OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR RESIDENTIËLE KLANTEN EN KMO S JULI 2014 JULI /65

Transcriptie

1 OVERZICHT EN EVOLUTIE VAN DE ELEKTRICITEITS- EN AARDGASPRIJZEN VOOR RESIDENTIËLE KLANTEN EN KMO S JULI 2014 JULI /65

2 INHOUDSOPGAVE I. EXECUTIVE SUMMARY 3 I.1 VERGELIJKING PRIJZEN IN BELGIË 3 I.2 VERGELIJKING MET HET BUITENLAND 4 II. VERGELIJKING PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS IN BELGIË 6 II.1 Algemeen 6 II.2 Vaststellingen juli II.2.1 Elektriciteit 13 II Residentieel, kwh, exclusief-dag, exclusief BTW 13 II KMO, kwh, exclusief-dag, exclusief BTW 19 II Wijzigingen t.o.v. vorige maand 21 II maandelijks overzicht van de elektriciteitsprijzen voor consumenten 24 II.2.2 Aardgas 29 II Residentieel, kwh, exclusief BTW 29 II KMO, kwh, exclusief BTW 34 II Wijzigingen t.o.v. vorige maand 36 II maandelijks overzicht van de aardgasprijzen voor consumenten 38 II.3 Grafisch overzicht juli III. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND56 III.1 Algemeen 56 III.2 Vaststellingen juli III.2.1 Elektriciteit 58 III Residentieel, kwh, enkelvoudige meter 58 III KMO, kwh, enkelvoudige meter 59 III Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste reden van vastgestelde verschillen 61 III.2.2 Aardgas 62 III Residentieel, kwh 62 III KMO, kwh 63 III Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste redenen van vastgestelde verschillen 65 JULI /65

3 I. EXECUTIVE SUMMARY I.1 VERGELIJKING PRIJZEN IN BELGIË In het kader van haar permanente monitoringopdrachten en meer bepaald de vangnetregulering update de CREG maandelijks haar gegevensbank. Ze stelt hierbij een overzicht voor van de prijzen voor de energiecomponent elektriciteit en aardgas voor residentiële verbruikers en KMO s in de drie regio s van het land en dit op basis van de gepubliceerde tarieffiches door de leveranciers bij het begin van de maand. In het kader van het Charter berekent de CREG eveneens de c /kwh prijs van de zuivere energiecomponent op basis van de modaliteiten van bijlage B van voormeld Charter. In juli 2014, stelt de CREG voor residentiële verbruikers het volgende vast: - 5 leveranciers zijn actief in Brussel, 10 in Wallonië en 12 in Vlaanderen; - Elektriciteit : 37 producten in Vlaanderen, 34 in Wallonië en 15 in Brussel; Aardgas : 29 producten in Vlaanderen, 27 in Wallonië en 12 in Brussel; - Bij elektriciteit ligt het abonnement voor een enkelvoudige meter met kwh jaarverbruik tussen 0 en 70,25 in Vlaanderen, tussen 0 en 70,47 in Wallonië en tussen 22,60 en 55 in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (juni 2014) liggen tussen 4,22 c /kwh en 7,59 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 4,51 c /kwh en 7,59 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van bijlage B van het Charter liggen tussen 5,00 c /kwh en 7,59 c /kwh, dezelfde plafondwaarden als bij de tarieffiches aangezien het duurste product wat betreft zuivere energieterm in de drie regio s telkens een vast product is deze maand. - Bij aardgas ligt de jaarlijkse bijdrage of het abonnement tussen 0 en 70,25 in Vlaanderen, tussen 0 en 82,64 in Wallonië en tussen 15 en 52,25 in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (juni 2014) liggen tussen 2,27 c /kwh en 3,58 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,31 c /kwh en 3,37 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van bijlage B van het Charter liggen tussen 2,81 c /kwh en 3,58 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,85 c /kwh en 3,43 c /kwh in Brussel. - Het aanbod bij elektriciteit bestaat voor 30 tot 40% uit variabele producten, bij aardgas is dit het geval voor de helft van het aanbod. Juli is de eerste maand van het derde kwartaal 2014 en geeft de leveranciers de mogelijkheid om de producten met een variabele energiecomponent voor de derde keer dit jaar te indexeren. JULI /65

4 ELEKTRICITEIT POWEO, is een nieuwe leverancier van elektriciteit in Wallonië en lanceert voor residentiële klanten en KMO s een vast product : POWEO VAST Elektriciteit 100% groen. MEGA is een nieuwe leverancier in Vlaanderen voor residentiële klanten en KMO s. Hierna een overzicht van het aanbod: Vast 1, 2, 3 of 5 jaar, Variabel 1, 2 of 3 jaar met BELPEX als indexeringsparameter. ENI 1 wijzigt voor het variabel product ENI FLEX 1 jaar, voor nieuwe residentiële en professionele klanten de indexeringsformules. ESSENT 1 wijzigt voor de variabele producten de indexeringsparameter voor nieuwe klanten de indexeringsformules: Endex(20d,0,3). EDF-LUMINUS, ENECO, ENI en LAMPIRIS wijzigen deze maand de bijdragen groene stroom en WKK. AARDGAS POWEO is een nieuwe leverancier van aardgas in Wallonië en lanceert voor residentiële klanten en KMO s een vast product : POWEO VAST Aardgas. MEGA is een nieuwe leverancier in Vlaanderen voor residentiële klanten en KMO s. Het lanceert een Variabel product op 1, 2 of 3 jaar, met TTF 103 als indexeringsparameter. ENECO 1 wijzigt naast de vaste vergoeding ook de indexeringsformule van het product ENECO VARIABELE GASPRIJS voor nieuwe residentiële klanten. ENI 1 wijzigt de indexeringsformule van het product ENI FLEX 1jaar voor nieuwe professionele klanten. I.2 VERGELIJKING MET HET BUITENLAND De CREG vergelijkt de prijzen van de tarieffiches in België met de noteringen van de referentieparameters op de beurzen van elektriciteit en aardgas. Tevens vergelijkt de CREG de gehanteerde prijzen in België met de prijzen, gehanteerd in Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk aan de hand van een representatieve selectie van producten. Teneinde de internationale prijsvergelijking zo objectief en transparant mogelijk te laten verlopen wordt elke component van de energieprijs in zijn meest zuivere vorm voorgesteld. Dit wil bijvoorbeeld zeggen dat de kosten voor hernieuwbare energie inbegrepen in de leveranciersprijs en de kosten voor openbare dienstverplichtingen vooral toegeschreven aan de distributienetbeheerders werden uitgezuiverd en integraal werden toegewezen aan de heffingen. Deze rangschikking is zo opgesteld dat de duurste prijs op de eerste plaats staat. 1 Vorige versies van vermelde variabele producten verschijnen niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren. Ze worden wel opgenomen in het 6-maandelijks overzicht van de CREG. JULI /65

5 In juli 2014 toont de prijsvergelijking van de all-in prijzen aan dat België voor elektriciteit de 4de plaats inneemt (residentieel niveau) en de 2de plaats (professioneel niveau) en voor aardgas de 4de plaats (residentieel niveau) en de 5de plaats (professioneel niveau). Op het niveau van de zuivere energiecomponent staat België voor elektriciteit op de 4de plaats (zowel residentieel als professioneel) en voor aardgas op de 5de plaats (zowel residentieel als professioneel). Wanneer we de prijzen vergelijken van juli 2014 met deze van juli 2013 stelt de CREG vast dat de gemiddelde prijzen van de component energie op jaarbasis voor residentiële verbruikers in België zijn gedaald met 17,51 (6,91%) bij elektriciteit en met 137,64 (16,50%) bij aardgas. JULI /65

6 II. II.1 VERGELIJKING PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS IN BELGIË Algemeen De CREG stuurt op maandelijkse basis aan alle leveranciers per het verzoek om tegen de vijfde van de maand of de eerstvolgende werkdag alle tarieffiches voor residentiële klanten en KMO s te bezorgen: Art.20bis, 1, van de Elektriciteitswet en Art.15/10bis, 1, van de Gaswet voorzien binnen het kader van de zogeheten vangnetregulering de opmaak en het beheer van een gegevensbank door de CREG. Aangezien de CREG de wettelijke verplichting heeft om de gegevensbank up to date te houden, verzoekt de CREG u om de tarieffiches voor de maand juli 2014 (alle gepubliceerde versies, evenals fiches voor slapende producten: producten die niet langer worden aangeboden maar nog wel actief zijn) over te maken. Gelieve ook afzonderlijk te vermelden: eventuele wijzigingen in het productaanbod ten opzichte van vorige maand; tarieffiches of prijsformules in het kader van gerealiseerde groepsaankopen. Volgens Art.20bis, 2 en 3, van de Elektriciteitswet en Art.15/10bis, 2 en 3, van de Gaswet dient u voor contracten met variabele energieprijzen, de desbetreffende indexeringsformules voor de levering van elektriciteit en aardgas aan huishoudelijke eindafnemers en KMO s op uw website te publiceren, alsook de eventuele wijzigingen aan die formules. Gelieve daarnaast een overzicht te bezorgen van de wijze waarop deze indexeringsformules werden aangepast. Gelieve de op te leveren informatie aan de CREG over te maken tegen uiterlijk vrijdag 4 juli 2014 via volgend adres: vangnet@creg.be.. De weergegeven prijzen: zijn exclusief BTW houden geen rekening met kortingen (bijv.: domiciliëring) houden geen rekening met gratis kwh (elektriciteit - Vlaanderen) en gelden voor volgende typeklanten: Elektriciteit: o residentieel, kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter o KMO, kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter Aardgas: o residentieel, kwh jaarverbruik o KMO, kwh jaarverbruik De gegevens in voorliggende nota zijn bijgewerkt tot en met de derde werkdag na voormelde aanmeldingsdatum voor de leveranciers. Nieuwe producten of wijzigingen na deze datum worden opgenomen in de volgende versie van de nota. JULI /65

7 Geldigheid vaste prijzen: prijs bij ondertekening of bij aanvang levering? De prijzen op de tarieffiches van producten met een vaste energiecomponent zijn geldig voor contracten die tijdens de desbetreffende maand ondertekend worden, ook al start de levering niet de maand zelf. Aangezien de consument bij verandering van leverancier een opzegperiode van vier weken moet respecteren, komt het in realiteit vaak voor dat de levering van een contract dat ondertekend werd in de maand m pas aanvangt in de maand m+1. De vaste producten van ECS vormen hierop de enige uitzondering. Nieuwe klanten van ECS die een vast product onderschrijven, krijgen niet het tarief dat van toepassing is op het moment van ondertekening (maand m) maar wel het tarief dat geldig is bij de start van levering, in realiteit meestal de maand m+1. Dat is de reden waarom ECS voor de vaste producten de tarieffiches voor de maanden m, m+1 en m+2 2 publiceert. Bestaande klanten van ECS die naar een vast product overstappen, gaan wel onmiddellijk over op het tarief dat geldig is op het moment van ondertekening (maand m). Bijdrage groene stroom en WKK, een woordje uitleg Leveranciers rekenen voor hun elektriciteitsproducten via de component energie een kwhafhankelijke bijdrage groene stroom (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) en WKK (enkel in Vlaanderen) aan. Artikel 20quater van de Elektriciteitswet zegt hierover onder andere het volgende: 1. Voor huishoudelijke eindafnemers en K.M.O s kan de leverancier ten hoogste de werkelijke kost van de gewestelijke verplichtingen inzake groenestroomcertificaten of warmtekrachtcertificaten doorrekenen aan de eindafnemer en hij houdt daarbij enkel rekening met de marktprijs van de certificaten en met een forfaitaire transactiekost. Het doel van voormeld artikel is een einde te stellen aan een vaak voorkomend misbruik, namelijk de doorrekening aan de consument van de boeteprijs 3. Het artikel kan echter niet in werking treden zolang er door de bevoegde overheid per Koninklijk Besluit geen forfaitaire transactiekost is vastgelegd. In afwezigheid van voormeld Koninklijk Besluit rekenen de leveranciers momenteel eigen inschattingen door, inschattingen die regelmatig worden aangepast maar dus niet (kunnen) voldoen aan artikel 20quater van de Elektriciteitswet. 2 Een nieuwe klant kan bewust kiezen om de levering pas de tweede maand na de ondertekening te laten starten of bij ondertekening van een contract de laatste dagen van de maand bestaat de mogelijkheid dat de levering in realiteit pas kan starten in de maand m+2. 3 Boete die leverancier moet betalen wanneer hij niet over voldoende certificaten beschikt. Zo wordt verkeerdelijk voorgesteld dat de leverancier in gebreke is voor de certificaten-verplichting. JULI /65

8 Het niet langer apart vermelden van beide bijdragen op de tarieffiche, maar het opnemen van deze kost 4 in de prijs(formule) van de energiecomponent zou correcter en eenvoudiger zijn, niet in het minst in hoofde van de verbruiker. Alle leveranciers hebben immers kosten die voortvloeien uit verplichtingen inzake groene stroom en WKK. Het beheer van deze kosten komt de leverancier toe in een concurrentiële markt. Producten met variabel energiecomponent 4 keer per jaar indexeerbaar Vanaf januari 2013 mogen variabele producten slechts vier keer per jaar (1 januari, 1 april, 1 juli en 1 oktober) geïndexeerd worden. De waarden van de indexatieparameters op de tarieffiches van de leveranciers, zoals gepubliceerd begin april 2014, gelden bijgevolg gedurende de maanden april, mei en juni Hierna een voorbeeld van een kwartaalindex en de betekenis van de notatie. TTF 103 is een kwartaalindex. De TTF-waarde die geldt voor een kwartaal (3 (maanden) in de naam TTF 103 ) is gebaseerd op de TTF-noteringen tijdens de maand voorafgaand aan het kwartaal (eerste 1 in de naam TTF 103 ). De nul staat voor het aantal maanden decalage tussen de maand met de in rekening genomen noteringen en het kwartaal waarvoor de TTFwaarde van toepassing is. Voor de TTF 103 -waarde in het kwartaal Q1 van het jaar Y worden de noteringen tijdens de maand voorafgaand aan Q1 (of december van het jaar Y-1) in rekening genomen. Simulatie jaarfactuur op basis van tarieffiche Het resultaat van een simulatie op basis van de tarieffiche maakt van het variabel product een vast product door de indexwaarde voor het hele jaar constant te houden en te vermenigvuldigen met het verbruik, wat indruist tegen het basisprincipe van een variabel product (verschillende indexwaarden gedurende de looptijd van het contract) en bijgevolg eigenlijk niet correct is. Om de consument beter in staat te stellen om het besparingspotentieel in te schatten, dienen de resultaten van een simulatie robuuster te zijn, zeker wat betreft producten met een variabele energiecomponent. Voor een betere inschatting van het besparingspotentieel Zoals hierboven vermeld, geeft een simulatie op basis van een tarieffiche in het geval van producten met een variabele energiecomponent geen correct resultaat, wat het inschatten van het besparingspotentieel voor de consument zo goed als onmogelijk maakt. Voor 4 En er zou dus geen vermelding van verplichte bijdrage zijn, zoals ze vaak verkeerdelijk door de consument wordt aanzien. JULI /65

9 producten met een vaste energiecomponent stelt zich dit probleem niet aangezien de energieprijs de hele duurtijd van het contract ongewijzigd blijft. Het Charter voor goede praktijken voor prijsvergelijkingswebsites voor elektriciteit en gas voor residentiele gebruikers en kmo s (hierna: het Charter) en bijlage B van het Charter: Globaal akkoord tussen alle regulatoren, de energieleveranciers en de consumentenorganisaties over een gestandaardiseerde en uniforme wijze van prijsberekening en vergelijking van de geraamde jaarlijkse kostprijs voor elektriciteit en gas opgenomen in een prijssimulator (hierna: het Globaal akkoord), beiden opgesteld door de CREG in overleg met de verschillende stakeholders, leggen de methodiek vast waardoor prijssimulaties een betere indicatie geven van het besparingspotentieel voor de consument. Werkwijze: Simulatie op basis van jaarverbruik 5 in kwh Gebruik van beschikbare 6 beursnoteringen 7 voor energieprijzen voor de volgende vier kwartalen (Forward prijzen) om de kwartaalindexen (Q+1 tem Q+4) te bepalen (tabel 1) Opgegeven jaarverbruik met behulp van SLP-weging 8 verdelen over de vier kwartalen (tabel 2 en figuur 1) Per kwartaal de prijsformule met kwartaalindex toepassen op het bijhorende verbruik (tabel 2 en figuur 1) Onderstaande tabellen geven een cijfervoorbeeld bij deze werkwijze voor een variabel gasproduct met indexatieparameter TTF 103, prijsformule = TTF ,75. Voor de eenvoud werden geen abonnementskosten opgenomen in de formule wegens niet relevant om de werkwijze te verduidelijken. 5 het laatst gekende jaarverbruik (vermeld op afrekeningsfactuur) of met behulp van een standaardprofiel (zie bijlage A van voormeld Charter) 6 Bij het ontbreken van definitieve waarden/quoteringen: berekening op basis van het gemiddelde van de beurswaarden tijdens de 5 laatste quoteringsdagen van de maand voorafgaand aan het kwartaal waarvoor de simulatie berekend wordt. 7 Specifieke situatie voor leveranciers die indexeren op basis van spot markten (bijv.: Belpex). Aangezien er niet steeds een corresponderende prijs vooraf voorhanden is, wordt een correctiefactor toegepast op de forward quoteringen (bijv.: ENDEX Power BE) (zie bijlage B van voormeld Charter). 8 SLP-profielen of type-verbruiksprofielen worden gebruikt voor de verrekening van de afname van verbruikers die niet uitgerust zijn met een tele-gelezen meter. De profielen houden rekening met de belangrijkste variabelen die het energieverbruik beïnvloeden: enerzijds de jaarkalender, die rekening houdt met het tijdstip van zonsopgang en -ondergang, werk- en weekenddagen, feest- en brugdagen, en met schoolvakanties en specifieke verlofdagen, en anderzijds rekening met klimatologische invloeden ( JULI /65

10 Tabel 1: Bepaling waarde indexatieparameter volgens Globaal akkoord Globaal akkoord: bepaling waarde indexatieparameter TTF 103 voor Q Beschikbare beursnoteringen ( voor energieprijzen voor de volgende vier kwartalen (Forward prijzen) om de kwartaalindexen (Q1 tem Q4) te bepalen Q Notering ( /MWh): Q Q Q /12/ , laatste quoterings-dagen voorafgaand aan Q1: Notering ( /MWh): Notering ( /MWh): Notering ( /MWh): 3/12/ , /12/ , , ,6740 4/12/ , /12/ , , ,6460 5/12/ , /12/ , , ,7970 6/12/ , /12/ , , ,7000 9/12/ , /12/ , , , /12/ ,9020 Gemiddelde: 26, , , /12/ , /12/ ,6460 Kwartaal Gem. Noteringen per kwartaal SLP% per kwartaal 13/12/ ,7550 Q1 28, ,65% 12, /12/ ,8600 Q2 26, ,17% 3, /12/ ,8490 Q3 26,4410 5,86% 1, /12/ ,9270 Q4 27, ,32% 10, /12/ , /12/ , /12/ ,8670 TTF103 Q1 2014: (Globaal akkoord) 27, /12/ , /12/ , /12/ ,4420 TTF103 Q1 2014: (= waarde op Tarieffiche) 28,0617 JULI /65

11 Tabel 2: cijfervoorbeeld berekening energiecomponent volgens tarieffiche versus gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen Simulatie: 2/01/2014 Aardgasverbruik (kwh/jaar): Prijsformule: TTF ,75 I. OP BASIS VAN GLOBAAL AKKOORD (GEWOGEN GEMIDDELDE VOLGENDE VIER KWARTALEN): Volgende vier kwartalen: Jaarverbruik (kwh) Kwartaal-SLP SLP-gewogen verbruik per kwartaal (kwh) TTF 103 ( /MWh) TTF ,75 ( /MWh) TTF ,75 ( ) c /kwh Q ,65% , , ,05 1,5435 Q ,17% , , ,28 0, x = Q ,86% , , ,59 0,1886 Q ,32% , , ,22 1,2141 of SLP-weging TTF 103 waarden: (zie ook tabel 3) 27, , ,15 3,3405 II. OP BASIS VAN TARIEFFICHE JANUARI 2014: Verbruik TTF 103 TTF ,75 TTF ,75 (kwh) ( /MWh) ( /MWh) ( ) c /kwh , , ,35 3,3812 Het verschil in het cijfervoorbeeld tussen tarieffiche (3,3812 c /kwh) en SLP gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen (3,3405 c /kwh) is te verklaren door het feit dat de berekening aan de hand van de tarieffiche januari 2014 een momentopname is en enkel rekening houdt met de TTF 103 -waarde voor het eerste kwartaal (Q1 = duurdere wintermaanden) en geen rekening houdt met de overige kwartalen Q2 tem Q die elk een ander prijsniveau kennen. Het is inherent aan een product met een variabele energiecomponent dat de prijs kan variëren in de loop van de verbruiksperiode (bij de typeklanten in dit document op jaarbasis vermits het gaat om jaargemeten klanten) en niet kan vastgepind worden op een moment. Het resultaat dat gebruik maakt van het gewogen gemiddelde voor de volgende vier kwartalen komt hieraan tegemoet en geeft bijgevolg een realistischer prijsniveau. Hierdoor zal de verbruiker een juister beeld krijgen van het eventuele besparingspotentieel. Bijkomend voordeel is een betere vergelijkbaarheid zowel tussen variabele producten onderling als met producten die een vaste energiecomponent hebben. JULI /65

12 27,674 27,646 27,797 27,700 27,569 26,482 26,538 26,534 26,344 26,307 26,725 26,750 26,733 26,506 26,525 SIMULATIE 28,552 29,240 28,809 28,549 28,278 28,004 27,902 27,828 27,646 27,755 27,860 27,849 27,927 27,908 27,980 27,867 27,931 27,846 27,442 OP /01/ /01/ ,8117 /MWh 32,3978 /MWh 32,1910 /MWh 33,4272 /MWh Figuur 1: Simulatie op basis van SLP gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen versus simulatie aan de hand van tarieffiche Simulatiedatum: 2/01/2014 Gasverbruik (kwh): Prijsformule ( /MWh): TTF ,75 Q Q Q Q Simulatie op basis van gewogen gemiddelde volgende vier kwartalen: kWh x 0, /kwh = 463, kWh x 0, /kwh = 118, kWh x 0, /kwh = 56, kWh x 0, /kwh = 364,22 = c /kwh 3,3405 Simulatie op basis van tarieffiche januari 2014: kWh x ((TTF 103 Q ,75)/1000) /kwh = kWh x (0, ) /kwh = kWh x 0, /kwh = 1.014,35 = 3,3812 ### Eenheidsprijs per kwartaal kwh kwh = kwh 45,65% + 12,17% + 5,86% + 36,32% = 100% kwh kwh + TIJDSAS > > Datum VERBRUIK JAARVERBRUIK Kwartaal-SLP (%) : AARDGAS = kWh Verdeling jaarverbruik via SLP (kwh) : Q ( /'14) Q ( /'14) Q ( /'14) Q ( /'14) TTF ( /MWh) 28, , , ,6772 TTF 103 Q = 28,0617 (= gemiddelde noteringen TTF maand voorafgaand aan Q1 = december 2013) 5 laatste quoteringsdagen voorafgaand aan Q1 voor Q2'14: + 5,75 = 33,8117 /MWh + 5,75 = 32,3978 /MWh + 5,75 = 32,1910 /MWh + 5,75 = 33,4272 /MWh TTF 103 Q = 26, laatste quoteringsdagen voorafgaand aan Q1 voor Q3'14: TTF 103 Q = 26, laatste quoteringsdagen voorafgaand aan Q1 voor Q4'14: TTF 103 Q = 27,6772 JULI /65

13 Slapende producten of producten die niet meer door nieuwe klanten kunnen onderschreven worden, zijn niet opgenomen in dit overzicht. De leveranciers publiceren voor deze producten geen tarieffiches op hun website. Productnamen in dit document gevolgd door (1) betreffen producten met een vaste energiecomponent terwijl productnamen die gevolgd worden door (2) producten betreffen met een variabele energiecomponent. Volgende leveranciers worden niet weerhouden in het overzicht: ECOPOWER, ENERGIE2030, WASEWIND, omdat de tarieffiches geen eenduidig onderscheid mogelijk maken van de energiecomponent. II.2 Vaststellingen juli 2014 II.2.1 Elektriciteit II Residentieel, kwh, exclusief-dag, exclusief BTW Figuur 2 geeft een overzicht van het prijsniveau van de verschillende producten voor residentiële gebruikers en maakt een vergelijking met het gemiddeld prijsniveau van de ons omringende landen (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) 9 tijdens de maand juli 2014, dat 80,21 /MWh bedraagt. Voor een meer gedetailleerde analyse van de prijzen van elektriciteit in de ons omringende landen verwijzen we naar het derde deel van voorliggende nota. Verder wordt in figuur 2 ook de waarde van de kwartaalindex Endex 303 voor het derde kwartaal 2014 in de vergelijking opgenomen, zijnde het gemiddelde van de quarter-ahead noteringen in het voorgaande kwartaal (Q2 2014). De waarde van Endex 303 voor het derde kwartaal 2014 bedraagt 38,20 /MWh. Figuur 3 geeft de evolutie weer van de gemiddelde elektriciteitsprijs in België ten opzichte van buurlanden (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk). Voor uitleg bij 9 De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in figuur 2 en 3 worden beïnvloed door de evolutie van de / wisselkoersen en dienen bijgevolg met enige omzichtigheid worden bekeken. JULI /65

14 de selectie van de producten in deze figuur verwijzen we naar het punt III.1 van voorliggende nota. De jaarbedragen op basis van de tarieffiches van juli 2014 van de energiecomponent elektriciteit voor de verschillende producten zijn exclusief de bijdragen voor groene stroom en WKK om de vergelijkbaarheid met de ons omringende landen en de Endex 303 notering mogelijk te maken. JULI /65

15 Figuur 2: Prijsniveau energiecomponent elektriciteit tov Endex 303 en het gemiddeld Europees prijsniveau (NL, DE, FR, UK) JULI /65

16 Figuur 3: Evolutie gemiddelde elektriciteitsprijs België ten opzichte van buurlanden (DE, FR, NL, UK) (selectie producten, zie III.1) JULI /65

17 Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (d), tarieffiches juli 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + bijdrage groene stroom en WKK + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 07/2014 Typeklant: 3500 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ESSENT GROEN VOORAF (2) 07'14 0,00 1,71 5,93 4,22 5,16 2. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 04'13 24,79 1,64 6,91 4,56 5,00 3. ENI FLEX (2) 07'14 33,06 1,71 7,08 4,43 5,32 4. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,74 1,64 7,23 4,51 5,61 5. MEGA ELEK 1-3JR VL (2) 07'14 33,02 1,65 7,25 4,66 5,11 6. ELEGANT VL GROENE STROOM (2) 04'12 33,06 1,79 7,36 4,63 5,53 7. ECS FIXONLINE 1JR (1) 22,60 1,69 7,45 5,11 5,11 8. ENECO SOLAR PARTICULIER (1) 28,30 1,57 7,60 5,23 5,23 9. EBEM GROEN ENDEX (2) 03'13 49,59 1,56 7,69 4,71 5, MEGA ELEK 1JR VL (1) 23,58 1,65 7,79 5,47 5,47 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ENI RELAX 3JR (1) 9,66 5,95 5,95 WALLONIË 07/2014 Typeklant: 3500 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ESSENT GROEN VOORAF (2) 07'14 0,00 2,02 6,25 4,22 5,16 2. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 04'13 24,79 1,62 6,89 4,56 5,00 3. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,74 1,62 7,21 4,51 5,61 4. MEGA ELEK 1-3JR WA (2) 04'14 33,02 1,65 7,25 4,66 5,11 5. ENI FLEX (2) 07'14 33,06 1,96 7,34 4,43 5,32 6. ECS FIXONLINE 1JR (1) 22,60 1,73 7,49 5,11 5,11 7. ENECO SOLAR PARTICULIER (1) 28,30 1,51 7,55 5,23 5,23 8. MEGA ELEK 1JR WA (1) 23,58 1,65 7,80 5,47 5,47 9. LUMINUS CLICK (1) 20,00 1,65 7,83 5,60 5, OCTA+ ENERGYBOX 3JR (1) 37,74 1,62 8,03 5,33 5,33 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ENI RELAX 3JR (1) 9,92 5,95 5,95 JULI /65

18 BRUSSEL 07/2014 Typeklant: 3500 kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. OCTA+ WEB 1-3JR BXL (2) 04'13 24,79 0,34 5,61 4,56 5,00 2. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR BXL (2) 04'13 37,74 0,34 5,93 4,51 5,61 3. MEGA ELEK 3JR (2) 04'14 33,02 0,34 5,94 4,66 5,11 4. ECS FIXONLINE 3JR (1) 22,60 0,32 6,08 5,11 5,11 5. OCTA+ ENERGYBOX 3JR BXL (1) 37,74 0,34 6,75 5,33 5,33 6. MEGA ELEK 3JR BXL (1) 33,02 0,34 6,79 5,50 5,50 7. MEGA ELEK 5JR BXL (1) 33,02 0,34 6,88 5,59 5,59 8. BELPOWER GROEN 3JR BXL (1) 41,32 0,32 6,89 5,40 5,40 9. ECS EASY VAST 3JR (1) 39,95 0,32 7,30 5,84 5, LUMINUS OPTIMAL 3JR (2) 01'13 50,00 0,32 7,31 5,56 5,77 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ECS GREEN VAST 3JR (1) 8,73 7,59 7,59 De CREG stelt vast dat er voor de residentiële verbruiker een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. Het abonnement ligt voor een enkelvoudige meter met kwh jaarverbruik tussen: 0 en 70,25 in Vlaanderen 0 en 70,47 in Wallonië 22,60 en 55 in Brussel De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (juli 2014) liggen tussen 4,22 c /kwh en 7,59 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 4,51 c /kwh en 7,59 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 5,00 c /kwh en 7,59 c /kwh, dezelfde plafondwaarden als bij de tarieffiches aangezien het duurste product wat betreft zuivere energieterm in de drie regio s telkens een vast product is deze maand. De boodschap blijft dan ook dat de consument op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de residentiële verbruiker de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. JULI /65

19 II KMO, kwh, exclusief-dag, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (d), tarieffiches juli 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + bijdrage groene stroom en WKK + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ENI FLEX (2) 40,00 1,71 6,27 4,48 5,37 2. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,74 1,64 6,30 4,59 5,70 3. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 23,58 1,64 6,33 4,64 5,09 4. MEGA ELEK 1-3JR (2) 33,06 1,65 6,37 4,66 5,11 5. EBEM GROEN ENDEX (2) 49,59 1,65 6,46 4,71 5,64 6. ELEGANT VL GROENE STROOM (2) 33,06 1,79 6,48 4,63 5,53 7. ELEXYS 100% GREEN 1JR (2) 70,00 1,69 6,59 4,76 5,17 8. EBEM VAST 1.0 (1) 49,59 1,65 6,86 5,11 5,11 9. ESSENT VAR GROEN (2) 33,06 1,71 7,12 5,35 6, BELPOWER GROEN 3JR (1) 50,00 1,62 7,13 5,41 5,41 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) LUMINUS ECOFIX PRO 2JR (1) 8,37 6,57 6,57 WALLONIË 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,74 1,62 6,28 4,59 5,70 2. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 23,58 1,62 6,31 4,64 5,09 3. MEGA ELEK 1-3JR (2) 33,06 1,65 6,38 4,66 5,11 4. ELEXYS 100% GREEN 1JR (2) 70,00 1,62 6,52 4,76 5,17 5. ENI FLEX (2) 40,00 1,96 6,52 4,48 5,37 6. POWEO VAST 100% GROEN 1JR (1) 75,47 1,50 6,71 5,06 5,06 7. ECS FIXONLINE PRO 1JR (1) 14,81 1,38 6,94 5,53 5,53 8. OCTA+ ENERGYBOX 3JR (1) 37,74 1,62 7,11 5,42 5,42 9. OCTA+ ENERGYBOX 1JR (1) 37,74 1,62 7,17 5,48 5, OCTA+ ENERGYBOX 2JR (1) 37,74 1,62 7,17 5,48 5,48 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ESSENT VAST GROEN 1JR (1) 8,63 6,54 6,54 JULI /65

20 BRUSSEL 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) GROENE STROOM + WKK (c /kwh) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens d) a b d=a+b+c c 1. ENI FLEX (2) 40,00 0,38 4,94 4,48 5,37 2. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,74 0,34 5,00 4,59 5,70 3. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 23,58 0,34 5,03 4,64 5,09 4. MEGA ELEK 1-3JR (2) 33,06 0,34 5,06 4,66 5,11 5. ELEXYS 100% GREEN 1JR (2) 70,00 0,34 5,24 4,76 5,17 6. ESSENT VAR GROEN (2) 33,06 0,34 5,75 5,35 6,29 7. BELPOWER GROEN 3JR (1) 50,00 0,32 5,83 5,41 5,41 8. OCTA+ ENERGYBOX 3JR (1) 37,74 0,34 5,84 5,42 5,42 9. ECS FIXONLINE PRO 1JR (1) 14,81 0,32 5,88 5,53 5, ENI RELAX 1JR (1) 120,00 0,38 5,89 5,27 5,27 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (d) voor de typeklant) ECS GREEN PRO VAST 1JR (1) 8,07 7,99 7,99 De CREG stelt vast dat er voor KMO s een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. De jaarlijkse bijdrage of het abonnement ligt tussen 14,81 en 120. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (juli 2014) liggen tussen 4,48 c /kwh en 7,99 c /kwh. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 5,09 c /kwh en 7,99 c /kwh in Vlaanderen en Brussel en tussen 5,06 c /kwh en 7,99 c /kwh in Wallonië, dezelfde maximumwaarden als bij de tarieffiches aangezien het duurste product wat betreft zuivere energieterm in de drie regio s telkens een vast product is deze maand. De boodschap blijft dan ook dat de professionele verbruiker op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de KMO s de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. JULI /65

21 II Wijzigingen t.o.v. vorige maand Juli is de eerste maand van het derde kwartaal 2014 en geeft de leveranciers de mogelijkheid om de producten met een variabele energiecomponent voor de derde keer dit jaar te indexeren. Sinds 1 april 2013 is het koninklijk besluit 10 Artikel 1 van dit koninklijk besluit bepaalt het volgende: van 21 december 2012 in werking getreden. «De indexeringsparameters bepaald door de leveranciers actief op de Belgische elektriciteitsmarkt voldoen aan de volgende cumulatieve criteria: 1 ze veranderen alleen in functie van de evolutie van de werkelijke bevoorradingskosten van de leverancier. Iedere parameter die evolueert in functie van personeelskosten, afschrijvingen of exploitatiekosten is dus verboden; 2 hun naam weerspiegelt expliciet op basis van welke elementen deze parameters zijn berekend; 3 ze worden uitsluitend berekend op basis van beursnoteringen van de Centraal West Europese ( CWE ) elektriciteitsmarkt; 4 ze moeten zich baseren op transparante, objectieve en controleerbare, in het bijzonder door de commissie, gegevens of noteringen, die worden gepubliceerd door beurzen of erkende noteringsorganismes voor wat betreft de prijzen voor de CWE zone. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende indexeringsparameters en hun waarde voor het derde kwartaal van In dit kader verwijzen we naar de beslissingen die het directiecomité van de CREG op 24 juli 2014 heeft genomen. Deze beslissingen zijn consulteerbaar op de website van de CREG koninklijk besluit van 21 december 2012 ter bepaling van de exhaustieve lijst van toegelaten criteria voor de indexering van de elektriciteitsprijzen door de leveranciers JULI /65

22 Tabel 4: Indexeringsparameters voor variabele producten (Q3 2014) KLEINHANDELSMARKT Indexeringsparameters voor variabele producten Tarieffiches Residentieel Endex 103 Endex Endex Endex 303 CWE CWE CWE 303 Endex (15d1,0,3) Belpex Endex 213 Endex (20d1,0,3) Leverancier EBEM EDF Luminus EDF Luminus EDF Luminus Electrabel Electrabel Electrabel ELEGANT ELEXYS ENI ESSENT Beschrijving indexeringsparameters Endex103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering Endex = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures gedurende het jaar Y-2 voor levering in jaar Y Endex12012 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures gedurende het jaar Y-1 voor levering in jaar Y Endex303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures tijdens het kwartaal Q-1 voor levering in kwartaal Q CWE = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen gedurende het jaar Y-2 voor levering in jaar Y CWE12012 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen gedurende het jaar Y-1 voor levering in jaar Y CWE303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen op de Duitse, Franse, Nederlandse en Belgische beurzen tijdens het kwartaal Q-1 voor levering in kwartaal Q Endex(15d1,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 14de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering, S11 maandgeprofileerd (S11 = SLP Elektriciteit- Niet huishoudelijk met Aansluitingsvermogen <56kVA) Endex213 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen Belgian Power Base Load Futures voor de eerste twee maanden die het kwartaal van levering voorafgaan Endex(20d1,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 19de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat jul-sept 2014 Q3 /MWh 37,892 50,638 43,567 38,191 50,610 43,391 35,676 38,280 39,270 38,339 37,780 Belpex MEGA Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 39,150 Belpex OCTA+ Belpex = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead Belpex Baseload" prijzen van het kwartaal van levering 39,150 Endex (0dpe,0,3) OCTA+ Endex(0dpe,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures op de laatste handelsdag van het contract voor het kwartaal van levering 36,840 Tarieffiches KMO Afnameprofielen tot 50MWh => idem Tarieffiches residentieel POWEO POWEO, onderdeel van de groep DIRECT ENERGIE, is een nieuwe leverancier van elektriciteit op de Belgische energiemarkt, momenteel enkel actief in Wallonië. Opgericht in Frankrijk in respectievelijk 2002 en 2003, hebben POWEO et DIRECT ENERGIE er deelgenomen aan de vrijmaking van de energiemarkt. De twee groepen zijn gefuseerd op 11 juli 2012 tot DIRECT ENERGIE, de derde speler op de energiemarkt in Frankrijk, met vandaag meer dan een miljoen klanten. In België lanceert POWEO voor residentiële klanten en KMO s in Wallonië een vast product : POWEO VAST Elektriciteit 100% groen. MEGA MEGA is een nieuwe leverancier van elektriciteit op de Belgische energiemarkt sinds april 2014, vanaf juli ook actief in Vlaanderen voor residentiële klanten en KMO s. Klant worden JULI /65

23 bij dit Belgisch online bedrijf ( kan via een formulier op hun website. Hierna een overzicht van het aanbod: Vast 1, 2, 3 of 5 jaar Variabel 1, 2 of 3 jaar o Enkelvoudige meter: Belpex 12 x 1,1 + 3,5 o Tweevoudige meter dag: Belpex x 1,25 + 3,5 o Tweevoudige meter nacht: Belpex x 0,95 + 3,5 o Exclusief nacht: Belpex x 0,9 + 3,5 ENI ENI wijzigt voor het variabel product ENI FLEX 1 jaar, voor nieuwe residentiële klanten de indexeringsformules: Oude versie: Enkelvoudig dag: 0, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig dag: 2, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 Exclusief nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 Nieuwe versie: Enkelvoudig dag: 0, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig dag: 2, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 Exclusief nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 ENI wijzigt voor het variabel product ENI FLEX 1 jaar, voor nieuwe professionele klanten de indexeringsformules: Oude versie: Enkelvoudig dag: 0, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig dag: 1, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 Exclusief nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 Nieuwe versie: Enkelvoudig dag: 0, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig dag: 1, ,36 x 0, x Endex 213 Tweevoudig nacht: -0, ,36 x 0, x Endex De waarde van Belpex is het gemiddelde van de dag noteringen Day Ahead Belpex Base load voor het kwartaal van levering, gepubliceerd op de website van BELPEX. JULI /65

24 Exclusief nacht: -0, ,36 x 0, x Endex 213 Vorige versies 13 van het product ENI FLEX 1 jaar verschijnen niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren. Ze worden wel opgenomen in het 6-maandelijks overzicht van de CREG (zie ook punt II in deze nota). ESSENT ESSENT wijzigt voor de variabele producten ESSENT VARIABEL GROEN en ESSENT GROEN VOORAF de indexeringsparameter voor nieuwe klanten de indexeringsformules: Vorige indexeringsparameter: Endex(4dpe,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures van de 4de handelsdag vóór de expiratiedatum van het contract voor het kwartaal van levering Nieuwe indexeringsparameter: Endex(20d,0,3) = de slotnotering Belgian Power Base Load Futures. 20d staat voor de eerste handelsdag na de 19e kalenderdag van de maand. Vorige versies 14 van beide variabele producten verschijnen niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren. Ze worden wel opgenomen in het 6-maandelijks overzicht van de CREG (zie ook punt II in deze nota). EDF-LUMINUS, ENECO, ENI en LAMPIRIS wijzigen deze maand de bijdragen groene stroom en WKK. II maandelijks overzicht van de elektriciteitsprijzen voor consumenten Voorliggende nota bespreekt de prijzen voor de huidige maand. Dit geeft een beeld van de prijs van een product op één bepaald moment en zijn positie ten opzichte van de andere actieve producten op de energiemarkt. Het gaat om een momentopname die echter van maand tot maand kan verschillen. De consument heeft met andere woorden niet de garantie dat een voordelig product in een bepaalde maand dat een aantal maanden later nog steeds is. Hij kan dit ook niet via prijssimulatoren te weten komen aangezien deze geen prijzen uit het verleden weergeven, enkel prijzen die gelden voor de komende periode. 13 In de periode augustus 2013 tem juli 2014 betekent dit 4 versies van het variabel product ENI FLEX waarvoor alleen de meest recente versie in de prijssimulatoren wordt opgenomen. 14 In de periode augustus 2013 tem juli 2014 betekent dit 3 versies van het variabel product ESSENT GROEN VOORAF en 4 versies van het variabel product ESSENT VARIABEL GROEN waarvoor telkens alleen de meest recente versie per product in de prijssimulatoren wordt opgenomen. JULI /65

25 Hier komt nog bij dat leveranciers soms hun productaanbod aanpassen en bepaalde producten van de markt halen. Deze producten worden vanaf dat moment slapende producten. Slapende producten worden niet meer aangeboden aan nieuwe klanten maar de nog lopende contracten blijven wel bestaan. Er zijn dan niet langer tarieffiches beschikbaar en het slapend product verschijnt ook niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren. Verschillende vormen van slapende producten 1. Producten met een vaste energiecomponent kunnen in principe maandelijks van prijs veranderen. Het product behoudt wel van maand tot maand dezelfde naam maar de prijs wijzigt. De prijs voor een bepaalde maand blijft wel constant voor de hele looptijd van het contract en wordt slechts bij verlenging aangepast aan de op dat moment geldende voorwaarden. Alle productversies van vorige maanden zijn de eerste vorm van slapende producten en verschijnen niet in de resultaten van de prijssimulatoren. De grafieken in het maandelijks prijzenoverzicht 15 van de CREG geven voor deze producten de prijs voor de jongste zes maanden weer. De consument moet dus enkel weten wanneer zijn of haar contract van start ging om het prijsniveau van het product te kennen. 2. Aangepaste producten Producten met een variabele energiecomponent worden vier keer per jaar geïndexeerd. De prijs op de tarieffiche is het resultaat van de indexeringsformule op dat moment. Aangezien er vier indexeringen (aanpassing van de indexeringsparameter) per jaar zijn, zal de prijs van het product de evolutie volgen van de indexeringsformule gedurende de looptijd van het product. Bestaande variabele producten waarvan de leverancier de indexeringsformule aanpast 16 (geen loutere indexering zoals hierboven omschreven maar een wijziging van een vaste term, coëfficiënt of indexeringsparameter) onder dezelfde productnaam, worden slapend in het geval dat de wijziging enkel voor nieuwe klanten van toepassing is. De oude versie van het product is de tweede vorm van slapende producten waarvoor het resultaat van de indexeringsformule niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren verschijnt. Aangepaste producten worden in de grafieken van het prijzenoverzicht van de CREG in de oranje kleur weergegeven en krijgen bovenop de naam ook de periode vermeld wanneer ze actief werden aangeboden (bijv.: ESSENT VAR GROEN (2) 11'13-03'14 wat overeen komt met het product Variabel Groen van Essent, (2) staat voor een variabel product, deze versie werd actief aangeboden van november 2013 tot en met maart 15 Energieprijzen voor de consument van elektriciteit en aardgas per leverancier en per product - overzicht jongste 6 maanden met vergelijking tov duurste/goedkoopste product op de Belgische energiemarkten ( 16 Ebem, Electrabel, EDF-Luminus, Elegant, Elexys en Mega wijzigen nooit of zeer zelden de indexeringsformule van hun bestaande variabele producten. JULI /65

26 2014). Het is voor de consument van belang te weten wanneer het contract werd onderschreven om de versie van het product te kennen. 3. Gestopte producten Variabele of vaste producten die volledig 17 (productnaam met bijhorende prijs en/of indexeringsformule) van de markt worden gehaald, vormen de derde vorm van slapende producten. Lopende contracten blijven wel verder bestaan maar verschijnen niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren. Deze vorm van slapende producten vormen voor de consument het belangrijkste probleem omdat hij op geen enkele manier kan inschatten waar zijn nog lopend contract zich situeert op de markt. Gestopte producten worden in de grafieken van het prijzenoverzicht van de CREG in de grijze kleur weergegeven. Om de consument de mogelijkheid te geven zich op langere termijn een beeld te kunnen vormen van de evolutie van zowel de actieve als van de derde vorm van slapende producten, publiceert de CREG maandelijks per regio voormeld prijzenoverzicht. Bij wijze van voorbeeld geeft onderstaande grafieken een overzicht van de producten van EDF- Luminus in Wallonië en Essent in Vlaanderen. De actieve producten werden blauw gearceerd, de gestopte producten grijs en de aangepaste producten oranje. Per maand wordt ook het niveau van het duurste actieve product (rode aanduiding) en het goedkoopste actieve product (groene aanduiding) op de volledige desbetreffende energiemarkt weergegeven. 17 Actief+ van EDF-Luminus en de verschillende Select-producten van Electrabel kunnen we hier als voorbeelden citeren JULI /65

27 JULI /65

28 JULI /65

29 II.2.2 Aardgas II Residentieel, kwh, exclusief BTW Figuur 4 geeft een overzicht van het prijsniveau van de verschillende producten voor residentiële gebruikers en maakt een vergelijking met het gemiddeld prijsniveau van de ons omringende landen (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk) 18 tijdens de maand juli 2014, dat 34,71 /MWh bedraagt. Voor een meer gedetailleerde analyse van de prijzen voor aardgas in de ons omringende landen verwijzen we naar het derde deel van voorliggende nota. Verder wordt in figuur 4 ook de waarde van de kwartaalindex TTF 303 voor het derde kwartaal 2014 in de vergelijking opgenomen, zijnde het gemiddelde van de quarter-ahead noteringen in het voorgaande kwartaal (Q2 2014). De waarde van TTF 303 voor het derde kwartaal 2014 bedraagt 19,75 /MWh. Figuur 5 geeft de evolutie weer van de gemiddelde aardgasprijs in België ten opzichte van buurlanden (Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk). Voor uitleg bij de selectie van de producten in deze figuur verwijzen we naar het punt III.1 van voorliggende nota. De jaarbedragen, op basis van de tarieffiches van juli 2014 van de energiecomponent aardgas voor de verschillende producten, zijn exclusief transmissie (1,5 /MWh) om de vergelijkbaarheid met de ons omringende landen en de TTF 303 notering mogelijk te maken. 18 De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in figuur 4 en 5 worden beïnvloed door de evolutie van de / wisselkoersen en dienen bijgevolg met enige omzichtigheid worden bekeken. JULI /65

30 Figuur 4: Prijsniveau energiecomponent aardgas tov TTF 303 en het gemiddeld Europees prijsniveau (NL, DE, FR, UK) JULI /65

31 Figuur 5: Evolutie gemiddelde aardgasprijs België ten opzichte van buurlanden (DE, FR, NL, UK) (selectie producten, zie III.1) JULI /65

32 Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (c), tarieffiches juli 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 03'14 24,79 2,38 2,27 2,81 2. ESSENT VAR GROEN VOORAF (2) 04'14 0,00 2,40 2,40 2,93 3. ANTARGAZ GAS VARIABEL 1JR (2) 10'13 29,75 2,43 2,30 2,83 4. MEGA AARDGAS 1-3JR VL (2) 07'14 37,19 2,47 2,31 2,85 5. WATZ GAS VAR 1JR (2) 09'13 16,12 2,57 2,50 3,04 6. EBEM AARDGAS 12 (2) 01'12 33,06 2,60 2,46 3,00 7. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,19 2,61 2,45 2,99 8. ENECO VARIABEL 1JR (2) 07'14 24,79 2,71 2,60 3,14 9. LAMPIRIS VL (2) 01'13 28,93 2,73 2,60 3, ELEGANT AARDGAS (2) 04'12 33,06 2,79 2,64 3,10 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 1JR (1) 3,72 3,58 3,58 WALLONIË 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 03'14 24,79 2,38 2,27 2,81 2. ESSENT VAR GROEN VOORAF (2) 04'14 0,00 2,40 2,40 2,93 3. ANTARGAZ GAS VARIABEL 1JR (2) 10'13 29,75 2,43 2,30 2,83 4. MEGA AARDGAS 1-3JR WA (2) 04'14 37,19 2,47 2,31 2,85 5. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 04'13 37,19 2,61 2,45 2,99 6. ENECO VARIABEL 1JR (2) 07'14 24,79 2,71 2,60 3,14 7. LAMPIRIS WA (2) 01'13 28,93 2,73 2,60 3,14 8. ESSENT VAR 3JR (2) 04'14 33,06 2,89 2,75 3,28 9. ESSENT VAR 1JR (2) 04'14 33,06 2,89 2,75 3, ECS EASY GEÏN 1JR (2) 05'13 35,00 2,91 2,76 3,30 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 1JR (1) 3,72 3,58 3,58 JULI /65

33 BRUSSEL 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 3JR (2) 03'14 24,79 2,43 2,32 2,86 2. MEGA AARDGAS 3JR (2) 04'14 37,19 2,47 2,31 2,85 3. OCTA+ ENERGYBOX 3JR (2) 04'13 37,19 2,61 2,45 2,99 4. LAMPIRIS BXL (2) 01'13 28,93 2,73 2,60 3,14 5. ECS EASY GEÏN 3JR (2) 05'13 35,00 2,91 2,76 3,30 6. ECS GREEN GEÏN 3JR (2) 05'13 35,00 2,91 2,76 3,30 7. ECS FIXONLINE 3JR (1) 15,00 3,05 2,99 2,99 8. LUMINUS OPTIMAL 3JR (2) 01'13 33,06 3,16 3,02 3,43 9. ECS EASY VAST 3JR (1) 22,50 3,38 3,28 3, ECS GREEN VAST 3JR (1) 22,50 3,38 3,28 3,28 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ECS ACTIVEGREEN VAST 3JR (1) 3,55 3,32 3,32 De CREG stelt vast dat er voor de residentiële verbruiker een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. De jaarlijkse bijdrage of het abonnement ligt tussen: 0 en 70,25 in Vlaanderen 0 en 82,64 in Wallonië 15 en 52,25 in Brussel De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (juli 2014) liggen tussen 2,27 c /kwh en 3,58 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,31 c /kwh en 3,37 c /kwh in Brussel. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 2,81 c /kwh en 3,58 c /kwh in Vlaanderen en Wallonië en tussen 2,85 c /kwh en 3,43 c /kwh in Brussel. De boodschap blijft dan ook dat de consument op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de residentiële verbruiker de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. JULI /65

34 II KMO, kwh, exclusief BTW Onderstaande tabellen geven een overzicht per regio van de tien goedkoopste producten (op basis van (c), tarieffiches juli 2014), uitgedrukt in c /kwh (abonnement + energie), en rekening houdend met de uitgangspunten vermeld onder punt II.1. VLAANDEREN 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 24,79 2,29 2,27 2,81 2. ANTARGAZ GAS VAR 1JR (2) 50,00 2,35 2,30 2,83 3. MEGA GAS VAR 1-3JR (2) 37,19 2,35 2,31 2,85 4. ENI FLEX (2) 0,00 2,44 2,44 2,98 5. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,19 2,49 2,45 2,99 6. EBEM VAR (2) 33,00 2,49 2,46 3,00 7. WATZ. GAS VAR 1JR (2) 16,12 2,52 2,50 3,04 8. ELEXYS FLEX 1JR (2) 65,00 2,62 2,55 2,80 9. LAMPIRIS VL (2) 70,25 2,67 2,60 3, ELEGANT VAR (2) 33,06 2,68 2,65 3,10 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 2JR (1) 3,56 3,53 3,53 WALLONIË 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 24,79 2,29 2,27 2,81 2. ANTARGAZ GAS VAR 1JR (2) 50,00 2,35 2,30 2,83 3. MEGA GAS VAR 1-3JR (2) 37,19 2,35 2,31 2,85 4. ENI FLEX (2) 0,00 2,44 2,44 2,98 5. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,19 2,49 2,45 2,99 6. ELEXYS FLEX 1JR (2) 65,00 2,62 2,55 2,80 7. LAMPIRIS WA (2) 70,25 2,67 2,60 3,14 8. ESSENT VAR 1JR (2) 33,06 2,68 2,65 3,19 9. ESSENT VAR 3JR (2) 33,06 2,68 2,65 3, ENECO VAR 1JR (2) 60,00 2,71 2,65 3,19 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 2JR (1) 3,56 3,53 3,53 JULI /65

35 BRUSSEL 07/2014 Typeklant: kwh TARIEFFICHE CHARTER RANGSCHIKKING PRODUCT ABONNEMENT ( /jr) TOT. ENERGIECOMP. TYPEKLANT (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) ENERGIE (c /kwh) (volgens c) a c=a+b b 1. OCTA+ WEB 1-3JR (2) 24,79 2,29 2,27 2,86 2. MEGA GAS VAR 1-3JR (2) 37,19 2,35 2,31 2,85 3. ENI FLEX (2) 0,00 2,44 2,44 2,98 4. OCTA+ ENERGYBOX 1-3JR (2) 37,19 2,49 2,45 2,99 5. ELEXYS FLEX 1JR (2) 65,00 2,62 2,55 2,80 6. LAMPIRIS BXL (2) 70,25 2,67 2,60 3,14 7. ESSENT VAR 3JR (2) 33,06 2,68 2,65 3,19 8. ESSENT VAR 1JR (2) 33,06 2,68 2,65 3,19 9. ECS EASY PRO GEÏN 1JR (2) 35,00 2,80 2,76 3, ECS GREEN PRO GEÏN 1JR (2) 35,00 2,80 2,76 3,30 DUURSTE PRODUCT (op basis van totale energiecomponent (c) voor de typeklant) ESSENT VAST 2JR (1) 3,56 3,53 3,53 De CREG stelt vast dat er voor KMO s een besparingspotentieel blijft bestaan, zowel op het gebied van abonnement (voornamelijk van belang bij kleine verbruiken) als op het vlak van energie. De jaarlijkse bijdrage of het abonnement ligt tussen 0 en 120. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van de Tarieffiches (juli 2014) liggen tussen 2,27 c /kwh en 3,53 c /kwh. De prijzen van de zuivere energieterm op basis van het Globaal akkoord liggen tussen 2,80 c /kwh en 3,57 c /kwh. De boodschap blijft dan ook dat de professionele verbruiker op regelmatige basis het aanbod op de markt dient op te volgen. De verschillende prijssimulatoren die het Charter van de CREG onderschreven en de berekenigsprincipes van het Globaal akkoord hanteren, geven de KMO s de nodige informatie om voormeld besparingspotentieel het best te ramen. JULI /65

36 II Wijzigingen t.o.v. vorige maand Juli is de eerste maand van het derde kwartaal 2014 en geeft de leveranciers de mogelijkheid om de producten met een variabele energiecomponent voor de derde keer dit jaar te indexeren. Sinds 1 april 2013 is eveneens het koninklijk besluit 19 van 21 december 2012 in werking getreden. Artikel 1 van dit koninklijk besluit bepaalt het volgende: De indexeringsparameters bepaald door de leveranciers actief op de Belgische gasmarkt voldoen aan de volgende cumulatieve criteria : 1 ze veranderen alleen in functie van de evolutie van de werkelijke bevoorradingskosten van de leverancier. Iedere parameter die evolueert in functie van personeelskosten, afschrijvingen of exploitatiekosten is dus verboden; 2 hun naam weerspiegelt expliciet op basis van welke elementen deze parameters zijn berekend; 3 ze worden uitsluitend berekend op basis van beursnoteringen van de Centraal West Europese («CWE») gasmarkt, behalve indien de leverancier aan de commissie kan aantonen dat zijn werkelijke bevoorrading bestaat uit gas waarvan de indexatie tenminste gedeeltelijk gebeurt op basis van de aardolie-index; 4 ingeval de Commissie, bij de uitwerking van de indexeringsparameters door de leveranciers, bevestigt dat de werkelijke bevoorrading van de leverancier bestaat uit gas waarvan de indexering ten minste gedeeltelijk gebeurt op basis van de aardolieindex, voorziet de indexeringsformule een maximaal percentage dat vermenigvuldigd wordt met de beursnoteringen op de Europese aardoliemarkt. Dit maximaal percentage bedraagt 50 % voor het jaar 2013, 35 % voor het jaar 2014 en 0 % vanaf het jaar 2015; 5 ze moeten zich baseren op transparante, objectieve en controleerbare, in het bijzonder door de commissie, gegevens of noteringen, die worden gepubliceerd door beurzen of erkende noteringsorganismen voor wat betreft de prijzen voor de CWE zone. Het deel van de variabele gasprijs dat nog is geïndexeerd op basis van beursnoteringen met betrekking tot de Europese aardoliemarkt, moet duidelijk worden aangegeven, op onderscheiden wijze ten opzichte van de andere elementen, zodanig dat een totale transparantie is verzekerd, op de internetsite van de leverancier, op de contractoffertes alsook op de jaarlijkse factuur en/of de regularisatiefactuur. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende indexeringsparameters en hun waarde voor het derde kwartaal van In dit kader verwijzen we naar de beslissingen die het directiecomité van de CREG op 24 juli 2014 heeft genomen. Deze beslissingen zijn consulteerbaar op de website van de CREG koninklijk besluit van 21 december 2012 ter bepaling van de exhaustieve lijst van toegelaten criteria voor de indexering van de gasprijzen door de leveranciers JULI /65

37 Tabel 6: Indexeringsparameters voor variabele producten (Q3 2014) KLEINHANDELSMARKT Indexeringsparameters voor variabele producten Tarieffiches Residentieel TTF 103 TTF 103 Leverancier ANTARGAZ EBEM Beschrijving indexeringsparameters TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering jul-sept 2014 Q3 /MWh 18,108 18,108 HUB 303 EDF Luminus HUB303 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen te Zeebrugge van het kwartaal voorafgaand aan het kwartaal van levering 19,658 TTF 103 Electrabel TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 18,073 TTF (15d1,0,3) TTF DAM TTF 103 TTF 103 TTF 103 TTF 103 TTF 103 TTF 103 TTF 103 Tarieffiches KMO Afnameprofielen tot 100MWh => idem Tarieffiches residentieel ELEGANT ELEXYS ENECO ENI ESSENT LAMPIRIS MEGA OCTA+ WATZ TTF(15d1,0,3) = de slotnotering TTF Gas Base Load Futures van de eerste handelsdag na de 14 de van de maand die het kwartaal van levering voorafgaat TTF DAM = rekenkundig gemiddelde van de dagelijkse "Day Ahead TTF" prijzen van het kwartaal van levering, S31 maandgeprofileerd (S31 = SLP Aardgas - Niet-huishoudelijk Verbruik < kWh/jaar) TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Baseload Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering TTF103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering 18,964 19,540 18,108 18,108 18,108 18,108 18,108 18,108 18,108 POWEO POWEO, onderdeel van de groep DIRECT ENERGIE, is een nieuwe leverancier van aardgas op de Belgische energiemarkt, momenteel enkel actief in Wallonië. Opgericht in Frankrijk in respectievelijk 2002 en 2003, hebben POWEO et DIRECT ENERGIE er deelgenomen aan de vrijmaking van de energiemarkt. De twee groepen zijn gefuseerd op 11 juli 2012 tot DIRECT ENERGIE, de derde speler op de energiemarkt in Frankrijk, met vandaag meer dan een miljoen klanten. In België lanceert POWEO voor residentiële klanten en KMO s in Wallonië een vast product : POWEO VAST Aardgas. MEGA MEGA is een nieuwe leverancier van aardgas op de Belgische energiemarkt sinds april 2014, vanaf deze maand ook actief in Vlaanderen voor residentiële klanten en KMO s. Klant worden bij dit Belgisch online bedrijf ( kan via een formulier op hun website. Hierna de prijsformule van het product Variabel 1, 2 of 3 jaar: JULI /65

38 Prijsformule: vaste vergoeding + (TTF ) x kwh ENECO ENECO wijzigt naast de vaste vergoeding ( van 0 naar 30 per jaar) ook de indexeringsformule van het product ENECO VARIABELE GASPRIJS voor nieuwe residentiële klanten: Vorige versie: 0 + (TTF ,92) x kwh Nieuwe versie: 30 + (TTF ,92) x kwh Vorige versies 22 van het product ENECO VARIABELE GASPRIJS verschijnen niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren. Ze worden wel opgenomen in het 6-maandelijks overzicht van de CREG (zie ook punt II in deze nota). ENI ENI wijzigt de indexeringsformule van het product ENI FLEX 1jaar voor nieuwe professionele klanten: Vorige versie: 0 + (TTF ,516) x kwh Nieuwe versie: 0 + (TTF ,316) x kwh Vorige versies 23 van het product ENI FLEX 1 jaar verschijnen niet langer in de resultaten van de prijssimulatoren. Ze worden wel opgenomen in het 6-maandelijks overzicht van de CREG (zie ook punt II in deze nota) II maandelijks overzicht van de aardgasprijzen voor consumenten Voorliggende nota bespreekt de prijzen voor de huidige maand. Dit geeft een beeld van de prijs van een product op één bepaald moment en zijn positie ten opzichte van de andere actieve producten op de energiemarkt. Het gaat om een momentopname die echter van maand tot maand kan verschillen. De consument heeft met andere woorden niet de garantie dat een voordelig product in een bepaalde maand dat een aantal maanden later nog steeds is. Hij kan dit ook niet via prijssimulatoren te weten komen aangezien deze geen prijzen uit het verleden weergeven, enkel prijzen die gelden voor de komende periode. 21 TTF 103 = rekenkundig gemiddelde van de slotnoteringen TTF Gas Base Load Futures van de maand voorafgaand aan het kwartaal van levering, gepubliceerd op de website van ICEENDEX. 22 In de periode augustus 2013 tem juli 2014 betekent dit 6 versies van het variabel product ENECO VARIABELE GASPRIJS waarvoor alleen de meest recente versie in de prijssimulatoren wordt opgenomen. 23 In de periode augustus 2013 tem juli 2014 betekent dit 3 versies van het variabel product ENI FLEX waarvoor alleen de meest recente versie in de prijssimulatoren wordt opgenomen. JULI /65

39 Hier komt nog bij dat leveranciers soms hun productaanbod aanpassen en bepaalde producten van de markt halen. Deze producten worden vanaf dat moment slapende producten. Slapende producten worden niet meer aangeboden aan nieuwe klanten maar de nog lopende contracten blijven wel bestaan. Er zijn dan niet langer tarieffiches beschikbaar en het slapend product verschijnt ook niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren. Verschillende vormen van slapende producten 1. Producten met een vaste energiecomponent kunnen in principe maandelijks van prijs veranderen. Het product behoudt wel van maand tot maand dezelfde naam maar de prijs wijzigt. De prijs voor een bepaalde maand blijft wel constant voor de hele looptijd van het contract en wordt slechts bij verlenging aangepast aan de op dat moment geldende voorwaarden. Alle productversies van vorige maanden zijn de eerste vorm van slapende producten en verschijnen niet in de resultaten van de prijssimulatoren. De grafieken in het maandelijks prijzenoverzicht 24 van de CREG geven voor deze producten de prijs voor de jongste zes maanden weer. De consument moet dus enkel weten wanneer zijn of haar contract van start ging om het prijsniveau van het product te kennen. 2. Aangepaste producten Producten met een variabele energiecomponent worden vier keer per jaar geïndexeerd. De prijs op de tarieffiche is het resultaat van de indexeringsformule op dat moment. Aangezien er vier indexeringen (aanpassing van de indexeringsparameter) per jaar zijn, zal de prijs van het product de evolutie volgen van de indexeringsformule gedurende de looptijd van het product. Bestaande variabele producten waarvan de leverancier de indexeringsformule aanpast 25 (geen loutere indexering zoals hierboven omschreven maar een wijziging van een vaste term, coëfficiënt of indexeringsparameter) onder dezelfde productnaam, worden slapend in het geval dat de wijziging enkel voor nieuwe klanten van toepassing is. De oude versie van het product is de tweede vorm van slapende producten waarvoor het resultaat van de indexeringsformule niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren verschijnt. Aangepaste producten worden in de grafieken van het prijzenoverzicht van de CREG in de oranje kleur weergegeven en krijgen bovenop de naam ook de periode vermeld wanneer ze actief werden aangeboden (bijv.: ESSENT VAR GROEN (2) 11'13-03'14 wat overeen komt met het product Variabel Groen van Essent, (2) staat voor een variabel product, deze versie werd actief aangeboden van november 2013 tot en met maart 24 Energieprijzen voor de consument van elektriciteit en aardgas per leverancier en per product - overzicht jongste 6 maanden met vergelijking tov duurste/goedkoopste product op de Belgische energiemarkten ( 25 Antargaz, Ebem, Electrabel, EDF-Luminus, Elegant, Elexys, Lampiris en Mega wijzigen nooit of zeer zelden de indexeringsformule van hun bestaande variabele producten. JULI /65

40 2014). Het is voor de consument van belang te weten wanneer het contract werd onderschreven om de versie van het product te kennen. 3. Gestopte producten Variabele of vaste producten die volledig 26 (productnaam met bijhorende prijs en/of indexeringsformule) van de markt worden gehaald, vormen de derde vorm van slapende producten. Lopende contracten blijven wel verder bestaan maar verschijnen niet meer in de resultaten van de prijssimulatoren. Deze vorm van slapende producten vormen voor de consument het belangrijkste probleem omdat hij op geen enkele manier kan inschatten waar zijn nog lopend contract zich situeert op de markt. Gestopte producten dat in de grafieken van het prijzenoverzicht van de CREG in de grijze kleur wordt weergegeven. Om de consument de mogelijkheid te geven zich op langere termijn een beeld te kunnen vormen van de evolutie van zowel de actieve als van de derde vorm van slapende producten, publiceert de CREG maandelijks per regio voormeld prijzenoverzicht. Bij wijze van voorbeeld geeft onderstaande grafieken een overzicht van de producten van ECS in Wallonië en ENI in Vlaanderen. De actieve producten werden blauw gearceerd, de gestopte producten grijs en de aangepaste producten oranje. Per maand wordt ook het niveau van het duurste actieve product (rode aanduiding) en het goedkoopste actieve product (groene aanduiding) op de volledige desbetreffende energiemarkt weergegeven. 26 Actief+ en Fix+ van EDF-Luminus en de verschillende Select-producten van Electrabel kunnen we hier als voorbeelden citeren JULI /65

41 JULI /65

42 JULI /65

43 II.3 Grafisch overzicht juli 2014 Onderstaande grafieken geven een overzicht van de prijzen op jaarbasis voor de component energie voor elektriciteit en aardgas, bestaande uit volgende onderdelen: Vaste term (abonnement) Zuivere energiecomponent (bij aardgas inclusief transmissie) Bijdrage Hernieuwbare Energie en WKK (enkel bij Elektriciteit) op basis van de tarieffiches zoals gepubliceerd door de leveranciers begin juli De volgorde van de verschillende producten wordt bepaald door de c /kwh prijs van de energiecomponent (exclusief abonnement en bijdrage groene stroom en WKK grijze zwevende balken). In het kader van het Charter van de CREG bevatten de grafieken eveneens de c /kwh prijs van de energiecomponent berekend volgens de modaliteiten van het Globaal akkoord (groene zwevende balken). Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de drie regio s (Vlaanderen, Wallonië en Brussel) aangezien er volgende verschillen bestaan: niet alle leveranciers bieden in de drie regio s hun producten aan sommige producten met eenzelfde benaming hebben, afhankelijk van de regio, (licht) afwijkende prijsformules sommige producten met eenzelfde benaming hebben, afhankelijk van de regio, een andere looptijd (Brussels Hoofdstedelijk gewest kent een minimum contractduur van 3 jaar voor residentiële verbruikers 27 ) de doorrekening van WKK en GSC gebeurt via de energiecomponent, maar maakt geen deel uit van de prijsformule. De aangerekende prijs voor beide componenten is verschillend per regio. Hierdoor kunnen identieke producten met eenzelfde prijsformule een verschillend eindtotaal geven per regio JULI Ordonnantie betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. 1 APRIL Ordonnantie betreffende de organisatie van de gasmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, betreffende wegenisretributies inzake gas en elektriciteit en houdende wijziging van de ordonnantie van 19 juli 2001 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest JULI /65

44 JULI /65

45 JULI /65

46 JULI /65

47 JULI /65

48 JULI /65

49 JULI /65

50 JULI /65

51 JULI /65

52 JULI /65

53 JULI /65

54 JULI /65

55 JULI /65

56 III. PRIJZEN ELEKTRICITEIT EN AARDGAS: VERGELIJKING MET HET BUITENLAND III.1 Algemeen De CREG houdt in het kader van haar algemene monitoringtaken en specifiek binnen de vangnetregulering 28 niet alleen een volledige gegevensbank bij van alle contracttypes aangeboden aan zowel residentiële verbruikers als aan KMO s binnen België, zij houdt daarnaast ook permanente 29 gegevensbanken bij met energieprijzen in de ons omringende landen (Nederland (NL), Duitsland (DE), Frankrijk (FR) en het Verenigd Koninkrijk (UK)). Als vergelijkingsbasis voor buitenlandse energieprijzen wordt verder gewerkt met de methodologie zoals ontwikkeld door Frontier Economics in haar studies International comparison of electricity and gas prices for households 30 en International comparison of electricity and gas prices for commerce and industry 31. Deze methodologie 32 vertrekt vanuit de totale factuur voor de eindklant, van waaruit de verschillende samenstellende delen van de energieprijs worden afgezonderd. Als basis voor de totale factuur aan de eindklant wordt vertrokken van een gewogen gemiddelde energieprijs op basis van: het standaardaanbod van de standaardleverancier in een bepaalde regio; het beste aanbod in dezelfde regio van deze standaardleverancier; een concurrerend aanbod van de op één na grootste leverancier op de markt De vangnetregulering zoals voorzien in artikel 20bis van de wet van 29 april 1999 houdende de organisatie van de elektriciteitsmarkt (= de elektriciteitswet) en artikel 15/10bis van de wet van 12 april 1965 houdende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leidingen (= de gaswet). 29 Artikel 20bis, 5 van de elektriciteitswet en artikel 15/10bis, 5 van de gaswet voorzien in een permanente vergelijking van de energiecomponent voor de levering van elektriciteit en aardgas binnen de zone Noordwest-Europa. 30 International comparison of electricity and gas prices for household Final Report on a study prepared for the CREG, October 2011, Frontier_Economics-International_Comp_HH_Energy_Prices.pdf 31 International comparison of electricity and gas prices for commerce and industry Final Report on a study prepared for the CREG, October 2011, Frontier_Economics-International_Comp_CandI_Energy_Prices.pdf 32 De door Frontier Economics ontwikkelde methodologie werd in de loop van 2012 door de CREG verder verfijnd, door onder andere: een aantal bijkomende distributienetbeheerders toe te voegen aan de Belgische cijfers, voor geen enkel land rekening te houden met kortingen, update van een aantal producten, etc. 33 Deze werkwijze impliceert, dat leveranciers met een beperkt marktaandeel niet worden opgenomen in de vergelijking. JULI /65

57 Deze manier van werken zorgt ervoor dat er tussen de verschillende landen wordt vergeleken op basis van de meest representatieve contracten in de markt 34. Er wordt voor de internationale vergelijking, binnen een specifiek land, dus geen rangschikking van goedkoopste naar duurste gemaakt. Wel wordt rekening gehouden met een aantal onderscheiden exploitatiegebieden van distributienetbeheerders, waardoor ook geografische spreiding in de vergelijking wordt meegenomen. Teneinde de internationale prijsvergelijking zo transparant mogelijk te laten verlopen wordt elke component van de energieprijs in zijn meest zuivere vorm voorgesteld. Dit wil onder andere zeggen dat de kosten voor hernieuwbare energie in België inbegrepen in de leveranciersprijs en de kosten voor openbare dienstverplichtingen in België vooral toegeschreven aan de distributienetbeheerders werden uitgezuiverd en integraal werden toegewezen aan de heffingen. Voor elektriciteit worden de prijzen weergegeven voor volgende klanten: residentieel, kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter; KMO, kwh jaarverbruik met een enkelvoudige meter. Voor aardgas worden de prijzen weergegeven voor volgende klanten: residentieel, kwh/jaar; KMO, kwh/jaar. De hieronder weergegeven prijzen: zijn gebaseerd op de prijsformules en tarieffiches, zoals gepubliceerd door de leveranciers op hun website 35 voor de maand juli 2014; houden geen rekening met kortingen; zijn all-in prijzen en bevatten in tegenstelling tot de Belgische prijzen weergegeven in deel II, naast de kost voor energie ook de netvergoedingen (transmissie en distributie), de heffingen en de BTW. 34 In Frankrijk wordt nog steeds gewerkt met gereguleerde tarieven. Het is het gereguleerd tarief dat van toepassing is op de weerhouden klantenprofielen dat in de rekening wordt gebracht. 35 Alle opgenomen prijzen werden per land geverifieerd via een externe prijssimulator. JULI /65

58 III.2 Vaststellingen juli 2014 III.2.1 Elektriciteit III Residentieel, kwh, enkelvoudige meter Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor de vijf landen die werden opgenomen in de internationale vergelijking. Voor de maand juli 2014 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Duitsland gevolgd door het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) /jaar 07/2014 c /kwh Rang schikking Residentieel Dc kwh BE 672,30 19,21 4 FR 564,76 16,14 5 DE 1.015,79 29,02 1 NL 680,24 19,44 3 UK 681,96 19,48 2 Om meer aan te sluiten bij het eerste deel van dit rapport wordt in onderstaande grafiek een opdeling gegeven van de all-in energieprijs naar de volgende vier componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie), heffingen en BTW. JULI /65

59 Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode juli 2013 tot en met juli 2014 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. In deze rangschikking wordt het duurste land in een donkere kleur weergegeven en het goedkoopste land in een lichte kleur. Component energie (elek kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/07/ ,48 267,77 191,51 272,19 361,45 1/08/ ,21 269,27 207,86 271,98 356,15 1/09/ ,06 267,37 207,86 271,96 357,35 1/10/ ,63 268,21 207,86 271,23 378,72 1/11/ ,94 270,55 207,86 271,23 383,20 1/12/ ,44 271,09 207,86 269,21 393,43 1/01/ ,10 246,92 203,72 267,78 422,75 1/02/ ,11 246,80 203,72 267,87 429,26 1/03/ ,29 248,04 203,72 263,44 432,05 1/04/ ,66 250,90 203,72 262,20 407,45 1/05/ ,82 248,15 203,72 259,86 409,40 1/06/ ,80 249,44 203,72 259,83 414,35 1/07/ ,97 246,13 203,72 256,61 416,53 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Duitsland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken het Verenigd Koninkrijk 36 er als duurste land uitkomt, gevolgd door Nederland en dan Duitsland. III KMO, kwh, enkelvoudige meter Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor een KMO-profiel. Voor de maand juli 2014 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Duitsland gevolgd door België. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) /jaar 07/2014 c /kwh Rang schikking KMO kwh BE 9.080,50 18,16 2 FR 6.305,26 12,61 5 DE ,65 23,49 1 NL 7.760,87 15,52 4 UK 8.237,71 16, De resultaten voor het Verenigd Koninkrijk zoals weergegeven in deze nota worden beïnvloed door de evolutie van de / wisselkoersen. Verschuivingen in de rangschikking moeten daarom met enige omzichtigheid worden bekeken. JULI /65

60 Onderstaande grafiek toont een opdeling van de all-in energieprijs tussen de volgende drie 37 componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie) en heffingen. Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode juli 2013 tot en met juli 2014 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. Component energie (elek kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/07/ , , , , ,97 1/08/ , , , , ,11 1/09/ , , , , ,76 1/10/ , , , , ,79 1/11/ , , , , ,56 1/12/ , , , , ,48 1/01/ , , , , ,59 1/02/ , , , , ,98 1/03/ , , , , ,53 1/04/ , , , , ,79 1/05/ , , , , ,84 1/06/ , , , , ,03 1/07/ , , , , ,97 duurste land goedkoopste land 37 Er wordt voor KMO s (professionele klanten) geen rekening gehouden met BTW, aangezien deze recupereerbaar is. JULI /65

61 Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Duitsland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken het Verenigd Koninkrijk 38 er als duurste land uitkomt, met Duitsland op de tweede plaats gevolgd door Nederland. III Wijzigingen t.o.v. vorige maand & voornaamste reden van vastgestelde verschillen Ten opzichte van de voorgaande maand merken we op residentieel niveau een verschuiving in de rangschikking van de all-in prijzen op terwijl deze op professioneel niveau ongewijzigd is gebleven. Deze rangschikking is zo opgesteld dat de duurste all-in prijs op de eerste plaats staat. Bij residentiële klanten staat Duitsland nog steeds op de eerste plaats, gevolgd door het Verenigd Koninkrijk en vervolgens Nederland, België en Frankrijk. Bij professionele klanten staat Duitsland eveneens nog steeds op de eerste plaats, gevolgd door België en vervolgens het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Frankrijk. Wanneer we enkel de energiecomponent bekijken, stellen we in juli 2014 vast dat bij zowel residentiële als professionele klanten het Verenigd Koninkrijk de duurste energieprijs heeft. Als voornaamste redenen voor de vastgestelde verschillen tussen de energieprijzen, kunnen worden vermeld: Op niveau van de energiecomponent is er in België een lichte stijging waar te nemen (zowel bij residentiële als bij professionele klanten). België is het duurste land voor wat betreft de netwerkvergoedingen. In Frankrijk gelden nog steeds gereguleerde tarieven, waarbij Frankrijk voor elk van de afzonderlijke componenten van de energieprijs goed scoort. Op niveau van de energiecomponent is er in Duitsland een daling waar te nemen op residentieel niveau. In Duitsland zijn de heffingen, onder andere ter financiering van de hernieuwbare energie bijzonder hoog, wat ertoe leidt dat hier de hoogste all-in prijs wordt opgetekend (zowel bij residentiële als bij professionele klanten). Op niveau van de energiecomponent is er in Nederland een daling waar te nemen (zowel bij residentiële als bij professionele klanten). Op niveau van de energiecomponent is er in het Verenigd Koninkrijk een lichte daling waar te nemen, dat weliswaar wordt afgeremd door het effect van de wisselkoers in de maand juli Het effect van de wisselkoers speelt eveneens op de andere componenten, zijnde de netvergoedingen, de heffingen en de BTW. 38 Voor het Verenigd Koninkrijk zijn de energieprijzen aangeboden aan KMO s niet publiek beschikbaar. In de methodologie werd daarom geopteerd om de beschikbare residentiële prijzen toe te passen op het vooropgestelde KMO-profiel en dit zowel voor elektriciteit als voor aardgas. JULI /65

62 III.2.2 Aardgas III Residentieel, kwh Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor de vijf landen die werden opgenomen in de internationale vergelijking. Voor de maand juli 2014 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Nederland gevolgd door Duitsland en Frankrijk. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) /jaar 07/2014 c /kwh Rang schikking Residentieel T kwh BE 1.348,44 5,80 4 FR 1.497,59 6,44 3 DE 1.543,33 6,64 2 NL 1.732,86 7,45 1 UK 1.330,84 5,72 5 Om meer aan te sluiten bij het eerste deel van dit rapport wordt in onderstaande grafiek een opdeling gegeven van de all-in energieprijs naar de volgende vier componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie), heffingen en BTW. JULI /65

63 Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode juli 2013 tot en met juli 2014 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. In deze rangschikking wordt het duurste land in een donkere kleur weergegeven en het goedkoopste land in een lichte kleur. Component energie (gas kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/07/ ,27 749,23 843,44 838,61 896,63 1/08/ ,53 750,81 836,63 839,43 881,60 1/09/ ,29 757,72 834,69 839,09 884,55 1/10/ ,42 760,45 834,69 837,43 902,77 1/11/ ,78 760,63 840,52 837,97 938,96 1/12/ ,70 759,76 840,52 838,60 947,65 1/01/ ,94 749,09 841,06 833,66 942,81 1/02/ ,60 749,54 843,97 833,65 953,25 1/03/ ,18 759,37 829,43 829,94 956,93 1/04/ ,27 760,99 800,86 824,35 947,27 1/05/ ,81 751,80 792,14 819,74 954,73 1/06/ ,99 748,92 771,79 816,83 921,53 1/07/ ,63 746,65 755,45 792,94 934,52 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Nederland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken, het Verenigd Koninkrijk er als duurste land uitkomt, met in juli 2014 Nederland op de tweede plaats gevolgd door Frankrijk en Duitsland. III KMO, kwh Onderstaande tabel geeft een overzicht van de all-in energieprijzen voor een KMO-profiel. Voor de maand juli 2014 wordt de hoogste prijs vastgesteld in Nederland gevolgd door Duitsland en het Verenigd Koninkrijk volgt op een derde plaats. Vergelijking Buitenland (all in prijzen) /jaar 07/2014 c /kwh Rang schikking KMO kwh BE 4.467,91 4,47 5 FR 4.771,76 4,77 4 DE 5.320,00 5,32 2 NL 5.717,99 5,72 1 UK 5.268,37 5,27 3 JULI /65

64 Onderstaande grafiek toont een opdeling van de all-in energieprijs tussen de volgende drie 39 componenten: energie, netvergoeding (transmissie en distributie) en heffingen. Wanneer enkel wordt gekeken naar de energiecomponent binnen de totale energieprijs, ziet de rangschikking voor de periode juli 2013 tot en met juli 2014 eruit zoals weergegeven in de tabel hieronder. Component energie (gas kwh) in /jr BE DE FR NL UK 1/07/ , , , , ,95 1/08/ , , , , ,88 1/09/ , , , , ,99 1/10/ , , , , ,76 1/11/ , , , , ,99 1/12/ , , , , ,28 1/01/ , , , , ,07 1/02/ , , , , ,86 1/03/ , , , , ,03 1/04/ , , , , ,29 1/05/ , , , , ,92 1/06/ , , , , ,04 1/07/ , , , , ,04 duurste land goedkoopste land Daar waar bij een vergelijking van de all-in prijs Nederland de rangschikking aanvoert, stellen we vast dat wanneer enkel de energiecomponent wordt vergeleken, het Verenigd 39 Er wordt voor KMO s (professionele klanten) geen rekening gehouden met BTW, aangezien deze recupereerbaar is. JULI /65