Samenvatting Literatuurkunde Paragraaf 17 t/m 26

Transcriptie

1 Samenvatting Literatuurkunde Paragraaf 17 t/m Samenvatting door een scholier 1525 woorden 6 mei ,8 15 keer beoordeeld Vak Literatuurkunde SAMENVATTING NEDERLANDS (LITERATUUR) Paragraaf 17 In de loop van de 16e eeuw Kerk verliest haar macht: 1) er ontstond een wereldwijd handelsverkeer, hierdoor werd de burgerij steeds machtiger en verloren de adel en de kerk een deel van haar macht. 2) Godsdienstige twisten (Luther, Calvijn en de afscheiding van de anglicaanse Kerk. Tweede helft van de 17e eeuw In veel landen ontstond de absolute monarchie: het staatsstelsel waarin de koning de volledige macht bezat en slechts aan God verantwoording hoefde af te leggen. Paragraaf 18 In Italie ontstond in de loop van de 14e eeuw een nieuwe cultuurbeweging: De Renaissance ( = wedergeboorte). Men streefde ernaar om de Klassieke Oudheid (500 v. Chr.-500 na Chr.) te laten herleven, om zo tot een wedergeboorte te komen. Humanisten: de eerste onderzoekers van de klassieke cultuur Middeleeuwse opvatting: theocentrisch, Opvatting van de Renaissance: Antropocentrisme (= wat de mens presteerde zag men niet langer als een gave die hem door God was geschonken, maar als iets dat uit hem zelf voortkwam.) Nederlandse Humanist: Erasmus. Middeleeuwse opvatting: de mens maakt in de eerste plaats deel uit van een groter geheel. Opvatting Renaissance: individualisme ( = de mens is een unieke individuele persoonlijkheid die tot grootse dingen is staat is, door zijn eigen verstand en wilskracht.) Pagina 1 van 6

2 Hoogste ideaal van de renaissancisten: homo universalis (= een universele mens die op alle gebieden van de menselijke cultuur uitblinkt. Standaardvoorbeeld: Leonardo Da Vinci Middeleeuwse opvatting: ondergeschikt aan theologie Opvatting Renaissance: empirisme (= zelf uit willen zoeken hoe de wereld in elkaar zit, en niet meer ondergeschikt zijn aan de theologie.) Paragraaf 19 16e en 17e eeuw: opbloei van de moderne wetenschappen: Copernicus en Galilei In de loop van de 17e eeuw: Newton. (Fysische kennis) Ook de geografische kennis werd uitgebreid: Aarde is bol, i.p.v plat, Chistopher Clumbus ontdekt Amerika. Ook de geestenwetenschappen kenden een opbloei: in het bijzonder de taalkunde en de geschiedschrijving. 1450: boekdrukkunst uitgevonden. Toch bereikte de kennis maar een deel van de bevolking. Er konden namelijk nog maar weinig mensen lezen en schrijven. De meeste mensen bleven leven met de verouderde denkbeelden. Ook op godsdienstig gebied vinden we het empirisme en individualisme terug: men ging zelf de bijbel bestuderen en men nam niet langer zonder meer aan wat de Kerk beweerde. Men kwam erachter dat er iets fundamenteel mis was met de Kerk. Dus kwamen de Renaissancisten in verzet. Toen het niet lukte de Kerk van binnenuit de hervormen, verlieten sommigen haar (niet om een nieuw geloof te stichten maar om het ware geloof in ere te herstellen. Deze beweging geven we aan met de term: Hervorming, Reformatie of protestantisme. Twee belangrijke hervormers: Luther en Calvijn. Paragraaf 20 In de Middeleeuwen: kunstenaars lid van een Gilde en zag men ze als ambachtslieden. In de Renaissance: Kunstenaars staan op gelijke voet met geleerden. Hoofdkenmerk van de Renaissance-kunst: Realisme (= het zo realistisch mogelijk weergeven van de mens.) In de Middeleeuwen: nauwelijks perspectief In de Renaissance: wel perspectief Pagina 2 van 6

3 Anamorfose: een schilderij waarvan de afbeelding slechts op een bepaalde manier waar te nemen is. Tweede hoofdkenmerk van de Renaissanc-kunst is haar estheticisme (= de opvatting dat kunst in de eersten plaats iets moois dient te zijn. Derde hoofdkenmerk: de invloed van de Klassieke Oudheid ( = Classicisme) Belangrijke Renaissance-schilders Italië: Botticelli, Da Vinci, Santi en Titiaan. Buiten Italie : de Duitser Durer en de Nederlander Brueghel. Muziekontwikkeling: nauwelijks breuk tussen de Middeleeuwen en de Renaissance. Voornaamste muzikale genres: de mis, het motet en het lied. Compositietechniek: polyfoon: men speelde/zong verschillende melodieën tegelijk. Zeer belangrijk voor de Kerkmuziek was de komst van het orgel. De voornaamste componisten: De Nederlander des Pres en de Italiaan Da Palestrina. Paragraaf 21 Men onderscheidde in de Renaissance in de verhouding tussen de klassieke en de eigen literatuur 3 stadia: translatio (vertaling), imitatio (navolging) en aemulatio (verbetering) Men hoopte uiteindelijk de hoogste trap te bereiken: de oude literatuur overheffen. Translatio: is van enorme betekenis geweest, men werd zich hierdoor bewust van de mogelijkheden van de eigen taal en de klassieke teksten werden toegankelijk voor mensen die geen of minder goed Latijn en Grieks kenden. Imitatio: vooral betrekking op 2 zaken: het zelf weer in het Latijn schrijven en het doen herleven van allerlei klassieke genres. Het opnieuw schrijven in het Latijn gebeurde vooral in de wetenschap. Aemulatio: de schrijvers die de volkstalen gebruikten, probeerden die talen aan de klassieke gelijkwaardig te maken door woorden, zinsconstructies en uitdrukkingen over te nemen. Voorbeeld: de Nederlandse Wiskundige Stevin Tegelijk is er ook een omgekeerde tendens: purisme (taalzuivering). Men probeerde Latijnse woorden te vervangen door nieuw bedachte woorden in de landstaal (neologismen). Een van de klassieke genres die men opnieuw ging beoefenen was het epigram of puntdicht. Epigram: een kort gedicht van meestal 2 of 4 regels met een spitse, geestige inhoud en een verrassend slot; heel vaak is het gebaseerd op een woordspeling. De belangrijkste epigrammenschrijver is Huygens. Pagina 3 van 6

4 De aemulatio bestond o.a. in het ontwikkelen van nieuwe genres. Een aforisme of spreuk is een korte, krachtige zin waarin een levensles wordt verkondigd. Aforisme is de prozaversie van het epigram. Belangrijke Nederlandse aforismenschrijver: Multatuli. Essay: een korte prozatekst variërend van enkele bladzijden tot een tiental waarin de auteur zijn persoonlijke mening geeft. Essay in Renaissance: sterk moralisch, Essay nu: inhoudelijk vrijwel onbegrenst. Sonnet: een meestal lyrisch gedicht, dat bestaat uit 2 strofen van 4 regels (kwatrijnen), die samen het octaaf vormen en 2 strofen van 3 regels (terzetten), die samen het sextet vormen Een sonnet is gebouwd op 2 gedachten: het octaaf is bijvoorbeeld de natuurbeschrijving, het sextet bevat de gevoelens van de schrijver daarbij. Volta of wending: kan worden weergegeven met termen als overeenkomt, tegenstelling, oorzaak-gevolg. De 3 hoofdkenmerken van de Renaissance-literatuur: 1) Classicisme 2) Realisme 3) Estheticisme Het laatste uitte zich in de grote nadruk op regelgeving. Een literair werk moest aan bepaalde eisen voldoen: het moest tot een bepaald genre behoren en de regels van dat genre nauwkeurig volgen. De taal moest een genot voor het oor zijn Het realisme kwam tot uiting in de eis die aan elk literair werk werd gesteld: dat het waarschijnlijk was. De Renaissance literatuur was in Nederland geconcentreerd rond Amsterdam (Bredero, Hooft, Vondel) en Den Haag (Huygens). De statenbijbel (1637) oefende grote invloed uit op het Nederlands. Paragraaf 23 Pieter Cornelisz. Hooft werd op een dag door zijn vader op reis naar Frankrijk en Italië gestuurd, ter voorbereiding op een loopbaan in de handel.. Hij interesseerde zich echter meer in kunst dan voor zaken. Diep onder de indruk van de Italiaanse Renaissance zou hij de rest van zijn leven in de eerste plaats kunstenaar zijn. Hij bracht het ook maatschappelijke ver: hij werd in 1609 benoemd tot drost van Muiden en baljuw van Gooiland. In de eerste periode van zijn schrijverschap schreef hij vooral lyriek. Hij trouwde in 1610 met de 18-jarige Christina van Erp. Zij overleed in Hooft hertrouwde met de Antwerpse Leonora Hellemans. Vervolgens begint Hooft aan zijn levenswerk: de Nederlandse Opstand tegen Spanje (Nederlandse Historiën).Hooft schreef ook enkele toneelstukken, waarvan het blijspel Ware Nar het belangrijkste is. Hooft overleed in Den Haag. De Nederlandse staatsprijs voor letterkunde is naar hem vernoemd. Paragraaf 24 Pagina 4 van 6

5 In Italie ontstonden 2 nieuwe stromingen: maniërisme en barok. Maniërisme: ontstond rond het midden van de 16e eeuw. Kunst: De gestalten zijn vaak overdreven langgerekt met kleine hoofden, de lichamen worden in verdraaide vorm getoond en het perspectief is dikwijls niet meer van voren, maar uit een hoek. Rationele variant op de Renaissance. Literatuur: verfijnde elegante kunsttaal, voorliefde voor epigram. Voornaamste schilders: Tineretto, Robusti, El Greco. De voornaamste beeldhouwer: Cellini. Een maniëristische schrijver is bij ons Huygens. Barok: tegen het einde van de 16e eeuw. Emotionele variant op de Renaissance. Kunst: vollere, diepere kleuren, voorkeur voor emotionele taferelen en geheimzinnige, woeste landschappen. De schilderijen zijn overladen met personen in beweging. Literatuur: een taal vol herhalingen en overdrijvingen en had men een voorliefde voor grote genres. Bouwwerken: zwaar en groots, overweldigend interieur. Barok: nauw verbonden met de r.-k. Kerk. De kunst werd soms weer theocentrisch en het deel uitmaken van een groter geheel was weer belangrijk. Dit alles in tegenstelling tot het maniërisme en de Renaissance, die individualistisch en antropocentrisch waren. Belangrijke schilders van de barok: Carracci en Cavaggio, de Zuid-Nederlander Rubens en de Spanjaard Velazquez. De belangrijkste beeldhouwer en architect is Bernini (bouw van de Sint-Pieter, grootste bouwwerk van de barok). In de tijd van de barok: burgerlijk realisme (Noord-Nederlandse schilderkunst). Dit was een kunst bedoeld voor de rijke koopliedenstand. Beroemde schilders: Hals, Rembrandt, Steen en Vermeer. Barokmuziek: men herstelde in de opera de eenstemmigheid, men zette het oratorium op: een groots opgezet zangstuk. Paragraaf 25 Constantijn Huygens was een soort wonderkind: op 11-jarige leeftijd schreef hij Latijnse gedichten, later Franse en Nederlandse. Hij schilderde, graveerde, bespeelde muziekinstrumenten, componeerde, ontwierp Pagina 5 van 6

6 zijn eigen buitenverblijf en hij liet een groot literair oeuvre na. Een groot deel van zijn gedichten werden verzameld in de bundel Korenbloemen. Zijn eigenlijke werk was de diplomatieke dienst. Tot zijn bekendste werk behoren de epigrammen. In 1637 overleed zijn vrouw Susanna van Baerle. Hij overleed in 1687:. Hij is de enige Nederlander die het ideaal homo universalis heeft gehaald. Paragraaf Joost van den Vondel zette in 1608, nadat zijn vader was overleden, de zaak van zijn vader voort. In 1610 trouwde hij met Mayken de Wolff, en liet de zaak grotendeels aan haar over, zodat hij voldoende tijd had voor zijn literaire werk en zelfstudie. Hij beoefende talrijke genres: de hekeldichten, de klaagzangen en de tragedies. Hooft stierf in Klaagzang van Van den Vondel: Kinder-lyck. Pagina 6 van 6