NIEUWE MEDIA, LEREN, DROPOUTS: KANSEN EN PROBLEMEN

Transcriptie

1 School of Belofte voor de toekomst Kortrijk, 25 oktober 2012 NIEUWE MEDIA, LEREN, DROPOUTS: KANSEN EN PROBLEMEN

2 School of Belofte voor de toekomst Kortrijk, 25 oktober INLEIDING 2. LEREN: TWEE KWALITEITEN 3. HERFST VAN DE MODERNITEIT: EEN NIEUWE NORMATIVITEIT 4. NIEUWE MEDIA: KANSEN EN PROBLEMEN 5. DISCUSSIE

3 1. INLEIDING * criminologisch perspectief:. sociologische én psychologische insteek. probleemjongeren als vertrek voor reflectie over het onderwijs en nieuwe media * uitgangspunt: nieuwe media hebben een andere betekenis bij jongeren met ernstig probleemgedrag * existentiële benadering

4 VAN ALLEDAAGS NAAR EXISTENTIEEL "De enige gedachten die ik heb, zijn van Nicholas, Ian en jij * "Ik ben doodsbang. Ik moest je gewoon vertellen dat ik echt van je hou, altijd." * "Bel me alsjeblief zodra je op kantoor bent. Ik moet weten dat je okee bent." * "Schat, ik wil je vertellen hoeveel ik van je hou. Ik ben ongerust. Ik wil je niet verliezen nu ik je terug heb. Je betekent alles voor me. Je hebt mijn hele hart en mijn hele leven. Ik hou zoveel van je." * "Ik weet dat je in een nieuwe relatie zit en dat je niet om mij geeft. Maar voor het geval er iets gebeurt, weet dat ik van je hou, schat. Ik mis je. Vaarwel". * "Ben je okee?" * "Waar ben je? * "BEL MIJ NU! Wikileaks, sms- en pager-berichtjes verstuurd in de 24 uur rond de aanslagen van 11 september 2001 in de VSA * De meeste mensen functioneren binnen het alledaagse * Bij extreme omstandigheden dalen we af naar het existentiële niveau

5 School of Belofte voor de toekomst Kortrijk, 25 oktober INLEIDING 2. LEREN: TWEE KWALITEITEN 3. HERFST VAN DE MODERNITEIT: EEN NIEUWE NORMATIVITEIT 4. NIEUWE MEDIA: KANSEN EN PROBLEMEN 5. DISCUSSIE

6 autonome-heteronome levenssfeer als systemische spanning (I. Illich) MIDDEL formele, heteronome levenssfeer. formele netwerken. institutionele en professionele omkadering. ruilwaarden-economie. recht als sleutelbegrip. instrumenteel leren DOEL informele, autonome of vernaculaire levenssfeer. informele netwerken. persoonlijke, existentiële levensdoelen. gebruikswaarden-economie. vrijheid als sleutelbegrip. existentieel leren synergetisch evenwicht

7 TWEE LEVENSSFEREN I iedere samenleving bestaat uit twee levenssferen deze levenssferen vullen elkaar aan deze levenssferen kunnen elkaar niet vervangen deze levenssferen zijn te vinden op macro, meso, microniveau en in onze beleving, ons dagelijks handelen in onze samenleving is er een onevenwicht tussen deze levenssferen dit onevenwicht vinden we terug in ons onderwijs

8 TWEE LEVENSSFEREN II * maatschappelijk:. publieke sfeer, (traditioneel) mannelijk bereik -> geld. private sfeer, (traditioneel) vrouwelijk bereik -> familie, persoonlijke verhalen. nu vermengen zich gender en deze twee levenssferen * voorbeelden:. hoge levensstandaard én hoog zelfmoordcijfer, depressie, onwelbevinden?. welvaart en welzijn. reclame heeft telkens de dubbele boodschap. geld (alleen) maakt (niet) gelukkig?

9 heteronome vs. autonome levenssfeer in onze samenleving: omkering DOEL formele, heteronome levenssfeer. instituties, professies. georganiseerde samenleving. ruilwaardeneconomie. wereld van het recht. opvoeding en onderwijs: instrumenteel leren omkering MIDDEL informele, autonome of vernaculaire levenssfeer. informele netwerken. niet georganiseerde levenssfeer. persoonlijke, existentiële vaardigheden en ambities. gebruikswaardeneconomie. vrijheid als sleutelbegrip. opvoeding: existentieel leren VERLIES VAN EVENWICHT EN SYNERGIE OMKERING VAN DOEL EN MIDDELEN in de beleving van de burger (verkeerdelijk)

10 twee levenssferen, twee leerkwaliteiten DOEL instrumenteel leren. professionele competenties. deelname aan de georganiseerde samenleving. geld verdienen heteronome levenssfeer MIDDEL existentieel leren. grotere levensvragen. emotionele en exiistentiële oriëntatie. leren door ontmoeting, relaties, vriendschap. persoonlijke identiteit en roeping autonome levenssfeer synergetisch evenwicht

11 Existentieel leren: voorbeelden voorbeelden: zelfbeeld, man zijn, vrouw zijn, denken-willen-voelen, relaties, agressie, conflicthantering, kom op voor jezelf, omgaan met frustraties, minderwaardigheid-meerderwaardigheid, lichaamstaal, seksualiteit, sociale vaardigheden, pijn en verdriet, schuldgevoelens, rouwverwerking, sterven, identiteit, toekomstperspectief, omgaan met kritiek, omgaan met gezag, groepsdruk, drugs, geweldloze communicatie, faalangst, interculturaliteit, etc. nood aan herwaardering:. psychologisch: de levensstroom en existentiële confrontaties. sociologisch: existentieel moeilijke tijd

12 DE LEERLING: LEERWERELD VERSUS LEEFWERELD (1) leerwereld instrumentele ontwikkeling leefwereld existentiële ontwikkeling leren deelnemen aan het professionele leven, aan de georganiseerde samenleving een beroep leren talen, economie, wiskunde, leren naar de toekomst vak- en kennisgericht geld verdienen zijns- en identiteitsvragen emotionele en existentiële ontwikkeling verkenning van zichzelf, zijn plek in de wereld, roeping graag zien en gezien worden, leren in het hier en nu persoonsgericht, significante anderen CENTRALE AANDACHT IN HET ONDERWIJS BEPERKTE AANDACHT IN HET ONDERWIJS

13 DE LEERLING: LEERWERELD VERSUS LEEFWERELD (2) leerwereld instrumenteel leren leefwereld existentieel leren CENTRALE AANDACHT IN HET ONDERWIJS BEPERKTE AANDACHT IN HET ONDERWIJS * voor doorsnee leerlingen: overbrugbaar, met dikwijls met weerstand: bv. saai, stom, ziek, fuck school, -> pedagogisch-didactische uitdaging: leeromgeving-> NIEUWE MEDIA? * voor probleemleerlingen: niet of nauwelijks overbrugbaar: existentiële en emotionele problemen verhinderen hen aan dit schoolse leren deel te nemen -> pedagogisch-didactische inspanning: marginale meerwaarde -> NIEUWE MEDIA?

14 School of Belofte voor de toekomst Kortrijk, 25 oktober INLEIDING 2. LEREN: TWEE KWALITEITEN 3. HERFST VAN DE MODERNITEIT: EEN NIEUWE NORMATIVITEIT 4. NIEUWE MEDIA: KANSEN EN PROBLEMEN 5. DISCUSSIE

15 DE CYCLUS VAN INTEGRATIE-DESINTEGRATIE ZOMER proces van INTEGRATIE HERFST keerpunt (vruchten plukken) (composteren) keerpunt (opbouwen) (vernieuwen) proces van DESINTEGRATIE LENTE WINTER

16 RECENTE MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN Herfsttijd der moderniteit: * jaar natiestaten: van lente naar herfst, of: * Van een consensus-, naar dissensus-, naar assensussamenleving consensussamenleving dissensussamenleving DE REDE ALS HOEKSTEEN VAN DE MODERNITEIT: * politiek: parlementaire democratie * economie: burgerlijk kapitalisme * geloof: scheiding kerk en staat INTEGRATIE assensussamenleving DRIE FASEN IN NORMATIVITEIT: * consensus * dissensus * assensus

17 SAMENLEVING IN DESINTEGRATIE * PERSOONLIJK:. herfst-wintergevoel. gevoel van controleverlies. angst en onveiligheidsgevoelens * MAATSCHAPPELIJK:. afbrokkeling van de traditionele structuren. verandering, instabiliteit en onvoorspelbaarheid. de toekomst als dreiging. afbraak van consensus en hiërarchie. horizontalisering van relaties. groeiende afstanden, toename aan conflicten

18 EEN SAMENLEVING IN DESINTEGRATIE van welvaartsstaat naar veiligheidsstaat * welvaartsstaat: (streven naar) welvaart als dominant thema:. groei en expansie. integratie als dynamiek (lente-zomer). hoogtepunt: golden sixties. toekomst als verlangen lente * veiligheidsstaat: (streven naar) veiligheid als dominant thema:. recessie en inkrimping. desintegratie als dynamiek (herfst-winter). crisissen als rode draad. toekomst als dreiging WELVAARTSTAAT zomer consensussamenleving INTEGRATIE herfst DESINTEGRATIE dissensussamenleving VEILIGHEIDSSTAAT assensussamenleving winter

19 DRIE TIJDPERKEN IN 200 JAAR MODERNITEIT: consensus dissensus assensus ZOMER CONSENSUS- SAMENLEVING proces van INTEGRATIE HERFST DISSENSUS- SAMENLEVING proces van DESINTEGRATIE LENTE WINTER ASSENSUS- SAMENLEVING

20 200 JAAR MODERNITEIT drie vormen van normativiteit, ook in de school * Drie normatieve tijdperken : consensus -> dissensus -> assensus. consensus: omdat ik het zeg!. gezagsrelatie: verticaal. dwingend, autoritair. disciplinerend: de norm is absoluut en wordt niet in vraag gesteld. dissensus: het is beter omdat. gezagsrelatie: verticaal. inspraak, participatief. emanciperend: de norm is relatief, wordt gemotiveerd en soms bijgestuurd. assensus: ik zie het zus en ik zie het zo. gezagsrelatie: horizontaal. overleg, onderhandeling, bemiddeling. co-constructie van de norm: dialoog rond ervaringen en argumenten * Drie types leerkrachten

21 HERFST/WINTER DER MODERNITEIT en de jongeren: onderwijs en gezag VROEGER van moreel object NU naar moreel subject. objectieve, externe ethiek. subjectieve, interne ethiek. individu: enkel als deel van geheel. radicale individualisering. sterke impliciete consensus. ieder zijn gedacht. ouders en leerkracht: één front. front is verdwenen. beantwoorden aan regels. regels maken weinig indruk. schrik voor straf, sanctionering. straf maakt ook soms weinig indruk. soms tegen ervaringen in. ervaringsverbonden. ingelepeld, ethisch consumentisme. actief gebeuren door ervaring. verticale structuur, opgelegd. horizontaal, dialoog en ontmoeting INVLOED VAN DE (NIEUWE) MEDIA?

22 School of Belofte voor de toekomst Kortrijk, 25 oktober INLEIDING 2. LEREN: TWEE KWALITEITEN 3. HERFST VAN DE MODERNITEIT: EEN NIEUWE NORMATIVITEIT 4. NIEUWE MEDIA: KANSEN EN PROBLEMEN 5. DISCUSSIE

23 NIEUWE MEDIA EN LEREN drie parameters * puberteit is gendergebonden identiteitssprong: -> nieuwe media en identiteitsontwikkeling? * leren op een dubbel spoor: -> nieuwe media en instrumenteel leren -> nieuwe media en existentieel leren * herfst van de moderniteit : -> nieuwe media en assensustijd: online oefenen van assensus-ethiek -> kansen en problemen voor de nieuwe media worden beïnvloed door deze drie parameters -> probleemleerlingen: een andere balans tussen kansen en problemen

24 twee levenssferen, twee leerkwaliteiten DOEL instrumenteel leren. professionele competenties. deelname aan de georganiseerde samenleving. geld verdienen heteronome levenssfeer MIDDEL existentieel leren. grotere levensvragen. emotionele en exiistentiële oriëntatie. leren door ontmoeting, relaties, vriendschap. persoonlijke identiteit en roeping autonome levenssfeer synergetisch evenwicht

25 NIEUWE MEDIA EN LEREN kansen (I) INSTRUMENTEEL OF PROFESSIONEEL LEREN:. media zijn deel van de levensstijl van de jongeren: het is hun taal. vanzelfsprekendheid van toegang tot high tech, internet, leerplatformen. opwindende manier voor leerprocessen. band tussen hun vaardigheden, hobbies en de schoolse leeromgeving. verrijking van de pedagogisch-didactische leeromgeving. enorme, onuitputtelijke bron van informatie en kennis: kennissamenleving. rijke mogelijkheid voor netwerken en professionaliseren. flexibel, vernieuwbaar, : informatie, aangepast aan een wereld in verandering. lente -gevoel: ontwikkeling zonder grenzen. veel praktische voordelen: makkelijk toegankelijk, lichtere boekentassen,

26 NIEUWE MEDIA EN LEREN kansen (II) EXISTENTIEEL LEREN:. vrijplaats voor uiting van gedachten en standpunten. vrijplaats voor de verkenning en uiting van gevoelens. ruimte voor het oefenen van identiteit en ontwikkeling van relaties. networking tussen vrienden, peers: facebook, netlog, hyves,. ruimte om talenten te tonen (bv. sport, muziek, kunst,.) met weinig risico. flexibel, altijd toegankelijk, weinig controle. toegang tot erg veel info, bv. gender, seksualiteit, therapie,. ruimte voor anonieme hulp (helplijnen, helpfora). kwaliteit van het collectief onbewuste: alles is te vinden zonder hiërarchie. voor elke opvatting wordt wel ergens steun gevonden. in the schoolcontext: veel interessante websites, veel informatie

27 NIEUWE MEDIA EN LEREN problemen (I) INSTRUMENTEEL LEREN:. nieuw media zullen de wereld redden -gevoel bij leerkachten, leerlingen, beleid. overwaardering, valse hoop: nieuwe media zijn een instrument, een tool. eenzijdig: afwezigheid van nieuwe media is ook waardevol bij leerprocessen. kan andere problemen binnen school verbergen (bv. een negatieve schoolcultuur). bescherming van intimiteit blijft een probleem. misbruik in de klas, de school (surfen, facebook tijdens de schooluren). didactisch instrument: helpt dropouts met ernstige probleem weinig of niet. kloof tussen de have en de have nots (die dit niet kunnen betalen). het gebruik berust op een specifieke intelligentie: sommigen hebben deze niet. kwetsbaarheid van ict (beschadiging, diefstal, ). ecologische belasting (energie, recyclage, kinderarbeid bij productie, straling, ). afhankelijkheid van energie en goed functionerende netwerken (internet, )

28 NIEUWE MEDIA EN LEREN problemen (II) EXISTENTIEEL LEREN. internet is assensus-normativiteit: alles is mogelijk, is toegankelijk. moeilijk milieu voor ethische oriëntatie: everything goes. virtuele daders, virtuele slachtoffers (cyberbullying, misbruik, geweld, ). toegang tot geweld, seks kan bijdragen tot een verstoorde identiteit. risico van dissociatie in identiteit (gender, leeftijd, sociale rollen, ), van ontwikkeling van een problematische identiteit. het echte leven kan ontsnappen: kloof tussen het virtuele en het alledaagse. realiteitsverlies: cf. A. Breyvik, Columbine shooting, H. Van Temmsche. drop-outs: wie verloren loopt, kan nog meer verloren lopen. veiligheid en intimiteit: verlies van grenzen: friending, peers, friends of friends,. overleg met, toezicht door ouders is een hier nodig. existentieel leren door concrete relaties is noodzakelijk en kan verloren gaan

29 School of Belofte voor de toekomst Kortrijk, 25 oktober INLEIDING 2. LEREN: TWEE KWALITEITEN 3. HERFST VAN DE MODERNITEIT: EEN NIEUWE NORMATIVITEIT 4. NIEUWE MEDIA: KANSEN EN PROBLEMEN 5. DISCUSSIE

30 PROBLEEMLEERLINGEN, DROPOUTS EN DE NIEUWE MEDIA? VOOR LEERLINGEN MET ERNSTIGE PROBLEMEN (trauma, geweld, misbruik, ):. centraal leren is existentieel leren: identiteit, omgang met pijn, met sterke gevoelens. puberteit: identiteitssprong maakt existentieel leren zeer actief. professioneel of instrumenteel leren: nieuwe media helpen, maar beperkt. existentieel leren:. rijke kansen: anonimiteit, vrije toegang tot informatie, hulp. risico: assensusnormativiteit van de nieuwe media kan makkelijk leiden tot het ontwikkelen van problematisch gedrag, een problematische identiteit KANSEN EN VOORWAARDEN. een dubbel spoor: instrumenteel én existentieel leren. nood aan betrouwbare, veiliige relaties buiten het virtuele van internet. combinatie van tools : nieuwe media en echte relaties. nood aan ondersteuning, sturing (assensus normativiteit, existentiële ondersteuning)

31 MEER INFO? TWEEDE HERWERKTE EDITIE Deklerck, J. (2011), De preventiepiramide. Preventie van probleemgedrag in het onderwijs. Acco, Leuven Susanna Reid