Vergelijkende studie van een pas geruimde poel en een poel rijk aan amfibieën in functie van het leefmilieu van de kamsalamander
|
|
- Samuël Pieters
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Vergelijkende studie van een pas geruimde poel en een poel rijk aan amfibieën in functie van het leefmilieu van de kamsalamander Anne-Laure D Hondt 6 MT-WE Stella-Matutinacollege Lede 1
2 VOORWOORD Eind 2009 stond de media vol met aankondigingen voor 2010, het jaar van de biodiversiteit. Dit heeft mij geïnspireerd om contact op te nemen met Natuurpunt om mij te helpen met mijn zoektocht naar een geschikt onderwerp voor mijn wetenschappelijk onderzoek binen het kader van Onderzoekscompetentie - pool Wetenschappen. De mensen van Natuurpunt waren enthousiast en liepen over van ideeën. Ik heb gekozen om een onderzoek te doen rond kamsalamanders, een Europees bedreigde soort, maar die bij ons in de gemeente nog voorkomt. De mensen van Natuurpunt en de werkgroep Hyla nemen allerlei initiatieven om in de natuurgebieden die zij beheren, het de amfibieën en de kamsalamander in het bijzonder, zo veel mogelijk naar hun zin te maken. Daarbij worden er bestaande poelen geruimd en nieuwe gegraven. Zij stelden voor om een verlandde poel die geruimd zou worden te vergelijken met een bestaande poel die heel rijk is aan amfibieën en om na het ruimen de evolutie te volgen. Hun enthousiasme en mijn interesse hebben me overtuigd om voor dit moeilijk onderwerp te kiezen. Het kostte me heel wat studiewerk om voldoende kennis op te bouwen om dit onderzoek tot een goed einde te brengen. Ik dank hierbij Natuurpunt en de werkgroep Hyla voor hun steun en de begeleiding die ik tijdens mijn onderzoek kreeg, en hoop dat ik met dit werk een steentje bijdraag aan de inspanning die zij leveren voor het behoud van de natuur in onze streek. Ook een woord van dank aan de leerkrachten van mijn school, het Stella-Matutinacollege Lede, voor hun begeleiding tijdens mijn studie. 2
3 INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding p Het biotoop poel p Locatie en oriëntatie van de poel 2.2 Afmetingen en diepte 2.3 Ondergrond 2.4 Waterkwaliteit 3. Het biotoop van de kamsalamander p Onderzoek van twee poelen in functie van het voorkomen van de Kamsalamander p Onderzoeksvragen 4.2 Hypotheses 4.3 Werkwijze 4.4 Resultaten 4.5 Besluit 5. Bijlagen p Bronnen p.15 3
4 1. INLEIDING Na de keuze van mijn onderwerp werd snel duidelijk dat tijdens mijn onderzoek heel wat facetten van natuur en milieu aan bod zouden komen. Mijn kennis was op vele vlakken veel te beperkt dus literatuur en veldstudie werden een van de belangrijkste aspecten bij de start van mijn onderzoeksperiode. Bij die studie koos ik ervoor om vooral mijn kennis over de poel als biotoop te verhogen en om te weten te komen welke specifieke eisen de kamsalamander stelt aan zijn leefomgeving. Dit vroeg in eerste instantie veel leeswerk. De terreinbezoeken met de mensen van Natuurpunt en Hyla waren boeiend en leerrijk. Het ruimen van poelen en het graven van nieuwe poelen bevordert het leefmilieu van de kamsalamander. Zo verkrijgt men metapopulaties. Dit zijn populaties die dicht genoeg bij elkaar liggen waardoor er migratie van de ene naar de andere mogelijk is door volwassen dieren en waarbij er dus mogelijkheid is tot het uitwisselen van genen. Het onderzoek duurde een jaar en toch is dat onvoldoende tijd om tot een evenwichtige poel te komen. De periode is wel voldoende om te zien dat er al een positieve evolutie is vast te stellen. 4
5 2. Het biotoop poel In ons dichtbevolkte land waar de natuur steeds meer onder druk komt te staan, kunnen poelen een belangrijke bijdrage leveren aan het lokale natuurbehoud. Ze bieden een leefruimte en voedsel voor tal van planten en dieren, die het steeds moeilijker krijgen in dit sterk verstedelijkt landschap. 2.1 DE LOCATIE EN ORIENTATIE VAN DE POEL Licht is ook in poelen de primaire bron van alle leven. Planten hebben licht nodig om aan fotosynthese te kunnen doen. Bij de fotosynthese zetten ze koolstofdioxide en water om naar glucose en zuurstof. Deze laatste stoffen vormen de basis van alle energiedoorstroming in het poelecosysteem. Bij volledige beschaduwing kan de fotosynthese niet plaatsvinden. Poelen in dichte bossen bevatten doorgaans minder soorten planten en dieren dan poelen waar de zon voldoende kan doordringen. Toch kunnen ook beschaduwde poelen een hoge ecologische waarde hebben en zeldzame soorten organismen bevatten. Dat zijn vooral kleine ongewervelde dieren en micro-organismen die niet met het blote oog zichtbaar zijn. 2.2 AFMETINGEN EN DIEPTE Binnen een poel kan een aanzienlijke gradiënt in warmte ontstaat, vooral wanneer er voldoende afwisseling is van ondiepe en wat diepere gedeelten. Dergelijke temperatuursvariatie blijkt bevorderlijk voor de soortenrijkdom van de gemeenschap. 2.3 ONDERGROND De waterbodem is essentieel voor het aquatisch systeem en vervult een aantal belangrijke functies voor de waterplanten. Wortelende waterplanten hechten zich in de bodem vast waardoor zij weerstand kunnen bieden aan waterbeweging. De waterbodem kan door de grote opslagcapaciteit fungeren als leverancier van voedingsstoffen. Dit kan direct gebeuren via de wortels van wortelende waterplanten, of indirect via uitwisseling met de waterlaag aan niet-wortelende soorten. Er kan onderscheid gemaakt worden in verschillende bodemtypen, afhankelijk van het aandeel van organisch materiaal (humus) en de granulaire samenstelling (klei, leem- en zandfractie). Daarnaast is het voedingsstoffenaanbod in de bodem van groot belang. Ook de structuur van de bodem is van wezenlijk belang voor allerlei biologische processen. 5
6 De hierboven beschreven factoren zullen samen bepalen welke organismen in het water van een gegeven poel kunnen overleven. Dit betekent nog niet dat die organismen er ook daadwerkelijk zullen inzitten. Dat is ook nog eens afhankelijk van de ouderdom van de poel en zijn omgeving. 2.4 WATERKWALITEIT Zuurstof De hoeveelheden zuurstof en koolstofdioxide die in het water opgelost zitten zijn mede bepalend voor de leefbaarheid van het ecosysteem. Het zuurstofpeil in een poel wordt bepaald door de mate van zuurstofuitwisseling tussen water en de atmosfeer. Zuurstof wordt overdag in het ecosysteem aangemaakt door de groene planten, als een bijproduct van de fotosynthese. s Nachts valt de synthese echter stil en verbruiken diezelfde planten meer zuurstof dan ze produceren. Vooral de afbraak van organisch materiaal vergt veel zuurstof. De oplosbaarheid van zuurstof in het water is dan ook in belangrijke mate afhankelijk van de temperatuur. Warm water bevat minder zuurstof. Grafiek verband tussen de verzadigingswaarde van zuurstof in functie van de temperatuur van het water: Koolstofdioxide en zuurtegraad CO 2 wordt verbruikt tijdens de fotosynthese en geproduceerd bij de ademhaling. Het is een op andere manier belangrijk voor het leven in het water, want onder de vorm van koolzuur is het de belangrijkste bepaler van de zuurtegraad van het water. De zuurtegraad beïnvloedt de meeste chemische reacties en daarmee ook alle biologische processen. Daarom kunnen organismen slechts overleven binnen bepaalde ph-waarden. 6
7 De ph van de meeste natuurlijke wateren varieert van 6.0 tot 8.5, we spreken hier dus over een neutrale poelen. Over het algemeen herbergen neutrale poelen, veel meer soorten organismen dan zure poelen (ph van 4 tot 5). Stikstof (Nitraten) Stikstof is een derde belangrijke component van het poelwater. Hoewel het in (niet-vervuilde) poelen vaak slechts in kleine hoeveelheden voorkomt, is het van groot belang voor het ecosysteem, want het is een bouwsteen voor de cellen van alle organismen. Door de instroom van meststoffen en door neerslag, beladen met stikstofverbindingen zoals nitraten of ammoniak, kampen poelen tegenwoordig vaak met een overmaat aan stikstof. Hierdoor krijgen stresstolerante planten die kenmerkend zijn voor habitats met tekorten, het moeilijk en worden verdrongen door stikstofminnende planten zoals liesgras en klein kroos. Een daling van de biodiversiteit is het gevolg. Fosfor (Fosfaten) Indien er kunstmest en afvalwater in de poel terecht komen, ontstaat er een overvloedige toevoer van fosfaten, wat leidt tot een massale groei van algen en hogere waterplanten. De poel raakt daardoor vaak helemaal overwoekerd en de nefaste fluctuaties in het zuurstofpeil eisen hun tol. Kalk Calciumcarbonaat is van nature in wateren aanwezig. Het maakt onderdeel van de hardheid van water en bepaalt in belangrijke mate mee de zuurtegraad. Calcium is bovendien een erg belangrijke bouwsteen voor de huisjes van slakken. Om de hardheid uit te drukken worden verschillende indexen gebruikt, maar de meest gebruikte is de zogenaamde Duitse hardheid. De ideale hardheid voor een tuinvijver zou schommelen rond Dh 12. Bij te lage waarden kan je overwegen om in te grijpen. Een populair middel is vijverkalk van Maerl (Ecostyle). Dit is een 100% natuurlijk product, waarin naast calciumcarbonaat nog heel wat andere spoorelementen aanwezig zijn. Als je kiest om hiermee te werken, volg je best heel nauwgezet de aanwijzingen. Knoeien met de vijverchemie is immers zeer gevaarlijk. Vijverkalk is een bemestend product, dat uitbundige algengroei tot gevolg kan hebben bij overmatig gebruik. Voorzichtigheid is dus de boodschap. Chemische middeltjes worden beter niet gebruikt. 7
8 3 Biotoop van de kamsalamander (Triturus cristatus) BESCHRIJVING De kamsalamander is de grootste inheemse watersalamander. Vrouwtjes worden tot 18 cm lang, mannetjes blijven iets kleiner (tot 16 cm). De buik is opvallend geel tot oranjerood met een onregelmatig patroon van grote zwarte vlekken. De kop, rug, flanken, staart en bovenzijde van de poten zijn donker- tot roodbruin gekleurd, vaak met zwarte vlekken. Er zijn ook talrijke witte stippen op de flanken en de zijkanten van de kop. Tijdens de paartijd hebben de mannetjes een hoge rugkam, met onregelmatige en diepe insnijdingen, die duidelijk gescheiden is van de staartkam. In die periode vertonen de zijkanten van de staart een opvallende (zilver)witte tot blauwachtige streep. De vrouwtjes en de onvolwassen dieren hebben geen rug of staartkam. HABITAT / ECOLOGIE De kamsalamander bewoont vooral kleinschalige landschappen met een hoge diversiteit aan biotooptypen. De voortplantingsplaatsen zijn veedrinkpoelen, bomputten, afgesneden rivierarmen, kleine vijvers, kleigroeven, relatief voedselrijke vennen of andere plassen met stilstaand, vrij voedselrijk water met nagenoeg neutrale ph. Kamsalamanders worden frequent aangetroffen in gebieden met groepen van dicht bij elkaar gelegen waterpartijen. De plassen zijn bij voorkeur weinig of niet beschaduwd, relatief diep en/of bevatten nagenoeg jaarrond water. De aanwezigheid van vissen heeft een nadelige invloed. De aanwezigheid van waterplanten is vereist; afwisseling tussen plaatsen met een dichte watervegetatie en stukken met open water is optimaal. De vrouwtjes zetten de eitjes individueel af op ondergedoken bladeren van water- of oeverplanten. In de periode november - maart overwintert de soort aan land. Gunstige landbiotopen zijn bossen, struwelen, boomgaarden, vochtige en extensief beheerde weilanden, heideterreinen, houtwallen en hagen. De migratie van land- naar waterbiotoop en tussen voortplantingspoelen gebeurt veelal langs heggen, rijen knotbomen, rietkragen en perceelsranden met ruigtekruiden. VERSPREIDING De soort is aanwezig in alle Vlaamse provincies, maar de verspreiding is duidelijk gefragmenteerd. De belangrijkste concentraties van vindplaatsen bevinden zich actueel in de duinen, het zuidwesten van de provincie West-Vlaanderen, de Antwerpse Noorderkempen en vochtig Haspengouw. Kaartje van Vlaanderen met de verspreiding van de Kamsalamander is te vinden in de bijlage. RODE LIJSTCATEGORIE VLAANDEREN Zeldzaam. BEDREIGINGEN De belangrijkste bedreigingen zijn het verdwijnen of te vroeg tijdelijk droogvallen van de voortplantingspoelen en/of het verdwijnen van geschikte landbiotopen. BEHEER Eutrofiëring en beschaduwing van de voortplantingsplaatsen dienen vermeden te worden. Deze wateren zijn bij voorkeur vrij van vissen. Tijdelijk droogvallen kan hiervoor gunstig zijn, maar dit gebeurt bij voorkeur niet voor half augustus en niet elk jaar. Om de versnippering van populaties tegen te gaan zijn de aanleg of het herstel van poelen, graslanden, ruigten, bosjes en kleine landschapselementen in de omgeving gunstige maatregelen. 8
9 4 Onderzoek van 2 poelen in functie van het voorkomen van de kamsalamander 4.1 Onderzoeksvragen a) Hoe is de evolutie van een pas geruimde poel in verband met de amfibieën? b) Wat kan men vaststellen i.v.m. het watermilieu? c) Zal de poel geschikt zijn voor de Kamsalamander? 4.2 Hypotheses a) Naar het tweede jaar toe kan er een sterke toename zijn op gebied van planten- en dierendiversiteit. b) Het watermilieu zal gestabiliseerd zijn. c) De pas geruimde poel zal betere leefomstandigheden bieden voor de Kamsalamander. 4.3 Werkwijze Het onderzoek is gespreid over 1 jaar en 1 maand. De metingen gebeurden in de periode van mei 2010 tot april Twee poelen zijn betrokken in het onderzoek en zijn gelegen te Aalst, Honegem 88. Poel 1 = referentiepoel Poel 2 = geruimde poel (ruiming op 26 april 2010) poel 1 poel 2 9
10 In een eerste stap wordt de omgeving van beide poelen vergeleken: Welke landschapselementen zijn er te vinden? Met welk bodemtype hebben we te maken? Hoe worden de poelen en de omliggende gebieden beheerd? Voor de staalname met behulp van fuiken, worden de verschillende plaatsen waar de staalnames zullen verricht worden, eerst gemarkeerd. Bij de keuze van de staalnameplaatsen wordt rekening gehouden met verschillende dieptes en verschillende afstanden tot de oever. De staalname gebeurt tijdens de volledige duur van het onderzoek steeds op deze gemarkeerde plaatsen. Procedure voor staalname: a) Schep met de emmer meerdere waterstalen op verschillende plaatsen uit de poel. b) Met een schepnet en fuiken worden stalen van het zoöplankton (in water zwevende of drijvende heterotrofe organismen) en andere organismen in het water genomen. c) De waargenomen plantensoorten worden genoteerd. d) Met behulp van tabellen en eventueel een microscoop worden de gevangen larven, amfibieën, waterkevers, gedetermineerd. Achteraf worden de gegevens van beide poelen vergeleken. Er wordt ook nagegaan of er een evolutie kan worden waargenomen in de pas geruimde poel. Benodigdheden: emmer schepnet aquarium fuik determinatiesleutels voor planten en dieren 4.4 Resultaten Poel 2 werd geruimd op 24 april Uitzetten van de fuiken: Uitzetten fuiken Leegmaken fuiken Resultaten 22 april april juni juni 10 POEL 1 POEL 2-1 kleine watersalamander (m) - 3 vinpoot (m) 2 vinpoot (v) - 2 Kamsalamander (m) INSECTEN INSECTEN - watervlooien - watervlooien - 2 libellenlarven (soort onbekend) - waterpissebedden - 1 duikerwants - 4 larven van waterjuffer (soort onbekend) - 6 kleine waterkevers (soort onb.) - 2 kleine waterkevers (soort onb.) - 1 geelgerande watertor - muggenlarven: dans- en - muggenlarven steekmug - 1 bootsmannetje 10
11 20 augustus 22 augustus 26 maart 27 maart AMFIBIEEN - larven bruine kikker - 1 Kamsalamander (m) - 4 larven Kamsalamander - 1 larve vinpootsalamander WEEKDIEREN - 2 posthoornslakken DRIJVENDE PLANTEN - eendenkroos - veelwortelig kroos ONDERGEDOKEN PLANTEN - sterrenkroos - waterpest - fonteinkruid - waterranonkel INSECTEN - watervlooien - 3 libellenlarven (soort onbekend) - 1 posthoornslak - waterpissebedden - duikerwants - 4 larven van waterjuffer (soort onbekend) - 5 kleine waterkevers (soort onb.) - geelgerande watertor - muggenlarven: dans- en steekmug AMFIBIEEN - 4 bijna volgroeide larven Kamsalamander - 1 bijna volgroeide larve vinpootsalamander DRIJVENDE PLANTEN - eendenkroos - veelwortelig kroos ONDERGEDOKEN PLANTEN - sterrenkroos - waterpest ANDERE PLANTEN - fonteinkruid - waterranonkel INSECTEN - watervlooien - waterpissebedden - kleine waterkevers - muggenlarven AMFIBIEEN - bruine kikker - pad WEEKDIEREN - posthoornslakken AMFIBIEEN - 1 paddenlarve WEEKDIEREN - poelslak DRIJVENDE PLANTEN - eendenkroos - waterkever (soort onbekend) - muggenlarven INSECTEN - watervlooien - 5 waterkevers AMFIBIEEN - 1 pad 11
12 ALGEMENE BEMERKING over de poelen Door de vele regen op het einde van de zomer zijn de poelen dit jaar niet drooggevallen. Hierdoor hebben alle larven voldoende de tijd gekregen om volwassen te worden wat ongetwijfeld een goede reproductie tot gevolg heeft. Hopelijk heeft dit een positief gevolg voor de dispersie van de jonge dieren. Droogvallen van een poel is goed omdat er dan geen vissen in kunnen leven want vissen zijn de grootste predators op de salamanderlarven. Terreinbezoeken op 19 februari en 6 maart op zoek naar de eerste padden en andere amfibieën zonder succes door het koude weer. 12
13 4.5 BESLUIT a) De plantengroei in de geruimde poel evolueerde minder snel dan verwacht. Dit had meerdere oorzaken, maar de belangrijkste is de aanwezigheid van verwilderde ganzen die zich maar al te graag tegoed deden aan de jonge kiemplanten. Aan de aanwezige soorten merken we dat de waterkwaliteit in de geruimde poel goed is en dat de evolutie ongetwijfeld in gunstige zin zal voortzetten dit jaar. b) Het watermilieu heeft zich nog niet gestabiliseerd. Enerzijds door de aanwezigheid van de ganzen zoals eerder al aangegeven en anderzijds door de aanvoer van grote hoeveelheden slib en nutriënten tijdens de overstromingen van afgelopen winter. c) De grootte en de ligging van de pasgeruimde poel zijn inderdaad goed. Wat ontbreekt voor de Kamsalamander zijn structuurelementen in de omgeving zoals struiken, hagen, Dat zal in de toekomst verholpen worden door de aanleg van een houtwal in de buurt. 13
14 5 BIJLAGE Bijlage VERSPREIDING VAN DE KAMSALAMANDER 14
15 6 BRONNEN Cursus natuurlijke tuinvijvers van Natuurpunt Educatie Pond density as a determinant of aquatic species richness in an urban landscape David G. Gledhill Æ Philip James Æ David H. Davies Received: 3 July 2007 / Accepted: 12 October 2008 / Published online: 5 November 2008 _ Springer Science+Business Media B.V PROJECTRAPPORT Populatieleefbaarheidsstudie van Kamsalamander (Triturus cristatus) BLOMME, J., BRACKE, N., DE SWAEF, E., VERCAYIE, D. Universiteit Gent 16 december 2009 Amfibieëngids van Europa - Tirion Auteur : Nöllert & Nöllert Natuurgidsen, Insecten Auteur : Siegfried Rietschel FLORA VAN BELGIË, HET GROOTHERTOGDOM LUXEMBURG, NOORD-FRANKRIJK EN DE AANGRENZENDE GEBIEDEN Uitgave van de Nationale Plantentuin van België, derde druk Decleer, K. (red.) (2007). Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen Dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek INBO.M , Brussel, 584 p
Waterlanders : op weg met Sam de salamander. Poelenproject Herzele ter uitbreiding van de amfibieënpopulatie met als kernsoort de kamsalamander.
Waterlanders : op weg met Sam de salamander Poelenproject Herzele ter uitbreiding van de amfibieënpopulatie met als kernsoort de kamsalamander. 1 De kamsalamander... Hallo, Ik ben Sam, de salamander met
Nadere informatieChemisch wateronderzoek 1. klimaatstad. water leeft 2. Abio. klimaatstad
Chemisch wateronderzoek 1 water leeft 2 Abio Chemisch wateronderzoek 2 Chemisch wateronderzoek 3 WATER LEEFT Chemisch wateronderzoek Een goede waterkwaliteit is van groot belang voor het leven van waterdieren
Nadere informatieAmfibieën en poelen. Gerlof Hoefsloot
Amfibieën en poelen Gerlof Hoefsloot Inhoud presentatie Functie van een poel: vroeger en nu Hoe werkt een poel? Wat bepaalt een goede ecologische situatie Soorten amfibieën Beheer van amfibieënpoelen,
Nadere informatieVAN ERVE NATUURONDERZOEK
ONDERZOEK KAMSALAMANDER IN DELEN VAN NATUURGEBIED DE BRAND Juni 2014 VAN ERVE NATUURONDERZOEK ONDERZOEK KAMSALAMANDER IN DELEN VAN NATUURGEBIED DE BRAND Inleiding Het natuurgebied De Brand is aangewezen
Nadere informatieWATER LEEFT Chemisch wateronderzoek
Chemisch wateronderzoek 1 WATER LEEFT Chemisch wateronderzoek Een goede waterkwaliteit is van groot belang voor het leven van waterdieren en waterplanten. Biologisch leven in het water is afhankelijk van
Nadere informatiePACCO-PARAMETERS DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR. PaccoParameters
PACCO-PARAMETERS PH DO - DOSSOLVED OXYGEN EC- DE ELEKTRISCHE CONDUCTIVITEIT ORP- DE REDOXPOTENTIAAL T - DE TEMPERATUUR PH De ph geeft de zuurtegraad van het water weer. Ze varieert doorgaans op een schaal
Nadere informatieONDERZOEKSBLAD WATER LEEFT GROEP 7-8
1 ONDERZOEKSBLAD WATER LEEFT GROEP 7-8 (WATERKWALITEIT EN NATUUR) DOCENT Ga nu zelf op onderzoek uit naar water in jouw omgeving! Welke planten groeien in het water, welke dieren leven er en hoe natuurlijk
Nadere informatieVeldwerkhandleiding Meetnet Boomkikker Meetnet Kamsalamander. Larvendeterminatie
Veldwerkhandleiding Meetnet Boomkikker Meetnet Kamsalamander Larvendeterminatie 1 Inhoudsopgave 1 Introductie... 2 2 Determinatie... 3 2.1 Kamsalamander... 3 2.2 Kleine Watersalamander en Vinpootsalamander...
Nadere informatieONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied
Nadere informatieWAT IS HET NUT VAN EEN POEL?
WAT WAT IS EEN POEL? In het agrarisch cultuurlandschap zijn vele soorten kleine wateren aanwezig. Voor een deel zijn die lijnvormig, zoals sloten en beken, daarnaast zijn er puntelementen, zoals de (drink)
Nadere informatieAMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KAMSALAMANDER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KAMSALAMANDER De Achterhoek is één van de gebieden met de ruimste verspreiding van de kamsalamander in Nederland.
Nadere informatieRapportage project: Vaststellen van de nulsituatie in de gemeente Noordenveld bij de vijverpartij de vijfde verloting.
Page 1 of 35 Rapportage project: Vaststellen van de nulsituatie in de gemeente Noordenveld bij de vijverpartij de vijfde verloting Uitgevoerd door: Laboratorium Specialist in vijverwaterkwaliteit Page
Nadere informatiePraktijkopdrachten groep 7/8.
Praktijkopdrachten groep 7/8. 1 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Opdrachten bij de water excursie 3 Hoe ziet de plas eruit?...3 Planten in het water en op de oever.3 Voorbeelden van planten in om de poel
Nadere informatieHoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3. Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4. Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 1 Literatuurlijst 1 Inleiding 2 Hoofdstuk 1: Veldkenmerken en voorkomen 3 Hoofdstuk 2: Voedsel en vijanden 4 Hoofdstuk 3: Voortplanting en verwanten 6 Hoofdstuk 4: Verzorging
Nadere informatieAMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE BOOMKIKKER SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 BOOMKIKKER De Achterhoek is voor de boomkikker momenteel het belangrijkste gebied in Nederland. In de jaren 80 van de
Nadere informatieDe Heikikker De Heikikker
De Heikikker Brabant Water beheert 2200 hectare grond waarvan 1500 hectare natuurgebied. Hiermee zijn wij een van de grootgrondbezitters in Noord-Brabant. In deze natuurgebieden liggen ook de waterwingebieden
Nadere informatieWerkblad slootdiertjes
Werkblad slootdiertjes Hoe groot is het dier? Hoeveel poten heeft het dier? Hoe ziet de achterkant van het dier eruit? Zit er bij de kop rode franje? Heeft het dier een schelp? Hoe heet het dier? 0, 4,
Nadere informatieIn de troebele sloot kunnen daarentegen geen boten varen en deze zal dus, volgens ons, veel minder vervuild zijn.
Verslag door een scholier 1793 woorden 30 mei 2017 7,4 7 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Helderheid en waterdieren Namen: Rosa van den Hoeven, Laila Vogel en Aryanne Abma Klas: G3A
Nadere informatieVergelijkende studie en besluitvorming
Vergelijkende studie en besluitvorming - Verschillende biotopen: vijver / ven / beek - Stroomsnelheid: snelstromend / stilstaand water - Seizoenen: voorjaar / najaar Extra: basis leggen voor vergelijkende
Nadere informatieHelp mee om achterstallig onderhoud te signaleren!
www.poelen.nu Help mee om achterstallig onderhoud te signaleren! Frank Spikmans Rheden 31 mei 2018 Inhoud Poelen als leefgebied voor amfibieën Amfibieën (in Rheden) Poelen aanleg & beheren www.poelen.nu
Nadere informatieWerkblad Waterrapport 1 - Kleur van het water
Werkblad Waterrapport - Kleur van het water Water in sloten, plassen, meren en rivieren kan allerlei verschillende kleuren hebben door de stoffen die erin opgelost zijn. Meestal betekent helder en lichtgekleurd
Nadere informatieWetland. Groot Wilnis-Vinkeveen
Groot Wilnis-Vinkeveen Moeras met Lisdodde in de Krimpenerwaard Wetland Wetland is een mozaïek van open water, drijvende waterplanten, planten die met hun voeten in het water staan, riet dat in het water
Nadere informatieInvloed Waterkwaliteit op de Onderwater Flora en Fauna
Invloed Waterkwaliteit op de Onderwater Flora en Fauna Gezond en voedselrijkwater waarborgt een diversiteit aan Flora en Fauna. Een wankel evenwicht tussen de biologische elementen. Index. De voedselketen.
Nadere informatieEcologie voedselweb van zoetwater
Ecologie voedselweb van zoetwater Inleiding: In een voedselweb worden de relaties tussen organismen duidelijk. In alle voedselketens en dus ook een voedselweb start de reeks / basis met een groen organisme.
Nadere informatie1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken van energie. Kortom alle processen in organismen.
THEMA 1 1 Stoffen worden omgezet 2 Fotosynthese 3 Glucose als grondstof 4 Verbranding 5 Fotosynthese en verbranding 1 Stoffen worden omgezet. Stofwisseling is het vormen van nieuwe stoffen en het vrijmaken
Nadere informatieFactor Jaar Eenheid Oude poel Nieuwe poel
Geachte heer Van Bezeij, Hierbij ontvangt u mijn notitie met bevindingen naar aanleiding van de beoordeling van de nieuw aangelegde poel op locatie Anna s Hoeve te Hilversum. Context In februari 2017 is
Nadere informatieWaterplanten en Waterkwaliteit
Waterplanten en Waterkwaliteit Leon van den Berg Moni Poelen Monique van Kempen Laury Loeffen Sarah Faye Harpenslager Jeroen Geurts Fons Smolders Leon Lamers Platform Ecologisch Herstel Meren Vrijdag 11
Nadere informatieOnderhoudsbeelden wateren en waterkeringen Overzicht beschermde flora en fauna Overzicht probleemflora en -fauna
Onderhoudsbeelden wateren en waterkeringen Overzicht beschermde flora en fauna Overzicht probleemflora en -fauna Onderhoudsbeeld wateren 3. Eén droog talud en één natte oever begroeid Na de maaibeurt staat
Nadere informatieKwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?
Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)
Nadere informatieWaterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna
Inhoud Waterkwaliteitsbepaling m.b.v. Macrofauna Inleiding Proef 1. Algemene bepalingen. Proef 2. Bepaling waterkwaliteit met behulp van kleine waterdieren (makrofauna). Verzameltabel voor alle resultaten.
Nadere informatiel a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT AXOLOTL AMFIBIEËN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE AXOLOTL BIJ
Nadere informatiePROJECT VINPOOTSALAMANDER
PROJECT VINPOOTSALAMANDER VERSPREIDING VINPOOTSALAMANDER Actie 1. Verbeteren van de biotoopkwaliteit Doel Vergroten van de lokale populatie = beter bestand tegen natuurlijke populatieschommelingen 2. Vergroten
Nadere informatieEffecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee
Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge
Nadere informatieNATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014
NATUURPUNT MALDEGEM-KNESSELARE nominatie Groene Pluim 2014 NATUURPUNT vzw Een onafhankelijke organisatie gedragen door vrijwilligers grootste natuurbeschermingsorganisate in Vlaanderen eind 2001 opgericht
Nadere informatieSPREEKBEURT Chinese vuurbuiksalamander
SPREEKBEURT Chinese vuurbuiksalamander l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n REPTIELEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER
Nadere informatieANTWOORDBLADEN WATEREXCURSIE. 1 Tekenblad bij Opdracht 1. Naam van de school: Naam van de sloot of de straat langs de sloot: Jullie namen:
ANTWOORDBLADEN WATEREXCURSIE 1 Tekenblad bij Opdracht 1 Naam van de school: Naam van de sloot of de straat langs de sloot: Jullie namen: Water antwoord- en rapportbladen 2015 1 2 VERONTREINIGING 2a Zet
Nadere informatieKwantificeren van recente veranderingen in status van amfibieën en hun biotopen in het landelijk gebied
Niet-technische samenvatting Kwantificeren van recente veranderingen in status van amfibieën en hun biotopen in het landelijk gebied Sandra Colazzo, Peter Baert, Famke Valck en Dirk Bauwens Inleiding In
Nadere informatieKamsalamander en Ringslang. in de gelderse vallei. Hoe om te gaan met vleermuizen in de directe woonomgeving
Kamsalamander en Ringslang in de gelderse vallei Hoe om te gaan met vleermuizen in de directe woonomgeving hulp gevraagd In het gevarieerde en natuurrijke landschap van de Gelderse Vallei komen verschillende
Nadere informatieIn de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen.
Samenvatting Thema 3: Ecologie Basisstof 1 In de ecologie bestudeert men de relatie tussen de organismen en het milieu waar ze voorkomen. Waarom leeft het ene dier hier en het andere dier daar? Alle organismen
Nadere informatieEcologische monitoring
Ecologische monitoring Op dit deel van de website staan de monitoringsgegevens die Eco-Niche heeft verzameld voor de jaarlijkse ecologische monitoring van de Meeslouwerplas. Gegevens over vissen, vogels,
Nadere informatieAmfibieën in de verbindingszone Kaaistoep - Drijflanen in. Tilburg Frank Spikmans & Arnold van Rijsewijk
Amfibieën in de verbindingszone Kaaistoep - Drijflanen in Tilburg 2015 Frank Spikmans & Arnold van Rijsewijk Amfibieën in de verbindingszone Kaaistoep Drijflanen in Tilburg 2015 Frank Spikmans & Arnold van
Nadere informatieBiotoopstudie THEMA 7
THEMA 7 Biotoopstudie In dit thema ga je op ontdekking in een biotoop. Door waarnemingen zoek je naar biotische factoren. Door metingen bepaal je enkele abiotische factoren van de lucht en de bodem. Je
Nadere informatienatuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN
natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer
Nadere informatieAantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL. 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: *
Aantekeningen Hoofdstuk 2: Planten, dieren, mensen BBL 2.1 Namen 1 Hoe komen planten en dieren aan hun naam? De naam van een plant of een dier kan: * * * 2 Hoe kun je de naam van een organisme opzoeken?
Nadere informatieDe Groenzoom Struweelvogels
De Groenzoom Struweelvogels 1 Inhoudsopgave Zanglijster Struweelvogels - Zanglijster 3 - Roodborsttapuit 4 - Kneu 5 - Blauwborst 6 - Patrijs 7 - Rietzanger 8 Zanglijster - Lichte borst met pijlpuntige
Nadere informatieDossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer:
Bijlagen bij verordening subsidies natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen 2014: 1. Inrichtingseisen natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen; 2. Richtlijnen voor natuurvriendelijk onderhoud.
Nadere informatieOmschrijving verschillende kwaliteitsklassen van sloten
Omschrijving verschillende kwaliteitsklassen van sloten Auteur: Bart Specken 2016 Zeer goed Deze klasse onderscheidt zich van alle andere klassen doordat hier waterplanten in voorkomen die kenmerkend zijn
Nadere informatieWaterplanten in het algemeen:
Water in de tuin: In veel culturen wordt water gezien als bron van leven en een belangrijk onderdeel van tuinen. Water fascineert mensen en in een tuin met een vijver kan dit op verschillende manieren:
Nadere informatieMIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR
Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (1995=100) 120 100 80 60 40 P landbouw N landbouw N huishoudens P huishoudens CZV huishoudens N
Nadere informatieAMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KNOFLOOKPAD SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP
AMFIBIEËN IN DE ACHTERHOEK DE KNOFLOOKPAD SAMEN WERKEN AAN EEN OPTIMAAL LANDSCHAP 1 2 KNOFLOOKPAD De knoflookpad is één van de meest bedreigde amfibie soorten in Nederland. Er zijn landelijk nog 40 restpopulaties
Nadere informatiePlantenkennis Waterplanten
Plantenkennis Waterplanten Lijst 2 Algemene informatie Waterplanten De planten in, op en aan het water zijn onder te verdelen in de volgende groepen: oeverplant moerasplant echte waterplanten Functies
Nadere informatieWerkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie
BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het
Nadere informatieWATER : CHEMISCHE ANALYSE
Handleiding voor leerkrachten en gidsen die dit programma zelf willen begeleiden WATER : CHEMISCHE ANALYSE TWEEDE EN DERDE GRAAD SECUNDAIR ONDERWIJS Natuureducatiecentrum De Vroente Putsesteenweg 129 2920
Nadere informatieE C O L O G I E Ecologie Factoren die invloed hebben op het milieu: Niveaus van de ecologie:
E C O L O G I E Ecologie = wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaald milieu voorkomen en wat de relaties zijn tussen organismen en dat milieu Factoren die invloed
Nadere informatie2Bconnect Ecologie en bedrijventerreinen. Kennisdag Rollin Verlinde Inverde
CURSUS 2Bconnect Ecologie en bedrijventerreinen Kennisdag Rollin Verlinde Inverde Heeft dit zin? Welke rol kunnen bedrijventerreinen hebben? Illustratie: Wilfried Jansen Of Lorkeers, illustrator/designer
Nadere informatieBraziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7
Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk
Nadere informatieBiodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers
Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Myriam Dumortier Natuurrapport www.natuurindicatoren.be www.nara.be www.inbo.be Haalt Vlaanderen de 2010-doelstelling? Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen
Nadere informatiein de s sloten & plassen
tad in de s sloten & plassen 2 De kringloop van het water Ü Een regendruppel vertelt: 3 Sloten De Bourgoyen-Ossemeersen zijn een meersengebied met vele sloten. Deze werden lang geleden gegraven om het
Nadere informatieLandschappelijke elementen
Welkomstkaarten voor Landschappelijke elementen Gaan voor groen! Behoud en herstel van landschappelijke elementen? Geweldig! Landschappelijke elementen zijn van culturele en historische waarde. Maar ze
Nadere informatieFysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2014
Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2014 Vlaamse MilieuMaatschappij www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2014 Samenstellers Afdeling
Nadere informatieBIODIVERSITEIT. RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER. ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering
BIODIVERSITEIT RECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS VERsnippering, VER ONRECHTSTREEKSE BEDREIGING DOOR DE MENS Klimaatsverandering DUURZAME ONTWIKKELING INTEGRAAL WATERBEHEER BIODIVERSITEIT Wat? Belang?
Nadere informatie2Bconnect Ecologie en bedrijventerreinen
CURSUS 2Bconnect Ecologie en bedrijventerreinen Masterclass adviseurs Rollin Verlinde Inverde Welke rol kunnen bedrijventerreinen spelen? Illustratie: Wilfried Jansen Of Lorkeers, illustrator/designer
Nadere informatieBasiscursus amfibieën & reptielen 2007 RAVON Nijmegen
Basiscursus amfibieën & reptielen 2007 RAVON Nijmegen soortherkenning amfibieën salamanders: 1 familie 2 geslachten, 5 soorten landsalamanders 1. vuursalamander watersalamanders 2. kleine watersalamander
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Eend Inleiding Ik hou mijn werkstuk over eenden omdat ik het leuke dieren vind en ik wil er wat over leren. Dit wil ik er over weten: Wat doen eenden de hele dag? Wat eten eenden? Wat voor soorten eenden
Nadere informatieSamenvattingen. Samenvatting Thema 1: Stofwisseling. Basisstof 1. Organische stoffen:
Samenvatting Thema 1: Stofwisseling Basisstof 1 Organische stoffen: - Komen af van organismen of zitten in producten van organismen - Bevatten veel energie (verbranding) - Voorbeelden: koolhydraten, vetten,
Nadere informatieLANGENHOLTE: TOPNATUUR
LANGENHOLTE: TOPNATUUR ROUTE 18 km 20 19 Een prachtige fietstocht langs de uiterwaarden van de Vecht en 'Buitenlanden Langenholten', een nat en ruig natuurgebied waar in het voorjaar wilde kievietsbloemen
Nadere informatieInformatie: zoetwaterdiertjes
Informatie: zoetwaterdiertjes In het zoete water wonen heel veel diertjes. Ze zien er best schattig uit, maar pas op! Leven in een sloot is heerl gevaarlijk. Kijk maar eens naar dit diertje. Het is de
Nadere informatieEcosysteem voedselrelaties
Ecosysteem ecologie Ecosysteem voedselrelaties Oceanen: voedselweb + energiestromen Ga naar Mypip.nl en open de oefening 3 voedselketen - voedselweb Doe de oefening en maak vervolgens de aangeleverde vragen.
Nadere informatieGewriemel zonder piemel
Gewriemel zonder piemel Zeer vroeg in het voorjaar voelen de amfibieën de lente kriebelen. Watersalamanders, kikkers en padden trekken dan naar hun paaiplaatsen. Ook kleine waters zonder stroming, zoals
Nadere informatieEindopdracht Natuurbeheer en inrichting TB43B
Taak Eindopdracht Natuurbeheer en inrichting TB43B resultaat Je krijgt inzicht in beheer- en onderhoudsmaatregelen voor een aantal natuurtypen vooraf Bestudeer boek Ecologisch groenbeheer werktijd 4 weken
Nadere informatieOpdrachtenboekje. Waterkant
enboekje Dit boekje is van Naam:... School:... Groep:... Waterkant - 1 - Dit heb je nodig Lichtgrensmeter 2 loeppotjes aquariumbakje plastic lepel of klein schepnetje groot schepnet zoekkaart waterdiertjes
Nadere informatiebron van leven en ontwikkeling
Water bron van leven en ontwikkeling Water, evenwicht en diversiteit Nederland is een waterland. We hebben er veel van, zowel in de lucht (neerslag), aan de oppervlakte (meren en rivieren) als in de bodem
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8
Voorbereiding post 4 Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Mondjes open mondjes dicht, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieMeetstrategie en methodiek macrofyten 1 METHODIEK
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// Meetstrategie en methodiek macrofyten //////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Nadere informatieOrganismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof
Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme
Nadere informatieSPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n SPREEKBEURT SLUIERSTAARTGOUDVIS VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE SLUIERSTAARTGOUDVIS
Nadere informatieProbiotica voor een gezonde microflora in uw aquarium en vijver.
Probiotica voor een gezonde microflora in uw aquarium en vijver. Informatiefiche 1. Wat is PIP Probiotica In Progress? De PIP producten zijn een nieuwe generatie onderhoudsproducten, waarbij goede bacteriën
Nadere informatieAmfibieën. Peter Harrewijn 9 maart 2017 IVN Steilrand
Amfibieën Peter Harrewijn 9 maart 2017 IVN Steilrand Inhoud Welkom / voorstellen Reptiel/amfibie? Padden / kikkers / salamanders / exoten Ziekten / plagen Poelen Wetgeving Beheer Vragen Peter Harrewijn
Nadere informatieS64. KAMSALAMANDER Triturus cristatus. Beschermingsstatus. Belangrijke leefgebieden. Korte soortbeschrijving. Soortkenmerken. Rode lijstcategorieën
KAMSALAMANDER Triturus cristatus (foto Jelger Herder / Buiten-beeld) S64 Beschermingsstatus Rode lijstcategorieën /? Beschermingsstatus ja nee Habitatrichtlijnsoort II IV Vogelrichtlijnsoort ja nee N A
Nadere informatieNieuwsbrief 8 van RAVON Afdeling Utrecht juli 2012
Nieuwsbrief 8 van RAVON Afdeling Utrecht juli 2012 Contactpersoon RAVON Utrecht Wim de Wild Couwenhoven 7221 3703 HW Zeist wim.de.wild@ziggo.nl tel. 030-6963771 RAVON Utrecht verstuurt onregelmatig een
Nadere informatiemodule 2 ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES
ECOLOGISCHE & BEHEERPRINCIPES Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: Wat is ecologie? Wat is biodiversiteit? Wat is natuurbeheer? Boerennatuur op en rond het erf Wat is ecologie? Wat is ecologie? Wat is ecologie?
Nadere informatie1e klas. BiNaSch slootwateronderzoek. Deze reader is van: Scala Rietvelden Vakgroepen natuurkunde, scheikunde en biologie 1e klas. Klas:.
1e klas BiNaSch slootwateronderzoek Deze reader is van: Klas:. Docent: Vakgroepen natuurkunde, scheikunde en biologie 1e klas Waterkwaliteit In deze lessencyclus ga je naar de kwaliteit van het water van
Nadere informatieWat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en
Biodiversiteit Cursus Natuur-in-zicht 1 Inhoud Wat is biodiversiteit? Hoeveel biodiversiteit is er (wereldwijd en bij ons)? Waar komt die biodiversiteit vandaan? Waarom is biodiversiteit belangrijk? Hoe
Nadere informatie1. Biotische factoren (zijn afkomstig van andere organismen) - voedsel - soortgenoten - ziekteverwekkers - vijanden
Ecologie De wetenschap die bestudeert waarom bepaalde planten en dieren ergens in een bepaalde leefomgeving (milieu) voorkomen en wat de relaties zijn tussen organisme en hun milieu 1. Biotische factoren
Nadere informatieNatuurvriendelijke oevers: mogelijkheden per standplaats. Emiel Brouwer en Pim de Kwaadsteniet
Natuurvriendelijke oevers: mogelijkheden per standplaats Emiel Brouwer en Pim de Kwaadsteniet Aanleiding Aanleg natuurvriendelijke oevers belangrijk in waterbeheer Bij aanleg mist vaak de relatie met de
Nadere informatieINVENTARISATIE VAN DE REEUWIJKSE HOUT DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE
INVENTARISATIE VAN DE REEUWIJKSE HOUT DOOR DE WERKGROEP ZOETWATERBIOLOGIE 4 4 3 1 2 Bemonsterde locaties (foto s Iemkje Tijsseling) In de periode april t/m september 2014 is door leden van de werkgroep
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016. Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heel aangename dag, maar er was minder te zien dan ik had gehoopt/verwacht. Twee dagen eerder waren we in de Hortus
Nadere informatieDuurzame landbouw door bodemschimmels
Duurzame landbouw door bodemschimmels Omdat er in natuurgebieden over het algemeen veel bodemschimmels leven, wordt vaak gedacht dat de aanwezigheid van schimmels in een akker of in grasland een kenmerk
Nadere informatieMilieu- en natuurstudie op en rond de hoeve
Landbouw en ecologie 2de graad Meetjesland 7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Het bedrijf Steven Vanhecke Inneke Hebbrecht 9990 Maldegem Steven is een jonge bedrijfsleider en heeft vroeger les
Nadere informatieThema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context
Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context Onder biodiversiteit verstaan we de verscheidenheid van levende organismen en ecologische processen. In de landbouw
Nadere informatieBiodiversiteit in Zundert Korte samenvatting
Biodiversiteit in Zundert Korte samenvatting Wij hopen dat het rapport "Biodiversiteit in Zundert" en deze korte samenvatting u zullen inspireren tot het nemen van maatregelen om de biodiversiteit in Zundert
Nadere informatieBedreigingen van aquatische biodiversiteit
Workshop3: Biodiversiteit: basisproduct of luxegoed? Bedreigingen van aquatische biodiversiteit Steven Declerck Leuven Sustainable Earth Research center launch event Vrijdag 19 juni 2009 Aquatische biodiversiteit
Nadere informatieFysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015
Vlaanderen is milieu Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 VLAAMSE MILIEUMAATSCHAPPIJ www.vmm.be DOCUMENTBESCHRIJVING Titel Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater 2015 Samenstellers Afdeling
Nadere informatieBeheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting
Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Samenvatting van het beheerplan 2012-2017 een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000 Het beheerplan is
Nadere informatieVoorbereiding post 4. Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8
Voorbereiding post 4 Mondjes open mondjes dicht Groep 7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de digitale voorbereiding op post 4: Mondjes open mondjes dicht, voor groep 7 en 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatiemilieucel V.V.H.V.- Astridlaan 30-8370 BLANKENBERGE 050/42.85.23 - milieucel@vvhv.be
Club: Wemmelse Vissers Datum: 15 december 2015 Staalnummer: 40/28 Weer: Bewolkt-droog Visuele vervuilingen: Geen Kleur water: Licht troebel Problemen: Lage vangsten Kwaliteitsbeoordeling vijverwater Balcaen
Nadere informatieSpiegelplas en Ankeveense plassen
Spiegelplas en Ankeveense plassen Stand van de natuur en herstelmaatregelen Gerard ter Heerdt Bart Specken Jasper Stroom Floor Speet Winnie Rip Een tienminuten gesprek. Hoe staan onze kinderen er voor?
Nadere informatieklimaatstad water leeft 1 Bio
water leeft 1 Bio Biologisch wateronderzoek 2 werkbundel voor 2 de en 3 de graad secundair onderwijs Biologisch wateronderzoek 3 WATER LEEFT Biologisch wateronderzoek Om een uitspraak te doen over de kwaliteit
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van lente 2012 Hoi! Salamanders zien eruit als dino s in het klein. Het zijn prehistorische beestjes die al miljoenen en miljoenen jaren op onze aardbol wonen. Ze waren
Nadere informatieEindexamen biologie havo 2005-I
4 Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden twee punten toegekend. Bolletjesslikkers 1 A 2 C 3 Het antwoord bevat de notie dat maagsap zuur bevat dat via de open maagportier
Nadere informatie