organisatie Dr. Korrie van Helvert Secretariaat Jan Hijna Cursusbegeleider (cursus 3 en 20)

Transcriptie

1

2 ORGANISATIE/ COLOFON organisatie Dr. Korrie van Helvert Directeur Shirley Welten Bureaumanager Barbara Gulikers Bureaumedewerker Jan Hijna Cursusbegeleider (cursus 3 en 20) Secretariaat Postadres: Bezoekadres: HOVO Brabant Seniorenacademie HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Universiteit van Tilburg, kamer P07 Postbus Warandelaan LE TILBURG 5037 AB TILBURG Telefoon: Fax: info@hovobrabant.nl Website: Ons kantoor is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met donderdag van uur en vrijdag van uur. U kunt ons uiteraard ook altijd mailen. Van 7 tot en met 11 maart zijn wij in verband met de carnaval gesloten. COLOFON Uitgave HOVO Brabant Seniorenacademie Ontwerp Attak, Druk Drukkerij Damen, Werkendam Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOVO Brabant Seniorenacademie verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of in andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online). copyright 2010 HOVO Brabant Seniorenacademie 2

3 woord vooraf Het echte geluk is het onbeperkte gebruik van het verstand. Aristoteles Grieks filosoof (384 v.c v.c.) Inmiddels bestaat HOVO Brabant 20 jaar en dat hebben we 4 november jl. samen gevierd met een interessante en aangename studiedag. Het was een weerzien van vele oud bekenden, docenten en studenten. Op zo n dag ben ik trots dit allemaal mogelijk te mogen maken. Ik bedank iedereen voor zijn bijdrage en aanwezigheid op deze feestelijke dag. En nu staan we alweer voor het begin van een nieuw semester: voorjaar In de brochure vindt u een breed aanbod van zowel inleidende als verdiepende cursussen. Veel docenten zijn al lang actief binnen HOVO Brabant maar er zijn ook weer een aantal nieuwe docenten die ik u graag aanbeveel. Het scala aan onderwerpen is zo breed dat er vast iets bijzit waar uw interesse naar uitgaat: van nieuwe duurzame energiebronnen tot de Victoriaanse tijd, van de Romeinen tot Genocide, van Spinoza tot het immuunsysteem en van moderne architectuur tot taal bij dieren en nog veel meer. Begin 2011 gaat onze website er helemaal anders uitzien. We werken aan een heldere opzet waarin u snel de door u gewenste informatie kunt vinden, u kunt zich voortaan helemaal via de website inschrijven, u kunt zich aanmelden voor onze digitale nieuwsbrief en uiteraard blijven we de mogelijkheid bieden om via onze website het cursusmateriaal van uw docent in te zien of op te halen. Van deze mogelijkheid wordt veel gebruik gemaakt en deze service wordt zeer gewaardeerd. Dit betekent niet dat we onze studenten die (nog) niet op de digitale snelweg rondrijden, vergeten. De papieren brochure valt nog steeds op uw deurmat. Persoonlijke aandacht en dienstverlening staan hoog in ons vaandel. Met een beperkte staf proberen we optimaal bereikbaar te zijn. U mag ons altijd bellen op en wanneer er even niemand is, bellen we u altijd terug als u uw telefoonnummer en naam inspreekt. Korrie van Helvert Directeur HOVO Brabant Seniorenacademie 3

4 Inhoudsopgave & cursusoverzicht blz. Leeswijzer 01 Organisatie, Secretariaat, colofon 02 Woord Vooraf 03 Inhoudsopgave 04 Algemene informatie 06 Sed Vitae / studiefonds 10 Winteracademie 11 WC01 De vertroosting(en) van de filosofie Dr. Miriam van Reijen 12 WC02 Magisch Egypte Huis van Horus Dr. Marcel Zitman 14 WC03 Grote meesterwerken uit de Italiaanse renaissance Jana Waarts 16 WC04 Het nieuwe Akropolismuseum Drs. Arjiris Angelou 18 Praktische informatie bij inschrijving WINTER Colofon 22 Inschrijfformulier WINTERCURSUssen 23 Leergangen 26 TILBURG tilburg 01 Komedie in het operatheater Drs. Kees Wisse Mens en Ruimte Dr. Paul Overmeer Moderniteit als nieuw beschavingstype II Prof. dr. S.W. Couwenberg e.a Symbolisch denken, geloven en leven Dr. Kees den Biesen Passies en het brein Dr. Miriam van Reijen Leergang Architectuur Deel VIII Drs. Joris van Sleeuwen Psychologie en ethiek in het denken van Spinoza Dr. Paul Juffermans Vader van het Avondland Dr. Stef Bugter Onbewuste en bewuste effecten op economisch gedrag Prof. dr. Fred van Raaij Kijken naar kunst en cultuur Jana Waarts Boeddhisme als meditatieve traditie Drs. Antoon Kamp Nederlandse geschiedenis: Middeleeuwen Drs. Feico Houweling Communicatie en taal bij dieren Dr. Esteban Rivas Ontmoetingen tussen beeld en woord Drs. Cora Westerink Het Raadsel van de Piramiden Dr. Marcel Zitman en Nico Staring MP Het ontstaan van de mens Dr. Paul Storm Franse schrijvers onder de loep Dr. Laetitia van den Heuvel De Victoriaanse Samenleving ( ) Maike van Gorp MA De Romeinse keizertijd Drs. Johan Hendriks Genocide Diverse docenten Op reis Dr. Laetitia van den Heuvel, Dr. Paul Overmeer en Dr. Olav Severijnen 49 4

5 Blz. 22 De wereld van de Bachcantates Dr. Arjan van Baest De Westerse Wereld I Ko van Dun e.a. 51 s-hertogenbosch s-hertogenbosch 24 Geschiedenis van de meubelkunst Ben Vrieling De ontwikkeling van het Duitse lied in de 19e eeuw Drs. Frans Jansen Ontwikkeling van inspirerende levensthema s Prof. dr. Piet Houben en Riet de Boer Zen in drie perspectieven A. van Doveren - Kersten MA 55 EINDHOVEN eindhoven 28 Energie voor de 21ste eeuw Ir. Arjan Kirkels Deleuze Drs. Harrie Geboers Ontdekking van het DNA Prof. dr. Peter Bloemers Gustav Mahler Anton van Kalmthout Muziekgeschiedenis Blok B Anton van Kalmthout Filosofie en religie Drs. Harry Willemsen Klassieke mythologie in de beeldende kunst Drs. Jenneke Lambert Islam in confrontatie met het Christendom Prof. dr. Karel Steenbrink De Large Hadron Collider van het CERN te Genève Drs. Heinz Wanders Evolutionaire psychologie en het ontstaan van de mens Dr. Pouwel Slurink Peter Sloterdijk, regels voor het mensenpark Drs. Nelleke Canters 66 Breda breda 39 Uw immuunsysteem, een gratis stukje gezondheidszorg Prof.dr. Willem van Ewijk Architectuurgeschiedenis als verzameling denkbeelden Em. prof.dr.ir. Gerard van Zeijl Kijken naar kunst en cultuur Jana Waarts Het wonder dat taal heet Drs. Harrie Schalken Wijsgerig denken en het beschouwen van kunst Drs. Tonny Lansdaal 71 Praktische informatie bij inschrijving voorjaarscursussen 72 OPROEP: CURSUSBEGELEIDERS GEZOCHT 74 Aanvraagformulieren 75 Inschrijfformulieren 77 5

6 algemene informatie WIE ZIJN WIJ? De vier grote instellingen voor hoger onderwijs in Brabant, Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen, Technische Universiteit Eindhoven en de Universiteit van Tilburg, hebben hun krachten gebundeld in de stichting HOVO Brabant Seniorenacademie. Met deze stichting zetten zij zich in om een leven lang leren op hoger onderwijsniveau in Brabant mogelijk te maken. De stichting heeft als doel: gelegenheid bieden om een leven lang hoger onderwijs te volgen in diverse wetenschapsgebieden en thema s. Onze hoofdactiviteit is HOVO, hoger onderwijs primair gericht op 50+ers maar wij zijn gastvrij voor iedere serieus geïnteresseerde. We doen dat in de vorm van dagcursussen en intensieve winter- of zomercursussen van enkele dagen. De cursusplaatsen zijn Tilburg, Eindhoven, s-hertogenbosch en Breda. Het beleid van HOVO Brabant wordt vastgesteld door de directeur samen met het Bestuur van de Stichting bestaande uit: mw. drs. M.M.J. Kamsma, MBA / MBI, Lid Raad van Bestuur Avans Hogeschool (voorzitter); prof. dr. P. Eijlander, Rector Magnificus Universiteit van Tilburg; mw. drs. W. de Koning, Lid Raad van Bestuur Fontys Hogescholen; prof. dr. ir. C.J. van Duijn, Rector Magnificus Technische Universiteit Eindhoven en F.A.J.M. van den Broek, voorzitter Sed Vitae (Vrienden van HOVO Brabant Seniorenacademie). Mr.drs. B.C.Donders neemt namens de TU/e deel aan de bestuursvergaderingen. HOVO Brabant is aangesloten bij de landelijke koepel HOVO-Nederland en verzorgt sinds februari 1990 hoger onderwijs voor ouderen (HOVO) in verschillende lesplaatsen in Brabant. Afgelopen jaar namen 1900 belangstellenden aan de cursussen deel, waarvan er ongeveer 200 een intensieve zomerof wintercursus volgden. VOOR WIE IS HOVO BESTEMD? HOVO richt zich vooral op personen van 50 jaar en ouder. Het samen studeren met andere deelnemers in dezelfde levensfase heeft een toegevoegde waarde. De cursussen worden gegeven op academisch niveau, uiteenlopend van inleidend tot verdiepend in leergangen. Een formele vooropleiding wordt niet vereist, u wordt wel verondersteld op dit niveau onderwijs te kunnen volgen. De meeste deelnemers hebben reeds een studie in het hoger onderwijs afgerond. Van de cursisten wordt ten minste verwacht dat zij zelfstandig Nederlandse en Engelse vakliteratuur kunnen en willen bestuderen en dat zij waar gewenst actief inbreng hebben. Wanneer er een zekere voorkennis is gewenst of vereist, staat dit bij de betreffende cursussen vermeld. WAT BIEDEN WIJ? De cursussen worden gegeven op academisch niveau. De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt bij de kwaliteit van de docenten die zorgvuldig worden gekozen. Behalve een uitstekende docent, is ook een goede organisatie van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Met een kleine staf doen wij al het mogelijke u goed van dienst te zijn en om alles tijdens de cursussen probleemloos te laten verlopen. 6

7 De werkvormen en cursusduur zijn gevarieerd. Er worden hoorcolleges gegeven in grotere groepen met de mogelijkheid tot discussie c.q. het stellen van vragen naast werkcolleges voor kleinere groepen met intensieve samenwerking met de docent en medecursisten. KWALITEITSZORG Via twee wegen wordt de kwaliteit van ons onderwijs systematisch bewaakt. Allereerst adviseert een Programmaraad bestaande uit 8 leden met ruime ervaring in het hoger onderwijs de directeur over de breedte van het cursusprogramma (uiteenlopende thema s en vakgebieden) en het niveau ervan (hedendaagse inzichten, ervaren en deskundige docenten, literatuur). Deze Programmaraad bestaat uit: Prof. dr. G.L. van Heck, Universiteit van Tilburg (voorzitter); Prof. dr. P.M.E. de Bra, Technische Universiteit Eindhoven; C.M.L.M. Creemers, Fontys Hogescholen; Prof. dr. H. Lintsen, Technische Universiteit Eindhoven; Dr. O.J.A.M. Severijnen, Fontys Hogescholen; Ir. I.P. Verduin, Avans Hogeschool; Prof. dr. W.J.C. Weren, Universiteit van Tilburg en J.C.M. van Wijk, Avans Hogeschool. Daarnaast worden alle cursussen geëvalueerd. Alle deelnemers kunnen via een evaluatieformulier hun waardering kenbaar maken over de cursus die zij gevolgd hebben. Deze gegevens worden verwerkt en besproken met het bestuur van Sed Vitae en de betreffende docenten. De resultaten over 2009: Voorjaar Zomer Najaar Responsepercentage 60% 73% 44% Voldeed de cursus aan de verwachtingen? 8,0 8,4 7,9 Deskundigheid van de docent? 8,6 8,9 8,5 Collegepresentatie door de docent? 8,1 8,4 8,1 Waardering cursusruimte/leslocatie? 7,5 6,5 7,7 Totaalwaardering van de cursus? 8,0 8,0 7,9 Antwoorden op een schaal van 1-10 TYPE CURSUSSEN Een cursus omvat tenminste 4 en maximaal 11 bijeenkomsten van 2 x 45 minuten college en 15 minuten pauze per week, afwijkingen hiervan staan expliciet aangegeven bij een cursus. Door langere tijd met één thema bezig te zijn, beklijft de informatie beter en wordt de diepgang verhoogd. Vrijwel alle cursussen zijn dagcursussen die in de regel plaatsvinden tussen en uur. Voor mensen die liever kort maar krachtig in enkele dagen veel willen leren, bieden wij in de zomer en winter intensieve meerdaagse cursussen aan. De zomercursussen, met of zonder excursie, vinden plaats in de maanden juni, juli of augustus. Zomercursussen worden speciaal ontwikkeld en passen wat betreft opzet en thematiek bij de belangstelling van HOVO-deelnemers. De zomercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers over meerdere dagen intensief en actief samen met een onderwerp bezig zijn. De wintercursussen, dit zijn meerdaagse intensieve cursussen in de 2e en 3e week van januari met eenzelfde opzet als de zomercursussen. 7

8 LESPLAATSEN EN LOKALEN HOVO Brabant verzorgt haar onderwijs in principe binnen de aangesloten instellingen voor Hoger Onderwijs in Brabant: UvT, Fontys, Avans en TU/e. Door de enorme groei die deze instellingen doormaken is het steeds weer zoeken naar goede locaties op de door ons gewenste maar ook in de instellingen zeer drukke tijden en periodes. Alle leslocaties bieden parkeergelegenheid (zij het soms via betaald parkeren) en zijn goed per openbaar vervoer bereikbaar. De lokalen zijn in de regel toegankelijk ook voor minder validen, maar hebt u specifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving even contact met ons op. Niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk. Hebt u problemen met horen of een beperkte mobiliteit, dan adviseren wij u dringend vooraf even contact met ons op te nemen ( ). Over de precieze locatie van een cursus (gebouw en lokaal) ontvangt u na inschrijving nadere informatie (inclusief een routebeschrijving), uiterlijk één week voor aanvang van de cursus. Op de lesplaatsen zijn wij verantwoordelijk voor een goede organisatie van de cursussen (lokalen en audiovisuele middelen). Wij kunnen geen verantwoordelijkheid nemen voor de nabijheid en kwaliteit van algemene voorzieningen zoals een kopieerapparaat, koffie of thee. In de regel zijn deze voorzieningen (zeer) goed voorzien, maar helaas niet altijd en overal. WILT U CONTACTPERSOON ZIJN? Voor al onze cursussen zoeken wij mensen die bereid zijn als contactpersoon op te treden. Zij zijn onmisbaar, immers vanwege het grote spreidingsgebied van ons onderwijs, zijn zij de oren en ogen van HOVO Brabant op locatie. Hij of zij ondersteunt de docent in praktische zin, stuurt de presentielijst rond en speelt een signalerende rol bij de kwaliteitszorg van het onderwijs. Wanneer u al eerder een HOVO-cursus bij ons heeft gevolgd, kunt u op het inschrijfformulier aangeven of u beschikbaar bent om als contactpersoon op te treden. Wij stellen uw bereidheid daartoe enorm op prijs en als blijk daarvan ontvangt u van ons na afloop van de cursus een kleine attentie. AANSCHAF LITERATUUR Bij iedere cursus staat vermeld of en welke literatuur wordt gebruikt. Wanneer dit gebeurt in de vorm van een of meer boektitels, dan wordt u geacht deze boeken zelf aan te schaffen. Wacht u daarmee tot één week ná de uiterste inschrijfdatum, zodat u zeker weet dat uw cursus doorgaat. In geval van aanbevolen literatuur is aanschaf niet noodzakelijk. Regelmatig stellen de docenten zelf een reader of syllabus samen. Er wordt door de docenten in principe gebruik gemaakt van Nederlandstalige maar steeds vaker ook Engelstalige teksten. Daarnaast komen incidenteel Franse of Duitse teksten voor in de readers. De kosten voor de reader of syllabus zijn niet inbegrepen bij de cursusprijs. EXCURSIES EN STUDIEREIZEN Enkele cursussen omvatten naast een aantal bijeenkomsten in de lesbanken ook een college op locatie, bezoek aan een museum, een (cultuur)landschap of andere bezienswaardigheden. In die cursussen vormt de excursie een onderdeel van de cursus en wordt dit ook als zodanig aangegeven. Soms wordt er bij een cursus vermeld dat de betreffende docent(en) u erop willen wijzen dat er de mogelijkheid bestaat in het verlengde van die cursus aan een excursie/ studiereis deel te nemen. Dat is echter nooit verplicht. De organisatie en afwikkeling van een dergelijke studiereis of excursie valt niet onder de verantwoordelijkheid van HOVO Brabant en de betaling is altijd rechtstreeks aan de docent of aan een erkende reisorganisatie. Dit neemt niet weg dat dergelijke activiteiten een heel boeiende en zinvolle aanvulling kunnen zijn op de aangeboden cursus, wat de reden is dat wij deze activiteiten wel in de brochure vermelden. Uw inschrijving voor een cursus staat echter geheel los van het al dan niet deelnemen aan een dergelijke studiereis of excursie. 8

9 HOVO NEDERLAND HOVO Brabant is lid van de landelijke koepelvereniging HOVO Nederland. HOVO-Nederland heeft tot doel: ondersteuning van de HOVO-instellingen en landelijk bekendheid geven aan HOVO. Aan dit lidmaatschap zijn ook kwaliteitsnormen verbonden die door de HOVO-instellingen in Nederland gezamenlijk zijn ontwikkeld en onderling worden bewaakt. Meer informatie over HOVO Nederland of een van de andere HOVO s kunt u vinden op de website: HOVO Nederland Postbus BG, Nijmegen, tel info@hovonederland.nl Lustrum HOVO Nederland Leren en inspiratie in Rotterdam 25 november 2010 HOVO Nederland organiseert ter gelegenheid van haar 4e lustrum een symposium in Rotterdam. Laat u meevoeren door o.m. filosoof Paul Boon, prof. dr. Bas Haring over inspiratie en leren, prof. dr. René Diekstra over inspiratie in het leerproces en prof. dr. Harm Bart over de rol van inspiratie in de exacte vakken. Programma (wijzigingen voorbehouden) uur Ontvangst met koffie uur Start Programma Welkomstwoord Lezing 1 - drs. Paul Boon Muzikaal intermezzo Lezing 2 - prof.dr. Bas Haring Lunch Lezing 3 - Prof. dr. René Diekstra Lezing 4 - Prof. dr. Harm Bart Prijsuitreiking essaywedstrijd, inclusief voorlezen winnend essay door de winnaar ca uur Slotwoord en einde Kosten 30,- inclusief koffie/thee, lunch Locatie Burgemeester Oudlaan 50, Rotterdam (Erasmus Universiteit Rotterdam). Lees alles over inschrijven voor het Lustrum op 9

10 De vereniging Sed Vitae vrienden seniorenacademie HOVO Brabant werd in 1992 opgericht en telt ongeveer 350 leden. De vereniging ondersteunt HOVO Brabant bij activiteiten en behartigt de belangen van de cursisten. Sed Vitae beschouwt zichzelf als representant van de cursisten en is vertegenwoordigd in het bestuur van HOVO Brabant. De vereniging is aangesloten bij de Vereniging van Landelijke Vrienden die participeert in het bestuur van HOVO Nederland, waarmee zij ook nationaal invloed kan uitoefenen op mogelijkheden van academisch onderwijs voor ouderen. De leden van Sed Vitae zijn cursisten en /of oud-cursisten. De vereniging organiseert ook zelfstandig educatieve activiteiten voor haar leden door middel van lezingen, excursies en wandelingen. Ook verzorgt zij enkele malen per jaar een nieuwsbrief. Op deze wijze tracht zij sociaal contact en de onderlinge band tussen haar leden te bevorderen en geeft daarmee haar motto Wij leren niet voor de school, maar voor het leven inhoud. Met de directeur van HOVO Brabant onderhoudt de vereniging intensief contact. Deze is gesteld op goede contacten met de vereniging, omdat daarmee advies, kritiek en wensen direct kunnen worden beluisterd. Ook nieuwe initiatieven op het gebied van hoger onderwijs voor ouderen kunnen vanuit de vereniging gezamenlijk worden ontwikkeld. Vindt u de werkzaamheden en activiteiten van Sed Vitae interessant en zinvol, meldt u zich dan aan bij onze ledenadministratie. mw. M. Biezen Beeklaan AD Tilburg telefoon: m.biezen@hetnet.nl Stichting Studiefonds Sed Vitae Door de Stichting Studiefonds Sed Vitae kan aan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studiekosten worden gegeven. Wie moet rondkomen van een besteedbaar inkomen onder 1.250,00 per maand en in Noord Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op dit fonds. Na het overleggen aan het Studiefonds van de relevante informatie betreffende uw financiële situatie zal uw aanvraag worden beoordeeld. U krijgt hiervan telefonisch of per bericht. Het bewijs dat het cursusgeld aan HOVO Brabant is (vooruit)betaald, stuurt u aan het Studiefonds, waarna een bedrag ter hoogte van de helft van het cursusgeld aan u zal worden overgemaakt. De verstrekte vertrouwelijke gegevens blijven slechts bekend bij het bestuur van de Stichting. Een toegekende bijdrage geldt alleen voor de cursus waarvoor deze is aangevraagd. Per seizoen wordt op niet meer dan één volledige cursus of twee korte cursussen een bijdrage uit het fonds verleend. Lidmaatschap van de Vriendenvereniging Sed Vitae is niet noodzakelijk. Hoe aanvragen? Stuur uw volledige naam, adres, telefoonnummer, adres en bankrekeningnummer; de naam en het nummer van de cursus waarvoor de bijdrage gevraagd wordt; en bewijsstukken van uw netto maandinkomen (b.v. copie aanslag IB) naar: Stichting Studiefonds Sed Vitae Mw. W. Breedveld Liefkenshoekstraat 11 telefoon: XC Tilburg wil.breedveld@wxs.nl 10

11 ZOMERACADEMIE 2011 Omdat voorpret vaak veel plezier er oplevert, geven we u alvast een klein voorproefje van het ZOMERPROGRAMMA 2011: Berlijn dichterbij Op 9 en 10 juni 2011 is er de 2-daagse cursus Berlijn dichterbij die u meeneemt naar unieke maar vaak onbekende historische, culturele en politieke aspecten van Berlijn (Wende, WOII, architectuur en literatuur). Aansluitend kunt u die plekken eventueel zelf bezoeken tijdens een studiereis naar Berlijn van juni (meer informatie: p.overmeer@home.nl). Docenten en reisbegeleiders: Hans van Tartwijk, drs. Fred Greve en dr.paul Overmeer Art Nouveau De opzet van de cursus is om belangrijke centra van Art Nouveau te bespreken en vergelijken (o.a. Brussel, Nancy, Darmstadt, Glasgow). De aandacht gaat met name uit naar de architectuur, interieurs en naar de toegepaste kunst (glas, terracotta, wandkleden). Bij voldoende belangstelling zal onder leiding van de docent een meerdaagse Art Nouveau-reis worden georganiseerd, gedacht wordt aan Brussel en Nancy. Docent: Drs. Joris van Sleeuwen De Brabander Deze cursus is een zoektocht naar De Brabander, maar bestaat die eigenlijk wel? Wat is specifiek in het spreken, leven en werken in Brabant en hoe verschillend zijn De Brabanders? Een boeiende zoektocht, met naast de resultaten van onderzoek ook aangename excursies om De Brabanders te ontmoeten. Docent: Prof. dr. Jos Swanenberg e.a. Dit overzicht is niet volledig en wijzigingen zijn voorbehouden. De zomerbrochure verschijnt half maart, een aanvraagformulier vindt u achterin deze brochure. Alle cursussen zullen ook te zien zijn op onze website:

12 LEERGANGEN Een leergang is een samenhangend geheel van cursussen die over verschillende semesters heen gegeven worden. Zo n leergang verbindt het positieve van het vrij kunnen kiezen uit een groot aanbod met de behoefte aan verdieping en samenhang op één thema. Over het algemeen wordt een leergang ontwikkeld door één docent en worden de cursussen steeds in dezelfde lesplaats aangeboden. Voor iedere leergang geldt dat de aangeboden cursussen ook afzonderlijk kunnen worden gevolgd. U kunt dus op ieder moment instappen in de leergang van uw keuze. LET OP! Tijdelijke voorrang bij inschrijving Door de grote belangstelling komt het voor dat er teveel aanmeldingen zijn voor een cursus en dat we de inschrijving moeten stoppen. Om nu te voorkomen dat deelnemers aan een leergang deze niet kunnen voortzetten, krijgen deelnemers die in het voorafgaande seizoen aan een cursus uit de leergang hebben meegedaan, tot 29 november voorrang op nieuwe deelnemers. Wilt u dus zeker zijn van voortzetting van uw leergang, schrijf u dan snel (uiterlijk 29 november) in, dan kunt u niet teleurgesteld worden. Wanneer u als cursist wilt instappen in een leergang, krijgt u na 29 november zo snel mogelijk bericht van ons over uw plaatsing in de leergang. Overzicht van leergangen en cursussen in voorjaar 2011: Psychologie Docenten: Afwisselend.Vaak zijn (waren) zij verbonden aan de Faculteit der Sociale Wetenschappen Departement Psychologie van de Universiteit van Tilburg. Onderwerp: In deze leergang komen zeer uiteenlopende onderwerpen binnen het brede wetenschapsgebied van de Psychologie aan bod. Soms meer verdiepend. Lesplaatsen: Tilburg en Eindhoven Cursussen: 09 Onbewuste en bewuste effecten op economisch gedrag (Tilburg) 13 Communicatie en taal bij dieren (Tilburg) 37 Evolutionaire psychologie en het ontstaan van de mens (Eindhoven) Ontmoetingen tussen beeld en woord Docent: Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg. In 2002 voltooide ze een tweede studie aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuurwetenschappen. Ze werkt als docente kunst- en cultuurgeschiedenis onder andere bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten en bij HOVO Brabant. Dit combineert ze met het beeldend kunstenaarschap. ( Onderwerp: In de cursussen in deze leergang zullen steeds twee verschillende culturele uitingen tegenover elkaar worden geplaatst zoals: Schilderkunst en Poëzie, Literatuur en Film of Schilderkunst en Literatuur. De werken worden in de historische context besproken alsook hun onderlinge relatie en de achterliggende levensvisie van de kunstenaars. Door stil te staan bij een kunstwerk en een literair werk verdiepen we ons inzicht erin en hun relatie met de wereld en dus met onszelf. Onze beschouwing van het leven wordt er mede door beïnvloed. Lesplaats: Cursus: Tilburg 14 Ontmoetingen tussen beeld en woord 26

13 Internationale politiek Docenten: Diverse docenten Onderwerp: Periodiek wordt er een cursus aangeboden over de actuele ontwikkelingen in de internationale politiek bij de VN, Europa, de VS, Rusland en het Midden-Oosten, alsmede een wat diepgaandere behandeling van een bepaald werelddeel of een bepaalde regio vanuit het oogpunt van de internationale politiek. Begeleider: B.J. Hijna. Voor meer informatie over deze leergang kunt u hem bereiken via info@hovobrabant.nl. Lesplaats: Tilburg Cursus: 20 Genocide Cultuurgeschiedenis NIEUW! Docenten: Ko van Dun (kerndocent) e.a. Onderwerp: De multidisciplinaire leergang De westerse wereld heeft als doel de belangrijkste ontwikkelingen, gebeurtenissen en namen van de westerse cultuurgeschiedenis in kaart te brengen, vanaf 1300 tot nu. Waar mogelijk en wenselijk worden vanuit de afzonderlijke disciplines dwarsverbanden gelegd tussen kunst, filosofie, muziek en geschiedenis, met medewerking van docenten uit verschillende disciplines. Lesplaats: Tilburg Cursus: 23 De Westerse Wereld I Architectuur Docent: Drs. Joris van Sleeuwen. Hij is in 1982 afgestudeerd in Geschiedenis in Nijmegen en in 1991 in de Kunsthistorie aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zijn specialisatie is Architectuurgeschiedenis. Onderwerp: In deze leergang worden ontwikkelingen in de architectuur vanuit een historisch perspectief belicht. Lesplaats: Tilburg Cursus: 06 Leergang Architectuur Deel VIII Muziekgeschiedenis Docent: Anton van Kalmthout, studeerde orgel en schoolmuziek aan het Brabants Conservatorium. Onderwerp: De docent wandelt met u al sprekend en luisterend door de geschiedenis van de muziek in 7 perioden: A.Middeleeuwen en eerste meerstemmigheid; B.Verdere ontwikkeling van de polyfonie en de renaissance; C. Barok; D. Klassieken; E. Romantiek; F. Moderne tijd I, en G. Moderne tijd II. Lesplaats: Eindhoven Cursus: 32 Muziekgeschiedenis Blok B Nederlandse Geschiedenis Docent: Drs. Feico Houweling studeerde in 1987 af aan de Rijksuniversiteit Groningen na een gecombineerde studie Eigentijdse geschiedenis en Scandinavistiek. Hij is verbonden als docent geschiedenis aan diverse HOVO-instellingen en is daarnaast onder meer werkzaam als schrijver en verteller. ( Onderwerp: De ontwikkeling van het hele gebied dat we kennen als de Lage Landen wordt in deze leergang belicht, waarbij vooral aandacht wordt geschonken aan de grote lijnen en de verbanden. Begonnen wordt met de stammen en rijken en de bindende rol van de kerk in het eerste millennium. Daarna wordt de opkomst van middeleeuwse graafschappen en steden belicht, met name de economie en cultuur. De Opstand en de vorming van de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden wordt in hun Europese context onderzocht. Tenslotte wordt gekeken hoe in de negentiende en twintigste eeuw de huidige Nederlandse samenleving vorm heeft gekregen. Lesplaats: Cursus: Tilburg 12 Nederlandse Geschiedenis 27

14 Kijken naar Kunst en Cultuur Docent: Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Onderwerp: Kunst en cultuur worden vanuit een historisch, cultureel en multidisciplinair perspectief benaderd en besproken, waarbij iedere bijeenkomst een bepaalde kunstenaar centraal staat. Lesplaatsen: Tilburg en Breda Cursussen: 10 Kijken naar Kunst en Cultuur (Tilburg) 41 Kijken naar Kunst en Cultuur (Breda) Filosofie Docent: Drs. Harry Willemsen, studeerde Filosofie in Nijmegen, is redacteur van Woordenboek Filosofie, hoofdredacteur van tijdschrift Filosofie, voorzitter van de Wijsgerige Kring Eindhoven en directeur van Centre Erasme in Zuid Frankrijk. Onderwerp: Met betrekking tot diverse actuele thema s worden filosofen, stromingen en richtingen verkend en worden oorspronkelijke teksten gelezen. Al met al krijgt de deelnemer een groeiend inzicht in de boeiende wereld die filosofie heet Lesplaats: Cursus: Eindhoven 33 Filosofie en religie Het gezamenlijke spirituele erfgoed van Christendom en Islam Docent: Prof. dr. Karel Steenbrink studeerde christelijke en islamitische theologie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen en het Darussalam College to Gontor, Indonesië. Hij doceerde van aan de Staatsacademie voor Islamwetenschappen te Jakarta en Yogyakarta en later als hoogleraar Interculturele Theologie te Utrecht. Hij is sinds januari 2007 met emeritaat. Onderwerp: Deze leergang bestaat uit drie cursussen over Het gezamenlijke erfgoed van Joden, Christenen en Moslims: Van Jezus tot Mohammed, Bijbelse figuren in de Koran en de islamitische traditie en Islam in Confrontatie met het Christendom, Lesplaats: Eindhoven Cursus: 35 Islam in confrontatie met het Christendom Boeddhisme Docent: Drs. Antoon Kamp studeerde Godsdienstwetenschap aan de Rijksuniversiteit in Groningen met als specialisatie boeddhisme (bijvak psychopathologie en geestelijke zorg). Thans is hij docent boeddhisme en counselor; hij geeft lezingen en begeleidt cursussen in boeddhisme en meditatie. Onderwerp: In deze leergang wordt het Boeddhisme zowel in de breedte als in de diepte verkend en bestudeerd. De filosofische, psychologische en ethische aspecten van het Boeddhisme worden in aparte cursussen verder uitgediept. Lesplaats: Cursus: Tilburg 11 Boeddhisme als meditatieve traditie Leven en werk van G. Mahler NIEUW! Docent: Anton van Kalmthout studeerde orgel- en schoolmuziek aan het Brabants Conservatorium. Onderwerp: De leergang betreft naast de 10 symfonieën van Mahler, ook al zijn ander werk (met name de liederencycli) én geeft uitvoerige informatie over het leven van de componist en zijn plaats in de geschiedenis (Fin de siècle). De leergang omvat 3 cursussen: Voorjaar 2011: Leven en werk van G. Mahler deel 1 (waarin symfonieën 1-3); Najaar 2011: Leven en werk van G. Mahler deel 2 (waarin symfonieën 4-7) en Voorjaar 2012: Leven en werk van G. Mahler deel 3 (waarin symfonieën 8-10). Lesplaats: Breda Cursus: 32 Gustav Mahler

15 01 Muziek(geschiedenis) Drs. Kees Wisse Komedie in het operatheater Komische opera, opera buffa en operette tilburg Zolang het theater bestaat, was er naast tragedie ook altijd plaats voor komedie. De imaginaire wereld van het toneel was bij uitstek geschikt om vrolijkheid te brengen, maar ook om op een satirische manier allerlei maatschappelijke zaken aan de orde te stellen. Toen opera rond 1600 ontstond was deze in eerste instantie tragisch, maar de komedie bleef niet lang uit. Al gauw werden komische intermezzi met een kluchtig karakter tussen de aktes van grote opera s ingelast. Deze werden zo populair dat ze een geheel eigen leven gingen leiden. Het werd een totaal nieuw genre onder de naam: opera buffa, letterlijk: de komische opera. De opera buffa was zeer geliefd en groeide na 1750 uit tot een regelrechte hype. In de 19e eeuw hadden veel landen hun eigen vorm van komische opera. In Italië groeide de opera buffa uit tot een subtiele komedie. In Frankrijk ontstond uit de luchtige opéra comique de kluchtige operette, waarvan Offenbach de onbetwiste grootmeester was. In Duitsland gebeurde hetzelfde met de 18e-eeuwse Spieloper, waaruit zich de echte Weense operette ontwikkelde met vedettes als Strauss en Léhar. Spanje kende zijn nationale operette in de vorm van de zarzuela s. In Engeland ten slotte waren de vaudevilles van het duo Gilbert en Sullivan razend populair. Het sloeg over naar Amerika waar het één van de peilers werd van de musical van de 20e eeuw. En tot in onze dagen worden er vrolijke, gekke en dwaze opera s gemaakt. Deze cursus gaat over de lach in het operatheater. We kijken en luisteren met welke middelen de componist zijn publiek laat grijnzen, lachen en soms zelfs schateren, in een ver en recent verleden. En omdat het gevoel voor humor in de loop der eeuwen voortdurend veranderde, veranderde ook de stijl en sfeer van de komisch opera. Hoe dat gebeurde is een belangrijk onderdeel van de cursus. Muzikale kennis voor de cursus is niet nodig, wel een grote muzikale nieuwsgierigheid en een flinke dosis vrolijkheid. Uiteraard worden er veel beeld- en geluidsfragmenten in de cursus besproken. Locatie: Tilburg Maandagochtend uur 24-1, 31-1, 7-2, 14-2, 21-2, 28-2, 14-3 en 21-3 (28-3 reservedatum inhaalcollege) 181,- (8 colleges van 2 x 45 Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus behandelt o.a. de twee opera s die komend voorjaar op het programma staan van Opera Zuid in de theaters in Brabant. Het betreft Barbe-bleue van J. Offenbach (5 april: Theaters Tilburg; 9 april: Parktheater Eindhoven; 12 april: Theater de Parade Den Bosch en 14 april Chassé theater Breda) en l Elisir d amore van G. Donizetti (22 mei: Parktheater Eindhoven; 26 mei: Theater de Parade Den Bosch en 4 juni: Theaters Tilburg). Deelnemers aan de cursus krijgen bij bezoek aan een van deze voorstellingen een gratis programmaboekje. Zie ook: Syllabus Drs. Kees Wisse (1961) studeerde van 1980 tot 1987 musicologie en theologie aan de Rijksuniversiteit van Utrecht. Hij was lange tijd als orkestbibliothecaris verbonden aan het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Sinds enige tijd vervult hij deze functie bij Holland Symfonia in Amsterdam. In de loop der jaren heeft hij een intensieve praktijk opgebouwd in het geven van lezingen, cursussen, concertinleidingen en concertpresentaties. Daarnaast schrijft hij regelmatig programmatoelichtingen voor concerten en cd s en is hij actief op het gebied van musicologisch wetenschappelijk onderzoek. 29

16 02 Multidisciplinair Dr. Paul Overmeer tilburg Mens en Ruimte Onze mentale en sociale leefwereld Locatie: Tilburg Maandagochtend uur 24-01, 31-01, 7-2, 14-2, 21-2, 28-2, 14-3 en 21-3 (28-3 reservedatum inhaalcollege) 181,- (8 colleges van 2 x 45 Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Er is een opmerkelijke belangstelling aan het groeien voor het fenomeen ruimte. Over beleving van tijd is al veel geschreven, over ervaring van ruimte veel minder. Hoe abstract de begrippen tijd en ruimte ook zijn, zij hebben invloed op de wijze, waarop mensen in het leven staan en samenleven. De mens is niet alleen een tijdreiziger maar ook een ruimtevaarder : zijn leef- en denkruimte is vanaf de jeugdjaren enorm uitgebreid. Opvattingen over ruimte en opvattingen over onszelf zijn met elkaar verweven. Omdat de mens is verankerd in de ruimte, wordt daardoor ook zijn kijk bepaald op het individuele en sociale leven. Wetenschappers blijken geïnteresseerd te zijn in elkaars vraagstellingen en bevindingen. De geograaf is geboeid door ruimte in economisch en planologisch opzicht. De socioloog studeert over sociale afstand, over de mens in de publieke ruimte en over privacy. De filosoof vraagt zich af, of men niet verloren raakt in de groter wordende, globale ruimte en daardoor extra verlangt naar geborgenheid. De architect is alert op de ruimte in en rondom het gebouw, dat hij ontwerpt. De historicus constateert dat uitvoering van politieke besluitvorming gehinderd werd door afstand in de communicatie. Het is verrassend, welke inzichten mediafilosofen naar voren brengen over onze houding tegenover de virtuele werkelijkheid van internet ( cyberspace ). Inspiratie tot het geven van deze cursus vormen twee klassieke boeken: Space and Place (1977/2008) van de geograaf Yi-Fu Tuan, en Mensch und Raum (1963/2004) van de antropologische filosoof Otto Friedrich Bollnow (verschijnt binnenkort in het Engels). De gezichtspunten worden nader toegelicht vanuit de filosofie, geografie, geschiedenis en sociologie. Achtereenvolgens bespreken we de volgende onderwerpen: 1. Een denkraam voor het menselijk handelen in de ruimte (David Harvey) 2 Mijn woning is mijn thuis (Otto Friedrich Bollnow, Mensch und Raum) 3 Afstand en nabijheid in onze samenleving (Georg Simmel) 4 Filosofie van het landschap (Ton Lemaire) 5 Moderne ervaring en stedelijke openbaarheid (René Boomkens) 6 Wij en Europa (Karl Schlögel, Geert Mak) 7 Globalisering: onze betrokkenheid op de wereld (René Boomkens, Zygmunt Bauman) 8 Cyberspace: wegwijs in de virtuele werkelijkheid (Jos de Mul) Reader (verzamelde artikelen/ boekdelen). Dr. Paul Overmeer (1938), is historicus, met een grote belangstelling voor ideeëngeschiedenis en voor sociale en politieke filosofie. Hij gaf HOVO-cursussen in Brabant, Den Haag en Nijmegen, waaronder: Geschiedschrijving en historisch bewustzijn, Geschiedenis van het politieke denken, en Cultuursociologische thema s van Georg Simmel en Zygmunt Bauman. 30

17 03 Mens en maatschappij Prof. dr. Wim Couwenberg e.a. Moderniteit als nieuw beschavingstype II Ontwikkeling, problematiek en perspectief tilburg In de cursus komen de volgende constitutionele aspecten en vraagstukken van de moderniteit aan de orde: Ontwikkeling, problematiek en perspectief van de moderne staatsidee: nationalisme als nieuwe drijfkracht van het staatsvormingproces, legitimatie en waardering van staatsvorming en staatsinterventie; de staat als permanent integratieproces i.h.b. de actuele integratieproblematiek van de internationale integratiebeweging; ontwikkelingsstadia in moderne staatsvorming. En verder ontwikkeling van het staatsdoel; het probleem van falende staten; mondiale staatsvorming als perspectief? Ontwikkeling en problematiek van de soevereiniteit als staats- en volkenrechtelijk basisconcept. De liberale staatstheorie als grondslag van de moderne democratie (kernbegrippen en concurrerende staatstheorieën). Het machtsprobleem als permanente opgave van de liberale democratie. Het machtsbeginsel: van natuurlijk gegeven tot politiek probleem; de democratie als heerschappij van de volkswil; de rationele burger als democratisch mensbeeld; heerschappij van de wet/het recht; problematiek algemeen belang; en democratie als kwetsbare vorm van regeren. Mensenrechten als modern seculier geloof. De fundering van de mensenrechten als nieuw seculier geloof; rechten van dieren; reikwijdte zelfbeschikkingsrecht; reikwijdte van de vrijheid van meningsuiting; collectieve mensenrechten als nieuwe generatie mensenrechten; universaliteit van de mensenrechten; ontwikkeling, legitimatie en problematiek van het mensenrechtenbeleid. Achtergrond, vormgeving en ontwikkeling van de civil society als modern constitutioneel concept. De politiek filosofische achtergrond van de civil society; civil society in liberale en christendemocratische optiek; politieke strijd om vormgeving van de civil society; problematiek maatschappelijk zelfbestuur; maatschappelijk ondernemerschap; publiek-private samenwerking en vermaatschappelijking van het burgerschapsproces. Locatie: Tilburg Cursusbegeleider: dhr. B.J. Hijna Maandagmiddag uur 31-1, 7-2, 14-2, 21-2, 28-2, 14-3 en 21-3 (28-3 reservedatum inhaalcollege) 166,- (7 colleges van 2 x 45 Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus is een vervolg op de in najaar 2010 gegeven cursus met dezelfde titel, maar kan ook zonder die voorkennis worden gevolgd. Moderniteit als nieuw beschavingstype, Civis Mundi Jaarboek 2009; wordt voor nieuwe deelnemers collectief aangeschaft en bij het eerste college uitgereikt. De cursusstof wordt ingeleid en uitgewerkt door prof. dr. Wim Couwenberg en nader in beschouwing genomen door prof. dr. Paul Cliteur (Hoogleraar encyclopedie van de rechtswetenschap, RU Leiden) en mr. dr. Gelijn Molier (RU Leiden). 31

18 04 Taal en letteren Dr. Kees den Biesen tilburg Symbolisch denken, geloven en leven Verbeelding en poëzie bij Efrem de Syriër (ca ) Locatie: Tilburg Maandagmiddag uur 31-1, 7-2, 14-2, 21-2, 28-2, 14-3, 28-3, 4-4, 11-4 en 18-4 (2-5 reservedatum inhaalcollege) 211,- (10 colleges van 2 x 45 Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Efrem is de grootste christelijke dichter van het eerste millennium, zoals Dante dat is van het tweede millennium. Niet alleen hun poëzie, maar ook hun intellectuele en religieuze leven is ten diepste gevormd door hun weergaloos verbeeldingsvermogen. In en door het zichtbare het onzichtbare zien, doorleven en uitbeelden dat is de essentie van hun oeuvre. Altijd hebben dichters het menselijk leven met zijn grote dramatiek en zijn verlangen naar verlossing op deze manier geduid. De Bhagavat Gita, de Odyssea en Rumi s Masnavi zijn bekende voorbeelden hiervan, maar ook een mythologische verhalenbundel als Genesis In de Westerse cultuur heeft de levensbeschouwelijke verbeelding haar publieke gezag verloren. Terwijl het institutionele christendom zichzelf irrelevant maakt door zijn gebrek aan menselijke diepgang, menen modieuze ideologen het transcendente weg te kunnen redeneren. Maar God, het goddelijke, het hogere in de mens, blijft zich opdringen. En daarmee de vraag naar zinvollere manieren om het leven te duiden. Voor wie zich in dit opzichte graag oriënteren op Bijbelse en vroegchristelijke bronnen is Efrem de Syriër bijzonder aantrekkelijk. Historisch gezien is hij interessant, omdat hij nog heel dicht bij de Semitische en Bijbelse wortels van de joods-christelijke traditie staat. Tegelijk heeft hij een grote actuele waarde, omdat hij een uitweg toont uit de institutionele impasse van het christendom én uit de oppervlakkigheid van de spirituele supermarkt. Efrems symbolische visie op God, mens en geloof hanteert namelijk een uitermate flexibel systeem van open concepten, dat de persoonlijke religieuze ervaring stevig verankert in een vorm van christelijke leer die zich niet tot een kerkelijke ideologie laat reduceren. Tegenover gnostische willekeur en dogmatische dwang plaatst hij een kunst van symbolisch geloven, denken en leven die mensen werkelijk vrijmaakt om persoonlijk en gezamenlijk hun leven te leren leven. Kees den Biesen, Dank aan het verborgen licht: de vroegchristelijke poëzie van Efrem de Syrier, Kampen : Kok, 2010 (ISBN ; 19,95). Dit boek verschijnt januari Dr. Kees den Biesen (1959) is literatuurwetenschapper en theoloog met een specialisatie in de literatuur en intellectuele cultuur van de christelijke oudheid. Hij studeerde aan het Istituto Patristico Augustinianum (Rome) en publiceerde een boek over Efrem de Syriër, de grootste christelijke dichter van het eerste millennium, Simple and Bold: Ephrem s Art of Symbolic Thought (2006). Hij was de assistent van de bekende benedictijn en architect Hans van der Laan, verzorgde verschillende uitgaven en vertalingen van diens boeken en bereidt momenteel een studie over Van der Laan s werk voor. 32

19 05 Filosofie Dr. Miriam van Reijen Passies en het brein tilburg Welke consequenties heeft recent neuro-wetenschappelijk onderzoek voor de filosofie van de emoties? De westerse filosofie wordt wel de moeder van alle wetenschappen genoemd. Vanaf haar ontstaan, na de fase van de mythen, meer dan 2000 jaar geleden in Athene, zijn respectievelijk het een na het andere domein overgegaan naar de wetenschap: fysica, biologie, geneeskunde, geografie, sociologie, psychologie.. Dat gebeurde altijd op het moment dat er mogelijkheden kwamen om te zien wat er is en wat er gebeurt, en het niet meer nodig was erover te speculeren en filosoferen. Momenteel is het meest complexe orgaan, de hersenen, aan de orde, en daarmee het filosoferen zelf. Dagelijks worden nieuwe gegevens en resultaten met betrekking tot van oudsher bij uitstek filosofische thema s als bewustzijn, kiezen, vrije wil en verantwoordelijkheid gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften en in de media. Bij de hersenen gaat het allang niet meer om de oppervlakkige harde structuur van hersenstam, limbisch systeem of hersenschors, die evolutionair nauwelijks veranderd zou zijn, maar om dendrieten en axonen (verbindingen) van neuronen, synapsen en neurotransmitters, die zorgen voor de ongelofelijke plasticiteit van ons brein. Opvattingen over leren, vergeten, willen en kiezen, én over denken en voelen, zijn daarmee aan verandering onderhevig, en voorlopig ook nog aan mogelijk voorbarige, want tegenstrijdige, conclusies. Locatie: Tilburg Maandagmiddag uur 31-1, 14-2, 21-2, 28-2, 7-3, 14-3, 21-3, 28-3 en 4-4 (11-4 reservedatum inhaalcollege) 196,- (9 colleges van 2 x 45 Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie In deze cursus wordt het populaire boek Passies van het brein van de klinisch neuropsycholoog Margriet Sitskoorn als uitgangspunt genomen en kritisch geconfronteerd met andere wetenschappelijke theorieën en met klassieke en recente filosofische teksten. De vraag is steeds: hebben ontwikkelingen in de neurowetenschappen consequenties voor ons denken over het denken, willen en voelen, en zo ja welke? Na een algemene inleiding volgen 7 bijeenkomsten over de zeven zonden die Margriet Sitskoorn in haar boek bespreekt en verbindt met passie: hebzucht, afgunst, trots, luiheid, woede, lust en vraatzucht. In elke van deze 7 bijeenkomsten wordt ook literatuur vanuit een andere invalshoek besproken. In de laatste bijeenkomst trekken we onze eigen conclusies. Reader (verzamelde artikelen / boekdelen). Margriet Sitskoorn, Passies van het brein. Waarom zondigen zo verleidelijk is. Amsterdam: Bert Bakker, 2010, ISBN , 18,95 Dr. Miriam van Reijen is filosoof en socioloog. Zij was jarenlang wetenschappelijk medewerker filosofie aan de Universiteit Nijmegen, en tot voor kort docent filosofie en ethiek aan de Academie voor Sociale Studies van Avans Hogeschool, Breda. 33

20 06 Architectuur Drs. Joris van Sleeuwen tilburg Leergang architectuur deel VIII Architectuur na 1945 Locatie: Tilburg Dinsdagochtend uur 25-1, 1-2, 8-2, 15-2, 22-2, 1-3, 15-3, 22-3, 29-3 en 5-4 (12-4 reservedatum inhaalcollege) 211,- (10 colleges van 2 x 45 Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang: Architectuur, maar kan afzonderlijk gevolgd worden. Na de Tweede wereldoorlog groeit de kritiek op de heersende architectuurtheorie, met name op de dominante plaats van de Internationale Stijl. Reeds in 1953 schoven jonge architecten als Smithson en Van Eyck het invloedrijke Charter van Athene - het CIAMdocument uit radicaal aan de kant. Het rationalisme van de functionalistische stad, geformuleerd in de vier categorieën wonen, werken, recreatie en vervoer, trokken zij in twijfel en zij zochten naar de structurele beginselen van de stedelijke groei. De opheffing van de CIAM en de opvolging door Team X werd in 1959 officieel bekrachtigd. In de jaren zestig bereikt de kritische houding t.a.v. de Internationale Stijl haar hoogtepunt en dit zal een grote omwenteling in de architectuur tot gevolg hebben. Zo komt de Japanse architect Mayekawa in 1965 tot de volgende ontnuchterende analyse: Alhoewel wetenschap en techniek producten van het menselijk denken zijn, hebben de moderne architectuur en de moderne steden die met behulp daarvan gebouwd worden, de neiging onmenselijk te worden. De alternatieven voor een nieuwe architectuur die worden aangedragen zijn zeer divers van aard. In deze cursus worden een aantal belangrijke tendensen in die nieuwe architectuur besproken: - Rationalisme (Rossi, Ungers); - High Tech (Rodgers, Foster); - Postmodernisme (Venturi, Graves, Hollein) en - Deconstructivisme (Eisenman, Coop Himmelblau). De aandacht en de appreciatie voor de Internationale Stijl verdwijnt echter niet en daarom zal eerst aandacht worden besteed aan het late werk (na 1945) van modernisten van voor de tweede Wereldoorlog: Mies van der Rohe en Le Corbusier. Reader (verzamelde artikelen / boekdelen). Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. 34

21 07 Filosofie Dr. Paul Juffermans Psychologie en ethiek in het denken van Spinoza tilburg De Nederlandse filosoof Baruch Spinoza ( ) heeft in zijn magnum opus, de Ethica, een verbinding trachten te leggen tussen de psychologie (de leer van de menselijke gevoelens en verlangens) en de ethiek (de weg naar een stabiel menselijk geluk). Door de menselijke ethiek zo sterk te funderen in het inzicht in het eigen gevoelsleven wilde Spinoza ontsnappen aan de gevaren van moralisme en stichtelijkheid. Het gaat hier dus niet om een ethiek als een samenstel van uiterlijke normen en waarden, maar om een ethiek gebaseerd op innerlijke zelfkennis. In deze zin sluit Spinoza s ethiek ook aan op antieke wijsheidstradities (bijvoorbeeld de Stoa), maar ook enigszins op oosterse denktradities. In de loop van de tien colleges zullen we Spinoza s psychologie en ethiek nader verkennen. Wij zullen ons daarbij vooral richten op deel 3 van zijn Ethica (de passieleer). Vooraf zullen we de metafysische en antropologische fundering van deze passieleer bespreken (deel 1 en 2) en in de slotcolleges zullen we behandelen hoe Spinoza s ethiek (de delen 4 en 5) uit zijn psychologie voortvloeit. Spinoza, Ethica, vertaald en ingeleid door Henri Krop, Uitgeverij Prometheus/ Bert Bakker, 2002, ISBN Andere vertalingen van de Ethica kunnen ook gebruikt worden. Locatie: Tilburg Dinsdagochtend uur 1-2, 8-2, 15-2, 22-2, 1-3, 15-3, 22-3, 29-3, 5-4 en 12-4 (19-4 reservedatum inhaalcollege) 211,- (10 colleges van 2 x 45 Hoorcollege Dr. Paul Juffermans is arts-filosoof. Na 15 jaar werkzaam te zijn geweest in de gezondheidszorg, studeerde hij filosofie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen, met als specialisatie godsdienstfilosofie. In april 2003 promoveerde hij op de godsdienstfilosofie van Spinoza. Momenteel verzorgt hij cursussen over ethisch-wijsgerige onderwerpen in het algemeen en de godsdienstfilosofie van Spinoza in het bijzonder. 35