Draaiboek implementatie afschaffing huishoudinkomenstoets

Transcriptie

1 Draaiboek implementatie afschaffing huishoudinkomenstoets Juli 2012 Deze publicatie is gemaakt door Stimulansz in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Stimulansz spreekt haar dank uit aan alle auteurs, co-auteurs en expertpanels, die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van de publicatie. Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. Stimulansz kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding Doel van dit document Aanleiding Leeswijzer 3 2 Gewenst resultaat Projectresultaat: implementatie afschaffing huishoudinkomenstoets Uitgangspunten en randvoorwaarden 4 3 Op te leveren producten 4 4 Projectorganisatie: aansluiting op producten Projectorganisatie bestaat uit meerdere groepen Managementteam voor de overallaspecten Projectmanager: verantwoordelijk voor het eindresultaat Werkgroepen voor de uitwerking Afspraken rond werkwijze vooraf vastleggen Besluitvorming en overlegstructuur moet helder zijn Informatievoorziening naar bestuur inplannen Te hanteren procedures zijn standaard 6 5 Vervolgactiviteiten nauwkeurig plannen Product beleid Aanpassing verordeningen en beleidsregels Aanpassing werkinstructies Product bedrijfsvoering Bestandsanalyse Bepalen en aanpassen benodigde formatie Schrijven werkinstructies Standaardbrieven- en beschikkingen Opleidingen medewerkers Aanpassing sturing en verantwoording Aanpassing fysieke dossiers Product Communicatie Planning is bepaald Deelprojectplanningen zijn de volgende stap 13 6 Indeling van mensen en middelen nader bezien Bemensing projectorganisatie bij de start Frictiekosten zullen gaan ontstaan Algemene projectaspecten Gebruik van modellen 14 Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

3 1 Inleiding 1.1 Doel van dit document Het doel van dit document is om gemeenten optimaal te ondersteunen bij de implementatie van de afschaffing van de huishoudinkomenstoets. 1.2 Aanleiding Op 1 januari 2012 is de Wet werk en bijstand aangescherpt. Eén van de grote wijzigingen uit dit wetsvoorstel betrof de huishoudinkomenstoets. Op grond van de nieuwe definitie van gezin bestond een gezin uit: de gehuwden tezamen, de gehuwden met hun minderjarige en / of meerderjarige kinderen, de alleenstaande ouder met minderjarige én meerderjarige kinderen; en de alleenstaande met één of meer meerderjarige kinderen; die in dezelfde woning hun hoofdverblijf hebben, en de kinderen en aangehuwd kinderen van die kinderen. In het Begrotingsakkoord is afgesproken dat deze huishoudinkomenstoets wordt afgeschaft. Er is voor gekozen om dat met terugwerkende kracht per 1 januari 2012 te doen. Er moet een aantal zaken gedaan worden om dit in goede banen te leiden. Praktische zaken, zoals het opleiden van medewerkers en het informeren van de klanten. Maar dit is ook een mooi moment om nog eens kritisch naar de verordeningen te kijken. Deze moeten worden aangepast aan de wetswijziging, dus er kan ook een stukje beleid gewijzigd worden. Dit plan van aanpak benoemt alle relevante stappen en activiteiten die noodzakelijk zijn om het beleid, de bedrijfsvoering en de communicatie aan te passen. Dit draaiboek is gemaakt in samenhang met een analysedocument waarin de gevolgen van deze wijziging op de verordeningen wordt beschreven. Daarnaast is ook een negental modelteksten beschikbaar. Dit draaiboek is vooral bedoeld als checklist. 1.3 Leeswijzer De wijzigingen moeten op hele korte termijn worden doorgevoerd, aangezien het wetsvoorstel is aangenomen en met terugwerkende kracht moeten worden uitgevoerd. Daarom focust dit document vooral op wat er moet gebeuren, minder op wanneer dit moet gebeuren. Welke stappen moeten worden genomen om de afschaffing van de huishoudinkomenstoets helemaal door te voeren? Er is ook geen kalender opgenomen waaruit blijkt wanneer bepaalde onderdelen af moeten zijn. Alles moet namelijk zo snel mogelijk worden doorgevoerd, aangezien het wetsvoorstel al is aangenomen en met terugwerkende kracht in werking treedt. de bepaling van het gewenste resultaat (hoofdstuk 2), waarin het resultaat van het project wordt beschreven (kort: de afschaffing van de huishoudinkomenstoets) en daarmee het project (en de opdracht aan de projectmanager) eenduidig wordt afgebakend. Ook wordt een beschrijving toegevoegd van de belangrijkste inhoudelijke wijzigingen, en de te hanteren uitgangspunten en randvoorwaarden; de op te leveren producten gedurende het project (hoofdstuk 3); op basis van deze clustering kan dan invulling worden gegeven aan de gewenste projectorganisatie, inclusief afspraken rond de werkwijze in het project (hoofdstuk 4); een detaillering van de op te leveren producten en de stappen die hiervoor gezet moeten worden (hoofdstuk 5); op basis van de detailplanning van de deelprojecten kan vervolgens de toewijzing van mensen en middelen plaatsvinden, worden gepland en begroot (hoofdstuk 6). Deze detailplanningen zullen binnen de gemeenten zelf moeten worden ingevuld, net als de algemene aspecten van het project (kwaliteitsbewaking en risicomanagement). Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

4 2 Gewenst resultaat In dit hoofdstuk zal het projectresultaat worden beschreven, inclusief de (algemene) uitgangspunten en randvoorwaarden, en een overzicht worden geboden van de belangrijkste wijzigingen in de WWB. 2.1 Projectresultaat: implementatie afschaffing huishoudinkomenstoets Het projectresultaat is de implementatie van de noodzakelijke wijzigingen met ingang van 1 januari Daarvoor zijn praktische aanpassingen zijn nodig, onder meer rond de verordeningen, beleidsregels, modelteksten en klantinformatie. 2.2 Uitgangspunten en randvoorwaarden Aan het project afschaffing huishoudinkomenstoets is een aantal uitgangspunten en randvoorwaarden verbonden, waarmee in het project rekening dient te worden gehouden: de afschaffing huishoudinkomenstoets moet worden ingevoerd; er is sprake van overgangsrecht voor een aantal groepen; het moet binnen de financiële kaders worden uitgevoerd. 3 Op te leveren producten Om het gewenste projectresultaat te halen, dienen diverse producten te worden gerealiseerd en opgeleverd in de planperiode. In dit hoofdstuk worden deze producten op hoofdlijnen beschreven, in hoofdstuk 5 volgt een uitwerking. De producten die noodzakelijk zijn om de afschaffing huishoudinkomenstoets te implementeren vallen uiteen in drie groepen: 1 Beleidsrichtlijnen: aanpassen van verordeningen alsmede de uitwerking van de wet in beleidsregels / werkinstructies voor de uitvoering. 2 Bedrijfsvoering: aanpassingen in processen, formulieren en documenten, ICT, kwaliteitsinstrumenten en dergelijke. 3 Communicatie: zowel extern als intern. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

5 4 Projectorganisatie: aansluiting op producten Op basis van de in hoofdstuk 3 onderscheiden beschreven producten kan de gewenste en noodzakelijke projectorganisatie worden ingevuld, met de daarbij behorende afspraken rond de werkwijze in het project. Onderstaand wordt de formele structuur van het project beschreven, zodat duidelijk wordt wie welke rol dient te vervullen en welke verantwoordelijkheden en bevoegdheden moeten worden geregeld. Uiteraard kunnen hierin (vanuit de individuele gemeenten) nuanceringen worden aangebracht (bijvoorbeeld een compacte en kleinere projectorganisatie). 4.1 Projectorganisatie bestaat uit meerdere groepen De projectorganisatie voor het totale project bestaat uit meerdere groepen, die allen een eigen rol vervullen, met de daarbij horende verantwoordelijkheden en bevoegdheden. In figuur 2 is de hoofdstructuur opgenomen. Figuur 2 MT Projectmanager Werkgroep Beleid Werkgroep bedrijfsvoering Werkgroep Communicatie Managementteam voor de overallaspecten Het Managementteam (MT) is eindverantwoordelijk voor het gehele project wijzigingen WWB en bewaakt de overallplanning en inbedding van het project binnen de organisatie. Daarnaast is het MT verantwoordelijk voor: de aansturing van de projectmanager afschaffing huishoudinkomenstoets; de bestuurlijke aspecten en andere (overkoepelende) externe relaties; de relatie richting de cliëntenraad Projectmanager: verantwoordelijk voor het eindresultaat De projectmanager stuurt de projectorganisatie (werkgroepleiders) aan, is verantwoordelijk voor het te bereiken eindresultaat (zie hoofdstuk 2) en legt verantwoording af aan het MT. Binnen het kader van dit projectplan kan de projectmanager zelfstandig beslissingen nemen (in samenwerking met de werkgroepleiders), beslissingen die buiten dit kader vallen worden teruggelegd in het MT. De projectmanager kan worden ondersteund door een projectsecretaris, die tevens de bewaking van het gehele project verzorgt (projectdossier, bewaking kwaliteit, risicoanalyses etc., kortom de eerder benoemde managementproducten). In veel gevallen zal de projectmanager het verantwoordelijk afdelingshoofd zijn (lijnmanager). Dit laat echter onverlet dat de verantwoordelijkheid richting het MT van de organisatie geregeld dient te zijn Werkgroepen voor de uitwerking Voor de dagelijkse operaties binnen het project en gegeven de op te leveren producten, is het gewenst een drietal werkgroepen te formeren, die worden geleid door de werkgroepleiders en worden bemand vanuit de reguliere organisatie. Deze krijgen een heldere taakopdracht mee, met een daarbij behorende planning (zie hoofdstuk 5). Afhankelijk van de omvang kan worden overwogen deze drie werkgroepen samen te voegen tot één werkgroep, als alle relevante taken maar worden uitgevoerd. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

6 4.2 Afspraken rond werkwijze vooraf vastleggen Binnen het nu geschetste kader van de projectorganisatie kan het project afschaffing huishoudinkomenstoets van start. Daarbij dienen, in randvoorwaardelijke zin, nog een aantal afspraken te worden gemaakt, die belangrijk zijn voor het slagen van het project Besluitvorming en overlegstructuur moet helder zijn Wat betreft de besluitvorming en overlegstructuur binnen het project is bij de beschrijving van de projectorganisatie het nodige opgemerkt: binnen de kaders van geaccordeerde plannen kunnen de diverse overlegorganen zelfstandig uitvoering geven aan hun werkgroep. Bij gewenste wijzigingen en/of calamiteiten treden specifieke procedures in werking (zie onderstaand). De overlegstructuur zal binnen het project nog verder ingevuld moeten worden. Op voorhand wordt aan het volgende gedacht: MT: kan gebruik maken van de reguliere vergaderingen; projectgroep: overleg projectmanager en werkgroepleiders: eens per x weken een voortgangsbespreking en onderlinge afstemming; overleg werkgroepen: nog in te vullen door de werkgroepleiders. Afhankelijk van de omvang en de te kiezen structuur kunnen de project- en werkgroep(en) ineen worden geschoven. Inspraak doelgroep In artikel 47 van de WWB is bepaald dat de gemeenteraad bij verordening regels stelt met betrekking tot cliëntenparticipatie. De cliëntenraad zal ook betrokken moeten worden bij deze wijzigingen, bijvoorbeeld door de projectgroep communicatie uit te breiden met een vertegenwoordiger van de cliëntenraad Informatievoorziening naar bestuur inplannen Tijdens het project zal de informatievoorziening naar het bestuur vorm moeten worden gegeven. Daarbij is het gewenst deze momenten te doseren, dat wil zeggen dat in alle belangrijke stadia van het project informatie wordt gegeven. In formele zin is dit gewenst bij de start van het project en bij de implementatie. Informeel kan tussentijds worden teruggekoppeld naar de wethouder Te hanteren procedures zijn standaard Wat betreft de te hanteren (standaard)procedures kunnen een tweetal procedures worden onderscheiden, namelijk de wijzigings- en calamiteitenprocedure. In principe zijn door de werkgroepleiders en/of de projectmanager geen wijzigingen aan te brengen op geaccordeerde documenten. Mocht dit eventueel noodzakelijk zijn, dan geldt de volgende wijzigingsprocedure: binnen de projectgroep worden de wijzigingen gemeld, de projectgroep zal beoordelen in hoeverre een wijziging noodzakelijk is; is een wijziging noodzakelijk, dan wordt een beslisdocument opgesteld dat door de projectgroep aan het MT worden voorgelegd. In het geval van calamiteiten, dusdanige ernstige ontwikkelingen dat (delen van) het project dienen te worden gestopt, is de calamiteitenprocedure van toepassing: er wordt een snel contact tot stand gebracht tussen de projectmanager en het MT; er wordt met spoed een beslisnotitie opgesteld voor het MT, zodat een besluit kan worden genomen. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

7 5 Vervolgactiviteiten nauwkeurig plannen Op basis van de in het voorgaande beschreven producten en de projectorganisatie, kan nu een invulling worden gegeven aan de (hoofdlijnen van de) planning. In het vervolgtraject zullen, na de bemensing van de projectorganisatie, waar nodig nog detailplanningen per deelproject moeten worden opgesteld. In hoofdstuk 3 zijn de op te leveren producten in algemene termen beschreven. Mede gegeven de bovenstaande planning kan hierop nu een verdiepingsslag worden aangebracht. 5.1 Product beleid Binnen het product beleid dient een vertaling te worden gemaakt van de wet- en regelgeving naar beleidsrichtlijnen en bijbehorende instructies voor de uitvoering. De volgende producten dienen te worden opgeleverd: Aanpassing verordeningen en beleidsregels In de verordeningen Maatregelen, Toeslagen en Verlagingen en Langdurigheidstoeslag moeten wijzigingen worden aangebracht. Het begrip gezinsnorm moet worden vervangen door de gehuwdennorm. Artikelen die rekening houden met gezinnen die uit meer dan twee meerderjarige personen moeten worden aangepast. De verordeningen zijn vanaf de inwerkingtreding van de wet op sommige onderdelen onverbindend in verband met strijd met (hogere) wetgeving. Nieuwe verordeningen zullen om die reden met terugwerkende kracht moeten worden vastgesteld per 1 januari Daarbij geldt dat de klant niet in een nadeligere positie mag komen te verkeren op grond van de nieuwe verordening. Als de oude verordening gunstiger is, dan zal die in enkele gevallen toegepast moeten worden. Voor deze groepen moet overgangsrecht in de verordening worden opgenomen. De huidige verordening moet nog wel van kracht blijven voor de groepen die op grond van het overgangsrecht tot 1 januari 2013 onder de huishoudinkomenstoets vallen. Dit moet in de nieuwe verordening worden geregeld. Eventueel kan dit ook worden ondervangen door een tijdelijk raadsbesluit waarin alleen de wijzigingen in de bestaande verordeningen worden aangegeven Aanpassing werkinstructies De wijzigingen in verordeningen en beleidsregels zullen moeten worden vertaald naar heldere werkinstructies richting de uitvoering. Wat moet er gebeuren en wanneer? 5.2 Product bedrijfsvoering In de bedrijfsvoering dienen de volgende zaken te worden opgepakt: Bestandsanalyse Om na te gaan wat de gevolgen zijn voor het klantenbestand moet een bestandsanalyse gedaan worden. Dit is ook nodig voor de vaststelling van financiële gevolgen van de diverse wijzigingen. Zittend bestand Op iedereen die op 31 december 2011 recht had op algemene bijstand was overgangsrecht met betrekking tot de huishoudinkomenstoets van toepassing. Deze groep zou tot 1 juli 2012 onder de oude regels vallen en pas vanaf die datum te maken krijgen met de huishoudinkomenstoets. Omdat deze huishoudinkomenstoets nu is ingetrokken, krijgt deze groep ook per 1 juli 2012 niet met deze toets te maken. Voor deze groep wijzigt er op dat terrein niets. Dit is alleen anders als de uitkering hoger is als de huishoudinkomenstoets wordt toegepast als wanneer deze niet wordt toegepast. Zie in dat geval het onderdeel hogere uitkering als gevolg van de huishoudinkomenstoets. Mocht er al een beschikking verstuurd zijn waarin staat dat het recht op bijstand per 1 juli 2012 eindigt als gevolg van de huishoudinkomenstoets, dan moet deze beschikking worden ingetrokken. Is er voor deze groep beslag gelegd met toepassing van de huishoudinkomenstoets uit het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering, dan zal dit beslag opnieuw moeten worden vastgesteld, waarbij enkel met de inkomsten van de partner rekening mag worden gehouden. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

8 Hogere uitkering als gevolg van de huishoudinkomenstoets Sommige groepen gaan er door de huishoudinkomenstoets op vooruit. Zij ontvangen een hogere uitkering als de huishoudinkomenstoets wordt toegepast, dan wanneer deze niet wordt toegepast. Voor deze groep is overgangsrecht gemaakt. Tot 1 januari 2013 houdt deze groep recht op de hogere uitkering als gevolg van de huishoudinkomenstoets. Of iemand onder het overgangsrecht valt, is afhankelijk van de vraag of aan twee vereisten is voldaan: o er is recht op bijstand op de dag voor inwerkingtreding van de Wet afschaffing huishoudinkomenstoets; en o het toepassen van de huishoudinkomenstoets levert een hogere uitkering op dan wanneer de huishoudinkomenstoets niet wordt toegepast. Het overgangsrecht is zowel van toepassing op het zittend bestand (reeds op recht op algemene bijstand) als op de nieuwe instroom vanaf 1 januari Wanneer kan er sprake zijn van een hogere uitkering als gevolg van de huishoudinkomenstoets?. o De alleenstaande (ouder) met een meerderjarig inwonend kind, waarvan ten minste één van beide een Wajong-uitkering ontvangt. o o De alleenstaande (ouder) met een meerderjarig studerend kind zonder studiefinanciering op grond van de Wet Studiefinanciering 2000, waarvan het inkomen net iets hoger is dan 1.065,79. Mogelijk is in individuele situaties de huishoudinkomenstoets ook gunstiger voor andere bijstandsgerechtigde. Denk aan een ouder met een inwonend meerderjarig kind waarbij één van beide een vermogen heeft boven de vermogensgrens voor een alleenstaande, maar lager dan de vermogensgrens voor gehuwden. Met huishoudtoets is recht op gezinsbijstand (100%), waar anders één van beide bijstand naar de norm van een alleenstaande zou ontvangen (50% + toeslag). Er wordt per huishouding vastgesteld of het overgangsrecht van toepassing is of niet. Als het overgangsrecht met betrekking tot de huishoudinkomenstoets van toepassing is, dan wordt de huishoudinkomenstoets toegepast tot het recht op uitkering eindigt, maar in ieder geval uiterlijk tot Daarna is de huishoudinkomenstoets ook voor deze groep vervallen. De huishoudinkomenstoets is voor deze groep zowel op de algemene bijstand als op de bijzondere bijstand van toepassing. Lagere uitkering huishoudinkomenstoets Sommige bijstandsgerechtigden hebben een lagere uitkering ontvangen als gevolg van de huishoudinkomenstoets. Voor deze groep geldt dat het oorspronkelijke besluit herzien moet worden (artikel 54 WWB). De dossiers moeten worden gesplitst, zowel in de uitkeringssystemen als in het archief. Ieder subject van bijstand (alleenstaande, alleenstaande ouder en gehuwden) krijgt een nieuwe beschikking, waarin ook het vermogen opnieuw wordt vastgesteld. Per subject van bijstand moet worden berekend hoeveel zij hebben ontvangen en hoeveel zij hadden moeten ontvangen na afschaffing van de huishoudinkomenstoets. Let er daarbij op dat eventuele inkomsten of opgelegde maatregelen aan de juiste persoon worden toegerekend. De te weinig betaalde bijstand moet per bijstandssubject worden nabetaald. Let goed op dat het terugdraaien van de huishoudinkomenstoets op de juiste manier in de uitkeringssystemen wordt verwerkt. Er kunnen fiscaal problemen ontstaan als de gegevens niet goed worden ingevoerd. Als de bijzondere bijstand tot een lager bedrag is toegekend als gevolg van de huishoudinkomenstoets, dan moet dit ook worden herzien en nabetaald. Bijvoorbeeld in de situatie dat er draagkracht was binnen het gezin, dat er niet is als de huishoudinkomenstoets niet wordt toegepast. Recht op bijstand ontstaat jegens de SVB in plaats van jegens het college Onder de aanscherping WWB vielen sommige bijstandsgerechtigden van 65 jaar of ouder toch onder de bevoegdheid van het college. Dit was het geval als er naast de 65-plusser ook iemand jonger dan 65 jaar tot het gezin behoorde, en die persoon was niet de echtgenoot van de 65-plusser. Nu de Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

9 huishoudinkomenstoets met terugwerkende kracht wordt afgeschaft, horen alle echtparen waarvan er ten minste één 65 jaar of ouder is weer bij de SVB. De dossiers moeten worden gesplitst, zowel in de uitkeringssystemen als in het archief. o Let erop dat eventuele inkomsten of opgelegde maatregelen aan de juiste persoon worden toegerekend. o Elk subject van bijstand dat bij het college blijft krijgt een nieuwe beschikking, waarbij het o o vermogen opnieuw wordt vastgesteld en eventueel te weinig betaalde uitkering wordt nabetaald. Voor iedere subject dat recht heeft op AIO jegens de SVB wordt de uitkering met terugwerkende kracht beëindigd. De vordering die is ontstaan jegens deze bijstandsgerechtigde(n) wordt overgedragen aan de SVB. Het gaat hier enkel om de netto bijstand die betaald is aan de 65-plusser en een eventuele partner. De SVB stelt het recht op AIO met terugwerkende kracht vast en betaalt uit dit bedrag de vordering van de gemeente. Omdat het om een nettobedrag gaat is het noodzakelijk dat de vergoeding in 2012 wordt betaald, ofwel dit belastingjaar. Het restant van de nabetaling wordt aan de bijstandsgerechtigde zelf uitbetaald. o Het gaat uitsluitend om de kosten van algemene bijstand voor levensonderhoud. De bijzondere bijstand voor 65-plussers is en blijft de verantwoordelijkheid van het college. Er is geen wettelijke grondslag om eventueel gevestigde krediethypotheken in de periode dat deze groep onder het college viel van rechtswege over te laten gaan naar de SVB. Deze zullen zo nodig opnieuw gevestigd moeten worden. Daarbij moet ook in elk geval worden beoordeeld of de krediethypotheek juist is gevestigd. De bijstand wordt nu niet meer aan het volledige gezin toegekend, dus de krediethypotheek kan alleen worden voortgezet als de 65-plusser en eventueel zijn partner eigenaar zijn van de woning. Aanvraag afgewezen Als de aanvraag om bijstand is afgewezen op grond van de huishoudinkomenstoets, dan zijn er twee mogelijkheden: o Er loopt een bezwaar tegen de afwijzing. In dat geval kan de gemeente op grond van artikel 6:18, eerste lid Algemene Wet Bestuursrecht (Awb) de afwijzing intrekken en een nieuw besluit nemen waarbij alsnog een bijstandsuitkering wordt toegekend met inachtneming van de bepaling uit de Wet afschaffing huishoudinkomenstoets. Dit is geen verplichting, maar een bevoegdheid. o Er loopt geen bezwaar meer tegen de afwijzing. Ook in dat geval kan het college het besluit ambtshalve herzien en alsnog bijstand toekennen. Het recht op bijstand kan worden vastgesteld per datum van de eerste melding. Er dient in dat geval wel gecontroleerd te worden of er nog steeds recht op bijstand bestaat. Als er geen recht op bijstand meer bestaat, kan wel voor een gesloten periode worden toegekend. Ditzelfde geldt als een aanvraag om bijzondere bijstand of langdurigheidstoeslag is afgewezen op grond van de huishoudinkomenstoets. Ook dan kan het besluit worden herzien en de bijzondere bijstand of de langdurigheidstoeslag alsnog worden toegekend. Aanvragen met betrekking tot minimabeleid vinden hun basis niet in de Wet werk en bijstand, maar in de Gemeentewet. Of de mogelijkheid om een aanvraag te herzien ook voor het minimabeleid geldt, is afhankelijk van de verordening Minimabeleid. Geen aanvraag ingediend Er is ook een groep die geen aanvraag heeft ingediend omdat zij wisten dat ze op grond van de huishoudinkomenstoets geen recht hadden op bijstand. Deze groep kan in de periode van 26 april 2012 tot twee maanden na de dag waarop deze wet is gepubliceerd in het Staatsblad alsnog een aanvraag indienen. Bijstand wordt met terugwerkende kracht toegekend tot het moment waarop het recht is ontstaan, maar niet eerder dan 1 januari Hierbij gelden de volgende aandachtspunten: Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

10 o o Deze mogelijkheid om bijstand met terugwerkende kracht te verstrekken geldt uitsluitend voor aanvragen die in deze periode worden gedaan. Heeft de aanvrager zich buiten deze periode gemeld? Dan geldt meldingsdatum = ingangsdatum. De betrokkene zal zelf aan moeten tonen vanaf welk moment er recht op bijstand bestaat. Vanaf het moment dat het recht vastgesteld kan worden, gaat de bijstand in. De bewijslast ligt net als bij andere aanvragen bij de aanvrager. o Gaat het om iemand van 65 jaar of ouder, of om een echtpaar waarvan ten minste één van beide 65 jaar of ouder is, dan wordt de aanvraag bij de SVB ingediend. Om voor bijstand in aanmerking te komen moet de klant wel aantonen dat het hem in de voorliggende periode ontbroken heeft aan voldoende bestaansmiddelen. Deze mogelijkheid om met terugwerkende kracht toe te kennen als geen aanvraag is gedaan omdat er op grond van de huishoudinkomenstoets geen recht zou zijn, geldt ook voor de bijzondere bijstand. Daarbij gelden dezelfde aandachtspunten als voor de algemene bijstand. Voor aanvraag langdurigheidstoeslag geldt geen beperking in terugwerkende kracht. Daar geldt altijd dat bij een aanvraag gekeken moet worden naar de vroegst mogelijke peildatum. Of de mogelijkheid om met terugwerkende kracht toe te kennen ook geldt voor het minimabeleid is afhankelijk van hetgeen de gemeenteraad daarover in de verordening opneemt. Dit is niet gebaseerd op de Wet werk en bijstand en valt derhalve niet onder dit overgangsrecht. Beslag gelegd op de uitkering De afschaffing van de huishoudinkomenstoets heeft ook gevolgen voor het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Dit was namelijk ook aangepast met de aanscherping WWB. De beslagvrije voet werd gebaseerd op 90% van de gezinsnorm (artikel 475d Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering), waarbij het inkomen van alle gezinsleden werd meegenomen. Dat gold ook voor het opzetten van een regeling voor het afbetalen van schulden. Door de afschaffing van de huishoudinkomenstoets wijzigt dit ook. Voor het vaststellen van de beslagvrije voet kan enkel naar het inkomen van de partner gekeken worden. Bij het terugdraaien van de maatregelen zullen ook alle gelegde beslagen moeten worden nagelopen om te kijken of de beslagvrije voet correct is vastgesteld. Daarbij moet op het volgende worden gelet: o Is de bijstandsnorm juist vastgesteld? o Wat is de hoogte van de beslagvrije voet die hoort bij de juiste hoogte van de bijstandsnorm? o Hoe hoog was de beslagvrije voet vastgesteld? o Is er het voorgaande in ogenschouw genomen aanleiding om een deel van de bijstand na te betalen, omdat daar ten onrechte beslag op is gelegd? Krediethypotheken gevestigd Als in deze periode een krediethypotheek is gevestigd voor een gezin, dan zal bekeken moeten worden of deze krediethypotheek kan blijven voortbestaan. o Is de bijstandsnorm juist vastgesteld nu de huishoudinkomenstoets is afgeschaft? o Is de lening onder meer bedoeld voor gezinsleden die geen eigenaar zijn van de woning? Dan moet hun deel van de lening worden omgezet in bijstand om niet. Als gevolg van de afschaffing van de huishoudinkomenstoets is voor hun een krediethypotheek niet aan de orde. o Ook in deze situatie zal het dossier moeten worden gesplitst en moeten worden bekeken hoeveel aan lening is verstrekt en welk bijstandssubject en hoeveel aan lening en hoeveel om niet had moeten worden verstrekt. Dit moet zo nodig worden herzien en omgezet in bijstand om niet Bepalen en aanpassen benodigde formatie Mogelijk vergt de implementatie van afschaffing van de huishoudinkomenstoets eenmalig extra formatie. Zowel bij het inwerken en trainen / instrueren van de medewerkers als voor het herzien en alsnog toekennen van bijstandsuitkeringen Schrijven werkinstructies Voor uitvoerende medewerkers dienen werkinstructies te worden gemaakt of aangepast. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

11 5.2.4 Standaardbrieven- en beschikkingen De standaardbrieven- en beschikkingen zullen moeten worden aangepast. Het Ministerie van SZW stelt de volgende modelteksten beschikbaar: Uitnodiging voor niet-melders (wat moeten ze aantonen?) Voorlichtingsbrief zittend bestand Intrekken beëindigingsbeschikking zittend bestand Uitnodiging herbeoordeling voor de groep die mogelijk een te lage uitkering heeft ontvangen Herziening voor de groep die een te lage uitkering heeft ontvangen Toekenning voor de groep die eerder is afgewezen. Toekenning voor de groep die niet eerder heeft aangevraagd Informatieve brief voor de groep die weer terug gaat naar de SVB Beschikking overgangsrecht voor de groep die een hogere uitkering had als gevolg van de huishoudinkomenstoets Opleidingen medewerkers Het personeel zal opgeleid moeten worden om de afschaffing van de huishoudinkomenstoets te kunnen uitvoeren Aanpassing sturing en verantwoording Diverse producten in de P&C-cyclus moeten worden aangepast. Er moeten nieuwe kwaliteitseisen en prestatieindicatoren worden vastgesteld. In de modelwerkprocesbeschrijvingen zijn voorbeeldprestatieindicatoren, productafbakeningen en kostendragers geformuleerd Aanpassing fysieke dossiers De fysieke dossiers kunnen nu per gezin ingedeeld zijn. Deze zullen in dat geval weer gesplitst moeten worden. 5.3 Product Communicatie De afschaffing van de huishoudinkomenstoets heeft gevolgen voor diverse partijen. Denk bijvoorbeeld aan: de doelgroep (potentiële en bestaande klanten) eigen medewerkers bewindvoerders schuldeisers diverse gemeentelijke afdelingen Een aparte werkgroep richt zich op de inhoud, vorm, doelgroepbepaling en planning van de communicatie. Het is aan te bevelen een communicatieplan op te stellen waarin een en ander wordt vastgelegd. Een communicatieplan kan bestaan uit de volgende onderdelen: 1. Doelgroep bepalen Er is in dit geval een aantal doelgroepen. Zoals hierboven gezegd gaat het om de potentiële en bestaande klanten, de eigen medewerkers en eventueel derden. 2. Doelstelling bepalen Er zijn verschillende methoden, bijvoorbeeld de doelstelling is SMART (specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch, relevant en tijdgebonden). Een andere mogelijke indeling is kennis (de klant weet wat de afschaffing huishoudinkomenstoets inhoudt), houding (de klant staat positief tegenover afschaffing huishoudinkomenstoets), gedrag (de klant houdt zich aan de voorwaarden van de afschaffing huishoudinkomenstoets). 3. Boodschap beschrijven Omschrijf eerst zo precies mogelijk de inhoud van de boodschap. Pas de vorm en de inhoud van de boodschap en de wijze waarop je de boodschap brengt aan je doelgroep aan. Bepaal of de nadruk hierbij op informeren (kennis), motiveren (houding) of activeren (gedrag) moet liggen. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

12 4. Middelen(mix) vaststellen In geval van het informeren van een doelgroep over de wijzigingen kan gedacht worden aan - persbericht - folders en brochures - voorlichting op internet - (elektronische) nieuwsbrief - persoonlijk contact - bijeenkomsten 5. Planning maken Welke taken moeten op welk moment en door wie worden uitgevoerd? 6. Budget bepalen Hoeveel geld is er beschikbaar om de communicatie te organiseren? 5.4 Planning is bepaald Met het benoemen van de op te leveren producten, zoals hierboven beschreven, kan een tijdsplanning worden gemaakt voor de daadwerkelijke implementatie. Houd er hierbij rekening mee dat alles op zo n kort mogelijke termijn moet worden afgehandeld. Uit de Nota naar aanleiding van het verslag 1 blijkt dat de herziening van de beschikkingen zoals bedoeld in paragraaf 5.3 binnen acht weken na publicatie van de Wet afschaffing huishoudinkomenstoets in het staatsblad moet hebben plaatsgevonden. Dit sluit aan bij de termijnen voor de afhandeling van een aanvraag. In figuur 3 is de checklist opgenomen. 1 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 8, p. 4 Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

13 Figuur 3: checklist implementatie afschaffing huishoudinkomenstoets Product beleid Aanpassing verordeningen en beleidsregels Aanpassing werkinstructies Product bedrijfsvoering Bestandsanalyse o Zittend bestand o Hogere uitkering als gevolg van de huishoudinkomenstoets o Lagere uitkering huishoudinkomenstoets o Recht op bijstand ontstaat jegens de SVB in plaats van jegens het college o Aanvraag afgewezen o Geen aanvraag ingediend o Beslag gelegd op de uitkering o Krediethypotheken gevestigd Bepalen en aanpassen benodigde formatie Standaardbrieven- en beschikkingen Opleidingen medewerkers Aanpassing sturing en verantwoording Aanpassing fysieke dossiers Product Communicatie Communicatieplan opstellen 5.5 Deelprojectplanningen zijn de volgende stap In de voorgaande paragraaf is weergegeven wat er moet gebeuren. De projectorganisatie en de werkgroepen moeten bekijken in hoeverre een nadere uitwerking in een detailplanning noodzakelijk en gewenst is. Bij deze detailplanningen kan nader inzicht worden geboden in: de beschrijving van de deelactiviteiten; de benodigde mensen en middelen; mogelijke knelpunten en/of randvoorwaarden. Uiteraard dienen deze detailplanningen te passen binnen de beschreven algemene kaders. Deze detailplanningen zullen worden vastgesteld door de projectmanager. Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli

14 6 Indeling van mensen en middelen nader bezien In dit hoofdstuk zullen, als afsluiting, nog een aantal algemene projectaspecten worden benoemd. 6.1 Bemensing projectorganisatie bij de start Bij de start van het project moet de projectorganisatie worden ingericht, waarbij de noodzakelijke capaciteit zal moeten worden geregeld. Naast beleids- en communicatie-capaciteit, zal een beroep moeten worden gedaan op bedrijfsondersteuning (ICT, AO e.d.) en de inzet van medewerkers. 6.2 Frictiekosten zullen gaan ontstaan Uiteraard zal het project ook geld gaan kosten, waarvoor de noodzakelijke dekking zal moeten worden gevonden binnen de begrotingen. Per gemeente zal moeten worden bepaald welke kosten noodzakelijk zijn. 6.3 Algemene projectaspecten Een aantal algemene projectaspecten dient nog concreet ingevuld te worden, namelijk het kwaliteitsmanagement en risicomanagement. Kwaliteitsmanagement: vastleggen in het kwaliteitsplan De kwaliteitsaspecten van het project kunnen in een kwaliteitsplan worden vastgelegd. Relevante onderwerpen: bewaken van de kwaliteit vanuit diverse invalshoeken, de te gebruiken instrumenten daarvoor, (bij)sturingsprocedures e.d. Bij een project van deze omvang kan dit kwaliteitsplan worden beperkt (1 A4). Risicomanagement is een permanente activiteit Het inschatten van de mogelijke risico s, die zich tijdens het project afschaffing huishoudinkomenstoets kunnen voordoen, is een permanente activiteit van de projectmanager. Mogelijke toe te passen instrumenten zijn risicoanalyses, een risicomonitor etc. Op voorhand kan worden aangegeven dat de belangrijkste risico s zich zullen voordoen rond de zoekperiode van jongeren en de benodigde ICT, gegeven de daarvoor nog beperkt resterende tijd. 6.4 Gebruik van modellen Om gemeenten te ondersteunen bij de invoering van de afschaffing huishoudinkomenstoets zijn de volgende producten ontwikkeld: Modelbrieven en beschikkingen Overzicht van de wijzigingen die nodig zijn in de verordeningen Draaiboek afschaffing huishoudinkomenstoets, juli