1 Legitimatie Hoog en Laag: Elitair of Toegankelijk? Korte Geschiedenis Hedendaagse Kunst... 2

Transcriptie

1 AUTONOME KUNST Rob van Gerwen Geesteswetenschappen Wijsbegeerte 29 maart 2006 Studium Generale, Utrecht: Bewaren of Weggooien? Inhoud Inhoudsopgave 1 Legitimatie Hoog en Laag: Elitair of Toegankelijk? Korte Geschiedenis Hedendaagse Kunst Autonomisering van de Kunst Kunst als Praktijk Het Culturele Belang van Kunst 7 1 Legitimatie 1.1 Hoog en Laag: Elitair of Toegankelijk? Waarom Hoge Kunst? Kunst is een autonome praktijk in onze cultuur Moeten we haar Hoog houden? Ze is immers geïsoleerd (elitair) en vaak immoreel Massakunst is daarentegen Wijd verbreid, breed toegankelijk Niet vervreemd, populair Wel wat oppervlakkig (niet per definitie) Is Hoge kunst soms diepgaand? In welke zin? Per definitie? Waarover gaat ze? Is Hoge kunst wel te legitimeren? 1.2 Korte Geschiedenis Legitimatie van Kunst Gelegitimeerde kunst verzorgt een integratie van gemeenschap, samenleving, en de kerk enerzijds en het zelfbegrip van de creatieve kunstenaar anderzijds Gadamer, Actualiteit van het Schone

2 Legitimatie van Kunst Plato/Socrates tegen Homerus Christendom iconoclastisch: Gij zult geen godenbeelden maken, geen afbeelding van enig wezen boven in de hemel, beneden op de aarde of in de wateren onder de aarde. (Exodus 20:4) Waarom? Is er iets mis met onze afbeeldingen? Legitimatie van Kunst 7de eeuw nieuwe legitimatie: Biblia Pauperum Afbeeldingen voor analfabeten (om de bijbel te vertellen) Muziek voor congregatie: rituele functie Afbeelding in de Middeleeuwen 1.3 Hedendaagse Kunst Hedendaagse Kunst 20e eeuwse Avant-Garde maakt traditie iets uit het verleden. en hedendaagse kunst: Is niet vanzelfsprekend (volgens velen) Probeert ons te shockeren Psychopaten-films Pornografie in kunst (Koons) Stockhausen Stier uit helicopter (Flatz) Cosmetische chirurgie als kunst (Orlan) Of... Marcel Duchamp, 1917: Fountain 2

3 3

4 Andrès Serrano: Piss Christ Orlan: Sainte Orlan Mike Bidlo: Bidlo, not Leger Jeff Koons, Made in Heaven Marco Evaristii, Autonomisering van de Kunst De Verlichting Legitimatie van de niet-meer-nuttige, schone kunst Door 18e eeuwse filosofische esthetica (Hume, Baumgarten, Kant, Romantiek) Duidelijkst in Hegel 4

5 5

6 Hegels Het Einde van de Kunst Kunst is iets van het verleden Niet adequaat voor Christelijke heilige drie-eenheid drie-eenheid best uitgedrukt in transparante filosofische concepten Nieuwe legitimatie: Zintuiglijk schijnen van het Ideële Geen achterliggende betekenis Intern doelmatig: niets uit weg te halen zonder betekenis te veranderen Rembrandt van Rijn: Zelfportret, Kunst als Praktijk Een auto-ongeluk Als installatie Wat doe ik verkeerd? De Eis van een Artistieke Houding Representationele houding (journaal op televisie) ought implies can : je bent niet gehouden de Indonesiërs te helpen bij de tsunami je zit in je huiskamer Esthetische houding Het ding voor je geestesoog houden als ware het een representatie (Kant) Belangeloosheid (Kant) Artistieke houding als eis Niet het toneel opstormen om heldin te redden 6

7 Beleving van het Kunstwerk Ding zelf (schilderij aan de muur, etc.) is hier en nu Betekenis is een elders (vaak fictief)... Waar men zich niet handelend toe verhoudt, alleen qua denken en voelen Kunst niet zelfde als representatie... maar er wel op geënt Marina Abramowicz: Rhythm 5, 1975 Immorele Randvoorwaarde Je ziet iets moreel problematisch maar mag/kan/wil niet ingrijpen Moreel-psychologisch problematisch!! Het ware beter als we werden opgevoed om te willen ingrijpen Hoe compenseert kunst hiervoor? 3 Het Culturele Belang van Kunst Het Culturele Belang van Kunst Cultuur toewijding aan rituelen Draait om representaties Kunstpraktijk ritueel (Artistieke Houding) Moreel afgeschermd (Artistieke Houding) Intern doel: artistieke kwaliteit 7

8 Hoog en Laag 1. Kunst die intimerend vermogen van representatie onderzoekt Hegels autonome kunst (alles ten dienste van immanente betekenis) 2. Kunst die zich tegen representatie verzet Artistiek iconoclasme (voorbeelden: Duchamps readymades; Evaristii s goudvissen; Flatz stier; Orlan, etc.) 3. Kunst die representatie onproblematisch acht Lage kunst (Hollywood) De hamvraag is... Zijn onze vermogens om de werkelijkheid te representeren betrouwbaar? Zo ja, dan is Hoge kunst overbodig en kan men alle kunsten meten naar hun vermakelijkheidsgehalte Zo nee, dan houden we kunst beter Hoog. 8