scholen hebben daarnaast de vrijheid om zelf vakanties en roostervrije dagen in te delen. De medezeggenschapsraad heeft een adviesrecht bij het vaststellen van het vakantierooster van de school. De data van de vrije dagen en de schoolvakanties staan in de schoolgids. Ze zijn vooraf bij ouders bekend. Gedurende het jaar kan de planning van vrije dagen zoals deze in de schoolgids staat niet zomaar wijzigen (calamiteiten uitgezonderd). Ook niet wanneer de medezeggenschapsraad er, na verspreiding van de schoolgids, mee heeft ingestemd. Een school mag de planning van vrije dagen en vakanties dus niet aanpassen nadat de schoolgids is verspreid. Wanneer moet een MR een ouderraadpleging houden? In de Wet medezeggenschap op scholen staat dat sommige besluiten alleen genomen mogen worden nadat ouders hun mening over een voorstel hebben gegeven. Dit wordt een ouderraadpleging genoemd. In de volgende situaties moet een ouderraadpleging gehouden worden: verandering van de onderwijstijd. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de school over wil gaan op een continurooster, maar ook wanneer de vakanties anders over het jaar worden verspreid. organisatie of wijziging van de voor- en/of naschoolse opvang (bso) fusie, overdracht of sluiting van een school wijziging van de grondslag van de school Een medezeggenschapsraad mag altijd en over elk onderwerp de ouders raadplegen. Dat kan op verschillende manieren, bijvoorbeeld via een enquête onder alle ouders of door het organiseren van een ouderavond over een bepaald onderwerp. In de wet staat niet beschreven wie de ouderraadpleging moet uitvoeren. De school en de medezeggenschapsraad bepalen dit in gezamenlijk overleg.? Ouders & Onderwijs Ouders & Onderwijs is hét informatiepunt voor ouders van schoolgaande kinderen. Voor vragen of persoonlijk advies neemt u contact op met de informatiedienst, via vraag@oudersonderwijs.nl, of op schooldagen van 10 tot 15 uur via telefoonnummer (kies 1 voor onderwijs). U kunt ook kijken op NAAR SCHOOL! NR XX 33

34 BOEKEN boekenkast Een Nieuw in de selectie uit recent verschenen boeken en andere publicaties, die relevant zijn voor het onderwijs. Seksuele vorming en diversiteit Inclusieve burgerschapsvorming op school Auteur: Mathieu Heemelaar Uitgever: Coutinho, 2019 Aantal pagina s: 223 Prijs: 26,95 euro ISBN: Seksualiteit en seksuele diversiteit bespreekbaar maken in de klas: dat is het doel van dit boek. Het is geschreven door een docent seksualiteit en intimiteit bij de pabo- en pedagogiek-opleidingen van de Haagse Hogeschool. De auteur wil (aankomende) leraren hiermee een kennisbasis geven voor effectieve seksuele en relationele vorming op school en het verhogen van respect voor lhbti-leerlingen en leraren. Dit past in de burgerschapslessen die de overheid van scholen vereist. Ergens tussen 0 en 12 Auteur: Betsy van de Grift Uitgever: SWP, 2019 Aantal pagina s: 168 Prijs: 17,50 euro ISBN: Dit boek is een bundeling van eerdere blogposts van adviseur en publicist Betsy van de Grift, die mastertitels heeft in bedrijfskunde en gezondheidszorg en onder andere werkte als directeur in de kinderopvang. Haar artikelen hebben betrekking op zowel kinderopvang als onderwijs: vandaar de titel van dit boek. De stukken zijn gerubriceerd en gaan over peuters en kleuters, genderdingetjes, de basisschool, kinderopvang, integrale kindcentra, management en marketing. Van de Grift gaat onder meer in op het breinleren van kleuters en de mythe van de doorgaande leerlijn. Leidinggeven aan onderwijsinnovatie met ICT Auteurs: Marijke Kral, Anne-Marieke van Loon, Pierre Gorissen en Dana Uerz Uitgever: Pica, 2019 Aantal pagina s: 120 Prijs: 25 euro ISBN: Meer ICT betekent niet automatisch dat leerlingen beter leren. De uitdaging is om nieuwe educatieve technologie zo in te zetten dat het onderwijs er daadwerkelijk door verbetert. Wat vraagt dat van leerlingen, leraren en de organisatie? Hoe zorg je ervoor dat het team meebeweegt? Dit boek staat vol praktische tips en voorbeelden. De auteurs werken allen bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen binnen het ixperium/centre of de netwerkorganisatie Expertise Leren met ICT. Goed van start Auteurs: Lambert Pennings, Denice Danielse, Carola Riemens, Mies van den Hemel Uitgever: Bazalt, nov Aantal pagina s: 116 Prijs: 46 euro ISBN: De eerste weken van het nieuwe schooljaar zijn cruciaal voor de groepsvorming in de klas. Met de tips in dit boek kan de leraar dit proces positief beïnvloeden en de toon zetten voor een positief leef- en leerklimaat. Het helpt om de leerlingen daar meteen actief bij te betrekken. In deze volledig herziene en geactualiseerde uitgave worden gerichte activiteiten beschreven om de sociale verbondenheid te versterken. Gebaseerd op ervaringen op de werkvloer en ondersteund door onderzoek en theorie. 34 NAAR SCHOOL! NR 19

35 JURIDISCH ADVIES School en gescheiden ouders: de omgangsregeling Als school kunt u soms verwikkeld raken in een (v)echtscheiding tussen ouders. Een veelgestelde vraag is of de school gehouden is aan een omgangsregeling tussen ouders. Onlangs heeft de Landelijke Klachtencommissie (LKC) hier uitspraak over gedaan. Het ging in deze zaak om gescheiden ouders die beiden het ouderlijk gezag hebben. Het Gerechtshof had in dit geval in een omgangsregeling vastgelegd dat de kinderen eenmaal in de twee weken van vrijdag 16 uur tot zondag 16 uur bij vader zijn. Omdat de reisafstand tussen vader en moeder groot is, moeten de kinderen eerder van school weg om op tijd bij vader te kunnen zijn. Daarom heeft de vader verlof aangevraagd vanaf 13 uur op de vrijdagen waarop hij de kinderen ophaalt. Ook heeft vader de school om toestemming verzocht om de kinderen af en toe in de pauze te kunnen zien en soms te mogen bellen als zij op school zijn. De school heeft hier enige tijd aan meegewerkt, maar op enig moment besloten dit niet meer te doen, tenzij moeder hiervoor uitdrukkelijk toestemming geeft. De klacht De vader diende een klacht in bij de LKC over het niet nakomen van afspraken door de school. Het ging met name over de bezoeken van vader aan zijn kinderen op school en over de weigering van de school om nog langer mee te werken aan de omgangsregeling. De school voerde als verweer dat de gemaakte afspraak over de bezoeken op school in de praktijk niet werkbaar was, omdat moeder hierover klaagt en de school last heeft van de gebrekkige communicatie tussen ouders. Ook bleek het niet werkbaar voor de kinderen en de leerkrachten. Het bleek voor de kinderen als emotioneel belastend te worden ervaren. Ook wees de school erop dat de omgangsregeling geen rekening houdt met de reistijd van twee uur, waardoor de kinderen onderwijstijd misten. van het gerechtshof. Die regeling bindt de beide ouders en het is aan hen om ervoor te zorgen dat de gemaakte afspraken worden nagekomen. Als dat niet het geval is, behoort de communicatie hierover tussen hen plaats te vinden. Het is niet aan een school en/of schoolbestuur om hierin stelling te nemen of ervoor te zorgen dat de afspraken worden nagekomen. De school heeft geen verdergaande inspanningsplicht en dient zich juist neutraal op te stellen. De uitspraak De commissie stelt vast dat de school in dit geval integer en zorgvuldig heeft gehandeld. De school heeft terecht kunnen besluiten niet meer mee te werken aan het gewenste contact van vader en kinderen onder schooltijd en het toekennen van verlof op de vrijdagmiddagen, nadat is gebleken dat de moeder het hier niet mee eens was en dat de bezoekjes van vader op school zijn weerslag hadden op de kinderen en het personeel. De school zou zich juist partijdig opstellen door omgang te faciliteren en verlof te verlenen, wetende dat een van de ouders hier niet mee instemt. De conclusie van de LKC is dat de school niet gebonden is aan een omgangsregeling tussen ouders. Lees ook de vraag over het inschrijven van een leerling van gescheiden ouders op pagina 32. MR. CÉCILE VAN DER GOOT-KOENIG VOS/ABB ONDERWIJSJURISTEN Neutraal opstellen De LKC stelt vast dat de school geen partij is in de rechtszaak tussen de vader en de moeder van de leerlingen, waardoor zij niet gebonden is aan de omgangsregeling Juridisch advies nodig? De Onderwijsjuristen van VOS/ABB zijn dagelijks bereikbaar via van 8.30 tot uur of via onderwijsjuristen@vosabb.nl. NAAR SCHOOL! NR 19 35

36 werving en search / interim management toezichthouders, bestuurders en managers voor tijdelijk of voor vast altijd in dienst van uw organisatiedoelen ontwikkelen en training organisatiepsychologie en assessments functioneren en beloning HR planning en control arbeidsmobiliteit en duurzame inzetbaarheid ambtenaren- en arbeidsrecht Voor meer informatie bel Geke Lexmond op of mail naar geke.lexmond@leeuwendaal.nl leeuwendaal.nl