LEREN IN DE STAD Een vakoverstijgende geografische kijk- en veldwerkexcursie in het centrum van Alkmaar
|
|
- Karolien Kuipersё
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 LEREN IN DE STAD Een vakoverstijgende geografische kijk- en veldwerkexcursie in het centrum van Alkmaar Roger Baltus Sandra ten Brink Henri Heuvelmans Stefan Schuur
2 Inhoudsopgave pagina Inhoudsopgave 2 A. Opdrachten voor of na de excursie: Kaartlezen met de kaart van Alkmaar 3 Tijdbalk van de stad 4 Met de auto naar de stad 5 B. De route naar het centrum 6 Opdrachten 7 C. In het centrum van de stad 8 Locatie gebonden werkopdrachten: Een kaart maken 8 Oriëntatie op de kaart 10 Niet locatie gebonden werkopdrachten: Belangrijke gevelvormen 11 Wegwijzers en afstand 13 Rekenen in de stad 14 Taal in de stad 15 Locatie gebonden kijkopdrachten: Oud en nieuw: Langestraat 16 Oud en nieuw: Vismarkt 17 Romeinse cijfers 18 Bouwwerken: - Grote Kerk 19 - Molen van Piet 19 - Waaggebouw 20 - Huis met de kogel 20 - Brillesteegbrug 20 - Carillons 20 Bij dit boekje hoort een kaart. Op die kaart staan nummers in het blauw en groen. Niet alle nummers zullen worden gebruikt in dit boekje. De kaart wordt ook in het derde studiejaar gebruikt maar dan gekoppeld aan andersoortige opdrachten. 2
3 A. Opdrachten voorafgaand of na de excursie uit te voeren Kaartlezen met de kaart van Alkmaar 1. Bas vraagt de weg van de Augustijnsteeg naar de Veerstraat. a. In welke richting moet Bas dan vooral lopen? b. Leg uit hoe Bas moet lopen door aan te geven hoeveelste straat naar links bij de rotonde etc. 2. Hoe lang is de Lange Straat ongeveer? 3. Op de foto zie je de Accijnstoren (kaartvak E4) Wanneer is deze foto ongeveer gemaakt? O ochtend O middag O namiddag 4. De molen van Piet stond vroeger aan de rand van de stad. Van welke windrichting kreeg de molen van Piet de hardste wind? O noordoosten wind O noordwesten wind O zuidwestenwind O zuidoostenwind 5 De gemeentereiniging heeft in kaart gebracht waar het meeste afval op de grond wordt gevonden. In wat voor delen van de stad ligt het meeste afval op de grond? 6. a. In verband met zijn geopereerde knie parkeert Sieger zijn auto in de Karperton parkeergarage. Welke winkel is het minst ver lopen voor hem? O V&D in de Ridderstraat O De HEMA in de v.d. Bosch straat O De bibliotheek O De Kaaswinkel in de Koorstraat b. Welke volgorde kan zij het beste aanhouden om de vier bezoekpunten te bezoeken, opdat ze zo min mogelijk hoeft te lopen? 3
4 Tijdbalk van de stad Maak een tijdbalk van de geschiedenis van Alkmaar met de zaken die je tijdens de tocht bent tegengekomen. Bijvoorbeeld: - 5 verschillende soorten gevels - Bouwwerken: Dempen grachten Grote Kerk Waaggebouw tram in de stad treinstation - Ontstaan - Oorlog en Overwinning op Spanjaarden - Stadsmuren raken in onbruik - Stadsrechten.en zo zijn er nog een aantal dingen die je in de tijd moet kunnen plaatsen. 4
5 Met de auto naar de stad Stefan parkeert overdag 3 uur en 30 minuten. Hoeveel moet hij dan betalen? Sandra parkeert in de avonduren 3 uur en 30 minuten. Hoeveel moet zij dan betalen? Maak binnen 1-2 minuten een schatting van de hoeveelheid parkeerplaatsen in een van de parkeergarages in de stad. Leg uit hoe je bij je schatting te werk bent gegaan. Bedenk zelf een rekensom en geef aan voor welke groep deze geschikt is. Geef aan bij welk kerndoel van getallen en bewerkingen je aansluit. Zorg er voor dat je aansluit op de kerndoelen Getallen en bewerkingen Kerndoel 26 De leerlingen leren structuur en samenhang van aantallen, gehele getallen, kommagetallen, breuken, procenten en verhoudingen op hoofdlijnen te doorzien en er in praktische situaties mee te rekenen. Kerndoel 27 De leerlingen leren de basisbewerkingen met gehele getallen in elk geval tot 100 snel uit het hoofd uitvoeren, waarbij optellen en aftrekken tot 20 en de tafels van buiten gekend zijn Kerndoel 28 De leerlingen leren schattend tellen en rekenen. Kerndoel 29 De leerlingen leren handig optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Kerndoel 30 De leerlingen leren schriftelijk optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen volgens meer of minder verkorte standaardprocedures. Kerndoel 31 De leerlingen leren de rekenmachine met inzicht te gebruiken. 5
6 B. De route naar het centrum De meeste vragen kun je ter plekke beantwoorden, bij sommige moet je literatuur of internet raadplegen. Let op! Op aangeven van de slb er start je met de route zoals hieronder is aangegeven. L21 en L23 volgen aanvangsroute 1 richting centrum (verplichte opdrachten van bladzijde 8: 1, 2, 3 en 4) Vanuit IPABO rechtsaf: Gabriël Metsulaan [opdracht 1] Bij kruispunt Hobbemalaan rechtdoor: Blanckerhofweg Aan het einde bij T-kruising linksaf: van Ostadelaan [opdracht 2] Bij rotonde rechtdoor: Nicolaas Beetskade Bij kruispunt Bergerweg rechtsaf, de brug over: Bergerweg Onder het spoorviaduct door: Bergerweg [opdracht 3] Bij kruispunt Stationsweg rechtdoor: Scharlo Bij rotonde rechtdoor: Geesterweg Bij kruispunt Geestersingel, zebrapad oversteken en brug over: Zevenhuizen [opdracht 4] Bij kruispunt Geest rechtdoor: Gasthuisstraat Bij kruispunt Canadaplein rechtdoor: Kerkplein. L22, L24 volgen aanvangsroute 2 richting centrum (verplichte opdrachten van bladzijde 8: 1, 2, 5 en 6) Vanuit IPABO rechtsaf: Gabriël Metsulaan [opdracht 1] Bij kruispunt Hobbemalaan rechtsaf: Hobbemalaan Gelijk over de brug linksaf: Van de Veldelaan / Judith Lysterstraat Bij kruispunt van Ostadelaan rechtdoor: Bloemaertlaan [opdracht 2] Bij kruispunt Jan de Heemstraat linksaf: Jan de Heemstraat Na ca. 90 meter, rechtsaf: volg het fietspad onder het spoorviaduct [opdracht 5] Aan het einde van het fietspad links aanhouden: Fritz Conijnlaan Bij kruispunt Westerweg linksaf: Westerweg Bij kruispunt Lindenlaan rechtsaf: Lindenlaan volg Lindenlaan, gaat over in: Varnebroek Bij het water rechtsaf: Kennemersingel [opdracht 6] Na ca. 70 meter linksaf richting brug: Kennemerstraatweg Ga de brug over: Ritsevoort volg Ritsevoort, gaat na kruispunt Oude Gracht over in: Koorstraat Bij kruispunt Langestraat linksaf: Kerkplein. Beide aanvangsroutes leiden je naar het centrum van Alkmaar. In het centrum doe je met je groepje de opdrachten zoals vermeld vanaf bladzijde 9. 6
7 [1] Gabriël Metsu was een schilder uit de Gouden Eeuw. 1. Hoe heet de stijlperiode waarin Gabriël Metsu werkte? 2. Waarom was Gabriël Metsu bij zijn opdrachtgevers vooral geliefd? 3. Waarom staat Gabriël Metsu als genreschilder vooral bekend? [2] Aan de overkant van de van Ostadelaan zie je de Geestmolen staan. 1. In welk jaar is deze molen gebouwd? 2. Welke polder heeft deze molen vroeger bemalen? 3. Is deze molen een zgn. Binnenkruier of een Buitenkruier en waarom? [3] Onder het spoor door links zie je een markante watertoren staan. 1. Wat was de functie van dergelijke watertorens? 2. Maak een schatting van de inhoud van de watertank in deze toren. 3. Welk soort water werd in deze watertoren opgeslagen? [4] Direct over de brug zie je rechts, op de hoek van Zevenhuizen en Geest, een laag gebouw met een markante en fraaie gevelsteen boven de deur. Maak een foto van de gevelsteen en beantwoord later de volgende vragen: 1. Wat is de naam van dit gebouw? 2. Welke functie had dit gebouw vroeger? 3. Kun je een verband leggen tussen de naam en de voormalige functie van het gebouw? [5] Zoals in vele steden heeft het eeuwenoude stadspark dat aan deze buurt grenst zijn naam aan deze buurt geleend. Dat kun je nog terugzien in sommige straatnamen. 1. Hoe heet deze buurt? 2. In welke straatnamen kun je dat terugzien? [6] 1. Hoe heet dit water? 2. Wat was vroeger de functie van dit water? 7
8 1. Een kaart maken In het centrum van de stad (zie kaart centrum) A. locatiegebonden werkopdracht In de methode aardrijkskundemethode De Blauwe Planeet, groep 5, zie je hoe je een kaart kunt maken van een winkelstraat in het kader van kaartlezen. 8
9 Maak nu een kaartje van de Langestraat vanaf de Payglop naar het zuiden. Vragen: 1. Wat valt op aan het soort winkels dat je veel aantreft in de Langestraat? 2. Kun je een verklaring geven voor dit verschijnsel? Noem twee redenen vanuit het oogpunt van de winkelier. 3. Kun je deze winkels ook in een ander deel van Alkmaar tegen komen? Leg uit waarom. 9
10 2 Oriëntatie op de kaart (nummer 3 op de aparte kaart) Voorbeeld De onderstaande foto s zijn genomen op en rond het Waagplein. Geef op de kaart aan waar de fotograaf heeft gestaan toen hij deze foto s nam. Zet daartoe voor elke foto een stip op de juiste plek op de kaart met het nummer van de bijbehorende foto. Opdracht: Maak zelf ongeveer 4 foto s waarmee je deze opdracht kunt aanvullen. Geef op de kaart aan waar je welke foto hebt gemaakt. Foto 1 Foto 2 10
11 B. niet-locatie gebonden werkopdrachten 4. Belangrijke gevelvormen Veel panden in het centrum van Nederlandse steden hebben typische oude gevels. In elke periode werd een bepaald type gevel veel gebouwd. Wanneer je dus een authentieke gevel ziet is het aannemelijk dat deze is gebouwd in de betreffende periode. Je kunt dus voorzichtig iets zeggen over de leeftijd van de panden.. Op de volgende bladzijde kun je de bijbehorende tijd van de verschillende bouwstijlen achterhalen. Trapgevel tuitgevel halsgevel klokgevel lijstgevel In het bovenstaande overzicht zie je de meest voorkomende gevels. Zet de bouwperioden er bij. Gebruik daarvoor onderstaande bron. Maak in het centrum van de stad van elk hoofdtype gevel minstens een foto., Noteer het adres, en de vermoedelijke bouwperiode (kijk naar bouwstijl, maar ook de plek in de stad, eventuele jaartallen op de gevels). Maak een collage op een vel A4 of verwerk de foto s in de tijdbalk. 11
12 Bronnenmateriaal: 12
13 6. Wegwijzers en afstand bepalen in de straat WEGWIJZERS/ windrichting Waar zal deze wegwijzer ongeveer staan? Hoe komt het dat je dat niet goed te weten kunt komen? Suggestie voor een opdracht (hoef je nu niet uit te voeren) Maak in de stad een foto van een wegwijzer. Geef op de kaart aan waar de wegwijzer staat. Zet de juiste afstanden in de richtingaanwijzers. Met behulp van een fotobewerkingsprogramma kun je deze getallen in de bewegwijzering plaatsen. AFSTAND IN DE STRAAT Kijk aan het begin van de Langestraat (bij de Grote Kerk of bij de Mient) naar het pand van de HEMA (dat is goed te zien aan het uithangsbord). Hoe ver schat je dat het uithangbord van de HEMA van jou verwijderd is? Hoe kun je met behulp van hulpmiddelen in de straat nagaan hoe ver de afstand is in werkelijkheid (zonder dat je het meetlint op de grond legt of de kaart gebruikt )? Bepaal eerst een strategie en probeer daarna de afstand in de straat na te gaan. Welke strategie heb je gebruikt? Hoe lang is volgens jou de afstand die je bepaald hebt met deze strategie? Ga met behulp van de kaart na hoe groot de afstand is: Hoe groot zijn de afwijkingen die je hebt gevonden? Wat zegt dit over de door jou gevolgde strategieën? (Vat samen wat een goede strategie is om de afstand in stad te schatten.) 13
14 7. Rekenen in de stad uit Pluspunt Voorbeeld Bas loopt door Alkmaar. Hij ziet dat er flinke korting wordt gegeven bij H&M. Opgave: - Hoe groot bedroeg de korting van Bas in euro s? - Hoe groot was het kortingspercentage van de totale aankoop? Opdracht: - Breng middels meerdere foto s getallen in de stad in beeld. - Bedenk twee realistische rekenopgaven (eventueel bestaand uit een a en b deel) die geschikt zijn voor leerlingen. - Leg uit hoe de leerlingen aan het goede antwoord kunnen komen (let op: indien mogelijk meerdere strategieën). - Geef aan voor welke groep deze rekensom in aanmerking komt. 14
15 8. Taal in de stad In het centrum van de stad proberen winkeliers, bedrijfjes en restauranthouders aandacht te trekken met creatief taalgebruik vaak in combinatie met beeldende logo s (denk aan de les BEVO waarbij de opdracht luidt om een reclamebord te maken dat past bij het product. Soms sta je niet eens meer bij stil bij de betekenis van een woord. Bij Kruidvat denk je inmiddels wellicht alleen aan een drogist. En bij Peter alleen aan spijkerbroeken. Creatief taalgebruik Afkortingen worden een woord Bij grotere ketens is Engels meestal de taal Wanneer kom je andere talen tegen? Maak in de stad een aantal foto s waarbij taal op een creatieve manier gebruikt wordt, waarbij je vooral een andere taal ziet of waarbij op een andere manier gespeeld wordt met letters, spreekwoorden of anderzijds. Spreek van te voren af waar je op gaat letten. Zet de beste foto s bij elkaar, zodat je deze kunt gebruiken bij een les Nederlands of wellicht bij Beeldende vorming. De leukste/ origineelste foto komt in aanmerking voor een kleine prijs. Mail je beste/leukste/origineelste foto aan s.schuur@ipabo.nl (niet groter dan 5 MB). 15
16 C. locatiegebonden kijkopdracht 9. Oud en nieuw - Langestraat (nummer 5 op de aparte kaart) Wanneer zal deze foto zijn gemaakt? Omstreeks: O 1800 O 1850 O 1900 O 1950 Geef een verklaring voor je antwoord (waarom kunnen de andere alternatieven niet goed zijn?) Op de foto zie je tramrails. Als je naar de foto kijkt kun je achterhalen wat voor soort tram hier zal hebben gelopen. Welke soorten trams ken je uit het verleden? Wat voor soort tram reed hier? Noem drie andere verschillen tussen vroeger en nu op de foto. Geef voor elk verschil een verklaring. Alle personen op de foto staan te kijken naar de fotograaf. Geef hiervoor een verklaring. Hoe laat ongeveer op de dag zal deze foto genomen zijn? Waaraan kun je dat duidelijk zien? 16
17 10. Oud en nieuw - Vismarkt (nummer 6) Geef op de foto aan welk pand verdwenen is. Ga na hoe oud de andere panden ongeveer zijn. Maak een schatting en zet de jaartallen op de panden in deze foto. Links op de foto zie je een boot waarmee passagiers werden vervoerd. Wat voor boot zal dat zijn geweest? 17
18 11. Romeinse cijfers (nummer 7) Op de gevel van het pand aan de Mient nummer??? staat een jaartal in Romeinse cijfers. Welk jaartal hoort daarbij? Maak de onderstaande tabel af: Tabel Romeinse cijfers/ tekens en Arabische cijfers M C D X 10 V 5 I 1 IV Zouden dit de eerst panden zijn die er gebouw zijn aan de Mient? Welke aanwijzing heb je daarvoor aangetroffen tijdens deze excursie? Kijk nu naar de het Waaggebouw. Daar staat ook een jaartal op in Romeinse cijfers. Uit welk jaar dateert het Waaggebouw? Kijk naar de klok van de Grote Kerk of van het Waaggebouw. Welk cijfer wordt daar niet correct weergegeven? Kun je daarvoor een verklaring geven? Zet nu zelf het jaar 1672 om in Romeinse cijfers: 18
19 Gebouwen in Alkmaar 12. Grote Kerk (nummer 9) In 1470 werd begonnen met de bouw van de Grote of Sint Laurenskerk. In 1520 werd de bouw van de kerk voltooid. De Grote Kerk is gebouwd op een oude zandrug. Vlakbij, aan het begin van de Langestraat, is in de bestrating het hoogste natuurlijke punt aangegeven met een kleine halve maan van grijze kinderkopjes. Maak een (of meerdere) foto s van de Grote kerk, zodanig dat de bouwstijl goed te zien is. Welke bouwstijl zie je hier? Welke gelovigen hebben deze kerk laten bouwen? Wanneer is de kerk in handen gekomen van de protestanten? Wat voor soort steen is vooral gebruikt bij de bouw van de kerk? Waar zal deze steen vandaan komen? O uit de omgeving van Alkmaar O uit andere delen van Nederland O uit Duitsland Waar is het dak van de Grote Kerk van gemaakt? (internet) of Sint-Laurenskerk heeft twee wereldberoemde orgels in huis. 1. Wat zijn de namen van deze twee historische orgels? 2. Uit welk jaar dateert het oudste van deze twee? (Het oudst nog werkende orgel van Nederland!) 13. Molen van Piet (nummer 8) De molen van Piet dankt haar naam vanwege het feit dat deze molen al generaties lang door de familie Piet wordt beheerd. De molen heeft tenminste drie functies vervuld. a. Ten eerste als ijskelder. Waarom had men een ijskelder nodig? Waar haalde men het ijs vandaan? b. Ten tweede als molen. Waarvoor zal deze molen zijn gebruikt? Vroeger stonden er veel molens aan de rand van de stad. Wat was daarvoor een belangrijke reden? c. Ten derde als verdedigingswerk. Waar zie je dat aan? Wie gebruikte de molen van Piet en omgeving als verdedigingswerk? 19
20 14 Het huis met de kogel (omgeving van nummer 11) Bij het huis met de kogel zie je een houten huis met een kogel er in. Die is afgeschoten tijdens de tachtig jarige oorlog. Door welke vijand is deze kogel afgeschoten? Hoe oud schat je dat dit houten huis van oorsprong is? Waarom zijn de meeste houten huizen vervangen door stenen huizen? Wat voor soort gevel is hier te zien? Twee kinderen van groep 7 praten over de houten huizen. Sandra: Het zijn de oudste huizen van de stad Stefan: Dit gedeelte van de stad is het oudste gedeelte van Alkmaar Wie heeft er gelijk? O alleen Sandra O alleen Stefan O Stefan en Sandra hebben gelijk O niemand heeft gelijk 15 Waaggebouw (nummer 10) Hoe oud is het Waaggebouw? Wat was de functie van het Waaggebouw in de stad? Waarom staat het Waaggebouw juist op deze plek en niet aan de haven (bij het havengebouw?) Van wat voor soort steen is het Waaggebouw voornamelijk gemaakt? 16 Brillesteeg (nummer 12) Zoek de Brillesteegbrug op (één van de mooiste bruggen van Alkmaar), uiteraard vernoemd naar de Brillesteeg. Ga er midden op staan en kijk uit over de pracht van de Oude Gracht. Veel huizen hebben vanaf de begane grond steeds lagere ramen op de hogere verdiepingen. Neem een foto van zo n huis, en wel het huis dat je t meest interessant vindt. Noem twee mogelijke oorzaken voor de steeds lagere ramen op hogere verdiepingen. Waarom vind je het door jou gefotografeerde huis het meest interessant? 17 Carillons (niet op de kaart aangegeven) Alkmaar heeft in het centrum drie historische carillons (klokkenspelen). In welke drie gebouwen huisvesten zich de historische carillons? Wie is sinds 1 maart 2009 de nieuwe stadsbeiaardier van Alkmaar? 20
21 LEREN IN DE STAD Een vakoverstijgende geografische kijk- en veldwerkexcursie in het centrum van Alkmaar Roger Baltus Sandra ten Brink Henri Heuvelmans Stefan Schuur
22 Inhoudsopgave pagina Inhoudsopgave 2 A. Opdrachten voor of na de excursie: Kaartlezen met de kaart van Alkmaar 3 Tijdbalk van de stad 4 Met de auto naar de stad 5 B. De route naar het centrum 6 Opdrachten 7 C. In het centrum van de stad 8 Locatie gebonden werkopdrachten: Een kaart maken 8 Oriëntatie op de kaart 10 Niet locatie gebonden werkopdrachten: Belangrijke gevelvormen 11 Wegwijzers en afstand 13 Rekenen in de stad 14 Taal in de stad 15 Locatie gebonden kijkopdrachten: Oud en nieuw: Langestraat 16 Oud en nieuw: Vismarkt 17 Romeinse cijfers 18 Bouwwerken: - Grote Kerk 19 - Molen van Piet 19 - Waaggebouw 20 - Huis met de kogel 20 - Brillesteegbrug 20 - Carillons 20 Bij dit boekje hoort een kaart. Op die kaart staan nummers in het blauw en groen. Niet alle nummers zullen worden gebruikt in dit boekje. De kaart wordt ook in het derde studiejaar gebruikt maar dan gekoppeld aan andersoortige opdrachten. 2
23 A. Opdrachten voorafgaand of na de excursie uit te voeren Kaartlezen met de kaart van Alkmaar 1. Bas vraagt de weg van de Augustijnsteeg naar de Veerstraat. a. In welke richting moet Bas dan vooral lopen? b. Leg uit hoe Bas moet lopen door aan te geven hoeveelste straat naar links bij de rotonde etc. 2. Hoe lang is de Lange Straat ongeveer? 3. Op de foto zie je de Accijnstoren (kaartvak E4) Wanneer is deze foto ongeveer gemaakt? O ochtend O middag O namiddag 4. De molen van Piet stond vroeger aan de rand van de stad. Van welke windrichting kreeg de molen van Piet de hardste wind? O noordoosten wind O noordwesten wind O zuidwestenwind O zuidoostenwind 5 De gemeentereiniging heeft in kaart gebracht waar het meeste afval op de grond wordt gevonden. In wat voor delen van de stad ligt het meeste afval op de grond? 6. a. In verband met zijn geopereerde knie parkeert Sieger zijn auto in de Karperton parkeergarage. Welke winkel is het minst ver lopen voor hem? O V&D in de Ridderstraat O De HEMA in de v.d. Bosch straat O De bibliotheek O De Kaaswinkel in de Koorstraat b. Welke volgorde kan zij het beste aanhouden om de vier bezoekpunten te bezoeken, opdat ze zo min mogelijk hoeft te lopen? 3
24 Tijdbalk van de stad Maak een tijdbalk van de geschiedenis van Alkmaar met de zaken die je tijdens de tocht bent tegengekomen. Bijvoorbeeld: - 5 verschillende soorten gevels - Bouwwerken: Dempen grachten Grote Kerk Waaggebouw tram in de stad treinstation - Ontstaan - Oorlog en Overwinning op Spanjaarden - Stadsmuren raken in onbruik - Stadsrechten.en zo zijn er nog een aantal dingen die je in de tijd moet kunnen plaatsen. 4
25 Met de auto naar de stad Stefan parkeert overdag 3 uur en 30 minuten. Hoeveel moet hij dan betalen? Sandra parkeert in de avonduren 3 uur en 30 minuten. Hoeveel moet zij dan betalen? Maak binnen 1-2 minuten een schatting van de hoeveelheid parkeerplaatsen in een van de parkeergarages in de stad. Leg uit hoe je bij je schatting te werk bent gegaan. Bedenk zelf een rekensom en geef aan voor welke groep deze geschikt is. Geef aan bij welk kerndoel van getallen en bewerkingen je aansluit. Zorg er voor dat je aansluit op de kerndoelen Getallen en bewerkingen Kerndoel 26 De leerlingen leren structuur en samenhang van aantallen, gehele getallen, kommagetallen, breuken, procenten en verhoudingen op hoofdlijnen te doorzien en er in praktische situaties mee te rekenen. Kerndoel 27 De leerlingen leren de basisbewerkingen met gehele getallen in elk geval tot 100 snel uit het hoofd uitvoeren, waarbij optellen en aftrekken tot 20 en de tafels van buiten gekend zijn Kerndoel 28 De leerlingen leren schattend tellen en rekenen. Kerndoel 29 De leerlingen leren handig optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Kerndoel 30 De leerlingen leren schriftelijk optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen volgens meer of minder verkorte standaardprocedures. Kerndoel 31 De leerlingen leren de rekenmachine met inzicht te gebruiken. 5
26 B. De route naar het centrum De meeste vragen kun je ter plekke beantwoorden, bij sommige moet je literatuur of internet raadplegen. Let op! Op aangeven van de slb er start je met de route zoals hieronder is aangegeven. L21 en L23 volgen aanvangsroute 1 richting centrum (verplichte opdrachten van bladzijde 8: 1, 2, 3 en 4) Vanuit IPABO rechtsaf: Gabriël Metsulaan [opdracht 1] Bij kruispunt Hobbemalaan rechtdoor: Blanckerhofweg Aan het einde bij T-kruising linksaf: van Ostadelaan [opdracht 2] Bij rotonde rechtdoor: Nicolaas Beetskade Bij kruispunt Bergerweg rechtsaf, de brug over: Bergerweg Onder het spoorviaduct door: Bergerweg [opdracht 3] Bij kruispunt Stationsweg rechtdoor: Scharlo Bij rotonde rechtdoor: Geesterweg Bij kruispunt Geestersingel, zebrapad oversteken en brug over: Zevenhuizen [opdracht 4] Bij kruispunt Geest rechtdoor: Gasthuisstraat Bij kruispunt Canadaplein rechtdoor: Kerkplein. L22, L24 volgen aanvangsroute 2 richting centrum (verplichte opdrachten van bladzijde 8: 1, 2, 5 en 6) Vanuit IPABO rechtsaf: Gabriël Metsulaan [opdracht 1] Bij kruispunt Hobbemalaan rechtsaf: Hobbemalaan Gelijk over de brug linksaf: Van de Veldelaan / Judith Lysterstraat Bij kruispunt van Ostadelaan rechtdoor: Bloemaertlaan [opdracht 2] Bij kruispunt Jan de Heemstraat linksaf: Jan de Heemstraat Na ca. 90 meter, rechtsaf: volg het fietspad onder het spoorviaduct [opdracht 5] Aan het einde van het fietspad links aanhouden: Fritz Conijnlaan Bij kruispunt Westerweg linksaf: Westerweg Bij kruispunt Lindenlaan rechtsaf: Lindenlaan volg Lindenlaan, gaat over in: Varnebroek Bij het water rechtsaf: Kennemersingel [opdracht 6] Na ca. 70 meter linksaf richting brug: Kennemerstraatweg Ga de brug over: Ritsevoort volg Ritsevoort, gaat na kruispunt Oude Gracht over in: Koorstraat Bij kruispunt Langestraat linksaf: Kerkplein. Beide aanvangsroutes leiden je naar het centrum van Alkmaar. In het centrum doe je met je groepje de opdrachten zoals vermeld vanaf bladzijde 9. 6
27 [1] Gabriël Metsu was een schilder uit de Gouden Eeuw. 1. Hoe heet de stijlperiode waarin Gabriël Metsu werkte? 2. Waarom was Gabriël Metsu bij zijn opdrachtgevers vooral geliefd? 3. Waarom staat Gabriël Metsu als genreschilder vooral bekend? [2] Aan de overkant van de van Ostadelaan zie je de Geestmolen staan. 1. In welk jaar is deze molen gebouwd? 2. Welke polder heeft deze molen vroeger bemalen? 3. Is deze molen een zgn. Binnenkruier of een Buitenkruier en waarom? [3] Onder het spoor door links zie je een markante watertoren staan. 1. Wat was de functie van dergelijke watertorens? 2. Maak een schatting van de inhoud van de watertank in deze toren. 3. Welk soort water werd in deze watertoren opgeslagen? [4] Direct over de brug zie je rechts, op de hoek van Zevenhuizen en Geest, een laag gebouw met een markante en fraaie gevelsteen boven de deur. Maak een foto van de gevelsteen en beantwoord later de volgende vragen: 1. Wat is de naam van dit gebouw? 2. Welke functie had dit gebouw vroeger? 3. Kun je een verband leggen tussen de naam en de voormalige functie van het gebouw? [5] Zoals in vele steden heeft het eeuwenoude stadspark dat aan deze buurt grenst zijn naam aan deze buurt geleend. Dat kun je nog terugzien in sommige straatnamen. 1. Hoe heet deze buurt? 2. In welke straatnamen kun je dat terugzien? [6] 1. Hoe heet dit water? 2. Wat was vroeger de functie van dit water? 7
28 1. Een kaart maken In het centrum van de stad (zie kaart centrum) A. locatiegebonden werkopdracht In de methode aardrijkskundemethode De Blauwe Planeet, groep 5, zie je hoe je een kaart kunt maken van een winkelstraat in het kader van kaartlezen. 8
29 Maak nu een kaartje van de Langestraat vanaf de Payglop naar het zuiden. Vragen: 1. Wat valt op aan het soort winkels dat je veel aantreft in de Langestraat? 2. Kun je een verklaring geven voor dit verschijnsel? Noem twee redenen vanuit het oogpunt van de winkelier. 3. Kun je deze winkels ook in een ander deel van Alkmaar tegen komen? Leg uit waarom. 9
30 2 Oriëntatie op de kaart (nummer 3 op de aparte kaart) Voorbeeld De onderstaande foto s zijn genomen op en rond het Waagplein. Geef op de kaart aan waar de fotograaf heeft gestaan toen hij deze foto s nam. Zet daartoe voor elke foto een stip op de juiste plek op de kaart met het nummer van de bijbehorende foto. Opdracht: Maak zelf ongeveer 4 foto s waarmee je deze opdracht kunt aanvullen. Geef op de kaart aan waar je welke foto hebt gemaakt. Foto 1 Foto 2 10
31 B. niet-locatie gebonden werkopdrachten 4. Belangrijke gevelvormen Veel panden in het centrum van Nederlandse steden hebben typische oude gevels. In elke periode werd een bepaald type gevel veel gebouwd. Wanneer je dus een authentieke gevel ziet is het aannemelijk dat deze is gebouwd in de betreffende periode. Je kunt dus voorzichtig iets zeggen over de leeftijd van de panden.. Op de volgende bladzijde kun je de bijbehorende tijd van de verschillende bouwstijlen achterhalen. Trapgevel tuitgevel halsgevel klokgevel lijstgevel In het bovenstaande overzicht zie je de meest voorkomende gevels. Zet de bouwperioden er bij. Gebruik daarvoor onderstaande bron. Maak in het centrum van de stad van elk hoofdtype gevel minstens een foto., Noteer het adres, en de vermoedelijke bouwperiode (kijk naar bouwstijl, maar ook de plek in de stad, eventuele jaartallen op de gevels). Maak een collage op een vel A4 of verwerk de foto s in de tijdbalk. 11
32 Bronnenmateriaal: 12
33 6. Wegwijzers en afstand bepalen in de straat WEGWIJZERS/ windrichting Waar zal deze wegwijzer ongeveer staan? Hoe komt het dat je dat niet goed te weten kunt komen? Suggestie voor een opdracht (hoef je nu niet uit te voeren) Maak in de stad een foto van een wegwijzer. Geef op de kaart aan waar de wegwijzer staat. Zet de juiste afstanden in de richtingaanwijzers. Met behulp van een fotobewerkingsprogramma kun je deze getallen in de bewegwijzering plaatsen. AFSTAND IN DE STRAAT Kijk aan het begin van de Langestraat (bij de Grote Kerk of bij de Mient) naar het pand van de HEMA (dat is goed te zien aan het uithangsbord). Hoe ver schat je dat het uithangbord van de HEMA van jou verwijderd is? Hoe kun je met behulp van hulpmiddelen in de straat nagaan hoe ver de afstand is in werkelijkheid (zonder dat je het meetlint op de grond legt of de kaart gebruikt )? Bepaal eerst een strategie en probeer daarna de afstand in de straat na te gaan. Welke strategie heb je gebruikt? Hoe lang is volgens jou de afstand die je bepaald hebt met deze strategie? Ga met behulp van de kaart na hoe groot de afstand is: Hoe groot zijn de afwijkingen die je hebt gevonden? Wat zegt dit over de door jou gevolgde strategieën? (Vat samen wat een goede strategie is om de afstand in stad te schatten.) 13
34 7. Rekenen in de stad uit Pluspunt Voorbeeld Bas loopt door Alkmaar. Hij ziet dat er flinke korting wordt gegeven bij H&M. Opgave: - Hoe groot bedroeg de korting van Bas in euro s? - Hoe groot was het kortingspercentage van de totale aankoop? Opdracht: - Breng middels meerdere foto s getallen in de stad in beeld. - Bedenk twee realistische rekenopgaven (eventueel bestaand uit een a en b deel) die geschikt zijn voor leerlingen. - Leg uit hoe de leerlingen aan het goede antwoord kunnen komen (let op: indien mogelijk meerdere strategieën). - Geef aan voor welke groep deze rekensom in aanmerking komt. 14
35 8. Taal in de stad In het centrum van de stad proberen winkeliers, bedrijfjes en restauranthouders aandacht te trekken met creatief taalgebruik vaak in combinatie met beeldende logo s (denk aan de les BEVO waarbij de opdracht luidt om een reclamebord te maken dat past bij het product. Soms sta je niet eens meer bij stil bij de betekenis van een woord. Bij Kruidvat denk je inmiddels wellicht alleen aan een drogist. En bij Peter alleen aan spijkerbroeken. Creatief taalgebruik Afkortingen worden een woord Bij grotere ketens is Engels meestal de taal Wanneer kom je andere talen tegen? Maak in de stad een aantal foto s waarbij taal op een creatieve manier gebruikt wordt, waarbij je vooral een andere taal ziet of waarbij op een andere manier gespeeld wordt met letters, spreekwoorden of anderzijds. Spreek van te voren af waar je op gaat letten. Zet de beste foto s bij elkaar, zodat je deze kunt gebruiken bij een les Nederlands of wellicht bij Beeldende vorming. De leukste/ origineelste foto komt in aanmerking voor een kleine prijs. Mail je beste/leukste/origineelste foto aan s.schuur@ipabo.nl (niet groter dan 5 MB). 15
36 C. locatiegebonden kijkopdracht 9. Oud en nieuw - Langestraat (nummer 5 op de aparte kaart) Wanneer zal deze foto zijn gemaakt? Omstreeks: O 1800 O 1850 O 1900 O 1950 Geef een verklaring voor je antwoord (waarom kunnen de andere alternatieven niet goed zijn?) Op de foto zie je tramrails. Als je naar de foto kijkt kun je achterhalen wat voor soort tram hier zal hebben gelopen. Welke soorten trams ken je uit het verleden? Wat voor soort tram reed hier? Noem drie andere verschillen tussen vroeger en nu op de foto. Geef voor elk verschil een verklaring. Alle personen op de foto staan te kijken naar de fotograaf. Geef hiervoor een verklaring. Hoe laat ongeveer op de dag zal deze foto genomen zijn? Waaraan kun je dat duidelijk zien? 16
37 10. Oud en nieuw - Vismarkt (nummer 6) Geef op de foto aan welk pand verdwenen is. Ga na hoe oud de andere panden ongeveer zijn. Maak een schatting en zet de jaartallen op de panden in deze foto. Links op de foto zie je een boot waarmee passagiers werden vervoerd. Wat voor boot zal dat zijn geweest? 17
38 11. Romeinse cijfers (nummer 7) Op de gevel van het pand aan de Mient nummer??? staat een jaartal in Romeinse cijfers. Welk jaartal hoort daarbij? Maak de onderstaande tabel af: Tabel Romeinse cijfers/ tekens en Arabische cijfers M C D X 10 V 5 I 1 IV Zouden dit de eerst panden zijn die er gebouw zijn aan de Mient? Welke aanwijzing heb je daarvoor aangetroffen tijdens deze excursie? Kijk nu naar de het Waaggebouw. Daar staat ook een jaartal op in Romeinse cijfers. Uit welk jaar dateert het Waaggebouw? Kijk naar de klok van de Grote Kerk of van het Waaggebouw. Welk cijfer wordt daar niet correct weergegeven? Kun je daarvoor een verklaring geven? Zet nu zelf het jaar 1672 om in Romeinse cijfers: 18
39 Gebouwen in Alkmaar 12. Grote Kerk (nummer 9) In 1470 werd begonnen met de bouw van de Grote of Sint Laurenskerk. In 1520 werd de bouw van de kerk voltooid. De Grote Kerk is gebouwd op een oude zandrug. Vlakbij, aan het begin van de Langestraat, is in de bestrating het hoogste natuurlijke punt aangegeven met een kleine halve maan van grijze kinderkopjes. Maak een (of meerdere) foto s van de Grote kerk, zodanig dat de bouwstijl goed te zien is. Welke bouwstijl zie je hier? Welke gelovigen hebben deze kerk laten bouwen? Wanneer is de kerk in handen gekomen van de protestanten? Wat voor soort steen is vooral gebruikt bij de bouw van de kerk? Waar zal deze steen vandaan komen? O uit de omgeving van Alkmaar O uit andere delen van Nederland O uit Duitsland Waar is het dak van de Grote Kerk van gemaakt? (internet) of Sint-Laurenskerk heeft twee wereldberoemde orgels in huis. 1. Wat zijn de namen van deze twee historische orgels? 2. Uit welk jaar dateert het oudste van deze twee? (Het oudst nog werkende orgel van Nederland!) 13. Molen van Piet (nummer 8) De molen van Piet dankt haar naam vanwege het feit dat deze molen al generaties lang door de familie Piet wordt beheerd. De molen heeft tenminste drie functies vervuld. a. Ten eerste als ijskelder. Waarom had men een ijskelder nodig? Waar haalde men het ijs vandaan? b. Ten tweede als molen. Waarvoor zal deze molen zijn gebruikt? Vroeger stonden er veel molens aan de rand van de stad. Wat was daarvoor een belangrijke reden? c. Ten derde als verdedigingswerk. Waar zie je dat aan? Wie gebruikte de molen van Piet en omgeving als verdedigingswerk? 19
40 14 Het huis met de kogel (omgeving van nummer 11) Bij het huis met de kogel zie je een houten huis met een kogel er in. Die is afgeschoten tijdens de tachtig jarige oorlog. Door welke vijand is deze kogel afgeschoten? Hoe oud schat je dat dit houten huis van oorsprong is? Waarom zijn de meeste houten huizen vervangen door stenen huizen? Wat voor soort gevel is hier te zien? Twee kinderen van groep 7 praten over de houten huizen. Sandra: Het zijn de oudste huizen van de stad Stefan: Dit gedeelte van de stad is het oudste gedeelte van Alkmaar Wie heeft er gelijk? O alleen Sandra O alleen Stefan O Stefan en Sandra hebben gelijk O niemand heeft gelijk 15 Waaggebouw (nummer 10) Hoe oud is het Waaggebouw? Wat was de functie van het Waaggebouw in de stad? Waarom staat het Waaggebouw juist op deze plek en niet aan de haven (bij het havengebouw?) Van wat voor soort steen is het Waaggebouw voornamelijk gemaakt? 16 Brillesteeg (nummer 12) Zoek de Brillesteegbrug op (één van de mooiste bruggen van Alkmaar), uiteraard vernoemd naar de Brillesteeg. Ga er midden op staan en kijk uit over de pracht van de Oude Gracht. Veel huizen hebben vanaf de begane grond steeds lagere ramen op de hogere verdiepingen. Neem een foto van zo n huis, en wel het huis dat je t meest interessant vindt. Noem twee mogelijke oorzaken voor de steeds lagere ramen op hogere verdiepingen. Waarom vind je het door jou gefotografeerde huis het meest interessant? 17 Carillons (niet op de kaart aangegeven) Alkmaar heeft in het centrum drie historische carillons (klokkenspelen). In welke drie gebouwen huisvesten zich de historische carillons? Wie is sinds 1 maart 2009 de nieuwe stadsbeiaardier van Alkmaar? 20
41 LEREN IN DE STAD Een vakoverstijgende geografische kijk- en veldwerkexcursie in het centrum van Alkmaar Roger Baltus Sandra ten Brink Henri Heuvelmans Stefan Schuur
42 Inhoudsopgave pagina Inhoudsopgave 2 A. Opdrachten voor of na de excursie: Kaartlezen met de kaart van Alkmaar 3 Tijdbalk van de stad 4 Met de auto naar de stad 5 B. De route naar het centrum 6 Opdrachten 7 C. In het centrum van de stad 8 Locatie gebonden werkopdrachten: Een kaart maken 8 Oriëntatie op de kaart 10 Niet locatie gebonden werkopdrachten: Belangrijke gevelvormen 11 Wegwijzers en afstand 13 Rekenen in de stad 14 Taal in de stad 15 Locatie gebonden kijkopdrachten: Oud en nieuw: Langestraat 16 Oud en nieuw: Vismarkt 17 Romeinse cijfers 18 Bouwwerken: - Grote Kerk 19 - Molen van Piet 19 - Waaggebouw 20 - Huis met de kogel 20 - Brillesteegbrug 20 - Carillons 20 Bij dit boekje hoort een kaart. Op die kaart staan nummers in het blauw en groen. Niet alle nummers zullen worden gebruikt in dit boekje. De kaart wordt ook in het derde studiejaar gebruikt maar dan gekoppeld aan andersoortige opdrachten. 2
43 A. Opdrachten voorafgaand of na de excursie uit te voeren Kaartlezen met de kaart van Alkmaar 1. Bas vraagt de weg van de Augustijnsteeg naar de Veerstraat. a. In welke richting moet Bas dan vooral lopen? b. Leg uit hoe Bas moet lopen door aan te geven hoeveelste straat naar links bij de rotonde etc. 2. Hoe lang is de Lange Straat ongeveer? 3. Op de foto zie je de Accijnstoren (kaartvak E4) Wanneer is deze foto ongeveer gemaakt? O ochtend O middag O namiddag 4. De molen van Piet stond vroeger aan de rand van de stad. Van welke windrichting kreeg de molen van Piet de hardste wind? O noordoosten wind O noordwesten wind O zuidwestenwind O zuidoostenwind 5 De gemeentereiniging heeft in kaart gebracht waar het meeste afval op de grond wordt gevonden. In wat voor delen van de stad ligt het meeste afval op de grond? 6. a. In verband met zijn geopereerde knie parkeert Sieger zijn auto in de Karperton parkeergarage. Welke winkel is het minst ver lopen voor hem? O V&D in de Ridderstraat O De HEMA in de v.d. Bosch straat O De bibliotheek O De Kaaswinkel in de Koorstraat b. Welke volgorde kan zij het beste aanhouden om de vier bezoekpunten te bezoeken, opdat ze zo min mogelijk hoeft te lopen? 3
44 Tijdbalk van de stad Maak een tijdbalk van de geschiedenis van Alkmaar met de zaken die je tijdens de tocht bent tegengekomen. Bijvoorbeeld: - 5 verschillende soorten gevels - Bouwwerken: Dempen grachten Grote Kerk Waaggebouw tram in de stad treinstation - Ontstaan - Oorlog en Overwinning op Spanjaarden - Stadsmuren raken in onbruik - Stadsrechten.en zo zijn er nog een aantal dingen die je in de tijd moet kunnen plaatsen. 4
45 Met de auto naar de stad Stefan parkeert overdag 3 uur en 30 minuten. Hoeveel moet hij dan betalen? Sandra parkeert in de avonduren 3 uur en 30 minuten. Hoeveel moet zij dan betalen? Maak binnen 1-2 minuten een schatting van de hoeveelheid parkeerplaatsen in een van de parkeergarages in de stad. Leg uit hoe je bij je schatting te werk bent gegaan. Bedenk zelf een rekensom en geef aan voor welke groep deze geschikt is. Geef aan bij welk kerndoel van getallen en bewerkingen je aansluit. Zorg er voor dat je aansluit op de kerndoelen Getallen en bewerkingen Kerndoel 26 De leerlingen leren structuur en samenhang van aantallen, gehele getallen, kommagetallen, breuken, procenten en verhoudingen op hoofdlijnen te doorzien en er in praktische situaties mee te rekenen. Kerndoel 27 De leerlingen leren de basisbewerkingen met gehele getallen in elk geval tot 100 snel uit het hoofd uitvoeren, waarbij optellen en aftrekken tot 20 en de tafels van buiten gekend zijn Kerndoel 28 De leerlingen leren schattend tellen en rekenen. Kerndoel 29 De leerlingen leren handig optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Kerndoel 30 De leerlingen leren schriftelijk optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen volgens meer of minder verkorte standaardprocedures. Kerndoel 31 De leerlingen leren de rekenmachine met inzicht te gebruiken. 5
46 B. De route naar het centrum De meeste vragen kun je ter plekke beantwoorden, bij sommige moet je literatuur of internet raadplegen. Let op! Op aangeven van de slb er start je met de route zoals hieronder is aangegeven. L21 en L23 volgen aanvangsroute 1 richting centrum (verplichte opdrachten van bladzijde 8: 1, 2, 3 en 4) Vanuit IPABO rechtsaf: Gabriël Metsulaan [opdracht 1] Bij kruispunt Hobbemalaan rechtdoor: Blanckerhofweg Aan het einde bij T-kruising linksaf: van Ostadelaan [opdracht 2] Bij rotonde rechtdoor: Nicolaas Beetskade Bij kruispunt Bergerweg rechtsaf, de brug over: Bergerweg Onder het spoorviaduct door: Bergerweg [opdracht 3] Bij kruispunt Stationsweg rechtdoor: Scharlo Bij rotonde rechtdoor: Geesterweg Bij kruispunt Geestersingel, zebrapad oversteken en brug over: Zevenhuizen [opdracht 4] Bij kruispunt Geest rechtdoor: Gasthuisstraat Bij kruispunt Canadaplein rechtdoor: Kerkplein. L22, L24 volgen aanvangsroute 2 richting centrum (verplichte opdrachten van bladzijde 8: 1, 2, 5 en 6) Vanuit IPABO rechtsaf: Gabriël Metsulaan [opdracht 1] Bij kruispunt Hobbemalaan rechtsaf: Hobbemalaan Gelijk over de brug linksaf: Van de Veldelaan / Judith Lysterstraat Bij kruispunt van Ostadelaan rechtdoor: Bloemaertlaan [opdracht 2] Bij kruispunt Jan de Heemstraat linksaf: Jan de Heemstraat Na ca. 90 meter, rechtsaf: volg het fietspad onder het spoorviaduct [opdracht 5] Aan het einde van het fietspad links aanhouden: Fritz Conijnlaan Bij kruispunt Westerweg linksaf: Westerweg Bij kruispunt Lindenlaan rechtsaf: Lindenlaan volg Lindenlaan, gaat over in: Varnebroek Bij het water rechtsaf: Kennemersingel [opdracht 6] Na ca. 70 meter linksaf richting brug: Kennemerstraatweg Ga de brug over: Ritsevoort volg Ritsevoort, gaat na kruispunt Oude Gracht over in: Koorstraat Bij kruispunt Langestraat linksaf: Kerkplein. Beide aanvangsroutes leiden je naar het centrum van Alkmaar. In het centrum doe je met je groepje de opdrachten zoals vermeld vanaf bladzijde 9. 6
47 [1] Gabriël Metsu was een schilder uit de Gouden Eeuw. 1. Hoe heet de stijlperiode waarin Gabriël Metsu werkte? 2. Waarom was Gabriël Metsu bij zijn opdrachtgevers vooral geliefd? 3. Waarom staat Gabriël Metsu als genreschilder vooral bekend? [2] Aan de overkant van de van Ostadelaan zie je de Geestmolen staan. 1. In welk jaar is deze molen gebouwd? 2. Welke polder heeft deze molen vroeger bemalen? 3. Is deze molen een zgn. Binnenkruier of een Buitenkruier en waarom? [3] Onder het spoor door links zie je een markante watertoren staan. 1. Wat was de functie van dergelijke watertorens? 2. Maak een schatting van de inhoud van de watertank in deze toren. 3. Welk soort water werd in deze watertoren opgeslagen? [4] Direct over de brug zie je rechts, op de hoek van Zevenhuizen en Geest, een laag gebouw met een markante en fraaie gevelsteen boven de deur. Maak een foto van de gevelsteen en beantwoord later de volgende vragen: 1. Wat is de naam van dit gebouw? 2. Welke functie had dit gebouw vroeger? 3. Kun je een verband leggen tussen de naam en de voormalige functie van het gebouw? [5] Zoals in vele steden heeft het eeuwenoude stadspark dat aan deze buurt grenst zijn naam aan deze buurt geleend. Dat kun je nog terugzien in sommige straatnamen. 1. Hoe heet deze buurt? 2. In welke straatnamen kun je dat terugzien? [6] 1. Hoe heet dit water? 2. Wat was vroeger de functie van dit water? 7
48 1. Een kaart maken In het centrum van de stad (zie kaart centrum) A. locatiegebonden werkopdracht In de methode aardrijkskundemethode De Blauwe Planeet, groep 5, zie je hoe je een kaart kunt maken van een winkelstraat in het kader van kaartlezen. 8
49 Maak nu een kaartje van de Langestraat vanaf de Payglop naar het zuiden. Vragen: 1. Wat valt op aan het soort winkels dat je veel aantreft in de Langestraat? 2. Kun je een verklaring geven voor dit verschijnsel? Noem twee redenen vanuit het oogpunt van de winkelier. 3. Kun je deze winkels ook in een ander deel van Alkmaar tegen komen? Leg uit waarom. 9
50 2 Oriëntatie op de kaart (nummer 3 op de aparte kaart) Voorbeeld De onderstaande foto s zijn genomen op en rond het Waagplein. Geef op de kaart aan waar de fotograaf heeft gestaan toen hij deze foto s nam. Zet daartoe voor elke foto een stip op de juiste plek op de kaart met het nummer van de bijbehorende foto. Opdracht: Maak zelf ongeveer 4 foto s waarmee je deze opdracht kunt aanvullen. Geef op de kaart aan waar je welke foto hebt gemaakt. Foto 1 Foto 2 10
51 B. niet-locatie gebonden werkopdrachten 4. Belangrijke gevelvormen Veel panden in het centrum van Nederlandse steden hebben typische oude gevels. In elke periode werd een bepaald type gevel veel gebouwd. Wanneer je dus een authentieke gevel ziet is het aannemelijk dat deze is gebouwd in de betreffende periode. Je kunt dus voorzichtig iets zeggen over de leeftijd van de panden.. Op de volgende bladzijde kun je de bijbehorende tijd van de verschillende bouwstijlen achterhalen. Trapgevel tuitgevel halsgevel klokgevel lijstgevel In het bovenstaande overzicht zie je de meest voorkomende gevels. Zet de bouwperioden er bij. Gebruik daarvoor onderstaande bron. Maak in het centrum van de stad van elk hoofdtype gevel minstens een foto., Noteer het adres, en de vermoedelijke bouwperiode (kijk naar bouwstijl, maar ook de plek in de stad, eventuele jaartallen op de gevels). Maak een collage op een vel A4 of verwerk de foto s in de tijdbalk. 11
52 Bronnenmateriaal: 12
53 6. Wegwijzers en afstand bepalen in de straat WEGWIJZERS/ windrichting Waar zal deze wegwijzer ongeveer staan? Hoe komt het dat je dat niet goed te weten kunt komen? Suggestie voor een opdracht (hoef je nu niet uit te voeren) Maak in de stad een foto van een wegwijzer. Geef op de kaart aan waar de wegwijzer staat. Zet de juiste afstanden in de richtingaanwijzers. Met behulp van een fotobewerkingsprogramma kun je deze getallen in de bewegwijzering plaatsen. AFSTAND IN DE STRAAT Kijk aan het begin van de Langestraat (bij de Grote Kerk of bij de Mient) naar het pand van de HEMA (dat is goed te zien aan het uithangsbord). Hoe ver schat je dat het uithangbord van de HEMA van jou verwijderd is? Hoe kun je met behulp van hulpmiddelen in de straat nagaan hoe ver de afstand is in werkelijkheid (zonder dat je het meetlint op de grond legt of de kaart gebruikt )? Bepaal eerst een strategie en probeer daarna de afstand in de straat na te gaan. Welke strategie heb je gebruikt? Hoe lang is volgens jou de afstand die je bepaald hebt met deze strategie? Ga met behulp van de kaart na hoe groot de afstand is: Hoe groot zijn de afwijkingen die je hebt gevonden? Wat zegt dit over de door jou gevolgde strategieën? (Vat samen wat een goede strategie is om de afstand in stad te schatten.) 13
54 7. Rekenen in de stad uit Pluspunt Voorbeeld Bas loopt door Alkmaar. Hij ziet dat er flinke korting wordt gegeven bij H&M. Opgave: - Hoe groot bedroeg de korting van Bas in euro s? - Hoe groot was het kortingspercentage van de totale aankoop? Opdracht: - Breng middels meerdere foto s getallen in de stad in beeld. - Bedenk twee realistische rekenopgaven (eventueel bestaand uit een a en b deel) die geschikt zijn voor leerlingen. - Leg uit hoe de leerlingen aan het goede antwoord kunnen komen (let op: indien mogelijk meerdere strategieën). - Geef aan voor welke groep deze rekensom in aanmerking komt. 14
55 8. Taal in de stad In het centrum van de stad proberen winkeliers, bedrijfjes en restauranthouders aandacht te trekken met creatief taalgebruik vaak in combinatie met beeldende logo s (denk aan de les BEVO waarbij de opdracht luidt om een reclamebord te maken dat past bij het product. Soms sta je niet eens meer bij stil bij de betekenis van een woord. Bij Kruidvat denk je inmiddels wellicht alleen aan een drogist. En bij Peter alleen aan spijkerbroeken. Creatief taalgebruik Afkortingen worden een woord Bij grotere ketens is Engels meestal de taal Wanneer kom je andere talen tegen? Maak in de stad een aantal foto s waarbij taal op een creatieve manier gebruikt wordt, waarbij je vooral een andere taal ziet of waarbij op een andere manier gespeeld wordt met letters, spreekwoorden of anderzijds. Spreek van te voren af waar je op gaat letten. Zet de beste foto s bij elkaar, zodat je deze kunt gebruiken bij een les Nederlands of wellicht bij Beeldende vorming. De leukste/ origineelste foto komt in aanmerking voor een kleine prijs. Mail je beste/leukste/origineelste foto aan s.schuur@ipabo.nl (niet groter dan 5 MB). 15
56 C. locatiegebonden kijkopdracht 9. Oud en nieuw - Langestraat (nummer 5 op de aparte kaart) Wanneer zal deze foto zijn gemaakt? Omstreeks: O 1800 O 1850 O 1900 O 1950 Geef een verklaring voor je antwoord (waarom kunnen de andere alternatieven niet goed zijn?) Op de foto zie je tramrails. Als je naar de foto kijkt kun je achterhalen wat voor soort tram hier zal hebben gelopen. Welke soorten trams ken je uit het verleden? Wat voor soort tram reed hier? Noem drie andere verschillen tussen vroeger en nu op de foto. Geef voor elk verschil een verklaring. Alle personen op de foto staan te kijken naar de fotograaf. Geef hiervoor een verklaring. Hoe laat ongeveer op de dag zal deze foto genomen zijn? Waaraan kun je dat duidelijk zien? 16
57 10. Oud en nieuw - Vismarkt (nummer 6) Geef op de foto aan welk pand verdwenen is. Ga na hoe oud de andere panden ongeveer zijn. Maak een schatting en zet de jaartallen op de panden in deze foto. Links op de foto zie je een boot waarmee passagiers werden vervoerd. Wat voor boot zal dat zijn geweest? 17
58 11. Romeinse cijfers (nummer 7) Op de gevel van het pand aan de Mient nummer??? staat een jaartal in Romeinse cijfers. Welk jaartal hoort daarbij? Maak de onderstaande tabel af: Tabel Romeinse cijfers/ tekens en Arabische cijfers M C D X 10 V 5 I 1 IV Zouden dit de eerst panden zijn die er gebouw zijn aan de Mient? Welke aanwijzing heb je daarvoor aangetroffen tijdens deze excursie? Kijk nu naar de het Waaggebouw. Daar staat ook een jaartal op in Romeinse cijfers. Uit welk jaar dateert het Waaggebouw? Kijk naar de klok van de Grote Kerk of van het Waaggebouw. Welk cijfer wordt daar niet correct weergegeven? Kun je daarvoor een verklaring geven? Zet nu zelf het jaar 1672 om in Romeinse cijfers: 18
59 Gebouwen in Alkmaar 12. Grote Kerk (nummer 9) In 1470 werd begonnen met de bouw van de Grote of Sint Laurenskerk. In 1520 werd de bouw van de kerk voltooid. De Grote Kerk is gebouwd op een oude zandrug. Vlakbij, aan het begin van de Langestraat, is in de bestrating het hoogste natuurlijke punt aangegeven met een kleine halve maan van grijze kinderkopjes. Maak een (of meerdere) foto s van de Grote kerk, zodanig dat de bouwstijl goed te zien is. Welke bouwstijl zie je hier? Welke gelovigen hebben deze kerk laten bouwen? Wanneer is de kerk in handen gekomen van de protestanten? Wat voor soort steen is vooral gebruikt bij de bouw van de kerk? Waar zal deze steen vandaan komen? O uit de omgeving van Alkmaar O uit andere delen van Nederland O uit Duitsland Waar is het dak van de Grote Kerk van gemaakt? (internet) of Sint-Laurenskerk heeft twee wereldberoemde orgels in huis. 1. Wat zijn de namen van deze twee historische orgels? 2. Uit welk jaar dateert het oudste van deze twee? (Het oudst nog werkende orgel van Nederland!) 13. Molen van Piet (nummer 8) De molen van Piet dankt haar naam vanwege het feit dat deze molen al generaties lang door de familie Piet wordt beheerd. De molen heeft tenminste drie functies vervuld. a. Ten eerste als ijskelder. Waarom had men een ijskelder nodig? Waar haalde men het ijs vandaan? b. Ten tweede als molen. Waarvoor zal deze molen zijn gebruikt? Vroeger stonden er veel molens aan de rand van de stad. Wat was daarvoor een belangrijke reden? c. Ten derde als verdedigingswerk. Waar zie je dat aan? Wie gebruikte de molen van Piet en omgeving als verdedigingswerk? 19
Alles telt tweede editie. Kerndoelanalyse SLO
Alles telt tweede editie Kerndoelanalyse SLO Maart 2012 2012 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder
Nadere informatieDe route vinden. De wandeling van Sarah
De route vinden Sarah logeert bij haar oma in Utrecht. Oma woont naast een molen. Oma zegt: "Ga eens naar de Dom wandelen. De Dom zie je al vanaf de hoek van de straat. Als je terug gaat, let je goed op
Nadere informatieWis en reken. Kerndoelanalyse SLO
Wis en reken Kerndoelanalyse SLO April 2011 Verantwoording 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om
Nadere informatieSPELREGELS START. Loop vanaf het Tongerloplein richting Molenstraat en sla rechtsaf de hoek om.
SPELREGELS De speurtocht start en eindigt op het Tongerloplein te Roosendaal. Blijf bij je groepje en let op het verkeer! START Loop vanaf het Tongerloplein richting Molenstraat en sla rechtsaf de hoek
Nadere informatieRijkdom. in Broek in Waterland. Versie 3 d.d
Rijkdom in Broek in Waterland Versie 3 d.d. 25-09-2014 Rijkdom in Broek in Waterland Beste puzzelaar, Je staat nu midden in Broek in Waterland. Broek betekent een moerassig gebied. In de omgeving zijn
Nadere informatieRekenwonders. Kerndoelanalyse SLO
Rekenwonders Kerndoelanalyse SLO November 2014 Verantwoording 2014 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan zonder voorafgaande toestemming
Nadere informatieHet Grote Rekenboek. Kerndoelanalyse SLO
Het Grote Rekenboek Kerndoelanalyse SLO Mei 2014 Verantwoording 2014 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Mits de bron wordt vermeld, is het toegestaan zonder voorafgaande toestemming
Nadere informatieMaatwerk rekenen. Kerndoelanalyse SLO
Maatwerk rekenen Kerndoelanalyse SLO November 2011 2011 SLO (nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder
Nadere informatie2. Start wandeling Loop vanuit Cultuurhuis de Paulus naar rechts, naar de stoplichten Ga rechtsaf Stop bij foto A (Leidsestraatweg nummer 16)
Fotowandeling langs de route van de tram 1. Start Cultureel Centrum de Paulus Expositie van de Blauwe Tram Filmbeelden Blauwe Tram Ophalen fotowandeling Uitleg fotowandeling. Met behulp van de uitgeschreven
Nadere informatieProcenten 75% 33% 10% 50% 40% 25% 50% 100%
Procenten 50% 75% 25% 100% 10% 40% 50% 33% Uitleg procenten & Hoofdstuk 1A: hele procenten Uitleg : Procent betekent: 1/100 deel Bij procentrekenen werken we met HOEVEELHEDEN Bij een hoeveelheid van iets
Nadere informatieEen retour Rotterdam
71 71 HOOFDSTUK 5 Een retour Rotterdam WOORDEN 1 Wat hoort bij elkaar? 1 zebrapad a pinnen 2 auto b binnengaan 3 automaat c oversteken 4 ingang d parkeren 2 Kies uit: tram vertraging door de week strippenkaart
Nadere informatieEen rondje Oude Dorp Nieuwerkerk aan den IJssel
Een rondje Oude Dorp Nieuwerkerk aan den IJssel Inleiding We beginnen in de Zuidplaspolder op de kruising van de Ringvaartlaan en het fietspad dat omhooggaat naar de Gele Brug en het Oude Dorp. Bij het
Nadere informatieplattegronden van delft
plattegronden van delft Deze toren is op 9 februari 2011 vijftien meter opgeschoven. Op heel oude plattegronden kun je ook al terugvinden. deze Bagijnetoren (zo heet hij) Een plattegrond wijst je de weg
Nadere informatieGa op de brug staan aan de Koningstraat en kijk in de richting van de Poortersloge. (Vandaag : Rijksarchief Brugge)
ADORNES ACHTERNA IN HET HEDENDAAGSE BRUGGE Je volgt de route van de middeleeuwse boten en bezoekt enkele historische gebouwen die vroeger en nu belangrijk waren en zijn voor Brugge. Een ommetje langs het
Nadere informatieToetsen en evalueren in het rekenonderwijs op de basisschool? Miniconferentie,26 maart 2013 Wilmad Kuiper Anneke Noteboom
Toetsen en evalueren in het rekenonderwijs op de basisschool? Miniconferentie,26 maart 2013 Wilmad Kuiper Anneke Noteboom Inhoud Toetsen en evalueren Rekenonderwijs anno 2013 Evaluatiemiddelen binnen rekenonderwijs
Nadere informatieVerkeersbordenspeurtocht
Verkeersbordenspeurtocht Dit boekje is van uit groep Verkeersborden, hoe zit het ook alweer? Er zijn vijf soorten borden. Als je goed naar de vorm en de kleur van een bord kijkt, weet je al met wat voor
Nadere informatieAlle kerktorens zijn verschillend. Ze zitten vast aan de kerk of staan er los naast.
De geschiedenis van onze toren Alle kerktorens zijn verschillend. Ze zitten vast aan de kerk of staan er los naast. De vorm is spits of rond. Soms zit er een dakruiter op. Hoe ziet de kerktoren bij jou
Nadere informatieRoute.nl - Meer dan 1900 gratis fietsroutes
Route.nl - Meer dan 1900 gratis fietsroutes 1 van 7 Nederland Noord-Holland Bergen (nh) 37.2 (ongeveer u.) Fietsroute 182861 900m 2015 Falkplan BV 2 van 7 Nederland Noord-Holland Bergen (nh) 37.2 (ongeveer
Nadere informatieCompetentie: Leergebied: Zuid Nederland. In bijna elke stad en elk dorp vind je wel een oud gebouw. Soms is dit het station, soms het stadhuis.
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Ontwerpen Geschiedenis In bijna elke stad en elk dorp vind je wel een oud gebouw. Soms is dit het station, soms het stadhuis. 1.
Nadere informatieJonge Stedenbouwkundigen
herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal VO Museum Het Grachtenhuis Lesmateriaal VO herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan museum Het Grachtenhuis
Nadere informatieToets gecijferdheid augustus 2005
Toets gecijferdheid augustus 2005 Naam: Klas: score: Datum: Algemene aanwijzingen: - Noteer alle berekeningen en oplossingen in dit boekje - Blijf niet te lang zoeken naar een oplossing - Denk aan de tijd
Nadere informatieROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT
ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELING OIRSCHOT Een van de mooiste marktpleinen van Brabant ligt in Oirschot. Dit marktplein is beschermd dorpsgezicht en de kastanje- en lindebomen, de gaaf bewaarde oude huizen,
Nadere informatieBrug van papier. Lesblad voor de leerling. Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint
Groep 3 en 4 Brug van papier 2 tot 4 kinderen Lesblad voor de leerling Materiaal dat nodig is 200 velletjes papier (A4, 80 grams) Plakband Meetlat of meetlint En verder nog Plaatjes met voorbeelden van
Nadere informatieDe oplage is beperkt. Wilt u per deelnemende groep één formulier meenemen? Extra exemplaren kunt u downloaden van de site www.ovopperdoes.
U gaat zo beginnen met de puzzeltocht welke is opgesteld door de Oranjevereniging. Spelenderwijs en informatief wordt u door het mooi versierde dorp Opperdoes geleid. Vele inwoners zijn de afgelopen tijd
Nadere informatieLet op! Alles graag getypt in lettergrootte 12, lettertype mag je zelf kiezen.
Beste leerling van groep 6 en ouders, Afgelopen weken zijn de leerlingen bezig geweest met het maken van een klad-werkstuk, over een onderwerp naar eigen keuze. Thuis moeten de leerlingen het net-werkstuk
Nadere informatieProeven Praten Plezier
Dinsdag 23 juni 2015 16.00-20.00 uur Cultureel Kwartier Museum Gouda Museumtuin Achter de Kerk Dé Goudse Netwerkbijeenkomst Proeven Praten Plezier Welkom in Gouda U bent uitgenodigd door een Goudse ondernemer
Nadere informatieDOCENT. Thema: water DROOG NAAR DE OVERKANT. groep 3 en 4. Stadshagen
In groep 1 en 2 hebben de leerlingen ontdekt dat er veel water in is en hebben ze onderzocht welke dieren in en bij het water leven. In groep 3 en 4 verdiepen de leerlingen hun kennis over het water in
Nadere informatieSpeurroute Oude beroepen Apeldoorn 1900
Speurroute Oude beroepen Apeldoorn 1900 Routebeschrijving en tips voor de begeleider Benodigdheden: - speurboekje voor elk kind - potlood voor elk kind - route en beschrijving voor de begeleider START
Nadere informatieOpleiding docent rekenen MBO. 28 mei zesde bijeenkomst Groep 4 ROCmn
Opleiding docent rekenen MBO 28 mei zesde bijeenkomst Groep 4 ROCmn Inhoud 1. ERWD Ceciel Borghouts 2. PorFolio vragen nav inhoudsopgave 3. Lunch 4. Breuken 5. Onderzoek 6. Vooruitblik afsluitende bijeenkomst
Nadere informatieWandelpuzzeltocht in Willemstad
Mauritshuis Koepelkerk Bastion Groningen Wandelpuzzeltocht in Willemstad Welkom in historisch Willemstad! In deze wandelpuzzeltocht van ongeveer 1,5 km worden 16 multiple choice vragen gesteld over verschillende
Nadere informatieOpdrachten bij Architectuurroute Uden
Op de vouwfolder staat de route aangegeven. Je loopt route A, die begint bij het Museum voor Religieuze Kunst. Bij enkele gebouwen op de route worden vragen gesteld. Deze vragen maak je in klad in dit
Nadere informatieVAN DRAPENIERLAAN TOT HANDJESGRAS. Thema: verhalen
DOCENT Binnen het thema verhalen houden zich bezig met de straatnamen in. Waar komen deze straatnamen vandaan? En wat betekenen ze? En waar komt de naam zelf vandaan? Bij een bezoek aan het Historisch
Nadere informatieMede Mogelijk gemaakt door: Regionaal Historisch Centrum Limburg. Les 6: Speurtocht door Maastricht
Mede Mogelijk gemaakt door: Regionaal Historisch Centrum Limburg Les 6: Speurtocht door Maastricht Les 6:Speurtocht door Maastricht Opdrachten Deze speurtocht is speciaal voor jullie uitgezet. Ze voert
Nadere informatie1 pas op, hier wordt aan de weg gewerkt. 2 pas op, gevaarlijk kruispunt. 3 pas op, de weg wordt smaller. 4 pas op, de weg maakt een bocht.
2 pas op, gevaarlijk kruispunt. 4 pas op, de weg maakt een Je moet hier... 4 kijk, hier mag jij eerst als er verkeer tegemoet komt Je moet hier... Je moet hier... Je moet hier... 2 je moet hier rechtsaf
Nadere informatieBIJLAGE 2 LESBRIEF BEZOEK DE KERK!
EDE VROEGER EN NU Erfgoedleerlijn Ede BIJLAGE 2 LESBRIEF BEZOEK DE KERK! voor groep 5 t/m 8 EDE VROEGER EN NU Erfgoedleerlijn Ede MONUMENTEN bezoek de kerk Lesbrief Tijdens je bezoek aan de kerk onderzoek
Nadere informatieAanwijzing: Lees de verhalen op de borden boven de kist goed; er staan aanwijzingen op. Kijk goed in de kist. Valt je daar iets bijzonders op?
Ondergronds Opdrachten groepen 5, 6 en 7 In Ondergronds gaan kinderen aan de slag als een echte archeoloog. Ondergronds is een reconstructie van een archeologische opgraving. De leerlingen werken met echte
Nadere informatieLeerlijnen groep 4 Wereld in Getallen
Leerlijnen groep 4 Wereld in Getallen 1 REKENEN Boek 4a: Blok 1 - week 1 - optellen en aftrekken t/m 10 (3 getallen, 4 sommen) 5 + 4 = / 4 + 5 = 9 5 = / 9 4 = - getallen tot 100 Telrij oefenen met kralenstang
Nadere informatie612671 Speelkaarten.indd 1 12-06-2006 16:14:06
NEDERLANDS > Mondeling taalonderwijs De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 1 612671 Speelkaarten.indd
Nadere informatieWandelend langs de kerken en plaatsen van voormalige kerken van Gorredijk
Wandelend langs de kerken en plaatsen van voormalige kerken van Gorredijk Wandelroute van ongeveer een uur en een kwartier. Van de Ontmoetingskerk naar de voormalige Evangelische Gemeente Eben Haëzer Vanuit
Nadere informatie8000-4000=4000 900-600=300 90-90 =0 7-8= 1 tekort! 4000 + 300+0-1 = 4299
Rekenstrategieën Voor de basisbewerkingen optellen en aftrekken, vermenigvuldigen en delen en voor het rekenen met breuken en rekenen met decimale getallen, wordt een overzicht gegeven van rekenstrategieën
Nadere informatieVRAAG 1.1 VRAAG 1.2. e) (= 0,007) f) (= 0,708) g) (= 1,413) h) (= 141,30) Oplossing: Schaal is = 0,007 =
VRAAG 1.1 Naast de Sint-Michielskerk vind je een perfect schaalmodel van deze kerk. De kerk bezit één van de grootste orgels van West-Vlaanderen. Op welke schaal is deze miniatuurkerk gemaakt, als je weet
Nadere informatie2 REKENEN MET BREUKEN 3. 2.3 Optellen van breuken 6. 2.5 Aftrekken van breuken 9. 2.7 Vermenigvuldigen van breuken 11. 2.9 Delen van breuken 13
REKENEN MET BREUKEN. De breuk. Opgaven. Optellen van breuken 6. Opgaven 8. Aftrekken van breuken 9.6 Opgaven 9.7 Vermenigvuldigen van breuken.8 Opgaven.9 Delen van breuken.0 Opgaven. Een deel van een deel.
Nadere informatieSchatten van Vroeger. Lage Zwaluwe in beeld. Concept
Schatten van Vroeger Lage Zwaluwe in beeld Concept Nieuwstraat Hier begint onze wandeling vanaf nr.8 bs de Grienden. Deze school is gebouwd in. Links naast de deur van de kamer van de leraren is een gedenksteen.
Nadere informatieNieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam t: 020-4309190 f: 020-4309199 e: info@nieuwsindeklas.nl w: www.nieuwsindeklas.nl
Aansluiting Nieuwsservice bij curriculum Bijlage bij Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs is een uitgave van Nieuws in de klas. Deze bijlage hoort bij de Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs
Nadere informatieEen Puzzeltocht voor de kinderen van Uitgeest en omstreken
Een Puzzeltocht voor de kinderen van Uitgeest en omstreken In Een Rondje Uitgeest, zijn enkele rijksmonumenten en bijzondere panden van Uitgeest opgenomen en is een selectie gemaakt van gevelstenen en
Nadere informatieKies het goede verkeersbord
Kies het goede verkeersbord Opgaven Aangeboden door: Oefeningen voor het schoolverkeersexamen Kies het goede verkeersbord Toelichting In dit document treft u elf printbare pagina s aan, elk met 6 verkeersborden
Nadere informatieSPEURTOCHT ARCHITECTUUR & DESIGN
SPEURTOCHT ARCHITECTUUR & DESIGN Deze speurtocht is geschikt voor kinderen van 8 t/m 11 jaar. Dit jaar is door het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen uitgeroepen tot het jaar van Architectuur
Nadere informatieHandleiding. Reken-wiskundemethode voor het primair onderwijs. Katern 1S en 1F
I Handleiding Reken-wiskundemethode voor het primair onderwijs Katern 1S en 1F Handleiding bij de katernen 1F en 1S 1 In 2010 hebben de referentieniveaus een wettelijk kader gekregen. Basisscholen moeten
Nadere informatieKies 4 kinderen uit en zing de zeppelin. Rijd als een auto door de klas en geef iedereen een autodropje
Kies 4 kinderen uit en zing de zeppelin. Rijd als een auto door de klas en geef iedereen een autodropje Rijd als een auto achteruit door de klas en geef iedereen een autodropje Zing het liedje gaan we
Nadere informatieCompetentie: Leergebied: Zuid Nederland. Toepassen
Techniekkit: Domein: Competentie: Leergebied: Zuid Nederland Constructies Toepassen Aardrijkskunde Nederland is vol met rivieren. Om de rivier te kunnen oversteken bouwt men bruggen. Dan hoef je niet op
Nadere informatie2. Optellen en aftrekken van gelijknamige breuken
1. Wat is een breuk? Een breuk Een breuk is een verhoudingsgetal. Een breuk geeft aan hoe groot een deel is van een geheel. Stel een taart is verdeeld in stukken. Je neemt 2 stukken van de taart. Je hebt
Nadere informatieRekenoefening groep 8 Doel
Rekenoefening groep 8 Doel Voortzetten en bedenken van reeksen met kommagetallen en breuken Herhaald springen met sprongen van 0,0 0, 0,8 0,8 0 Materiaal Voor iedere leerling een wisbordje en stift Kopieerblad:
Nadere informatieReken uit en Leg uit Eerste bijeenkomst monica wijers en vincent jonker
Reken uit en Leg uit Eerste bijeenkomst 16-09-2014 monica wijers en vincent jonker programma Voorstellen De cursus Rekenbeter (eigen vaardigheid) Getallen en bewerkingen Computerspelletjes Vooruitblik
Nadere informatieDeze lesbrief gaat in op waar leerlingen in het verkeer op moeten letten bij vrachtverkeer en bespreekt de dode hoek.
Lesbrief: vrachtverkeer en de dode hoek Deze lesbrief gaat in op waar leerlingen in het verkeer op moeten letten bij vrachtverkeer en bespreekt de dode hoek. N31 Harlingen: In november 2015 start Ballast
Nadere informatieBLAD 11: CD-ROMMEN EN SOEPKOMMEN
BLAD 11: CD-ROMMEN EN SOEPKOMMEN 1. Delen door tien a. Mirza ziet in de winkel een doosje met 10 CD-roms liggen voor 35,- Hoeveel is de prijs per stuk van deze CD-roms?... b. En hoeveel zou de prijs per
Nadere informatieVerwerkingsles 1 Stadsverdediging PO
Verwerkingsles 1 Stadsverdediging PO Er zijn drie kaarten van Goes waarmee gewerkt wordt. Er is een kaart van 1560, een kaart van 1650 en een moderne kaart. Elke groep leerlingen (bestaande uit twee of
Nadere informatieGebruiksvriendelijkheid: Gebruiksaanwijzing:
Gebruiksvriendelijkheid: Elon Education is een tool waarmee online woordjes geleerd kunnen worden voor de vreemde talen. Ook is het mogelijk om met Elon Education de tafels te oefenen, werkwoorden enz.
Nadere informatieLeerroutes Passende Perspectieven Alles telt groep 5 blok 1
Leerroutes Passende Perspectieven Alles telt groep 5 blok Legenda kleuren Getalbegrip Optellen en aftrekken Vermenigvuldigen en delen Verhoudingen Meten Meten Tijd Meten Geld Meetkunde Verbanden Legenda
Nadere informatieAandachtspunten. blok 7, les 1 blok 7, les 3 blok 7, les 6 blok 7, les 8 blok 7, les 11 blok 9, les 1
Aandachtspunten 291 Aandachtspuntenlijst 3, bij blok 7, 8 en 9 1 Getalbegrip. Het kind ziet de structuur niet tussen getallen boven en beneden 1 miljoen. uitspreken en opschrijven van grote getallen boven
Nadere informatieFotoshoot Alkmaar. Rondje Alkmaar op 27 mei 2017
Fotoshoot Alkmaar Rondje Alkmaar op 27 mei 2017 De programma commissies van FCA en JPC hebben een gezamenlijk uitje bedacht Rondje Alkmaar De twee verenigingen gaan Alkmaar verkennen waarbij heden en historie
Nadere informatieUit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003
Uit De Ophaalbrug, werkmateriaal bij de overstap basisonderwijs voortgezet onderwijs, sept. 2003 REKENEN-WISKUNDE VERSLAG Samenstelling De BOVO-kwaliteitsgroep rekenen-wiskunde bestond uit: Sira Kamermans,
Nadere informatieLeerjaar 3: Doelenlijst Rekenen/Wiskunde voor leerroute A, B en C
Leerjaar 3: Doelenlijst Rekenen/Wiskunde voor leerroute A, B en C Getallen, Verhoudingen, Meten en meetkunde, Verbanden GETALLEN Onderdeel 1 Optellen en aftrekken (inclusief getalverkenning en schatten)
Nadere informatieBlok 6 G/B vraag 1: een natuurlijk getal of kommagetal cijferend delen door een getal van 3 cijfers
Blok 6 G/B vraag : een natuurlijk getal of kommagetal cijferend delen door een getal van 3 cijfers Een natuurlijk getal of kommagetal cijferend delen door een getal van 3 cijfers 50,8 : 20 =? Ik schat
Nadere informatieHoe gaat het in groep 1/2 b
Hoe gaat het in groep 1/2 b Binnenkomst: - Als je op school komt hang je je jas op je eigen haakje onder je tent. Je tas zet je op de plank. - In de klas geef je de juf een hand en je pakt een spelletje
Nadere informatieOverig nieuws Hulp ouders bij rekenen deel 3.
Overig nieuws Hulp ouders bij rekenen deel 3. Het rekenonderwijs van tegenwoordig ziet er anders uit dan vroeger. Dat komt omdat er nieuwe inzichten zijn over hoe kinderen het beste leren. Vroeger lag
Nadere informatieFotozoektocht per fiets naar Brialmontforten
Fotozoektocht per fiets naar Brialmontforten ZOMER 2015 www.fietsersbond.be/kontich Tips en afspraken Met deze fotozoektocht leidt Fietsersbond vzw afdeling Kontich je deze zomer (tot 20 september) naar
Nadere informatieRekentermen en tekens
Rekentermen en tekens Erbij de som is hetzelfde, is evenveel, is gelijk aan Eraf het verschil, korting is niet hetzelfde, is niet evenveel Keer het product kleiner dan, minder dan; wijst naar het kleinste
Nadere informatierekentrainer jaargroep 7 Fietsen op Terschelling. Teken en vul in. Zwijsen naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs
Zwijsen jaargroep 7 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs Waar staat deze paddenstoel ongeveer? Teken op de kaart. Welke afstand of welke route fietsen de kinderen? naam route afstand Janna
Nadere informatieThema 3 Vervoer. Inhoudsopgave
Thema 3 Vervoer Inhoudsopgave 3.1 Met de taxi 155 3.2 Regels in het verkeer 156 3.3 De tijd 157 3.4 Reizen met de trein 160 3.5 Wie, wat, waar? 161 3.6 Komen en gaan 163 3.7 Reizen met de auto 165 3.8
Nadere informatieDoe eenvoudige opgaven zonder een rekenmachine. XX. Gebruik een rekenmachine bij moeilijke opgaven. Controleer de berekening door te schatten.
1.2 Vermenigvuldigen Binnen de retail gebruik je een rekenmachine om getallen of bedragen of aantallen te vermenigvuldigen of te delen. Daarnaast kun je met schatten controleren of de berekening klopt.
Nadere informatieReken uit en Leg uit 3e bijeenkomst 28 oktober 2014 monica wijers en vincent jonker
Reken uit en Leg uit 3e bijeenkomst 28 oktober 2014 monica wijers en vincent jonker Programma 1e deel: 5 keer 1. Getallen en bewerkingen 2. Hoofdrekenen, schattend rekenen, rekenmachine 3. Breuken en
Nadere informatieRondje Vledder. een (virtuele) wandeling langs enkele gebouwen van historische betekenis
Rondje Vledder een (virtuele) wandeling langs enkele gebouwen van historische betekenis 10 11 1 8 9 2 4 5 6 7 3 Het plattegrondje geeft een beeld van Vledder tussen ca. 1930 en 1940. De nummers langs de
Nadere informatieOPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST!
ietsroute Hoogland West OPDRACHTEN bij de FIETSEXCURSIE van het project MOOI HOOGLAND-WEST! 5 4 6 3 2 1 Let op het verkeer en zet je fiets goed aan de kant! Mooi Hoogland-West! 1 Bolle akker locatie 1
Nadere informatieGetallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip).
Getallen 1 Getallen 1 is een programma voor het aanleren van de basis rekenvaardigheden (getalbegrip). Doelgroep Rekenen en Wiskunde Getallen 1 Getallen 1 is geschikt voor groep 7 en 8 van de basisschool
Nadere informatieSchattend rekenen Maatkennis over gewichten Gebruik van referentiematen. Per tweetal: kopieerblad Lift een groot vel papier
Lift Kopieerblad Lift Titel De lift waarin dit bordje hangt kan 1000 kilo vervoeren of dertien personen. In deze activiteit gaan de kinderen na of dertien personen 1000 kilo zouden kunnen wegen. Om dit
Nadere informatieAandachtspunten. blok 8, les 3 blok 8, les 11. blok 8, les 3 blok 9, les 6 blok 9, les 11. blok 7, les 3 blok 7, les 8 blok 9, les 6
Aandachtspunten 299 Aandachtspuntenlijst 3, bij blok 7, 8 en 9 1 De telrij tot en met en boven 100 000. plaatsen van getallen op de getallenlijn. Het kind kan zich geen voorstelling maken van een hoeveelheid.
Nadere informatieLeerdoelen groep 7. Pluspunt rekenen
Leerdoelen groep 7 Pluspunt rekenen NB. De leerdoelen van deze rekenmethode bieden wij de kinderen aan middels Denken in Doelen. Dat betekent dat we niet exact de blokken van de methode volgen, maar dat
Nadere informatie6Plekjes met voelbare historie
6Plekjes met voelbare historie Waterwegen hebben in heel veel belangrijke gebeurtenissen in de geschiedenis een rol gespeeld. Voor aanval en verdediging tijdens oorlogen, voor het vervoer van goederen
Nadere informatieTOETS REKENEN / WISKUNDE. Naam:... School:...
TOETS REKENEN / WISKUNDE Naam:... School:... Datum:... Groep:... 1A. Hoofdrekenen: optellen en aftrekken Reken de sommen op je eigen manier uit. Gebruik het kladblaadje als je een tussenstap wilt noteren.
Nadere informatieGent 14a. St Lievenspoortstr
St Lievenspoortstr Gent 14a In 1708 kon Lodewijk de XIV het maar niet laten. Eerst de stad goed bombarderen en dan zich een gewelddadige toegang verschaffen om de stad in te nemen langs de St Lievenspoort.
Nadere informatieMonumenten fietsroute Nijbroek
Monumenten fietsroute Nijbroek Ter gelegenheid van de Open Monumentendag op 12 september 2015 is voor de Nijbroekse polder een speciale fietsroute samengesteld die u langs tal van rijks- en gemeentelijke
Nadere informatieOnderstreep in elke opgave wat je eerst moet uitrekenen. Je hoeft de opdrachten niet uit te rekenen. 788 : (1 500 : 3)
Blok 5 G/B vraag : volgorde van bewerkingen bepalen en correct uitvoeren Volgorde van bewerkingen Heel MoDerne PopMuziek Reken eerst uit wat tussen Haakjes staat. Daarna werk je verder van links naar rechts.
Nadere informatieDOCENT. Thema: architectuur WONEN: TERUG IN DE TIJD! groep 5 en 6. Tip. Stadshagen
DOCENT In het thema architectuur gaan op onderzoek uit naar de oude huizen die vroeger in en rondom het gebied stonden dat nu is. Ze vergelijken de bouwstijl van verschillende oude huizen met hun eigen
Nadere informatieRoutebeschrijving Goudse Haringparty Gouwekerk Hoge Gouwe LB Gouda
Routebeschrijving Goudse Haringparty 2019 Gouwekerk Hoge Gouwe 39 2801 LB Gouda Welkom in Gouda U bent uitgenodigd door een Goudse ondernemer om een bezoek te brengen aan de Goudse Haringparty in de Gouwekerk.
Nadere informatieJonge Stedenbouwkundigen
herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO Museum Het Grachtenhuis Lesmateriaal PO herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan museum Het Grachtenhuis
Nadere informatieBlok 6 G/B vraag 1: een natuurlijk getal of kommagetal cijferend delen door een getal van 3 cijfers
Blok 6 G/B vraag : een natuurlijk getal of kommagetal cijferend delen door een getal van 3 cijfers Een natuurlijk getal of kommagetal cijferend delen door een getal van 3 cijfers 50,8 : 0 =? Ik schat 500
Nadere informatiePracticum hoogtemeting 3 e klas havo/vwo
Deel (benaderbaar object) Om de hoogte van een bepaald object te berekenen hebben we geleerd dat je dat kunt doen als je in staat bent om een rechthoekige driehoek te bedenken waarvan je één zijde kunt
Nadere informatieINHOUDSTAFEL. inhoudstafel... 2
INHOUDSTAFEL inhoudstafel... 2 getallenkennis waarde van cijfers in een getal... 6 grote getallen... 7 rekentaal... 8 rekentaal deel 2... 9 soorten getallen... 9 rekentaal deel 3... 10 de ongelijke verdeling...
Nadere informatieBijlage 11 - Toetsenmateriaal
Bijlage - Toetsenmateriaal Toets Module In de eerste module worden de getallen behandeld: - Natuurlijke getallen en talstelsels - Gemiddelde - mediaan - Getallenas en assenstelsel - Gehele getallen met
Nadere informatieOnderstreep in elke opgave wat je eerst moet uitrekenen. Je hoeft de opdrachten niet uit te rekenen. 788 : (1 500 : 3)
Blok G/B vraag : volgorde van bewerkingen bepalen en correct uitvoeren Volgorde van bewerkingen Heel MoDerne PopMuziek Reken eerst uit wat tussen Haakjes staat. Daarna werk je verder van links naar rechts.
Nadere informatieVerkeersveiligheidsplan. Veilig verkeer rond de Godelindeschool
Verkeersveiligheidsplan Veilig verkeer rond de Godelindeschool Inhoudsopgave Voorwoord 3 Hoofdgebouw 4 -Ingang Gerard Doulaan 4 -Ingang Godelindeweg 7 -Ingang Rotonde 8 Dependance 12 -Fietsers 12 -Automobilisten
Nadere informatieTASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN
TASTBARE TIJD, LEIDSCHE RIJN WERKBLAD Tijdlaag tot 1000 Thema: verdwenen rivieren en de Limes 1. Ligt landgoed De Haar binnen het projectgebied? o ja o nee 2. Wat is zavel? 3. Zet de woorden zand, zavel
Nadere informatieKennis van de telrij De kinderen kunnen tellen en terugtellen tot 10 met sprongen van 1 en van 2.
Rekenrijk doelen groep 1 en 2 De kinderen kunnen tellen en terugtellen tot 10 met sprongen van 1 en van 2. Aantallen kunnen tellen De kinderen kunnen kleine aantallen tellen. De kinderen kunnen eenvoudige
Nadere informatieFiche Leerlingen. De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom
De plaats op de openbare weg binnen de bebouwde kom Kijk naar de fietsers. Kleur de nummers van de fietsers die de verkeersregels volgen en op de juiste plaats rijden groen. Kleur de nummers van de fietsers
Nadere informatieLeerlijn erfgoededucatie Hengelo. Lesbladen groep 8
Leerlijn erfgoededucatie Hengelo Lesbladen groep 8 Industrieel erfgoed en herbestemming in Hengelo Naam: School: Groep: Les 1: Fabrieken van vroeger 1. Oude foto s en wist jedat? De volgende foto s zijn
Nadere informatieKies het goede verkeersbord
Kies het goede verkeersbord Antwoorden Aangeboden door: Oefeningen voor het schoolverkeersexamen Kies het goede verkeersbord Toelichting antwoorden In dit document treft u elf printbare pagina s aan, elk
Nadere informatie