Enkele tips op een rijtje
|
|
- Emiel Lambrechts
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Enkele tips op een rijtje Een autismevriendelijke leerkracht geeft duidelijk aan wat, waar, wanneer, met wie en wat daarna. weet: probleemgedrag = vaak signaal van stress. durft voor deze leerling een uitzondering te maken. spreekt de leerling aan bij klassikale instructies. helpt met plannen geeft de leerling helpt de leerling verduidelijkt en organiseren. extra denktijd. hulp te vragen. met visualisaties. vat reacties niet persoonlijk op. vertelt en toont wat het gewenste gedrag is. ondersteunt samenwerken. is voorspelbaar. gaat uit van onmacht, niet van onwil helpt vrije tijd in te vullen. zoekt naar de oorzaak van het gedrag. zegt wat ie doet en doet wat ie zegt. Uit: Poster autisme sterke leerkrachten kanten, Regionaal Expertise Centrum Oost Nederland. 1
2 Communicatie Aan te raden: Zorg dat de leerling klaar is om je boodschap te ontvangen en trek desnoods eerst zijn aandacht of laat hem afwerken waarmee hij bezig is voordat je hem een vraag stelt, een opmerking maakt of een opdracht geeft Korte zinnen zonder versiering : hou het simpel en direct en geeft enkel de essentie van boodschap door (dit kan streng of onvriendelijk lijken maar is door de duidelijkheid juist autismevriendelijk) Positieve boodschappen (zeg wat je verwacht, omschrijf het gewenste gedrag en niet het ongewenste) Concreet taalgebruik (boodschapen waarbij je een beeld of plaatje kunt zien) Maak zo veel mogelijk communicatie visueel door middel van voorwerpen, foto s, pictogrammen, tekeningen of geschreven taal Expliciete en volledige informatie: zeg wat je bedoelt, ook al lijkt het te vanzelfsprekend, Vertraag je communicatiesnelheid en geef bedenktijd: omdat ze detail per detail verwerken hebben leerlingen met autisme meer tijd nodig om boodschappen, vooral verbale, te verwerken en kan het langer duren voordat ze die begrijpen en erop reageren. Indien ze na een tijdje niet reageren, herhaal dan letterlijk je boodschap en parafraseer niet want dan lijkt het een totaal nieuwe boodschap Spreek de leerling persoonlijk aan als een klassikale of groepsinstructie niet door hem of haar opgevolgd wordt Werk samen met de ouders om de communicatiestijl van de leerlingen te leren kennen Ondersteun de communicatie van de leerlingen met visuele hulpmiddelen en leer hen indien nodig om hulp te vragen Geef de leerlingen de tijd om hun communicatie voor te bereiden en te organiseren 2
3 Te vermijden: Figuurlijk taalgebruik (vb schiet op!): de kans bestaat dat de leerling dat letterlijk opvat en verward of angstig wordt Koosnaampjes en bijnamen (vb wijsneus): de leerling weet vaak niet wat daarmee bedoeld wordt noch of het over hemzelf gaat of iemand anders, want er is niemand in de klas die echt zo heet Dubbelzinnig taalgebruik, zoals sarcastische opmerkingen (vb schitterend! Als de leerling weer dezelfde fout maakt): de leerling begrijpt wellicht niet wat je bedoelt Negatieve boodschappen (vb nee! Doe dat niet! Stop!): de leerling weet dan immers niet welk gedrag wel van hem verwacht wordt Vage, open vragen (vb waarom doe je dat?): de leerling kent meestal het antwoord niet op dit soort vragen en heeft meestal niet door welke informatie je eigenlijk van hem verlangt Opdrachten in vraagvorm (vb kun je eens aan het bord komen?): de kans is groot dat de leerling dit echt als een vraag opvat en dus enkel met ja of nee antwoordt Lichaamstaal en gelaatsuitdrukkingen (die niet vergezeld zijn van duidelijke, verbale boodschappen): die zijn voor de leerlingen met autisme moeilijker dan chinees Verbale overlast (heel lange zinnen, veel onnodige woorden, verschillende instructies na elkaar): zelfs als ze goed opletten kunnen de meeste leerlingen met autisme moeilijk de belangrijke informatie onderscheiden van de minder belangrijke en dus niet de essentie uit de boodschap halen In discussie treden: argumenten helpen niet, integendeel, dat mondt vaak uit in een verbale chaos 3
4 Sociale activiteiten Aan te raden: Sociale vaardigheidstraining Sociale verhalen en scripts die sociale situaties verhelderen en de leerling erdoorheen loodsen via duidelijke instructies Het geven van extra beloningen voor gewenst sociaal gedrag, zowel aan de leerling met autisme (voor hen leveren sociale situaties te weinig intrinsieke beloningen op) als aan de andere leerlingen (vanwege hun modelfunctie) Het doseren van groeps-en individuele activiteiten Een buddysysteem Extra toezicht bij sociale situaties, zoals op de speelplaats, in de eetzaal en bij groepswerk Het inschakelen van sociale vluchtheuvels en alleen-momenten Het visualisere van de beurtrol bij kringgesprekken Een geregisseerd keuzesysteem bij het samenstellen van groepen of koppels voor groepswerk Individueel werk tijdens groepswerk (working apart together) Te mijden: Te grote en te drukke groepen Geïmproviseerde sociale activiteiten De nadruk leggen op het initiatief van de leerling met autisme voor het leggen van sociale contacten Groepsactiviteiten zonder duidelijke rollen en regels De leerling te lang blootstellen aan bedreigende sociale situaties 4
5 Organisatie van klasactiviteiten en taken Aan te raden: Visuele hulpmiddelen voor de tijdsplanning (kalenders, agenda s, schema s, roosters) die flexibel zijn Het onvoorspelbare zo veel mogelijk voorspelbaar maken Veranderingen, wijzigingen en uitzonderingen op voorhand aankondigen Door voorselecties en visuele hulpmiddelen keuzes mogelijk en leuk maken Een vrijetijdsbord of boek maken voor in de pauzes Stappenplannen en checklijsten voor complexe taken Probleemoplossend vermogen aanleren en ondersteunen met visuele hulpmiddelen Met overzichtelijk en gestructureerd leermateriaal zonder verwarrende ballast werken (zie aangepast leermateriaal) Allerlei organisers zoals bakjes, schema s, visuele aanduidingen gebruiken Te mijden: Al te veel improvisatie Onaangekondigde veranderingen, wijzigingen en uitzonderingen we zullen wel zien, misschien, en meer van dat soort vage aanduidingen betreffende wat gaat komen Steeds hetzelfde doen op hetzelfde moment, dezelfde plaats en in dezelfde volgorde (om het ontstaan van rigide routines te voorkomen) Duidelijkheid en voorspelbaarheid enkel baseren op verbale aanwijzingen Verwachten dat de leerling steeds zinvol, creatief en soepel de vrije tijd kan invullen De leerling overladen met beslissingen en keuzes 5
6 Aangepast leermateriaal Aanpassingen aan het materiaal kunnen heel wat organisatieproblemen voorkomen bij kinderen met autisme en aldus het zelfstandig werken bevorderen. Zo bied je het best enkel het materiaal aan dat nodig is voor een opdracht of taak. Overbodige informatie moet vermeden worden omdat kinderen met autisme hun waarneming heel moeilijk kunnen filteren. Dit kan op verschillende manieren: Het afdekken met een blanco blad van wat niet aan de orde is Het knippen uit een oefenblad met meerdere oefeningen van de oefeningen die gemaakt moeten worden (het aanbieden van opdrachten in delen) Werken met losbladige in plaats van met ingebonden handboeken zodat enkel het blad dat nodig is op de bank ligt Op de bank ligt enkel het materiaal dat nodig is voor de taak Als tijdens het maken van een oefening de volgende oefening al wordt uitgedeeld, wordt die met de tekstzijde naar onderen op de hoek van de bank gelegd Een sobere klasinrichting zonder overtollige of verwarrende decoratie Andere organisatorische hulpmiddelen zijn Een in-en uitbakje op de bank Overzichtelijke materiaalrekken of kasten Extra aanduidingen in handboeken van wat kernleerstof is en dus gekend moet worden en wat niet Het nummeren van opdrachten Alle boeken en mappen behorend bij eenzelfde vak in dezelfde kleur en per vak een andere kleur Verbetersleutels waarmee de leerling zelf het werk kan controleren en evalueren Werkbladen moeten overzichtelijk zijn en ontdaan van alle mogelijk verwarrende opsmuk zodat het voor de leerling die moeite heeft om hoofd-en bijzaken te onderscheiden en de bedoelingen te snappen, meteen duidelijk is wat er van hem verwacht wordt. Wat voor andere leerlingen doorgaans beschouwd wordt als het aantrekkelijk maken van leerstof is vaak een bron van verwarring voor leerlingen met autisme. Bij werkblaadjes met mogelijk verwarrende illustraties kan de eigenlijke oefening of tekst uit het blad weggesneden worden. Wanneer de leerling klaar is met de opdracht kan hij de oefening weer inkleven in het blad. Op die manier heeft de leerling aan het eind toch hetzelfde blad als de andere leerlingen. 6
7 Probleemgedrag Te mijden: Een exclusief gedragsmatige aanpak (ga wel op zoek naar de oorzaak) Emotioneel reageren Alle aanpassingen en inspanningen van de kant van de leerling verwachten Inpraten op de leerling en met hem in discussie gaan Straffen en belonen zonder expliciete verwijzing naar de reden ervan Aan te raden: Zoek naar de oorzaak Kennis van het autistisch denken Een kalme, zakelijke houding Ook de positieve kanten en talenten zien van de leerling, niet enkel zijn moeilijkheden De zaken relativeren, gevoel voor humor Tweesporenbeleid: aanpassen van de omgeving en de leerling vaardigheden bijbrengen Gedetailleerde, concrete, duidelijke en gevisualiseerde regels opstellen Schriftelijk communiceren over incidenten en voorvallen (voorval-rapport) Een vertrouwenspersoon en steungesprekken Voorval Rapport Wanneer is het voorval gebeurd? Waar is het gebeurd? Wie was erbij? Wat gebeurde er? Wat heb ik gedaan? O ik ben weggelopen O ik heb...geroepen O ik heb gehuild O ik heb geduwd geslagen geschopt O ik heb iets stukgemaakt, namelijk O ik heb iets gezegd, namelijk O ik heb iets anders gedaan, namelijk Wat gebeurde er daarna? Wat had ik anders kunnen doen? 7
8 Uitstappen en schoolreizen Vaak voorkomende problemen: leerling wil niet mee gaan leerling stelt heel de dag vragen, zeurt de hele dag (wanneer, waarom,...?) leerling raakt in paniek Wat is hierbij moeilijk voor een leerling met autisme: Wat doen we daar? Wie zit waar in de bus? Hoe laat komen we terug? Zullen we op tijd zijn? Hoe zit het met de maaltijd? Wanneer is het ontspanning? Wanneer inspanning? Gepaste kledij? Zakgeld nodig? Hoe kun je hierbij helpen: Bereid de leeruitstap goed voor (op het ogenblik zelf doen er zich ongetwijfeld nog gebeurtenissen voor die niet te voorzien zijn) Maak een gedetailleerd scenario van de uitstap: beantwoord de vragen: wie? Wat? Waar? Wanneer? Hoe? Hoe lang?... reserveer ook tijd voor pauzes Bespreek het dagprogramma vooraf met de leerling of geef mee aan ouders, GOn dat zij het met leerling bespreken Geef het dagprogramma visueel mee aan de leerling (hierin kunnen ook afspraken vermeld worden) Bespreek met de leerling wie de contactpersoon is, waar hij met problemen terecht kan. 8
9 Spreekbeurten en boekbesprekingen Vaak voorkomende problemen: Leerling weet geen thema te kiezen of kiest steeds hetzelfde thema Leerling weet niet wat te vertellen Leerling begint steeds opnieuw met zijn spreekbeurt Leerling kan zich niet beperken tot de essentie Leerling raakt in paniek of wordt boos als hij onderbroken wordt door een vraag Spreekbeurt of boekbespreking is veel te lang of veel te kort Wat is hierbij moeilijk voor een leerling met autisme: Open opdracht : kan de verschillende deel deelopdrachten niet onderscheiden (verzamelen van info, verwerken, uitschrijven), timing voor de deelopdrachten Het beschrijven van personages van een boek vraagt inlevingsvermogen Structuur brengen in een grote hoeveelheid informatie Doseren van de informatie Spreekangst, niet voor de klas durven staan Geen samenhang zien in de grote hoeveelheid informatie Niet goed weten wat verwacht wordt: waarover? hoeveel? Hoe lang? wanneer? Hoe kun je hierbij helpen: Bepaal samen met de leerling het onderwerp Stel de leerling schriftelijk een aantal vragen over dit onderwerp, laat die vragen schriftelijk door de leerling beantwoorden Omschrijf de opdracht heel concreet, bijvoorbeeld: Hoeveel bladzijden, minuten worden er verwacht? Wanneer moet het ingeleverd worden? Wanneer de spreekbeurt? Waar vind je de nodige informatie Hoeveel informatie moet er minimaal/maximaal verwerkt worden? Hoe belangrijk is wat? (10 punten lay-out, 20 punten inhoud, 5 punten illustratie) Geef een duidelijk tijdsschema voor de verschillende deelopdrachten Leer de leerling hoe hij informatie kan ordenen: maak samen met de leerling een inleiding, een midden, een slot Laat de leerling een geheugensteuntje opmaken Laat de leerling met autisme niet als laatste aan de beurt komen 9
10 Toetsen en proefwerken Vaak voorkomende problemen: Leerling weet niet wat hij moet leren Leerling raakt in paniek wanneer hij niet meer weet of kan Onbegrijpelijke en erg tegenstrijdige resultaten Toename van gedragsproblemen tijdens proefperiode Gekende leerstof lijkt plots niet meer gekend Geeft slechts een antwoord op het eerste deel van de vraag Wat is hierbij moeilijk voor een leerling met autisme: Proefwerktijd is anders ingedeeld dan gewone schooldag Proefwerkzaal, andere leerkracht voor toezicht = te veel veranderingen Moeilijkheden met volgehouden concentratie voor langere periode Aantal bladzijden met vragen moet in een bepaalde tijdsduur afgewerkt worden: vraagt om planning Wat doe je met een vraag als je het antwoord niet weet?? Moeilijke vragen voor leerlingen met autisme zijn: open vragen, verbanden leggen, beoordelingsvragen, dubbelzinnige vragen, Andere lay-out = totaal andere materie (transferprobleem) Als het niet perfect is, heb ik het niet goed gedaan Hoe kun je hierbij helpen: Kleef een duidelijk examenrooster in de agenda Werk een proefwerkscenario uit en bied dit de leerling visueel aan met daarin vb: Schrijf ik weet het niet bij een vraag waar je je antwoord niet op weet Lees eerst alle vragen, dan is er tijd om hulp te vragen, dan maak je je toets Heb aandacht voor de context waarin de toetsen moeten gemaakt worden (wat is er allemaal anders?) Zeg bij elke toets wat je precies verwacht Geeft proefwerkbladen één voor één en houd de timing in het oog Maak overzichtelijke toetsen (niet te veel op 1 blad, niet te veel illustraties, oefeningen duidelijk van elkaar scheiden, ) Bied bij het opstellen van een proefwerk voldoende kans om punten te behalen met reproductie, ja/nee vragen, multiple choice, concrete invulopdrachten, Preciseer per dag wat je van de leerling verwacht 10
11 Maaltijden op school Vaak voorkomende problemen: De leering vergeet dat hij op school moet eten en gaat naar huis De leerling weet niet wat er van hem verwacht wordt en verdwaalt in de lossere aanpak van het eten op school De leerling weet niet wat te doen om de middagpauze te overbruggen De leerling eet niets of te veel De leerling eet te traag en is niet op tijd klaar De leerling stoort de anderen tijdens de maaltijd De leerling weigert bepaald voedsel Wat is hierbij moeilijk voor een leerling met autisme: Zintuiglijke overlast (auditieve en visuele warboel) Andere leerlingen dan in de klas (veranderingen, onvoorspelbaarheid van het gedrag) Tafelmanieren: coördinatie en motorische problemen Complexe sociale interacties: wachten, iets doorgeven, iets vragen, Geen zicht op duur van de activiteit Geen zicht op het menu (onvoorspelbaarheid leidt tot angst en weerstand) Hoe kun je hierbij helpen: Werk scenario s uit voor de (sociale) aspecten die te moeilijk zijn voor leerlingen met autisme Geeft indien nodig een beschermde plaats aan tafel Oefen vaardigheden Als de leerling niet elke dag op school eet (dagschema) Breng de surveillant op de hoogte om extra oogje in zeil te houden Vertel de leerling wie de surveillant is en dat hij met vragen en problemen bij hem of haar terecht kan Vertel de leerling wat je van hem verwacht (hoeveelheid eten, ) Verdeel pauze in stukken (30 min eten, 30 min speeltijd of ontspannen in andere ruimte) Overleg met ouders over eventuele moeilijkheden omtrent eten 11
12 Huiswerk maken lessen leren Vaak voorkomende problemen: Ouders klagen dat hun kind uren bezig is met het maken van het huiswerk Leerling maakt het huiswerk niet of maakt het maar half Leerling maakt het verkeerde huiswerk Leerling nam zijn huiswerk niet mee naar huis Leerling laat zijn huiswerk thuis liggen Leerling heeft de juiste mappen niet mee naar huis genomen Leerling blijft eindeloos bezig met het eerste deel van zijn huiswerk Leerling stelt huiswerk uit Leerling wil niet aan het huiswerk beginnen Alleen wat in de klas opgegeven werd, wordt geleerd. De leerling herhaalt niets uit eigen initiatief. Wat is hierbij moeilijk voor een kind met autisme: Leerling weet niet wat er van hem verwacht wordt Leerling weet niet wanneer het werk moet gemaakt worden Leerling weet niet waar het huiswerk gemaakt moet worden Leerling weet niet wat studeren is Wat moet ik kennen Wanneer ken ik mijn les Hoe lang moet ik studeren Lezen = studeren: leest een les en denkt dat hij ze kent Overhoren = einde studeren: na overhoren de dingen die nog niet gekend zijn niet meer opnieuw willen studeren Hoe kun je hierbij helpen Samenwerking met de school: Vraag aan leerkracht wat haar verwachtingen zijn Hou de leerkracht op de hoogte van het verloop van huiswerk maken Vraag aan de leerkracht om duidelijk in agenda te schrijven wat de leerling moet maken. Verduidelijk de opdrachten voor het huiswerk: Vertel de leerling waar, wanneer en hoe het huiswerk moet gemaakt worden Maak indien nodig een stappenplan en noteer hoe lang er gewerkt moet worden Uit: Voor alle duidelijkheid. Leerlingen met autisme in het gewoon onderwijs, Peter Vermeulen. 12
13 Boeken - websites Titel: Autisme en normale begaafdheid in het onderwijs Auteur: Peter Vermeulen, Annemie Mertens, Kobe Vanroy (2010) Uitgeverij: Acco Titel: Auteur: Uitgeveri: Autisme in de klas tips en strategieën bij de hand (hulpwaaier) Robin D. Brewer en Tracy G. Mueller Pica Titel: Auteur: Verkrijgbaar: Leerlingen met een Autisme-Spectrum-Stoornis. Richtlijnen in het basisonderwijs Marianne Lemmens Info@autismelimburg.be Informatie om autisme te leren begrijpen Kennis- en ondersteuningscentrum autisme 13
Andy van den Berg Vakleerkracht bewegingsonderwijs op een praktijkschool en op een school voor z.m.l.k.
Andy van den Berg Vakleerkracht bewegingsonderwijs op een praktijkschool en op een school voor z.m.l.k. In het verleden leerkracht op deze scholen, Ambulant begeleider, stagebegeleider. Docent stichting
Nadere informatieOmgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009
Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren
Nadere informatieAutisme als contextblindheid
Leerlingen met autisme in het secundair onderwijs Autisme Limburg 18 oktober 2011 KobeVanroy Autisme Centraal, Gent Autisme als contextblindheid P. Vermeulen, 2009 Autisme: prevalentie 2010 Autisme Centraal
Nadere informatieBegeleidingsplan voor een leerling met ASS 3 1 2 3 4 5 6 +: van toepassing -: nog niet aan bod
Naam: Geboortedatum: Diagnose ASS gesteld op: Diagnose ASS gesteld door: Begeleidingsplan voor een leerling met ASS 3 1 2 3 4 5 6 +: van toepassing -: nog niet aan bod Accepteren 1 De leerling te kennen
Nadere informatieattitudes zelfstandig leren kennis vaardigheden
zelfstandig leren Leren leren is veel meer dan leren studeren, veel meer dan sneller lijstjes blokken of betere schema s maken. Zelfstandig leren houdt in: informatie kunnen verwerven, verwerken en toepassen
Nadere informatieOnderwijsbehoeftes leerlingen met ASS
Onderwijsbehoeftes leerlingen met ASS Didactische aanpak: Het ontwikkelingsprofiel van kinderen met autisme is vaak erg disharmonisch, met uitvallers en uitschieters. De resultaten op school kunnen zeer
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieWat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden
Wat ga je in deze opdracht leren? Meer leren over: soorten vragen, vraagwoorden, signaalwoorden en sleutelwoorden Soorten vragen, vraagwoorden, signaal- en sleutelwoorden Schema 1 Soorten vragen Open vraag
Nadere informatieLeren leren : geschiedenis
Leren leren : geschiedenis A. In klas 1) actief meewerken Als je actief meewerkt in de klas, spaar je thuis heel wat tijd uit! = nadenken over vragen, proberen te antwoorden, vragen stellen over onderdelen
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatieLes 17 Zo zeg je dat (niet)
Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme Hulpmiddelen en materialen Vragen? Autisme?
Nadere informatie- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.
Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt
Nadere informatie30/05/2018. ASS en gedrag WELKOM. Kennismaking en verwachtingen. Studiedag Kansrijk Onderwijs dinsdag 29 mei 2018
ASS en gedrag Studiedag Kansrijk Onderwijs dinsdag 29 mei 2018 Een poging tot sensibilisering Nadja Vandenbroeck WELKOM Vandaag: - Kennismaking en verwachtingen - Die fameuze ijsberg - Small talk - DSM-5,
Nadere informatieJuf Sabine en juf Maaike
Je moet daar heel wat voor kunnen: - Je moet goed kunnen lezen - En ook goed begrijpen wat je leest - Je moet goed kunnen opzoeken - En goed kunnen kiezen wat je wel en niet nodig hebt. - Je moet je verhaal
Nadere informatie3.1 Tips voor leerkrachten in het middelbaar beroepsonderwijs Met dank aan Heleen Schoots, KPC-groep
3.1 Tips voor leerkrachten in het middelbaar beroepsonderwijs Met dank aan Heleen Schoots, KPC-groep Leerproces Onderwijs aan kinderen met een aan autisme verwante stoornis, vraagt om een ongewone aanpak
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieDraaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven)
Draaiboek voor de begeleiding van leerlingen met DYSORTHOGRAFIE of SPELLINGSproblemen en dyslexie (schrijven) Naam leerling: Klas:.. Wat is het? DYSORTHOGRAFIE Moeizame automatisatie aan de klank-tekenkoppeling.
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekbespreking
Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave
Nadere informatieHet huiswerk heeft de volgende functies: - Het kan er toe bijdragen dat kinderen niet achterop raken met het onderwijsprogramma
Huiswerk op De Springplank Informatiebrochure voor ouders / verzorgers Deze brochure is opgezet om u als ouders/verzorgers te informeren over de rol van huiswerk op De Springplank. We hopen dat deze informatie
Nadere informatieHuiswerk op de Sint Josephschool.
Huiswerk op de Sint Josephschool. Informatiebrochure voor ouders / verzorgers. Deze brochure is opgezet om u als ouders/verzorgers te informeren over de rol van huiswerk op de Sint Josephschool. We hopen
Nadere informatieRV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164
R.K. Basisschool De Vlinder RV 07 R.K. Basisschool de Vlinder groep 8 Stockholm 3 / 8 3124 SG Schiedam Tel.: 010-4717036 / 010-2470164 GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken
Nadere informatieDe begeleider als instrument bij gedragsproblemen
www.incontexto.nl De begeleider als instrument bij gedragsproblemen Nathalie van Kordelaar Mirjam Zwaan Doel voorlichting Grip krijgen op (probleem) gedrag Evalueren In kaart brengen Uitvoeren Analyse
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieOntwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps
Wat halen ze in hun hoofd? Ontwikkeling van het Puberbrein Wouter Camps Dit zijn ze nou.. 3 Fasen Vroege adolescentie Midden adolescentie Late adolescentie Doelstellingen Kennismaking met informatie over
Nadere informatieBijlage interview meisje
Bijlage interview meisje Wat moet er aan de leerlingen gezegd worden voor het interview begint: Ik ben een student van de Universiteit van Gent. Ik wil met jou praten over schrijven en taken waarbij je
Nadere informatieCursusgids 2016 Den Helder & Schagen
MEE & de Wering Cursusgids 2016 Den Helder & Schagen 1 Weerbaarheid & sociale vaardigheden Voor kinderen van 9 12 jaar (basisschool) Het hoofddoel van de cursus Ho, tot hier en niet verder! is het bevorderen
Nadere informatieStevensbeek Beloning- en ontspanningsmomenten binnen het speciaal onderwijs
Stevensbeek Beloning- en ontspanningsmomenten binnen het speciaal onderwijs VSO De Korenaer Stevensbeek Inhoud: pagina nummer 1) Speciaal Onderwijs 3 a) Visie b) Hoe werkt dit in de praktijk? 2) Beloning-
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatieJonge kinderen met afstemmingsproblemen in hun relatie tot de omgeving. Rob Neyens 20.11.2012
Jonge kinderen met afstemmingsproblemen in hun relatie tot de omgeving Rob Neyens 20.11.2012 Inhoud 1. Algemeen 2. Overleg met de leerkracht en ouders 3. Kennismaking 4. Communicatie bij kinderen met autisme
Nadere informatieHUISWERKBELEID BS DE TWEESPRONG SCHOOLJAAR
HUISWERKBELEID BS DE TWEESPRONG SCHOOLJAAR INLEIDING Huiswerk ligt in het verlengde van het leerproces dat in de klas is gestart. Het vormt een brug tussen thuis en de school. Met het meegeven van huiswerk
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieDe Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak.
De Huiswerkgids beschrijft de doorgaande lijn van het huiswerk dat we geven en de aanbevolen aanpak. 2 juli 2014 KBS De Hoeksteen 11QH Olmendreef 100 3137 CR Vlaardingen Inhoud 1 Inleiding... 3 2 Hoe maak
Nadere informatieAanpak van een cursus
Aanpak van een cursus Je gaat best op zoek naar een efficiënte manier van studeren. In het hoger onderwijs is het immers niet meer doeltreffend om alles op dezelfde manier aan te pakken. Je kan dus niet
Nadere informatieAutisme in je vrije tijd
Autisme in je vrije tijd KINDEREN MET AUTISME IN EEN GEWONE JEUGDVERENIGING? HET KAN! Een informatieve brochure door Elise Burny - orthopedagoog Jannicke Hurtekant - orthopedagoog Petra Warreyn - klinisch
Nadere informatieHuiswerkbeleidsplan. 1 BSGO! De Klaver huiswerkbeleidsplan
Huiswerkbeleidsplan 1 BSGO! De Klaver huiswerkbeleidsplan 1. Visie 2. Doelstellingen 3. Wat verwachten we van de ouders? 4. Wat verwachten we niet van de ouders? 5. Wat doen we als een huiswerk niet gemaakt
Nadere informatieAutisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking
Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking Koninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen www.visio.org Volg ons op: Pellentesque ipsum ligula, accumsan nec, elementum
Nadere informatieAutisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro
Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Actief in Noord en
Nadere informatieSlim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden
Slim huiswerk maken, tips om huiswerk maken te begeleiden Werkplek - De spullen binnen handbereik o Houd spullen die nuttig zijn bij het maken van huiswerk dicht bij de hand. o Handige spullen bij het
Nadere informatieDocument vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:
Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd
Nadere informatieVoor het gebruik van het planningsinstrument geldt onderstaande handleiding
Voor het gebruik van het planningsinstrument geldt onderstaande handleiding Algemeen Het planningsinstrument kan op drie manieren gebruikt worden, zie onder. ken Als instrument bij het plannen van huiswerk
Nadere informatieDe examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet?
TIPS VOOR DE EXAMENS De examenperiode is een moeilijke tijd. Je moet hard studeren en je hebt veel stress. Wat is een goede studiemethode en wat doe je beter niet? Wat moet je doen? 1. Lees de tekst op
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieRONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen in het KLEUTERONDERWIJS
CONFERENTIE STEUNPUNT GOK: De lat hoog voor iedereen!, Leuven 18 september STROOM KRACHTIGE LEEROMGEVINGEN RONDE 1: INBREKEN IN DE KLAS Didactische praktijken ter ondersteuning van gelijke onderwijskansen
Nadere informatiemaakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014
maakt meedoen mogelijk Workshop Wennen aan de brugklas 2014 Voorstellen Elly van Vliet Consulent MEE ZK Cursusleider Coördinator autisme netwerken convenant autisme Kennemerland en Amstelland en Meerlanden
Nadere informatieH u i s w e r k b e l e i d
H u i s w e r k b e l e i d Voor maken. sommige een Voor kinderen aantal anderen kinderen een is complexe het levert huiswerk huiswerk taak echter waarbij geen een zij problemen bron een beroep van op,
Nadere informatie1. Beeldbeschrijving 2. 2. Observatieformulier Het drukke kind 3 Uitleg bij het observatieformulier 4. 3. De benaderingen 5
Het drukke kind Handleiding Het drukke kind Inhoudsopgave 1. Beeldbeschrijving 2 2. Observatieformulier Het drukke kind 3 Uitleg bij het observatieformulier 4 3. De benaderingen 5 4. Actieplan voor het
Nadere informatieHUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012
HUISWERKGIDS SCHOOLJAAR 2011-2012 1 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk bladzijde 1. Inleiding De huiswerkgids 3 2. Hoe maak en leer je huiswerk? 4 3. Het leren van woorden (spelling/engels) 5 4. Het leren van topografie
Nadere informatieUitleg boekverslag en boekreclame
Uitleg boekverslag en boekreclame groep 7 schooljaar 2015-2016 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave Stap 4: Inhoud boekverslag
Nadere informatieTips bij het in gesprek gaan met een burger met een licht verstandelijke beperking
Tips bij het in gesprek gaan met een burger met een licht verstandelijke beperking S.N. Kuik (2014, ongepubliceerd) Inleiding Het in Gesprek gaan met iemand met een LVB vergt nogal wat van Gespreksvoerders.
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?
Nadere informatieLesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8
Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s
Nadere informatieChecklist duidelijk geschreven taal
Checklist duidelijk geschreven taal Woorden Korte woorden gebruikt of samengestelde woorden gesplitst? o OK Enkel alledaagse en internationale woorden gebruikt? o OK Gewone en geen moeilijke woorden gebruikt?
Nadere informatieVertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen;
Pesten op school Veel gestelde vragen Wat doe je als je kind gepest wordt? Maak voldoende tijd voor een gesprek; laat je kind vertellen wat er zich afspeelt en hoe het zich voelt; Neem het verhaal van
Nadere informatieDe spreekbeurt. In welke groepen wordt een spreekbeurt gehouden? De spreekbeurt wordt gehouden in de groepen 5 t/m 8.
De spreekbeurt mei 2011. Wat is een spreekbeurt? Onder een spreekbeurt verstaan we een vertelbeurt voor de klas. De leerling leert in het openbaar voor een groep te durven spreken over een bepaald onderwerp.
Nadere informatieHuiswerkbeleid op OBS de Zeester. augustus 2014
Huiswerkbeleid op OBS de Zeester augustus 2014 1 Inhoud: 1. Waarom geven wij huiswerk? 2. In welke groepen krijgen de kinderen huiswerk? 3. Waaruit bestaat het huiswerk in de diverse groepen? Op onze school
Nadere informatieAutisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro
Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro Voorzet Voorzet is gespecialiseerd in het begeleiden van mensen met autisme sinds 1994. Is actief in Noord
Nadere informatieHUISWERK IN VBSH. Huiswerk in VBSH 1
HUISWERK IN VBSH Huiswerk in VBSH 1 INHOUD KIJK WAT IK AL KAN! blz. 3 WAT IS HUISWERK? blz. 3 WAAROM KRIJG IK HUISWERK? blz. 4 WE MAKEN AFSPRAKEN blz. 5 WE DOEN HET SAMEN blz. 7 Huiswerk in VBSH 2 HUISWERK
Nadere informatieInhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen
Vogel ABC Inhoud Voor de leerling... 2 Inleiding... 2 Aanpak... 2 Opdracht... 3 Evaluatie-formulier (groep 3-4)... 4 Voor de leraar... 5 Instructie en feedback... 5 Verbinding met hele groep... 5 Beoordeling...
Nadere informatie<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan.
Compaen pakt aan. Ik weet hoe ik jou kan bereiken Versterk je leerkracht: Hoe bereik ik de kinderen in mijn klas? 19 maart 2014 Jelte van der Kooi trainer/ adviseur schoolbegeleider
Nadere informatieOnze schooleigenvisie op huiswerk
Huistaken en lessen uit het schoolreglement De leerlingen zijn steeds verplicht de opgegeven lessen te leren. De leerkracht is steeds gerechtigd deze leerstof mondeling of schriftelijk op te vragen. De
Nadere informatieLeren (kan je ) leren!
Leren (kan je ) leren! Leertips op maat van de middenschool Beste leerlingen en ouders, Het begrip leren leren klinkt jullie waarschijnlijk niet onbekend in de oren. We hopen dat er in de basisschool al
Nadere informatiePauzewaarderingskaart
Pauzewaarderingskaart NAAM:... DATUM:... Leraren Geef aan hoe de leerling zich in de pauzes gedragen heeft. 1 = prima 2 = goed 3 = redelijk 4 = slecht 5 = heel slecht of werkte helemaal niet. Zet uw initialen
Nadere informatieTijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.
Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven
Nadere informatieAutisme en lessen sociale competentie
Autisme en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met een stoornis in het autisme spectrum in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen
Nadere informatieAlgemene instructies voor de strategie: Vragen stellen. Introductiefase bij de eerste les:
Algemene instructies voor de strategie: Vragen stellen "Welkom,." Introductiefase bij de eerste les: 1. "Vandaag gaan we weer een tekst lezen. Daarbij gaan we een nieuwe strategie leren. Deze strategie
Nadere informatie> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013
> NASLAG WERKWINKEL LEERLINGEN IN DE SCHOOLRAAD Studiedag Leerlingen en school: partners in crime? 24-04-3013 Leerlingen uit het secundair onderwijs mogen vertegenwoordigd zijn als partner op de schoolraad.
Nadere informatieLuisteren en samenvatten
Luisteren en samenvatten Goede communicatie, het voeren van een goed gesprek valt of staat met luisteren. Vaak denk je: Dat doe ik van nature. Maar schijn bedriegt: luisteren is meer dan horen. Vaak luister
Nadere informatieInhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht...
Inhoudstafel Leermeermoment Chicago Jongeren Lees dit alvorens te beginnen... 2 Doelstelling van de activiteit... 2 Overzicht... 2 Praktische voorbereiding... 2 Tijd (duur)... 2 Locatie... 2 Materiaal...
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieVoel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008
Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.
Nadere informatieOndersteuning bij leven met een beperking
Ondersteuning bij leven met een beperking Niet-aangeboren hersenletsel MEE Niet-aangeboren hersenletsel Raad en daad als het om mensen met NAH gaat Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) overkomt je. Door
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN
AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN EEN VOORBEELD Mira, 14 jaar. Derde klas van de middelbare school. Vanaf baby snel boos. Nu zo vlug kwaad dat ouders het niet meer weten. DRIE MOGELIJKE
Nadere informatieVerwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3.
Verwerkingsopdrachten bijhet hoofdstuk Mondelinge opdrachten geven Doelstelling 3. 1 OPDRACHT 1 Bekijk hetvolgende lijstje mondelinge opdrachten. Probeer elke opdracht te analyseren: welke soort opdracht
Nadere informatieBedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen
Klas in bedrijf www.klasinbedrijf.be Werkbladen Techniek in de klas Reëel bedrijfsbezoek Bedrijf en effecten - 3 Talenten en beroepen Peter Hantson 2013 2015 Dit materiaal is auteursrechtelijk beschermd.
Nadere informatieNationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld
Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal
Nadere informatie7Omgaan met faalangst
DC 7Omgaan met faalangst 1 Inleiding Faalangst kan jouw leerprestaties behoorlijk in de weg staan. In dit thema lees je iets over de oorzaken van faalangst en geven we je tips om ermee om te gaan. De inhoud
Nadere informatieAfasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal
Nadere informatieLuisteren, hoe leren kinderen dat?
Leren luisteren Luisteren, hoe leren kinderen dat? Kinderen hebben grenzen en regels nodig. Ze zorgen voor duidelijkheid en veiligheid en ze leren hen omgaan met anderen. Verwacht niet van kinderen dat
Nadere informatieGOEDE STUDIEGEWOONTEN DE PLAATS
GOEDE STUDIEGEWOONTEN Bij goed studeren (leren) of huiswerk maken zijn er vier belangrijke hoofdzaken. Dat zijn: A. de plaats B. de tijd C. goede gezondheid D. planning DE PLAATS De beste plaats om je
Nadere informatieEn, wat hebben we deze les geleerd?
Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:
Nadere informatieHuiswerkbeleid CBS De Wijngaard
Huiswerkbeleid CBS De Wijngaard Oktober 2013 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk Pagina 1. Huiswerkbeleid CBS De Wijngaard 3 2. Waarom geven wij op school 3 huiswerk? 3. In welke groepen krijgen de kinderen 3 huiswerk?
Nadere informatieDiensten- en begeleidingscentrum Openluchtopvoeding vzw OLO
Diensten- en begeleidingscentrum Openluchtopvoeding vzw Rechtstreeks Toegankelijke Hulpverlening Onthaal, pedagogisch adviseren en outreach Doelgroep: Algemene opvoedingsondersteuning (Opvoedingswinkel)
Nadere informatieHuiswerkbeleid op basisschool De Leerlingst
Basisschool De Leerlingst Postbus 4052 6080 AB Haelen 0475-300989 info@deleerlingst.nl Huiswerkbeleid op basisschool De Leerlingst Inhoud: 1. Waarom geven wij huiswerk? 2. In welke groepen krijgen de kinderen
Nadere informatieOverzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen
Autisme niet begrepen? Niet herkend! Gemeente Koggenland 6 november 2017 & Stichting Deuvel Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Overzicht Autisme net ff anders Herkennen van autisme in contact Autisme Specifieke
Nadere informatieWie is wie? Tips & tricks om mijn sport AUTISME-VRIENDELIJKER te maken. Vertaling van wetenschappelijke inzichten naar de praktijk.
Tips & tricks om mijn sport AUTISME-VRIENDELIJKER te maken Vertaling van wetenschappelijke inzichten naar de praktijk Debbie Van Biesen Wie is wie? 1 Opwarming Is mijn sport autismevriendelijk? Is mijn
Nadere informatiemaandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING...
maandag 11 mei inleveren! STAGE BOEK 2015 VAN.AFDELING... 1 Gegevens leerling Naam Adres Postcode Woonplaats Geboortedatum Telefoon Afdeling/leerweg Gegevens school Naam Schoolbegeleider Adres Plaats Telefoon
Nadere informatieTOETSTAAK 4: IK BEN IETS KWIJT
TOETSTAAK 4: IK BEN IETS KWIJT Vaardigheid: spreken. Doelstelling: eindterm 2 beheersen: de cursist kan een uitnodiging, een voorstel en een oproep verwoorden en erop reageren. Verwerkingsniveau: beschrijvend.
Nadere informatie4 soorten relaties Is er een vraag om hulp?
4 soorten relaties Is er een vraag om hulp? Nee vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Vrijblijvende relatie Cliënten die kiezen voor een vrijblijvende relatie = een bezoekerstypische relatie Bezoeker
Nadere informatieTaken en lessen bij de duizendpoten
1 Taken en lessen bij de duizendpoten 2 Tips Hou een papierklem bij aan de rand van dit boekje. Het kan je telkens helpen om in een stappenplan te tonen waar je bent gebleven. Hou dit boekje bij in je
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieLeersleutels. 1) Korte inleiding
Leersleutels 1) Korte inleiding 2) Visie leren leren in het OLVC volgens 10 krachttermen (studieloopbaanbegeleiding, informatiestroom, krachtige leeromgeving, competenties, groeiproces, zelfreflectie,
Nadere informatieOns huiswerkbeleid. Wij vinden huiswerk belangrijk, omdat het
Ons huiswerkbeleid De leerlingen zijn een groot deel van de dag actief op school; met huiswerk willen we de ouders op de hoogte houden van datgene waarmee de kinderen in de klas bezig zijn. Huiswerk vormt
Nadere informatiewerkbladen, telefoons en opnametoestel
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatieChecklist Gesprek voeren 2F - handleiding
Checklist Gesprek voeren 2F - handleiding Inleiding De checklist Gesprek voeren 2F is ontwikkeld voor leerlingen die een gesprek moeten kunnen voeren op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht hoe de
Nadere informatieBegeleide interne stage
Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn
AUTISME EN CONFLICTHANTERING Anneke E. Eenhoorn UITGANGSPUNT UITGANGSPUNT DRIE VOORBEELDEN Rosa van 8 jaar. Na een ogenschijnlijk gewone dag op school, haalt ze fel uit Mike van 11 jaar. Na een kleine
Nadere informatieMEE Utrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking.
MEE Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel
Nadere informatieInstructies Vragenlijst leerlingen: algemeen
Instructies Vragenlijst leerlingen: algemeen Het doel van deze vragenlijst is om de leerlingen over verschillende leersituaties heen te laten oordelen in welke mate ze zelfregulerend gedrag vertonen. Het
Nadere informatie