Sociale uitsluiting en sociale onzekerheid: hoe ver reikt onze ambitie?

Transcriptie

1 Sociale uitsluiting en sociale onzekerheid: hoe ver reikt onze ambitie? Frank Vandenbroucke Lezing Directieseminarie Emmaüs Antwerpen, 27 september 2017

2 Structuur Sociale uitsluiting (arbeidsmarkt) Sociale onzekerheid (pensioendebat)

3 Uitsluiting: opleiding en armoederisico 35% Armoederisico 30% 25% 20% 15% 10% Gemiddelde Volle balkjes: (SILC ) 5% 0% BE-L DE-L FR-L NL-L BE-M DE-M FR-M NL-M BE-H DE-H FR-H NL-H Laaggeschoold Middelgeschoold Hooggeschoold

4 Aandeel mensen (beneden 60) in een zeer werk-arm huishouden, % 14% 12% Huishoudens met zeer lage werkintensiteit BE: grote groep + hoog risico op armoede 10% 8% 6% 4% EU BE DE FR NL 2% 0% EU BE DE FR NL Bron: SILC 2015

5 Individuele werkloosheid en huishoudwerkloosheid

6 Polarisatie Individuele werkloosheid => verwachte huishoudwerkloosheid veronderstelling: jobs zijn random verdeeld over huishoudens verwachte huishoudwerkloosheid hangt af van de grootte van de huishoudens: alle huishoudens = alleenstaanden: verwachte huishoudwerkloosheid = individuele huishoudwerkloosheid alle huishoudens = koppels: verwachte huishoud werkloosheid = (individuele werkloosheid) * (individuele werkloosheid) Polarisatie = geobserveerde huishoudwerkloosheid verwachte huishoudwerkloosheid

7 Niveaus van polarisatie (Figuur 4, Corluy & Vandenbroucke)

8 Verklaringen voor het verschil in polarisatie tussen België en andere landen Alleenstaanden: Alleenstaanden hebben in BE een zwakker individueel profiel (geslacht, opleiding, leeftijd, herkomst, woonplaats) De werkloosheidskloof tussen mensen met sterke en zwakke profielen is in BE groter dan in andere landen Koppels: De werkloosheidskloof tussen mensen met sterke en zwakke profielen is in BE groter dan in andere landen Meer homogamie in BE?

9 Laaggeschoolde mensen in Vlaanderen: werkzaamheid 100% 90% 80% 737 (d) % % 50% 40% 30% % 10% 0%

10 Middelgeschoolde mensen in Vlaanderen: werkzaamheid 100% 90% 80% 808 (d) % 60% 50% 40% 30% % 10% 0%

11 Hooggeschoolde mensen in Vlaanderen: werkzaamheid 100% 90% 80% 70% 60% 652 (d) % 40% 30% % 10% 0%

12 Laaggeschoolde mensen Wie zijn deze mensen, wat zijn hun kansen? Drie historische beleidslijnen sinds Activering Structurele lastenvermindering en doelgroepkortingen Dienstencheques

13 Laaggeschoolde mensen Wie zijn deze mensen, wat zijn hun kansen? Drie historische beleidslijnen sinds Activering Structurele lastenvermindering en doelgroepkortingen Dienstencheques Sociale economie

14 Bijdragepercentages in functie van het kwartaalloon (actuele situatie) 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bijdrage% 2017 Basisbijdrage % 2017 Bijdrage% 2017 doelgroep (1000)

15 Verhouding tussen lageloongrens en brutominimumloon in de federale lastenvermindering 180% 160% 140% 120% 100% 80% 60% Laaggeschoolden met max. BML (+ 10%) = 2 x aandeel bevolking; 50% laaggeschoolde jongeren: max. BML (+10%) 40% 20% 0% Bron: RSZ en NAR

16 Federaal akkoord over tax shift : bijdragepercentages in functie van het kwartaalloon (actuele situatie en situatie in 2019) 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bijdrage% 2017 Bijdrage% 2019 Basisbijdrage % 2017 Bijdrage% 2017 doelgroep (1000)

17 Evolutie van federale lastenverminderingen voor lage en hoge lonen Federale lastenvermindering: lineair of niet? Vlaams doelgroepenbeleid: wat met groep 25-54? Bron: RSZ; 2014: gemiddelde van eerste twee kwartalen

18 Evolutie van federale lastenverminderingen voor lage en hoge lonen Federale lastenvermindering: lineair of niet? => initiële opzet is gelukkig gecorrigeerd Vlaams doelgroepenbeleid: wat met groep 25-54? => er is nu toch een (beperkte) maatregel voor langdurig werklozen Bron: RSZ; 2014: gemiddelde van eerste twee kwartalen

19 Bijdrage van dienstencheques in werkgelegenheid (op basis van scholingsniveau) Ca. 1/5 de van laaggeschoolde vrouwen die in BE werken Bron: CRB

20 Aandeel vrouwen (25-64) in zorgjobs (isco 513) en schoonmaakjobs (isco 913), % van alle vrouwen (25-64) 7% 6% 5% 4% 3% 2% zorg (513) België schoonmaak (913) België zorg (513) Nederland schoonmaak (913) Nederland 1% 0%

21 Aandeel laaggeschoolde vrouwen (25-64) in vrouwen in zorgjobs en schoonmaakjobs, België en Nederland 90% 80% 70% Een zekere verdringing treedt op 60% 50% 40% 30% zorg (513) België schoonmaak (913) België zorg (513) Nederland schoonmaak (913) Nederland 20% 10% 0%

22 Laaggeschoolde mensen Wie zijn deze mensen, wat zijn hun kansen? Drie historische beleidslijnen sinds Activering Structurele lastenvermindering en doelgroepkortingen Dienstencheques Sociale economie: groei stilgevallen sinds

23 Een nieuwe beleidsimpuls is nodig, maar Doelgroepenbeleid Personen met een arbeidshandicap Langdurig werklozen Toekomst van de sociale economie, buurtdiensten? Tijdelijke Werkervaring? PWA Wijk-werken? Groeipad sociale economie? Geen werkvloeren? Alle hoop op snelle doorstroming? Dienstencheques Zorg en aanvullende thuiszorg + onderwijs: aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, scholen-vdab + functies ontbinden (job carving) Uitkeringen Toegankelijkheid gezondheidszorg

24 Onzekerheid: het pensioendebat Commissie Pensioenhervorming (juni 2014) Consensus Geen alarmisme, maar wel grondige, structurele hervorming => zekerheid bieden

25 Verandering in pensioen-uitkeringsratio, incl. private pensioenen ( ) dk nl uitkeringsratio IE ee lt UK SI BG ro MT BE CZ AT DE NO SK HU pl LU FI se FR IT ES pt EL CY Pensioen-uitkeringsratio = gggggggggggggggggggg pppppppppppppppp gggggggggggggggggggg llllllll lv HR Musgrave rule = gggggggggggggggggggg pppppppppppppppp gggggggggggggggggggg nnnnnnnnoo llllllll Uitkeringsratio 2013

26 Het sociale contract: intergenerationele risicodeling Pensioenen = onzekerheden omzetten in zekerheden Opties voor risicodeling Defined benefit (vaste prestatie) Defined contribution Defined ambition (stabiele Conditional on macro demographic & economic context (vaste bijdrage) verhouding) Conditional on individual choice Fixeer Pensioen Bijdragevoet (netto) pensioenuitkeringsratio Economisch risico Gedeeld risico Gedeeld risico Gedeeld risico Demografisch risico Risico voor de actieven Risico voor de gepensioneerden Gedeeld risico

27 Geen sociaal contract zonder maatschappelijk compromis en draagvlak

28 Bronnen m.b.t. ongelijkheid en arbeidsmarkt F. Vandenbroucke, Sociale ongelijkheid en beleid: de Belgische Case, Christen-democratische reflecties, jg. 4, nr. 1, maart V. Corluy & F. Vandenbroucke, F. (2015), Huishoudens zonder werk in België, Leuvense Economische Standpunten 2015/149, Faculteit Economische en Bedrijfswetenschappen-CES, KULeuven F. Vandenbroucke, Dienstencheques: een vraagstuk van erkenning, S&D, Jaargang 72, nummer 1, Februari 2015, pp statistische bijlage op website S&D M. Dejemeppe & B. Van der Linden, Réduction des cotisations patronales: tout miser sur les bas salaires, Regards Economiques, Octobre 2015

29 Bronnen m.b.t. pensioenen European Commission, The 2015 Ageing Report, European Economy 3/2015 Commissie Pensioenhervorming Schokkaert, Devolder, Hindriks, Vandenbroucke, Towards an equitable and sustainable points system. A proposal for pension reform in Belgium, Discussion Paper Series Department of Economics, KULeuven, February Schokkaert, Devolder, Hindriks, Vandenbroucke, Het pensioen op punten: naar een nieuw sociaal contract tussen jongeren en ouderen, Leuvense Economische Standpunten, 2017/162, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, KULeuven. Alle publicaties: