3 Natuuronderzoekers. Inleiding
|
|
- Emiel Bogaert
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 3 Natuuronderzoekers Inleiding Over de natuurwetenschappen als omwentelingsfactor in de theologie zou een boek te schrijven zijn, schreef H.M. Kuitert in In de beginjaren van de gkn waren er echter nog maar weinig beoefenaren van de natuurwetenschappen en was de vu een echte alfa-universiteit. Van Deursen (2005) betoogt dat de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen (cvng) tot 1930 de plaatsvervangster is geweest van de nog niet bestaande faculteit der natuurwetenschappen. 2 Een constatering die in haar algemeenheid juist lijkt, maar wel enige kanttekeningen behoeft. Zo duurde het voor biologen nog tot 1950, voor medici tot 1951 en voor geologen tot 1960 voor de vu hen in haar nieuwgevormde faculteiten kon opnemen en zelf studenten kon gaan opleiden. Behalve de cvng was er nog een ander gezelschap waarin gereformeerde en orthodox-hervormde natuuronderzoekers samen met de alfa s buiten de vu waren verenigd: de studentenvereniging Societas Studiosorum Reformatorum (ssr) en haar reünistenorganisatie. Binnen de kring van de gereformeerde wetenschapsbeoefenaren vormden artsen en vooral natuuronderzoekers lange tijd een minderheid vergeleken met de theologen. De eerste organisatievorm van gereformeerde artsen was de Vereeniging tot Christelijke Verzorging van Krankzinnigen en Zenuwlijders in Nederland (VtCV), die in 1884 door de Kamper hoogleraar Lucas Lindeboom ( ) werd opgericht. Hij zou bijna vijftig jaar voorzitter van de VtCV blijven. In de periode tot 1907 kwamen vier grote gestichten tot stand, in 1910 overkoepeld door de Valeriuskliniek te Amsterdam als wetenschappelijk onderzoekcentrum. 3 De curatieve zorg voor somatisch zieken leek bij de gereformeerden in het algemeen wat minder in de belangstelling te staan. 4 De voorliefde voor de psychiatrie hing mogelijk samen met binnen de VtCV heersende ideeën over de relatie tussen krankzinnigheid en zonde, waardoor christen-artsen speciale taken en mogelijkheden bij de behandeling van zielsziekten werden toegedacht. 5 1 H.M. Kuitert, Kroniek. Studenten van vandaag predikanten van morgen, GTT 63 (1963) , aldaar Van Deursen, Hoeksteen, 203, Stellingwerff, De VU na Kuyper, 18-19; Van Bergen, Van genezen in geloof tot geloof in genezen, , aldaar 120 en In 1928 werd nog een vijfde psychiatrische inrichting geopend. 4 J. Hekman, Ziekenzorg in Nederland, Orgaan CVNG 1930, Van Bergen, Van genezen in geloof tot geloof in genezen,
2 1 de christelijke vereeniging van natuur- en geneeskundigen in nederland 73 1 De Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland (CVNG) Vanuit deze op praktische medische, in het bijzonder dus op psychiatrische zorg gerichte kring van de VtCV werd in december 1895 het initiatief genomen tot de oprichting van de cvng met het doel tot een breder wetenschappelijk referentiekader te komen. De statuten werden goedgekeurd in 1897, zodat dit jaar het officiële stichtingsjaar van de cvng werd. Artikel 1 van die statuten luidde: De cvng stelt zich ten doel, de natuur- en geneeskundige wetenschappen in haren geheelen omvang te beoefenen bij het licht van Gods Woord. Bij de eerste ledenvergadering in 1896 waren zestien personen aanwezig. 6 In 1900 werd besloten tot het uitgeven van een tijdschrift: het Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland (Orgaan CVNG). 7 De bijdragen aan het blad waren vrijwel uitsluitend van de leden afkomstig. In zijn openingsrede in de tiende vergadering van de cvng, de eerste waarvan het verslag in het Orgaan CVNG werd opgenomen, stelde voorzitter S.R. Hermanides meteen het thema geloof, wetenschap en zekerheid aan de orde: langs tweeërlei weg kan de mensch tot zekerheid komen langs de weg van wetenschap en langs dien van geloof. ( ) Het onderscheid tusschen gelooven en weten bestaat niet in verschillenden graad van zekerheid; immers zekerheid laat geen vermeerdering of vermindering toe zij is de volkomen rust van den geest in de waarheid door geen vrees voor dwaling bewogen. ( ) Eigenlijk verkrijgen wij beide soorten zekerheid door getuigenis in het eene geval verschaft ons de getuigenis van onze zintuigen zekerheid, in het andere die van anderen. In beide gevallen moet de mens op de juistheid van zijn waarnemingen vertrouwen en dat is weer een kwestie van geloof. 8 Binnen dit kader van geloof, wetenschap en zekerheid zouden zich vele levendige discussies in de cvng gaan afspelen. 9 In het Orgaan CVNG gaven voorzitter D. Schermers 10 in 1922 en W.J.A. Schouten in 1925 een opsomming van eerdere bij- 6 D. Schermers, De eerste kwart-eeuw van de Chr. Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen, Orgaan CVNG 1922, 23-51, aldaar De cvng heeft bestaan tot 1971, toen zij wegens teruglopende belangstelling werd opgeheven (zie p. 200). 7 [Redactie Orgaan cvng], Ter inleiding, Orgaan CVNG 1901, 1-2; S.R. Hermanides, Openingsrede in de 10 e Vergadering van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen, Orgaan CVNG 1901, 3-18, aldaar 3-4, 6-7; L. Bouman, Over onze beginselen (incl. discussie), Orgaan CVNG 1902, 55-85; S.R. Hermanides, Over den grondslag der wetenschap. Openingsrede, Orgaan CVNG 1906/1907, De nummering van de jaargangen van het Orgaan CVNG ontbreekt veelal; daarom wordt bij de verwijzing alleen het verschijningsjaar genoemd. 8 Hermanides, Openingsrede in de 10 e Vergadering van de cvng, 3-4, Schermers, De eerste kwart-eeuw van de cvng, 23-51; Van Bergen, Van genezen in geloof tot geloof in genezen, , aldaar D. Schermers had ook behoord tot de oprichters van de Unie Hendrik de Cock (later ssr) in 1886 (zie: L. Bückmann, Uit het leven van een kleine wereld, in: Gedenkboek ter gelegenheid van het vijf- entwintig jarig bestaan der Societas Studiosorum Reformatorum, vroeger Hendrik de Cock (Haarlem 1911) , aldaar 293).
3 74 3 natuuronderzoekers dragen over evolutie in dit tijdschrift. 11 Deze artikelen waren alle geschreven door medici. De meeste bevatten een beschrijving van (onderdelen van) de evolutietheorie, gevolgd door een afwijzing van de evolutiegedachte vanuit de gereformeerde theologische visie dan wel vanuit de gedachte dat er te veel aan de bewijsvoering haperde om van een steekhoudende wetenschappelijke theorie te kunnen spreken. Tot een inhoudelijke discussie over de verhouding tussen natuurwetenschap en geloof kwam het in deze periode niet. Een uitzondering vormden de artikelen van F.J.J. Buytendijk. 12 Uit de samenstelling van het ledenbestand van de cvng, waarvan met onregelmatige tussenpozen overzichten in het Orgaan CVNG werden gepubliceerd, blijkt dat beoefenaren van de natuurwetenschappen daar eerst geleidelijk hun intrede deden. Het eerste nummer van het Orgaan CVNG vermeldt de namen van 36 leden, allen mannen. Van 31 leden werd als professie arts aangegeven. Van de vijf overigen kon worden achterhaald dat er vier ook arts waren. Slechts één lid was geen arts maar chemicus: H.W. Bakhuis Roozeboom, hoogleraar te Amsterdam. In de jaargang 1913/1914 werden de namen van 89 leden genoemd, weer allen man, ditmaal helaas zonder opgave van discipline. Het getal van 100 leden werd bereikt in 1916/1917. In 1921 waren er 122 leden, waaronder één vrouw (scheikundig ingenieur en lerares). Van de meeste leden werd de discipline vermeld en van de meeste overigen kon die uit andere bronnen worden achterhaald. Van de genoemde 122 leden waren er 91 arts, waaronder nog steeds relatief veel zenuwartsen, zoals de oorsprong van de vereniging begrijpelijk maakt. Tien leden waren tandarts, dierenarts of apotheker. Daarnaast waren er enkele ingenieurs. Onder de twaalf natuurgeleerden treffen we enkele bekende namen aan. Vier chemici waren lid, onder wie B.C.P. Jansen, samen met W.F. Donath de ontdekker van vitamine B1. Er waren ook vier physici, onder wie W.J.A. Schouten (zie hoofdstuk 4 en 5) en vier biologen, onder wie A.A.L. Rutgers (de latere gouverneur van Suriname, vicepresident van de Raad van State en ere-doctor van de vu) en J.P. de Gaay Fortman (zie hoofdstuk 4 en 5). Ten slotte waren er nog vier leraren waarvan het vak niet was vermeld of na te gaan; gezien de doelstelling van de vereniging zal dit één van de exacte vakken zijn geweest. 2 De Societas Studiosorum Reformatorum (SSR) ssr werd opgericht te Leiden op 9 februari 1886 onder de naam Unie Hendrik de Cock als vereniging voor studenten van gereformeerden huize met afdelingen aan alle algemene Nederlandse universiteiten en hogescholen. De Unie was bedoeld als vriendenkring van gereformeerde studenten met als doel den omgang te bevorderen tusschen deze geestverwante jongemenschen, teneinde ze op die wijze met 11 Schermers, De eerste kwart-eeuw van de cvng, 37-40; W.J.A. Schouten, De tegenwoordige stand van het evolutievraagstuk, Orgaan CVNG 1925, Zie hoofdstuk 6, 1; vgl. Visser, Dutch Calvinists and darwinism,
4 2 de societas studiosorum reformatorum (ssr) 75 Gods hulp te behoeden voor de gevaren en de verleiding van het studentenleven ( ) en ze te wapenen tegen de ongeloofstheorieën die in deze dagen als de hoogste wijsheid ex cathedra verkondigd worden. 13 Welke theorieën men op het oog had werd niet nader vermeld. Het was een defensieve doelstelling, waarschijnlijk ingegeven door de minderheidspositie van deze studenten aan de algemene universiteiten en hogescholen. De vereniging was aanvankelijk bedoeld voor leden van de Christelijke Gereformeerde Kerken maar enkele jaren later werd de grondslag verbreed en werd de Unie opengesteld voor alle studenten van gereformeerde belijdenis. In 1905 werd de naam gewijzigd in Societas Studiosorum Reformatorum (ssr). In 1922 werd een reünistenorganisatie opgericht. Zij bestond uit locale of regionale groepen, verenigd in een landelijke unie, die jaarlijks een congres hield, waar onderwerpen die verband hielden met de doelstelling werden besproken. Als studentenvereniging had de ssr een ruimere opzet dan de cvng, voor welke zij de belangrijkste bron van nieuwe leden vormde. Overeenkomstig de meer specifieke doelstelling van de cvng trad slechts een deel van de bèta s onder de ssr-leden na hun afstuderen toe tot de cvng. Hoeveel studenten of afgestudeerden van gereformeerden huize geen lid waren van ssr of cnvg is niet bekend. De Unie-ssr werd in 1969 opgeheven en opgesplitst in zelfstandige plaatselijke verenigingen, waarbij het confessionele karakter werd verlaten. De reünistenorganisatie heeft bestaan tot 2002; enkele locale kringen zijn ook thans nog actief. ssr heeft een aantal periodieke publicaties uitgegeven, zoals het Annuarium (jaarboek; van ), het maandblad Libertas ex Veritate ( ), almanakken zowel van de Unie ( ) als van afzonderlijke afdelingen en vijfjaarlijkse gedenkboeken. Het oudste gedenkboek, ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Unie in 1911, geeft een overzicht van de namen van alle leden, per stad en per studierichting. De Unie had toen 85 leden (studenten) en 118 oud-leden (reunisten). Van 7 leden en van 9 oud-leden werd als studierichting nat. phil. opgegeven, een destijds gangbare benaming voor de faculteit der wis- en natuurkunde, zonder nadere specificatie. Gedeeltelijk vinden we deze namen terug in de ledenlijst van de cvng uit Over de periode ontbreken, voor zover mij bekend, cijfers over ledentallen van de ssr. 14 In het Annuarium (1912) treffen we een artikel aan dat het betrekkelijk kleine aantal leden dat in de natuurwetenschappen studeerde wellicht enigszins begrijpelijk maakt. De schrijver, J. Bruin, naar uit de tekst valt af te leiden zelf vermoedelijk natuurkundige, waarschuwde hierin de ssr-leden voor de gevaren van de natuurwetenschap. Voor de biologie sprak het wel vanzelf dat dit een gevaarlijke wetenschap was, die stond immers in het teeken van de evolutie, van het loochenen van 13 H. Bouwman, Hendrik de Cock, in: Gedenkboek 25 jaar SSR, 27-50, aldaar 50; Bückmann, Uit het leven van een kleine wereld, 293; P.B. Bouman, Herdenkingsrede gehouden 11 februari 1936, in: Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijftig-jarig bestaan der Societas Studiosorum Reformatorum (Amsterdam 1936) , aldaar 266; studiosorum reformatorum. 14 Annuaria of jaarboeken uit deze periode kon ik in Nederlandse bibliotheken niet vinden.
5 76 3 natuuronderzoekers alle teleologie, kortweg, in het teeken van het materialisme. Bij de biologie mocht het er dan dik opliggen, bij de studie van de natuurkunde lagen de gevaren meer verscholen, maar toch verstrikt zij ons op den duur zoo licht met haar zoo noodzakelijke deterministische beschouwingen. Bruin concludeerde dan ook dat biologie en physica voor het geloof gevaren meebrengen en wel de physica de ernstigste ( ) wijl haar terrein voor het overgroote deel gemeenschappelijk terrein [voor de al dan niet wedergeborene] is, terwijl de biologie in een zeer militant stadium is. 15 Ook binnen de ssr werden er vanaf het begin discussies over schepping en evolutie gevoerd. 16 Zowel cvng als ssr voelden zich ondanks de verwantschap in afkomst en doelstelling door de vu niet altijd even serieus genomen. We geven hiervan enkele voorbeelden, ook uit latere perioden. In het jubileumboek van de ssr ter gelegenheid van haar 25-jarig bestaan (1911) lezen we dat Abraham Kuyper ondanks herhaalde uitnodigingen niet als spreker voor ssr-bijeenkomsten wenste op te treden. 17 Bavinck deed dat wel en was zelfs al kort na de oprichting in 1886 erelid van de ssr geworden. 18 Zijn afkomst uit de kring van de Afscheiding zal daaraan niet vreemd zijn geweest. In 1911 werd een artikel voor Kuypers krant De Standaard, bedoeld om aankomende studenten te werven voor de ssr, door de redactie afgewezen, tenzij men er nadrukkelijk op zou wijzen dat ssr alleen bestemd was voor studenten van studierichtingen die de vu niet kon aanbieden, wat weer door ssr werd geweigerd. 19 Bij het tot stand komen van de faculteit wis- en natuurkunde in 1930 had de vu individuele leden van de ssr en de cvng benaderd maar de besturen waren tegen hun zin daarbij niet betrokken. 20 In een Rondblik in G&W (1958) maakte redactiesecretaris H.R. Woltjer bezwaar tegen een uitspraak van vu-hoogleraar W.F. de Gaay Fortman. Deze had beweerd dat vu-leerlingen omstreeks 1930 internationaal tot de meest deskundige discussianten over het thema geloof en wetenschap behoorden. Woltjer merkte snedig op, dat er toen nog helemaal geen op dit punt goed geïnstrueerde leerlingen van de vu konden zijn geweest omdat de vu toen nog niet over bètafaculteiten beschikte. Daarmee stelde hij natuurlijk impliciet dat men zulke deskundigen destijds bij zijn eigen organisatie, de cvng had moeten zoeken. 21 In 1970 ten slotte was de vu niet bereid het met opheffing bedreigde G&W in het op te richten VU-Magazine op te nemen J. Bruin, Is natuurstudie gevaarlijk voor het geloof?, Annuarium der Societas Studiosorum Reformatorum (z.p., 1912) Bückmann, Uit het leven van een kleine wereld, 296, 299; S.T. Heidema, Scheppingsverhaal en natuurwetenschap, in: Annuarium der Societas Studiosorum Reformatorum 1913 (Amsterdam 1913) G. Puchinger, , in: H. van Harten red., Vier glazen. Gedenkboek Societas Studiosorum Reformatorum (Delft 1961) 9-33, aldaar G.R. Bax e.a. red., Ter Inleiding, in: Gedenkboek 25 jaar SSR iii-iv; H. Bavinck, Feestrede ter gelegenheid van het 25 jarig bestaan der ssr 9 febr. 1911, in: Gedenkboek 25 jaar SSR, 1-24; Bückmann, Uit het leven van een kleine wereld, 295; Puchinger, , G.A. de Bruyne, of vu?, in: Van Harten red., Vier glazen, , aldaar Van Deursen, Hoeksteen, 115, 176, H.R. Woltjer, Rondblik, G&W 56 (1958) P.G. Smelik, Verslag van de huishoudelijke vergadering der cvng op zaterdag 12 juni 1971, G&W 69 (1971) , aldaar
6 3 numerieke krachtshouding tussen natuurgeleerden en theologen 77 Het was als zo vaak de macht van de professionele organisatie tegen de particuliere verenigingen. 3 Numerieke krachtsverhouding tussen natuurgeleerden en theologen in de GKN ( ) Aan het begin van de twintigste eeuw vormden de natuurgeleerden binnen de gkn zoals gezegd een kleine minderheid tegenover de theologen. De beschikbare cijfers voor beoefenaren van de natuurwetenschappen en theologen zijn niet geheel vergelijkbaar. Het percentage gkn-leden onder de groep natuuronderzoekers is namelijk niet bekend. Gezien de doelstelling van de verenigingen waarvan zij lid waren, de cvng en de ssr, mag echter worden aangenomen dat zij allen sympathisant en vermoedelijk in meerderheid lid van de gkn waren. De organisatiegraad van gkn-studenten in de natuurwetenschappen is evenmin bekend. De aantallen theologiestudenten van de vu en de ThUK werden door hun onderwijsinstelling geteld; aangenomen mag worden dat zij vrijwel allen tot de gkn behoorden. 23 Voor de aantallen predikanten van de gkn geldt dit uiteraard per definitie; deze opgaven kunnen bovendien als de meest nauwkeurige worden beschouwd. Ondanks de aangegeven beperkingen lijken deze cijfermatige gegevens toch geschikt om een numerieke vergelijking tussen gereformeerde natuurgeleerden en theologen te maken. Het gaat om relatief grote kwantitatieve verschillen tussen beide groepen, waarbij we vooral geïnteresseerd zijn in het verloop van de numerieke verhouding. Ten slotte nog: keus is er niet, het zijn voor zover bekend de enige cijfers waarover we kunnen beschikken. Voor de cvng geldt, en voor de ssr geldt dit voor zover het de beoefenaren van de bètawetenschappen betreft, dat zij in deze eerste periode in zeer overwegende mate uit artsen bestonden. Beoefenaren van de exacte vakken waren er tot 1900 vermoedelijk slechts enkele. Vanaf ongeveer 1910 lijkt hun aantal iets te zijn toegenomen. Op grond van de eerder genoemde cijfers komt men dan voor 1920 tot ongeveer twintig personen (afgestudeerden). Tot aan het einde van de eerste periode die ons onderzoek beschrijft vormden zij een kleine minderheid tegenover de theologen: in het jaar 1900 waren er in de gkn 508 predikanten en in 1920 waren dat er Daarnaast beschikten de gkn over twee theologische faculteiten met samen ongeveer tien hoogleraren. Er waren in de gkn in de periode 1900 tot 1920 dus ruim 25 maal zoveel theologen als natuurgeleerden. Wat de studenten betreft: in 1911 waren er bij ssr zeven studenten in de natuurwetenschappen tegenover ongeveer 110 studenten in de theologie bij de vu en ThUK tezamen, dus ongeveer twaalfmaal 23 Alle hier genoemde cijfers voor theologische studenten zijn ontleend aan Aalders, 125 jaar FdG, De auteur wijst er op dat deze cijfers met enige voorzichtigheid moeten worden gehanteerd aangezien er variaties in de wijze van telling zijn vastgesteld. 24 Handboek ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland (Middelburg 1901) 213; Jaarboek ten dienste van de Gereformeerde Kerken in Nederland (Goes 1921) 238.
7 78 3 natuuronderzoekers zoveel. Des te opmerkelijker mag het genoemd worden dat de natuurgeleerden er in slaagden er een bloeiende vereniging met een eigen tijdschrift op na te houden. Samenvatting In de eerste decennia van het bestaan van de gkn organiseerden de gereformeerde studenten in de geneeskunde en de veel minder talrijke studenten in de natuurwetenschappen zich in de ssr. Na hun afstuderen werden zij dikwijls lid van de reunisten-organisatie van ssr en/of van de cvng. In beide gezelschappen werd de evolutietheorie op theologische gronden afgewezen. Tot een publiek debat met de theologen is het voor zover mij bekend in deze jaren nooit gekomen.
Baas in eigen Boek? Kruyswijk_binnenwerk DISS DEF.indd :08
Baas in eigen Boek? isbn 978-90-8704-253-0 2011 Hittjo Kruyswijk & Uitgeverij Verloren Torenlaan 25, 1211 ja Hilversum www.verloren.nl Omslagontwerp: Reynoud Homan, Muiderberg Typografie: Rombus, Hilversum
Nadere informatiePlaatsingslijst van brieven van G. Puchinger aan verschillende correspondenten
301 Plaatsingslijst van brieven van G. Puchinger aan verschillende correspondenten (1947-1999 (2001)) Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit Amsterdam
Nadere informatie314 Samenvatting lossingen gezocht voor allerlei problemen van de moderniteit. Tegelijkertijd werd de identiteit van de groep erdoor versterkt. Hierdo
Samenvatting Dit proefschrift gaat over de vraag hoe gereformeerden en rooms-katholieken in Nederland in de periode 1880-1940 omgingen met de natuurwetenschap. Bij het beschrijven en analyseren daarvan
Nadere informatiePlaatsingslijst van stukken betreffende het gedenkboek van de Vereniging voor Christelijke Verpleging van geesten- en zenuwzieken
25 Plaatsingslijst van stukken betreffende het gedenkboek van de Vereniging voor Christelijke Verpleging van geesten- en zenuwzieken (1884-1984) Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief van de Unie Societas Studiosorum Reformatorum
159 Plaatsingslijst van het archief van de Unie Societas Studiosorum Reformatorum (ca. 1885-1960) Samengesteld door HDC en T.L.H. van de Sande Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme
Nadere informatieHet verhaal van 100 jaar Valeriuskliniek
Het verhaal van 100 jaar Valeriuskliniek Willem van Tilburg Genesis In den beginne schiep. 1 Abraham Kuyper De Vrije Universiteit 1880 Dr. Abraham Kuyper Hoogleraar theologie Vrije Universiteit 2 Maar
Nadere informatiePlaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp
677 Plaatsingslijst van de collectie van collegedictaten van V. Hepp Levensjaren 1879-1950, (1922-1950) Samengesteld door drs. K.D. Houniet Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme
Nadere informatieProf. dr. D. H. Th. Vollenhoven
Prof. dr. D. H. Th. Vollenhoven 1892-1978 86 Prof. dr. D. H. Th. Vollenhoven 6 juni 1978 overleed Dirk Hendrik Theodoor Vollenhoven in de leeftijd van 86 jaar. Hij was vanaf 1926 hoogleraar in de wijsbegeerte
Nadere informatie5 Het debat natuurwetenschap-theologie over de oergeschiedenis
5 Het debat natuurwetenschap-theologie over de oergeschiedenis Inleiding Numerieke verhouding natuuronderzoekers-theologen in de gkn 1920-1940 Tijdens de behandeling van de kwestie-geelkerken kwam in de
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief G.J. Sizoo
525 Plaatsingslijst van het archief G.J. Sizoo (1920-1994) Samengesteld door drs. A.C. Flipse en mw. drs.i. Kiel Hartog Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief van de Gereformeerde Zondagsschool Vereniging Jachin
Plaatsingslijst van het archief van de Gereformeerde Zondagsschool Vereniging Jachin (1871-1980) 271 Samengesteld door I. Drexhage-Zijlstra en M.A. Urbanus- Kamper Historisch Documentatiecentrum voor het
Nadere informatieNummer Toegang: 340 Plaatsingslijst van het archief van de societas studiosorum reformatorum (s.s.r.), afdeling Delft,
Nummer Toegang: 340 Plaatsingslijst van het archief van de societas studiosorum reformatorum (s.s.r.), afdeling Delft, 1907-1974. Archief Delft 340 Societas Studiosorum Reformatorum Delft 3 I N H O U
Nadere informatieOp reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid
History Christiane Simone Stadie Op reis door het rijk der Letteren en der Godgeleerdheid Herinneringen van mijne academiereis in 1843 (Abraham Des Amorie van der Hoeven Jr.) Seminar paper Christiane
Nadere informatie6 Schepping en Evolutie
6 Schepping en Evolutie Inleiding In dit hoofdstuk zullen we de ontwikkeling volgen van het gereformeerde debat over schepping en evolutie in de jaren 1920-1950. De theologen A. Kuyper, H. Bavinck en H.H.
Nadere informatieHoe ontstaat er een band met de kerk
Belijdende leden, Doopleden, Vrienden Hoe ontstaat er een band met de kerk Vrije Evangelische Gemeente Heerde Pastorale Handreiking 4 BELIJDEND LID, DOOPLID, VRIEND van de Vrije Evangelische Gemeente Hoe
Nadere informatiePraktische opdracht Levensbeschouwing PKN Godsdienst
Praktische opdracht Levensbeschouwing PKN G Praktische-opdracht door een scholier 2195 woorden 21 januari 2005 7,4 73 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing 2. Probleemstelling en de deelvragen We hebben
Nadere informatieQ1 Ik ben een 1 / 11. Beantwoord: Overgeslagen: 0 25,13% 442. vrouw 74,87% man TOTAAL vrouw. man
Q1 Ik ben een Beantwoord: 1.759 Overgeslagen: 0 vrouw man 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ANTWOORDKEUZEN vrouw man REACTIES 25,13% 442 74,87% 1.317 TOTAAL 1.759 1 / 11 Q2 Mijn leeftijd is Beantwoord:
Nadere informatieSTATUTEN. van de STICHTING HET VRIJE UNIVERSITEITSFONDS AMSTERDAM
STATUTEN van de STICHTING HET VRIJE UNIVERSITEITSFONDS te AMSTERDAM STATUTEN van de STICHTING HET VRIJE UNIVERSITEITSFONDS te AMSTERDAM Laatstelijk gewijzigd bij notariële akte op 10 april 2001 1 2 STATUTEN
Nadere informatieInventaris van het archief van de Vereniging voor Vrij Beheer van kerkelijke Goederen
Inventaris van het archief van de Vereniging voor Vrij Beheer van kerkelijke Goederen (1838-1889) 238 Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit Amsterdam
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieInventaris van het archief van het Oratorisch dispuut Α.Ρ.Ι.Ο.Ν.
Inventaris van het archief van het Oratorisch dispuut Α.Ρ.Ι.Ο.Ν. Levensjaren 1963-[1981] Jaren van het archief 1963-1981 1098 Samengesteld door M.H. Koopman Collectie HDC Protestantse Erfgoed Bibliotheek
Nadere informatieStatuten HoGent Studentenraad
Statuten HoGent Studentenraad (Zoals goedgekeurd op de Algemene Vergadering van 21 februari 2013) (Aanvulling zoals goedgekeurd op de Algemene Vergadering van 16 mei 2013) Titel I- Algemene bepalingen
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief van Depositum Custodi
Plaatsingslijst van het archief van Depositum Custodi Opgericht 1986 Jaren van het archief 1985-2016 782 Samengesteld door Marieke Houtekamer en Herwinald van Asselt Collectie HDC Protestantse Erfgoed
Nadere informatieInventaris van het archief van het Gezelschap Practische Studie, opgericht in 1894, en voorloper Uit Louter Ingenieurs,
Nummer Toegang: 616 Inventaris van het archief van het Gezelschap Practische Studie, opgericht in 1894, en voorloper Uit Louter Ingenieurs, 1878-2006 Archief Delft 616 Gezelschap Practische Studie 3 I
Nadere informatieAfkortingen. gkn Gereformeerde Kerken in Nederland GTT Gereformeerd Theologisch Tijdschrift
Afkortingen ACTA Acta van de generale synoden van de Gereformeerde Kerken in Nederland BLGNP Biografisch Lexicon voor de Geschiedenis van het Nederlandse Protestantisme BMGN Bijdragen en Medelingen betreffende
Nadere informatie1. Onderwerp van de klacht schending van wetenschappelijke integriteit bij uitbrengen deskundigenbericht aan rechtbank
2011 1. Onderwerp van de klacht schending van wetenschappelijke integriteit bij uitbrengen deskundigenbericht aan rechtbank 2. Advies Commissie Wetenschappelijke Integriteit KLACHT Bij brief van 2010,
Nadere informatieEN AARDRIJKSKUNDE AARDRIJK REDE DR.J. I. S. ZONNEVELD J. B. WOLTERS / GRONINGEN /1958 UITGESPROKEN BIJ DE AANVAARDING
AARDRIJK EN AARDRIJKSKUNDE REDE UITGESPROKEN BIJ DE AANVAARDING VAN HET AMBT VAN GEWOON HOOGLERAAR IN DE NATUURKUNDIGE AARDRIJKSKUNDE, DE GEOMORFOLOGIE EN DE LANDBESCHRIJVING AAN DE RIJKSUNIVERSITEIT TE
Nadere informatieONDERWIJSRAAD. Eerste Afdeling O.R. 162 H.O. s-gravenhage,zfjuli I960.
ONDERWIJSRAAD SECRETARIAAT: BEZUIDENHOUTSEWEG 125 'S-GRAVENHAGE Eerste Afdeling OR 162 HO Voorstel tot wijziging van hot Koninklijk besluit van 29 februari 1932, Staatsblad 66, ter uitvoering van artikel
Nadere informatieCornelis Dros ( ), keldergraf 135, vak B Mede-eigenaar van de zeepziederij De Gekroonde Haan
Cornelis Dros (1800-1874), keldergraf 135, vak B Mede-eigenaar van de zeepziederij De Gekroonde Haan Personalia Cornelis Dros Geboren: 3 juli 1800 te Nigtevecht Zoon van: Dirk Dros en Marritje de Vries
Nadere informatieINVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN DE VERENIGNG 'SCHRIFT EN BELIJDENIS' (1958)
INVENTARIS VAN HET ARCHIEF VAN DE VERENIGNG 'SCHRIFT EN BELIJDENIS' (1958) 1962-2009 ONTSTAAN EN ONTWIKKELING Hervormde deelgemeente Rehoboth te Sint-Maartensdijk Reeds vele jaren (ca 1900) was de hervormde
Nadere informatieIn de vergi ast? Protestantse organisaties tussen kerk en wereld. Onder redactie van George Harinck en Paul van Trigt
TITEL 3 In de vergi ast? Protestantse organisaties tussen kerk en wereld Onder redactie van George Harinck en Paul van Trigt Jaarboek voor de geschiedenis van het Nederlands protestantisme na 1800 Jaargang
Nadere informatieGunning jr.: een actuele 19eeeuwer
Gunning jr.: een actuele 19eeeuwer Negentiende-eeuws heeft soms de bijbetekenis van ouderwets en achterhaald. Toch verscheen Verzameld Werk van J.H. Gunning jr., die leefde van 1829-1905, bijna geheel
Nadere informatieSamenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1
Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk
Nadere informatieVAN AFWIJZING NAAR AANPASSING NEDERLANDSE GEREFORMEERDEN OVER DARWINS EVOLUTIETHEORIE,
Gewma 17 (1994) 112-127 VAN AFWIJZING NAAR AANPASSING NEDERLANDSE GEREFORMEERDEN OVER DARWINS EVOLUTIETHEORIE, 1900-1960 R.P.W. Visser* De evolutietheorie die Charles Darwin in 1859 publiceerde, kreeg
Nadere informatieProf. Doekes over de kerk (1)
Prof. Doekes over de kerk (1) Onderstaand het eerste artikel van prof. Doekes met als titel Afscheiding. AFSCHEIDING Is afscheiding alleen geoorloofd wanneer wij durven verklaren: deze gemeente is een
Nadere informatieGeloof Brengt Verandering Toets 1 - antwoorden
Toets 1 - antwoorden Geloof (1-11) Lesstof: Hoofdstuk 1 1. Wat is noodzakelijk om van God te kunnen ontvangen? Geloof [1] 2. Noem vier uitingen van geloof. - Geloof voor redding [1.2] - Geloof en werken
Nadere informatieVIJFTIG JAAR SCHEIKUNDIGE NIJVERHEID IN NEDERLAND
Voorwoord en Inleiding Dr. Ir. H. Koopmans VIJFTIG JAAR SCHEIKUNDIGE NIJVERHEID IN NEDERLAND Uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van het Hoogewerff-Fonds UITGEVERIJ WALTMAN DELFT - 1967
Nadere informatie9. Je mag je eigen stem laten horen
9. Je mag je eigen stem laten horen doelstellingen De kinderen leren dat kerkhervormers als Maarten Luther en Johannes Calvijn vonden dat je als gelovige zelf de Bijbel moest kunnen lezen om te leren hoe
Nadere informatieInventaris van het archief van de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs te Schipluiden
Inventaris van het archief van de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs te Schipluiden 567 (1896-1953) Samengesteld door Francisca de Vries Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme
Nadere informatieGELOOF&WETENSCHAP KUNNEN WE WETEN OF GOD BESTAAT? Gerard Nienhuis
GELOOF&WETENSCHAP KUNNEN WE WETEN OF GOD BESTAAT? Gerard Nienhuis De natuurwetenschap levert ons de meest betrouwbare kennis die voor ons toegankelijk is. Geen andere kennisbron levert dezelfde mate van
Nadere informatieFiguur 1: Aantal gediplomeerde studenten lerarenopleidingen studiejaar 2004-2008 (bronnen: hbo-raad en vsnu, bewerkt door sbo)
Aantal gediplomeerden aan de lerarenopleidingen in Nederland Ondanks huidige en verwachte lerarentekorten is er geen sprake van een substantiële groei van aantal gediplomeerden aan de verschillende lerarenopleidingen.
Nadere informatieGeboortejaar werkzame predikanten Gereformeerde gemeenten
Het predikantenkorps in Nederland vergrijst snel. Twee van de drie voorgangers bereiken uiterlijk in 22 de 6-jarige leeftijd. Het is een probleem dat zich zo n beetje in alle kerken voor doet. Opmerkelijk
Nadere informatieRivieren van levend water zullen stromen uit het hart van wie in mij gelooft (Joh. 7:3 8)
- Identiteit - Hogeschool Viaa heeft als grondslag de Bijbel. Zij erkent deze als het betrouwbare en geïnspireerde Woord van God, zoals dat verwoord is in het gereformeerde belijden en zij beschouwt de
Nadere informatieNatuurkunde en geloof Gerardus Johannes Sizoo en de VU
Natuurkunde en geloof Gerardus Johannes Sizoo en de VU Ab Flipse Als iets duidelijk wordt uit de discussie over Intelligent Design die recentelijk is losgebarsten, is het dat de gemoederen nog steeds danig
Nadere informatieGeschiedenis Gereformeerde kerk Ruinerwold Koekange
Geschiedenis Gereformeerde kerk Ruinerwold Koekange Ds. Hendrik de Cock Het zegel van de kerk Voor kant kerk Berghuizen 2018 Foto van het kerkgebouw van voor 1912 Het ontstaan van de afscheiding. De Afscheiding
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief van H. van Riessen
Plaatsingslijst van het archief van H. van Riessen (ca. 1951-ca. 1984) 718 Samengesteld door J.F. Seijlhouwer Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit
Nadere informatieInventaris van het archief van de. Kiesvereniging Amerongen van de. Staatkundig Gereformeerde Partij,
T00391 Inventaris van het archief van de Kiesvereniging Amerongen van de Staatkundig Gereformeerde Partij, 1979-2010 H. Postema December 2012 Inleiding Al vijf jaar na de start van de landelijke Staatkundig
Nadere informatieInventaris van het archief van Z.W. Sneller
21 Inventaris van het archief van Z.W. Sneller Levensjaren 1882-1950 (1922-1944) Samengesteld door I. Drexhage-Zijlstra Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije
Nadere informatiePlaatsingslijst van het door M.D. Geuze bijgehouden archief van ds. H.O. Roscam Abbing
Plaatsingslijst van het door M.D. Geuze bijgehouden archief van ds. H.O. Roscam Abbing 1106 Levensjaren 1874-1939 (1894-2005) Samengesteld door Bert Kraan Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands
Nadere informatieIdentiteitsdocument UITGANGSPUNTEN/PREAMBULE
Identiteitsdocument Versie 7 juni 2018 Op 31 januari 2018 en 6 juni 2018 zijn brede, gezamenlijke bijeenkomsten gehouden van het College van Bestuur (CvB), de schoolleiding, de Medezeggenschapsraad (MR)
Nadere informatieDr. M. van Staveren. Nog een en ander over Mr. Jonannes Basius.
Dr. M. van Staveren. Nog een en ander over Mr. Jonannes Basius. Dr. M. van. Staveren. Met een weemoedig gevoel zet ik mij neer om een kort woord te schrijven tot nagedachtenis van den waardigen man, wiens
Nadere informatie10 april 1997 97-000540
10 april 1997 97-000540 2 presentatie boek gesticht in de duinen op 16 april 1997 Op woensdag 16 april a.s. wordt het eerste exemplaar van boek Gesticht in de duinen overhandigd aan gedeputeerde Tielrooij,
Nadere informatieKennismakingsvragen:
Kennismakingsvragen: 1. Als je op een onbewoond eiland belandde, welke 3 dingen zou je dan in ieder geval bij je willen hebben? 2. Wat is je vroegste jeugdherinnering? 3. Wat heeft je doen besluiten om
Nadere informatie23 november 2017 HUISHOUDELIJK REGLEMENT. Nederlands-Vlaamse Ontspanningsclub (N.V.O.C.) De Lage Landen
23 november 2017 HUISHOUDELIJK REGLEMENT Nederlands-Vlaamse Ontspanningsclub (N.V.O.C.) De Lage Landen 1 HUISHOUDELIJK REGLEMENT I. ALGEMENE BEPALINGEN Artikel 1.- Artikel 2.- 1. Het huishoudelijk reglement
Nadere informatieArchief Theologische Faculteits Vereniging Alcuin, Nijmegen
Plaatsingslijst Archief Theologische Faculteits Vereniging Alcuin, Nijmegen Archiefnummer: 305 Archiefnaam: ALCU Sector: Onderwijs en wetenschappen Soort archief: Instellingsarchief Datering: 1935-1970
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief van H. Hoekstra
Plaatsingslijst van het archief van H. Hoekstra (1878-1915 (1917)) 460 Samengesteld door J.F. Seijlhouwer en F. de Vries Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije
Nadere informatiePlaatsingslijst van de collectie Gemeentecommissie van de Hervormde gemeente te Leiden
Plaatsingslijst van de collectie Gemeentecommissie van de Hervormde gemeente te Leiden Stukken verzameld door A. Rutgers (1849-1875) 205 Samengesteld door P. Hoekstra e.a. Historisch Documentatiecentrum
Nadere informatieHoofdstuk 1: Introductie Hoofdstuk 2: Literatuuronderzoek
Samenvatting Hoofdstuk 1: Introductie Basisartsen die recent zijn afgestudeerd werken meestal enkele jaren voordat zij hun vervolgopleiding starten. Hun uiteindelijke beroepskeuze wordt dus enkele jaren
Nadere informatieperiode wil ik graag enkele herinneringen op papier zetten. kreeg ik hier genoeg van en solliciteerde naar een andere betrekking.
1 april 1925 1 april 1966 Tussen deze twee data ligt een periode van veertig jaar. Over deze periode wil ik graag enkele herinneringen op papier zetten. Begin augustus 1924 moest ik als jongeling voor
Nadere informatieInventaris van het archief van het Gezelschap van Christelijke Historici
Inventaris van het archief van het Gezelschap van Christelijke Historici Opgericht 1920 (1920-1996) 343 Samengesteld door dr. J. de Bruijn en J.J.M. Louwerse Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands
Nadere informatieOnderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze. oktober 2011
Onderzoek studie uitval HBO studenten Het belang van een goede studiekeuze oktober 2011 Hoog percentage studie uitvallers Uit cijfers van de HBO-raad blijkt dat gemiddeld 15,8% van de HBO studenten afvalt
Nadere informatiePositie wedergeboren christen Ef.2:5 levend gemaakt met Christus,..geplaatst in de hemelse gewesten.
Schepping en Evolutie in de Kerk Bedreiging? of Uitdaging? Positie wedergeboren christen Vanuit welke overtuiging Hoe andersdenkenden benaderen Geloof en wetenschap Modellen en werkelijkheid Conclusies
Nadere informatieVastgesteld in tweede lezing door de Generale Synode:
2018 Ordinantie 4 voor het Apostolaat Vastgesteld in tweede lezing door de Generale Synode: 16 maart 2018 gehele ordinantie Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Hoofdstuk I. Het getuigenis tot Israël... 2
Nadere informatieDR. W.F. VAN GUNSTEREN, 1908-2000
DR. W.F. VAN GUNSTEREN, 1908-2000 DOOR U. TUKKER Op 3 november 2000 overleed op 92-jarige leeftijd in Zwitserland dr. Willem Frederik van Gunsteren. Wanneer men zijn leven bestudeert, komt men tot de ontdekking
Nadere informatieWeten het niet-weten
Weten het niet-weten Over natuurwetenschap en levensbeschouwing Ger Vertogen DAMON Vertogen, Weten.indd 3 10-8-10 9:55 Inhoudsopgave Voorwoord 7 1. Inleiding 9 2. Aard van de natuurwetenschap 13 3. Klassieke
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde A1
wiskunde A1 Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 22 juni 13.30 16.30 uur 20 05 Voor dit examen zijn maximaal 81 punten te behalen; het examen bestaat uit 19 vragen. Voor
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer Euthanasie
Praktische opdracht Maatschappijleer Euthanasie Praktische-opdracht door K. 1845 woorden 5 januari 2015 8,2 10 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Inleiding: Ik zag een
Nadere informatieMotieven 1: Een wereld
Motieven 1: Een wereld Doelstellingen: Doel eerste subthema Een wereld om vrij te zijn De catechisanten leren inzien dat vrijheid in Bijbelse zin bij het leven van mensen hoort en ze vormen een mening
Nadere informatieAbdijweekend met Erik Borgman
Abdijweekend met Erik Borgman vrijdag 19 oktober 2006 zondag 21 oktober 2007 Norbertijnerabdij Postel, Abdijlaan 16, 2400 Mol Abdijweekend te Postel: Lectuur en verdieping van Metamorfosen. Over religie
Nadere informatieInventaris van het archief van A. Steketee en familie
Inventaris van het archief van A. Steketee en familie (1844-1982) 232 Samengesteld door Janna Leguyt Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) Vrije Universiteit Amsterdam
Nadere informatieNB: de voorbeeldnamen, (telefoon)nummers en adressen dienen uiteraard door de concrete gegevens van uw gemeente te worden vervangen.
Format voor in het kader van de ANBI-transparantie te publiceren gegevens door een gemeente behorende tot de Kerk van de Nazarener, Nederlands District. NB: de voorbeeldnamen, (telefoon)nummers en adressen
Nadere informatiejan lever Bioloog, bruggenbouwer & boegbeeld van de vu
jan lever Bioloog, bruggenbouwer & boegbeeld van de vu J. Lever (1922 2010) was vanaf 1950 lector en van 1952 tot 1986 hoogleraar dierkunde. Ab Flipse Verwondering, daarmee wordt de levenshouding van de
Nadere informatiePlaatsingslijst van het archief van de de Stichting Geestelijke Liederen uit den Schat van de Kerk der eeuwen (C.G. Schripsema-de Graaf, secretaris)
Plaatsingslijst van het archief van de de Stichting Geestelijke Liederen uit den Schat van de Kerk der eeuwen (C.G. Schripsema-de Graaf, secretaris) ((1933) 1948-2013) 1103 Samengesteld door Bert Kraan
Nadere informatiePolitieke stromingen hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/61325
Auteur VO-content Laatst gewijzigd 19 oktober 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/61325 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken
Nadere informatieEen feestelijke avond
Een feestelijke avond Het Natuurwetenschappelijk Genootschap - Assen (NWG) is in 1968 opgericht. Reden dus om aan dit 50-jarig bestaan bijzondere aandacht te geven. Dit doen we met een speciale lezing
Nadere informatieWie is Jezus, deel 2. les 5b FOLLOW
Wie is Jezus, deel 2 les 5b DEEL 2B FOLLOW JEZUS, DE REDDER Joh 4:7-9,22 Jezus deed in dit verhaal een aantal dingen die niet gebruikelijk waren. Hij sprak alleen met een vrouw. Dit was ook nog eens een
Nadere informatiealexander frederik de savornin lohman Onafhankelijk werker van het eerste uur
alexander frederik de savornin lohman Onafhankelijk werker van het eerste uur A.F. de Savornin Lohman (1837 1924) was van 1879 tot 1883 curator en van 1883 tot 1896 hoogleraar staats- en strafrecht. Erie
Nadere informatieCarla du Pree. Johan Huizinga en de bezeten wereld. De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen ISVW UITGEVERS
Carla du Pree Johan Huizinga en de bezeten wereld De rol van publieke intellectueel tussen twee wereldoorlogen ISVW UITGEVERS 4 Ik ben ik en mijn omstandigheden. Als ik die omstandigheden niet red, red
Nadere informatieInventaris van het archief van de Vereniging van predikanten van de Gereformeerde Kerken in Nederland
896 Inventaris van het archief van de Vereniging van predikanten van de Gereformeerde Kerken in Nederland 1911-1994 tot 1984 genaamd Gereformeerde Predikanten Vereniging Samengesteld door Frans Rozemond
Nadere informatieSTATUTEN VAN DE BAPTISTEN GEMEENTE ELIM te DRACHTEN
STATUTEN VAN DE BAPTISTEN GEMEENTE ELIM te DRACHTEN Artikel 1 NAAM EN ZETEL a. De gemeente draagt de naam Baptisten gemeente Elim en is gevestigd te Drachten. b. De gemeente is een kerkgenootschap in de
Nadere informatieRapport nr. 633, december2013. Drs. Joris Kregting
Rapport nr. 6, december201 Drs. Joris Kregting 2.1 Inleiding en bronnen 2.2 Katholieken 8 2. Normen en waarden en de kerk 9 2. Het gebruik van voorbehoedsmiddelen 10 2.5 Huwelijk en samenwonen van homoseksuelen
Nadere informatieAEGEE Amsterdam sponsormogelijkheden
AEGEE Amsterdam sponsormogelijkheden Door met AEGEE-Amsterdam samen te werken, komt u in contact met een gevarieerde groep studenten en afgestudeerden. AEGEE telt momenteel rond de 620 leden en ruim 75
Nadere informatieInhoudsopgave. Hoofdstuk 1 Inleiding Hoofdstuk 2 Strategie Hoofdstuk 3 Beleid Hoofdstuk 4 Overig... 7
Beleidsplan 2017 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding... 3 1.1. Missie en visie statement... 3 1.2. Aanleiding... 3 Hoofdstuk 2 Strategie... 4 2.1. Kernprincipes... 4 Hoofdstuk 3 Beleid... 5 3.1. Werkzaamheden...
Nadere informatieDiensten voor en met dove mensen
Diensten voor en met dove mensen Een stukje geschiedenis met dank aan historicus Henk Betten -ooo- Heel lang geleden deed de Kerk heel weinig of niets voor dove mensen. Men wist geen raad met hun doof-zijn
Nadere informatieSprekende Spreuken. Levenslessen uit het boek Spreuken. Kris Tavernier. Het kennen van de Hoogheilige
Kris Tavernier Sprekende Spreuken Levenslessen uit het boek Spreuken - Het boek Spreuken leert ons heel wat over het gedrag van gelovigen, en hoe dit kan zijn in allerlei omstandigheden van dit leven.
Nadere informatieInventaris van het archief van D.P.D. Fabius
90 Inventaris van het archief van D.P.D. Fabius Levensjaren 1851-1931 (1872-1929) Samengesteld door mw. mr. M.A. Urbanus-Kamper Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden)
Nadere informatieChristus als leerling volgen
Christus als leerling volgen Voorbereiding voor de huisbezoeken van 2014/2015 Het was in Antiochië dat de leerlingen voor het eerst christenen werden genoemd. In onze verhouding tot de Heer kan het waardevol
Nadere informatieIN MEMORIAM PROF. DR. L. BOUMAN. Beijerland geboren in een eenvoudig Nederl. Herv. gezin van orthodoxe beginselen. Hier heeft hij zijn jeugdopvoeding
IN MEMORIAM PROF. DR. L. BOUMAN Dr. Leendert Bouman werd den 23en Mei 1869 te Nieuw- Beijerland geboren in een eenvoudig Nederl. Herv. gezin van orthodoxe beginselen. Hier heeft hij zijn jeugdopvoeding
Nadere informatieChristelijke wetenschap
Christelijke wetenschap Passage Reeks 44 Christelijke wetenschap Nederlandse rooms-katholieken en gereformeerden over de natuurwetenschap, 1880-1940 Ab Flipse Hilversum Verloren 2014 Dit boek is mede tot
Nadere informatie1. Onderwerp van d e klacht Onjuiste interpretatie van ondeugdelijke meetgegevens. 2. Advies van de voorzitter van de commissie.
2011 1. Onderwerp van d e klacht Onjuiste interpretatie van ondeugdelijke meetgegevens 2. Advies van de voorzitter van de commissie Geacht college, Op 2011 schreef een brief aan u en aan, van de KNAW.
Nadere informatieTwee cijferbladen over de evolutie van het buitengewoon lager onderwijs tot G. Van Landeghem & J. Van Damme
Twee cijferbladen over de evolutie van het buitengewoon lager onderwijs tot 2009 G. Van Landeghem & J. Van Damme Twee cijferbladen over de evolutie van het buitengewoon T lager onderwijs tot 2009 Auteurs:
Nadere informatieCijferblad: evolutie van de omvang van het buitengewoon lager onderwijs voor en na de invoering van het M-decreet
Cijferblad: evolutie van de omvang van het buitengewoon lager onderwijs voor en na de invoering van het M-decreet Georges Van Landeghem KU Leuven, Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -Evaluatie De gewone
Nadere informatieTijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?
Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van
Nadere informatieVoorlopige inventaris van het archief van de Oratorische Vereniging ONYX
Voorlopige inventaris van het archief van de Oratorische Vereniging ONYX Opgericht 1956, opgeheven 1972 599 Samengesteld door Nicole Hilger Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme
Nadere informatieBijlagen OER Master Educatie en Communicatie in de Wiskunde en Natuurwetenschappen (2016/2017)
Bijlagen OER Master Educatie en Communicatie in de Wiskunde en Natuurwetenschappen (2016/2017) Bijlage I: Eindtermen van de opleiding (Art. 1.3) 1. Met de opleiding wordt beoogd: a. voor te bereiden op
Nadere informatieTiende. Quasimodolezing. M o e d i g l e i d e r s c h a p Mystiek en politiek bij Dag Hammarskjöld
Tiende Quasimodolezing M o e d i g l e i d e r s c h a p Mystiek en politiek bij Dag Hammarskjöld The Most Revd. K.G. Hammar Voormalig aartsbisschop van Uppsala, em. hoogleraar aan de Universiteit van
Nadere informatie7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs
7. Deelname en slagen in het hoger onderwijs Vergeleken met autochtonen is de participatie in het hoger onderwijs van niet-westerse allochtonen ruim twee keer zo laag. Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/
Nadere informatie