Redenen om zich te laten vaccineren tegen HPV
|
|
- Koenraad van der Meer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Redenen om zich te laten vaccineren tegen HPV Implicaties voor toekomstige informatievoorziening Hilde M. van Keulen, Wilma Otten, Robert A.C. Ruiter, Jim van Steenbergen, Minne Fekkes en Theo W.G.M. Paulussen Doel Onderzoeken welke factoren deelname aan de HPV-vaccinatie bepaalden in 2009 en Opzet Retrospectief dwarsdoorsnede-onderzoek. Methode Uit een telepanel werden aselecte steekproeven getrokken van Nederlandse meisjes die in 2009 en 2010 werden opgeroepen voor de HPV-vaccinatie, evenals hun moeders. Gegevens werden verzameld via een online vragenlijst. Resultaten De vragenlijst werd ingevuld door 243 meisjes en 511 moeders uit het cohort van 2009 en door 225 meisjes en 250 moeders uit het cohort van In beide cohorten hingen de volgende factoren samen met HPV-vaccinatie: de verwachte kans op baarmoederhalskanker, de algemene mening over het vaccin, de verwachte spijtgevoelens over de beslissing, specifieke opvattingen over bijvoorbeeld de beschermende werking van het vaccin, vertrouwen in verantwoordelijke instanties, de verwachte mening en keuze van anderen over en voor vaccineren, de mate waarin inenten vanzelfsprekend is en de mate waarin men de beslissing om zich te laten vaccineren duidelijk vindt. In beide cohorten verklaarden de factoren een groot en significant deel van de variatie in vaccineren tegen HPV, namelijk 89 en 81% bij meisjes en 94 en 82% bij moeders uit respectievelijk het cohort van 2009 en die van Conclusie Dit onderzoek geeft inzicht in de redenen waarom deelname aan de HPV-vaccinatie tegenviel. Ter verhoging van de HPV-vaccinatiegraad is met name evenwichtige informatievoorziening over feiten en meningen, en voor- en nadelen van de vaccinatie belangrijk. Daarnaast moet ruimte geboden worden voor onzekerheid over de keuze om zich wel of niet te laten vaccineren. TNO, Leiden. Afd. Life Style: dr. H.M. van Keulen, dr. W. Otten en dr. T.W.G.M. Paulussen, onderzoekers. Afd. Child Health: dr. M. Fekkes, onderzoekers. Universiteit Maastricht, afd. Work and Social Psychology, Maastricht. Prof.dr. R.A.C. Ruiter, gedragswetenschapper. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Centrum Infectieziektenbestrijding, Bilthoven. Dr. J. van Steenbergen, arts maatschappij en gezondheid en epidemioloog. Contactpersoon: dr. H.M. van Keulen In 2010 is de Nederlandse overheid gestart met een nationale vaccinatie tegen het humaan papillomavirus (HPV). Deze vaccinatie is bedoeld voor 12-jarige meisjes en bestaat uit 3 prikken. Het vaccin zal naar verwachting de helft van het jaarlijkse aantal patiënten met baarmoederhalskanker voorkómen. 1 In 2009 organiseerde het RIVM een eenmalige inhaalcampagne van de HPV-vaccinatie voor meisjes van jaar. De opkomst in 2009 en 2010 was respectievelijk 52 en 56% (bron: Dit was lager dan verwacht, namelijk 70%, en veel lager dan bij andere vaccinaties uit het Rijksvaccinatieprogramma, namelijk 95%. 2 Om de vaccinatiegraad te kunnen verhogen is onderzoek noodzakelijk naar de redenen van de lage opkomst. Eerder onderzoek laat zien dat meisjes en hun moeders eerder bereid zijn tot vaccineren als zij (a) positiever waren over de vaccinatie; (b) overtuigd waren dat het vaccin effectieve bescherming biedt; (c) vonden dat het vaccin weinig risico s met zich meebracht, en (d) meenden dat mensen uit de omgeving positief stonden tegenover vaccineren Deze resultaten kwamen echter voort uit onderzoek bij meisjes die toen nog niet daadwerkelijk voor de vaccinatiekeuze stonden, want de vaccinatie destijds nog niet werd aangeboden. Dit artikel beschrijft de factoren die de keuze bepalen om zich wel of niet te laten vaccineren tegen HPV. Het onderzoek vond plaats in cohorten die in 2009 en 2010 waren opgeroepen voor de HPV-vaccinatie. De onderzoeksvra- NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523 1
2 TABEL 1 Overzicht van de gemeten variabelen variabelen sociaal-demografisch leeftijd opleiding vragen en stellingen* Wat is uw leeftijd? Wat is uw hoogst afgeronde opleiding? geboorteland In welk land bent u geboren? geloofsovertuiging Tot welke geloofsovertuiging rekent u zichzelf? overig verwachte kans op baarmoederhalskanker algemene mening Stel, uw dochter is niet ingeënt tegen HPV. Voor mijn gevoel is dan de kans dat mijn dochter later baarmoederhalskanker krijgt Mijn dochter laten inenten tegen HPV vind ik verwachte spijtgevoelens specifieke opvattingen vertrouwen in verantwoordelijke instanties Stel, u heeft uw dochter niet laten inenten tegen HPV en zij krijgt later baarmoederhalskanker. Hoeveel spijt denkt u dat u dan heeft van die beslissing om haar niet te laten inenten? Er is te weinig bekend of de HPV-inenting goed beschermt tegen baarmoederhalskanker. Als mijn dochter nog niet seksueel actief is, dan hoeft ze van mij die inenting niet te krijgen. Als de overheid meisjes laat inenten tegen HPV, dan ga ik er vanuit dat de inenting veilig is voor mijn dochter. Als het gaat om de HPV inenting, hoe groot is uw vertrouwen in de wetenschap? Als het gaat om de HPV inenting, hoe groot is uw vertrouwen in de gezondheidszorg? Als het gaat om de HPV inenting, hoe groot is uw vertrouwen in het ministerie van VWS? verwachte mening van anderen** verwachte keuze van anderen mate van informatieverzameling mate waarin vaccineren vanzelfsprekend is mate waarin men twijfelt over de vaccinatiebeslissing mate waarin men zeker is over de vaccinatiebeslissing mate waarin men de vaccinatiebeslissing duidelijk vindt gedragsmatig wel of niet laten vaccineren tegen HPV In hoeverre denkt u dat de volgende actoren vinden dat uw dochter zich moet laten inenten tegen HPV: partner (M), dochter (M), vader (D), moeder (D), beste vrienden (M en D)? Hoeveel trekt u zich aan van de mening van de volgende actoren over het wel of niet laten inenten van uw dochter tegen HPV: partner (M), dochter (M), vader (D), moeder (D), beste vrienden (M en D)? Hoeveel ouders in uw directe omgeving laten volgens u hun dochter inenten tegen HPV, als ze daarvoor een oproep krijgen? Voordat ik mijn dochter wel of niet heb laten inenten tegen HPV heb ik hierover veel informatie verzameld. Het inenten van mijn dochter tegen HPV is iets vanzelfsprekends. Bij mijn beslissing over de HPV-inenting van mijn dochter voel ik me heen en weer geslingerd tussen de voordelen en de nadelen. Als het gaat om de HPV-inenting, dan vond ik het gemakkelijk om deze keuze te maken. Als het gaat over de HPV-inenting, dan was het mij duidelijk welke voordelen het meest belangrijk voor mij waren. Hoeveel prikken tegen HPV heeft uw dochter in 2009 gehad? Hoeveel prikken tegen HPV heeft uw dochter in 2010 gehad? M = moeder; D = dochter. * De items komen uit de vragenlijst voor moeders. Dochters ontvingen dezelfde vragen, maar dan gericht op de dochter zelf. Deze gegevens werden bij het cohort 2010 verkregen via het panelbureau. Voor deze opdeling werd gekozen omdat het percentage deelnemers in de categorieën 2-9 klein was ( 12%). Bij meisjes werd ook gevraagd naar het geboorteland van de moeder. 2 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523
3 keuzemogelijkheden codering geen 1 = geen opleiding 2 = basisonderwijs/lagere school 3 = mavo/vmbo 1 = Nederland 2 = Duitsland 3 = België 1 = protestants-christelijk 2 = rooms-katholiek 3 = islam geen 1-3 = laag (1) 4-6 = midden (2) 4 = havo 5 = vwo 6 = mbo 4 = Indonesië 5 = Suriname 6 = Nederlandse Antillen 4 = jodendom 5 = boeddhisme 6 = hindoeïsme 7 = hbo 8 = wo 9 = weet niet of wil niet zeggen 7 = Turkije 8 = Marokko 9 = elders 7 = anders 8 = geen 7-8 = hoog (3) 9 = ontbrekende waarde (4) 1 = Nederland (1) 2-9 = niet-nederland (0) 1 = protestants-christelijk (1) 2-8 = niet-protestants-christelijk (0) -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = heel erg slecht,, 3 = heel erg goed -12 = negatieve mening,, 12 = positieve mening -3 = zeer onwenselijk,, 3 = zeer wenselijk -3 = zeer negatief,, 3 = zeer positief -3 = zeer onbelangrijk,, 3 = zeer belangrijk 1 = geen spijt,, 5 = erg veel spijt 1 = geen spijt,, 5 = erg veel spijt -3 = helemaal mee eens,, 3 = helemaal mee oneens -3 = helemaal mee eens,, 3 = helemaal mee oneens -3 = helemaal mee eens,, 3 = helemaal mee oneens -3 = helemaal mee eens,, 3 = helemaal mee oneens -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot -3 = zeer klein,, 3 = zeer groot schaal: -9 = zeer klein,, 9 = zeer groot -2 = zeker niet,, 2 = zeker wel moet laten inenten, 3 = niet van toepassing; indien niet van toepassing werd de score 0 toegekend 1 = niets,, 5 = veel per actor: -10 = negatieve,..., 10 = positieve invloed van actor schaal: -30 = negatieve,..., 30 = positieve invloed van actoren 1 = geen enkele ouder,, 7 = alle ouders 1 = geen enkele ouder,, 7 = alle ouders -3 = helemaal mee oneens,, 3 = helemaal mee eens 3 = helemaal mee oneens,, 3 = helemaal mee eens 0 = geen prik,, 3 = 3 prikken 0 = geen prik (0) 1-3 = 1 prik (1) 0 = geen prik,, 3 = 3 prikken 0 = geen prik (0) 1-3 = 1 prik (1) Voor deze opdeling werd gekozen, omdat een ANOVA bij deelnemers uit 2009 uitwees dat deelnemers met een protestants-christelijke levensovertuiging een significant lagere vaccinatiebereidheid hadden dan deelnemers met andere geloofsovertuigingen (p 0,001). De scores op de afzonderlijke items werden opgeteld tot een somscore vanwege de goede interne consistentie (α 0,88). De items zijn niet bij elkaar opgeteld, omdat de interne consistentie aan de lage kant was (α = 0,64-0,76). ** De verwachte mening van anderen werd berekend door het antwoord op de vragen per actor met elkaar te vermenigvuldigen en de uitkomst van de 3 personen bij elkaar op te tellen. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523 3
4 gen waren: (a) wat zijn de redenen om zich te laten vaccineren tegen HPV? en (b) in welke mate verklaren deze redenen die keuze? Vooraf verwachtten wij dat de factoren die al bekend waren uit eerder onderzoek naar de vaccinatiebereidheid, zoals de algemene mening, specifieke opvattingen over de beschermende werking van het vaccin, verwachte kans op baarmoederhalskanker en de verwachte mening van belangrijke personen in de directe omgeving, in ons onderzoek bevestigd zouden worden. Daarnaast veronderstelden wij dat er meer factoren een rol spelen bij de keuze om zich te laten vaccineren, zoals de zekerheid over de beslissing, het vertrouwen in verantwoordelijke instanties en de mate van informatieverzameling. Materiaal en methoden Deelnemers Omdat bij aanvang van het onderzoek al bekend was dat van de ouders vooral de mening van de moeder bepalend is voor de beslissing over de HPV-vaccinatie, beperkte het onderzoek zich tot de moeders en hun dochters. 9 Het betrof een retrospectief dwarsdoorsnedeonderzoek van 2 cohorten. Cohort 2009 Het cohort betreft een aselecte steekproef uit het telepanel van TNS NIPObase van meisjes (n = 350) uit de geboortejaren 1995 en 1996 die in 2009 werden uitgenodigd voor de HPV-vaccinatie, en hun moeders (n = 650). Van 350 van de moeders werd dus ook de dochter uitgenodigd. Er werden meer moeders dan meisjes uitgenodigd, vanwege de bepalende rol van de moeder bij de beslissing over de HPV-vaccinatie. Zij werden per uitgenodigd voor deelname aan het vragenlijstonderzoek. Nadat de laatste HPV-vaccinatie in de serie van 3 was aangeboden, kregen zij in de periode van december 2009 een digitale vragenlijst voorgelegd. Cohort 2010Het cohort betreft een aselecte steekproef uit het telepanel van TNS NIPObase van meisjes (n = 425) uit het geboortejaar 1997 die in 2010 werden uitgenodigd voor de HPV-vaccinatie, en hun moeders (n = 375). Van de 375 meisjes werd ook de moeder uitgenodigd; in 2010 werden meer meisjes dan moeder uitgenodigd, omdat de respons bij meisjes in 2009 lager was dan bij moeders. Nadat hen de 2e HPV-inenting in de serie van 3 was aangeboden, werden zij in de periode van 11 mei-6 juni 2010 uitgenodigd om een digitale vragenlijst in te vullen. Meetinstrument Tabel 1 biedt een overzicht van alle factoren die in beide cohorten zijn gemeten. Per factor wordt de vraagstelling en de antwoordmogelijkheden beschreven. Zowel aan de meisjes als de moeders werd gevraagd naar de HPV-vaccinatiestatus van respectievelijk hunzelf of hun dochters. Uit eerder onderzoek blijkt dat de zelfrapportage goed overeenkomt met de vaccinatiestatus zoals die geregistreerd staat in het nationale vaccinatieregister; de zelfrapportage is correct bij 91% van moeders en bij 94% van de meisjes. 12 Omdat het onderzoek bij het cohort van 2010 plaatsvond na de 2e prikronde, kon niet worden vastgesteld of de volledige HPV-vaccinatie van 3 prikken werd doorlopen. Bij de HPV-vaccinatiestatus werd daarom onderscheid gemaakt tussen geen prik ontvangen en tenminste 1 prik ontvangen. Data-analyse Aangezien voor 14 factoren samenhang met vaccinatiestatus werd getoetst, werd een Bonferroni-correctie toegepast (p = 0,05/14 = 0,004). De uitkomsten van univariate logistische regressieanalyses toonden welke factoren statistisch significant samenhingen met vaccinatie tegen HPV. Multivariate logistische regressieanalyses werden uitgevoerd om te bepalen in welke mate deze factoren gezamenlijk de HPV-vaccinatiestatus verklaarden; deze maat werd uitgedrukt in het percentage verklaarde variantie. De factoren die volgens de univariate analyses significant samenhingen met vaccineren werden als 1e stap toegevoegd aan het regressiemodel. In de 2e stap werden daaraan sociaal-demografische variabelen toegevoegd om na te gaan of deze aanvullend bijdroegen aan de HPV-vaccinatiestatus naast de factoren uit stap 1. Resultaten Deelnemers In totaal vulden 511 moeders (79%) en 243 meisjes (69%) uit het cohort van 2009 de vragenlijst in en 250 moeders (67%) en 225 meisjes (53%) uit het cohort van Tabel 2 geeft de demografische kenmerken weer van alle deelnemers, evenals de HPV-vaccinatiestatus volgens de meisjes en de moeders. Beide steekproeven bleken representatief voor de algemene Nederlandse populatie wat betreft opleiding en HPV-vaccinatiestatus. Vergeleken met de algemene Nederlandse populatie bevatten de steekproeven uit 2009 en 2010 meer in Nederland geboren moeders (97 versus 83% in 2009, en 95 versus 83% in 2010) en bevatte de steekproef van 2009 meer moeders met een protestants-christelijke geloofsovertuiging (29 versus 18%) (bronnen: en Redenen om zich te laten vaccineren tegen HPV Tabellen 3 en 4 laten zien dat bijna alle 14 onderzochte factoren samenhangen met de HPV-vaccinatiestatus. In beide cohorten dit gold zowel voor de meisjes als de moeders liet het meisje zich eerder vaccineren als men: 4 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523
5 TABEL 2 Sociaal-demografische kenmerken van meisjes en moeders, en HPV-vaccinatiestatus van meisjes volgens hunzelf en hun moeder kenmerk* meisjes moeders 2009 (n = 243) 2010 (n = 225) 2009 (n = 511) 2010 (n = 250) leeftijd in jaren; gemiddelde (SD) 13,5 (0,5) 12,4 (0,5) 43,0 (4,5) 42,1 (4,4) hoogst afgeronde opleiding laag midden hoog weet niet of wil niet zeggen 0 4 geboren in Nederland protestants-christelijke geloofsovertuiging HPV-vaccinatiestatus 1 prik volgens meisje HPV-vaccinatiestatus 1 prik volgens moeder * Aantallen zijn percentages, tenzij anders vermeld. de kans op baarmoederhalskanker zonder inenting hoger schatte. een positievere mening had over de inenting. meer gevoel van spijt verwachtte als het niet-gevaccineerde meisje later baarmoederhalskanker zou krijgen. meende dat er voldoende bekend is over de beschermende werking van het vaccin tegen baarmoederhalskanker. onderschreef dat de inenting nodig is ook al is het meisje nog niet seksueel actief. onderschreef dat de inenting veilig is omdat de overheid deze aanbiedt. vertrouwen had in verantwoordelijke instanties, zoals de wetenschap, de gezondheidszorg en het ministerie van VWS. meende dat belangrijke personen in de directe omgeving positief staan tegenover de inenting, zoals partners, familieleden of vrienden. verwachtte dat de meeste andere meisjes in de omgeving zich ook laten vaccineren. de inenting tegen HPV als iets vanzelfsprekends ervoer. inzicht had in welke voordelen van vaccineren voor hen belangrijk waren. Ook liet het meisje zich eerder vaccineren als men: minder twijfelde over de beslissing om zich te laten vaccineren. Dit gold voor moeders en meisjes uit het cohort van vooraf minder informatie over de vaccinatie had verzameld. Dit gold voor moeders en meisjes uit het cohort van 2009 en voor moeders uit het cohort van het makkelijker vond om de vaccinatiekeuze te maken. Dit gold voor moeders uit het cohort van 2009 en voor moeders en meisjes uit het cohort van Mate waarin de gevonden factoren de HPV-vaccinatiestatus verklaren De factoren die statistisch significant samenhingen met vaccinatie tegen HPV verklaarden gezamenlijk een aanzienlijk deel van de variantie in de HPV-vaccinatiestatus, namelijk 89 en 81% bij de meisjes en 94 en 82% bij de moeders uit respectievelijk de cohorten van 2009 en 2010 (p < 0,001). In beide cohorten was de toegevoegde waarde van de demografische variabelen 1%, maar dit bleek statistisch niet significant (p > 0,05). Demografische factoren leveren dus geen additionele bijdrage aan de HPV-vaccinatiestatus. Beschouwing Dit onderzoek biedt inzicht in de redenen waarom meisjes zich lieten vaccineren tegen HPV in 2009 en Belangrijke factoren bij de beslissing om zich te laten vaccineren, zijn de verwachte kans op baarmoederhalskanker, de algemene mening, de te verwachten spijtgevoelens op het moment dat het meisje baarmoederhalskanker krijgt als zij zich niet laat vaccineren, en specifieke verwachtingen over de bescherming en bijwerkingen van het HPV-vaccin. Daarnaast bleken de volgende factoren relevant: (a) vertrouwen in verantwoordelijke instanties; (b) de verwachte mening van anderen over de HPV-vaccinatie; (c) de verwachte keuze van andere meisjes in de omgeving om zich wel of niet te laten vaccineren, en (d) de ervaren vanzelfsprekendheid om de HPV-vaccinatie te accepteren en de ervaren onzekerheid over het belang van de voordelen van de HPV-vaccinatie. Deze uitkomsten bevestigen onze vooraf geformuleerde hypothesen, zowel wat betreft resultaten van eerder onderzoek dat vóór de implementatie van het HPV-vaccin in Nederland werd uitgevoerd, 3,10,13-15 als wat betreft het belang van aanvullende factoren. Het is bemoedigend dat het gaat om factoren die veranderbaar zijn door voorlichting (zie paragraaf over implicaties voor communicatie). 16 Ook biedt het onderzoek een goede indicatie voor de stabiliteit van het verklaringsmodel, doordat deze van toepassing bleek op 2 opeenvolgende cohorten. NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523 5
6 TABEL 3 Univariate analyse van factoren die samenhangen met vaccineren tegen HPV op basis van een vragenlijst onder meisjes TABEL 4 Univariate analyse van factoren die samenhangen met vaccineren tegen HPV op basis van een vragenlijst onder moeders factor 2009 (n = 243) OR (95%-BI)* 2010 (n = 225) factor 2009 (n = 511) OR (95%-BI)* 2010 (n = 250) verwachte kans op baarmoederhalskanker 2,9 (2,2-3,9) 2,3 (1,8-3,0) algemene mening 1,9 (1,6-2,3) 1,5 (1,3-1,6) verwachte spijtgevoelens 3.0 (2,3-3,9) 4,6 (3,2-6,5) opvatting: Er is te weinig bekend of de 2,9 (2,2-3,8) 2,3 (1,8-3,0) HPV-inenting goed beschermt tegen baarmoederhalskanker opvatting: Als ik nog niet seksueel actief ben, 1,8 (1,5-2,2) 1,6 (1,3-1,8) dan hoef ik die inenting niet te krijgen opvatting: Als de overheid meisjes laat inenten 2,6 (2,0-3,3) 2,3 (1,9-2,9) tegen HPV, dan ga ik er vanuit dat de inenting veilig is vertrouwen in verantwoordelijke instanties 1,6 (1,4-1,8) 1,8 (1,5-2,1) wetenschap 3,3 (2,3-4,7) 2,9 (2,1-4,0) gezondheidszorg 2,7 (2.0-3,6) 4,3 (2,9-6,4) ministerie van VWS 2,6 (2.0-3,6) 3,8 (2,6-5,6) verwachte mening van anderen 1,3 (1,2-1,4) 1,2 (1,2-1,3) vader 1,6 (1,4-1,8) 1,5 (1,3-1,6) moeder 1,6 (1,4-1,8) 1,5 (1,3-1,6) beste vrienden 1,3 (1,2-1,4) 1,3 (1,2-1,5) verwachte keuze van anderen voor vaccineren 1,9 (1,5-2,3) 2,5 (1,9-3,2) mate van informatieverzameling 0,7 (0,5-0,8) 0,9 (0,7-1,0 mate waarin vaccineren vanzelfsprekend is 4,0 (2,9-5,6) 3,0 (2,3-3,9) mate waarin men twijfelt over de 0,7 (0,6-0,9) 0,9 (0,7-1,0) vaccinatiebeslissing mate waarin men zeker is over de 1,2 (1,1-1,5 1,4 (1,2-1,6) vaccinatiebeslissing mate waarin men de vaccinatiebeslissing duidelijk vindt 1,4 (1,1-1,6) 1,7 (1,4-2,1) verwachte kans op baarmoederhalskanker 2,6 (2,1-3,2) 2,1 (1,7-2,7) algemene mening 1,9 (1,7-2,1) 1,4 (1,3-1,5) verwachte spijtgevoelens 3,5 (2,9-4,3) 3,3 (2,5-4,3) opvatting: Er is te weinig bekend of de 3,0 (2,5-3,7) 2,7 (2,1-3,4) HPV-inenting goed beschermt tegen baarmoederhalskanker opvatting: Als mijn dochter nog niet seksueel actief 2,7 (2,2-3,1) 2,5 (2.0-3,1) is, dan hoeft zij de inenting niet te krijgen opvatting: Als de overheid meisjes laat inenten 2,7 (2,3-3,2) 2,5 (2,0-3,1) tegen HPV, dan ga ik er vanuit dat de inenting veilig is vertrouwen in verantwoordelijke instanties 1,7 (1,6-1,9) 1,7 (1,5-1,9) wetenschap 3,4 (2,7-4,4) 3,1 (2,3-4,3) gezondheidszorg 3,7 (2,9-4,8) 3,8 (2,6-5,6) ministerie van VWS 3,7 (2,9-4,8) 4,1 (2,8-6,0) verwachte mening van anderen 1,4 (1,3-1,5) 1,2 (1,2-1,3) partner 1,7 (1,5-1,8) 1,5 (1,4-1,6) dochter 2.0 (1,7-2,2) 1,6 (1,5-1,9) beste vrienden 1,7 (1,5-1,9) 1,8 (1,6-2,1) verwachte keuze van anderen voor vaccineren 2,2 (1,8-2,6) 2,9 (2,2-3,9) mate van informatieverzameling 0,5 (0,4-0,6) 0,7 (0,6-0,9) mate waarin vaccineren vanzelfsprekend is 3,7 (3,0-4,6) 3,1 (2,4-4,0) mate waarin men twijfelt over de 0,8 (0,8-0,9) 0,9 (0,8-1,0) vaccinatiebeslissing mate waarin men zeker is over de 1,4 (1,3-1,5) 1,3 (1,1-1,5) vaccinatiebeslissing mate waarin men de vaccinatiebeslissing duidelijk vindt 1,3 (1,2-1,5) 2,0 (1,6-2,5) OR = oddsratio. * Bij een OR > 1 geldt hoe hoger de score voor een factor, hoe groter de kans dat meisjes zich hebben laten vaccineren (bijvoorbeeld hoe positiever de algemene mening over de HPV-vaccinatie, hoe groter de kans dat meisjes zich hebben laten vaccineren); bij een OR < 1 geldt hoe hoger de score op de factor, hoe kleiner de kans dat meisjes zich hebben laten vaccineren (bijvoorbeeld hoe meer men twijfelt over de vaccinatiebeslissing, hoe kleiner de kans dat meisjes zich hebben gevaccineerd). p < 0,004 vanwege Bonferroni-correctie. Er werd bij algemene mening geen analyse op itemniveau uitgevoerd omdat deze items vanwege hun algemene karakter geen informatie geven voor toekomstige communicatie. OR = oddsratio. * Bij een OR > 1 geldt hoe hoger de score voor een factor, hoe groter de kans dat meisjes zich hebben laten vaccineren (bijvoorbeeld hoe positiever de algemene mening over de HPV-vaccinatie, hoe groter de kans dat meisjes zich hebben laten vaccineren); bij een OR < 1 geldt hoe hoger de score op de factor, hoe kleiner de kans dat meisjes zich hebben laten vaccineren (bijvoorbeeld hoe meer men twijfelt over de vaccinatiebeslissing, hoe kleiner de kans dat meisjes zich hebben gevaccineerd). p < 0,004 vanwege Bonferroni-correctie. Er werd bij algemene mening geen analyse op itemniveau uitgevoerd omdat deze items vanwege hun algemene karakter geen informatie geven voor toekomstige communicatie. 6 NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523
7 Beperkingen Vanwege het retrospectieve, cross-sectionele karakter van het onderzoek biedt het geen bewijs voor de causaliteit tussen de gevonden factoren en de vaccinatiestatus. Ook de generaliseerbaarheid van de resultaten is mogelijk beperkt. Zo zijn de resultaten niet zondermeer te generaliseren naar allochtone bevolkingsgroepen, omdat zij in de steekproeven waren ondervertegenwoordigd. Ook zijn telepanels mogelijk in beperkte mate representatief; respondenten kiezen immers zelf voor aansluiting bij een telepanel. 17 Secundaire data-analyse van onze data wees uit dat de resultaten vergelijkbaar zijn met die van een andere steekproef uit het nationale vaccinatieregister. In beide steekproeven kwamen dezelfde factoren naar voren, alleen de sterkte van de gevonden verbanden varieerde tussen de beide steekproeven. Dit geeft echter geen aanleiding om anders te beslissen over aangrijpingspunten voor nieuwe communicatiestrategieën. Tot slot moet worden onderstreept dat gevaccineerd zijn en niet-gevaccineerd zijn in dit onderzoek werden geoperationaliseerd als respectievelijk minimaal 1 en geen prik. Dit onderzoek sluit een mogelijk verschil in relevante factoren tussen niet-vaccineren, onvolledig en volledig vaccineren niet uit. Wel is het aannemelijk dat het verschil tussen onvolledig en volledig vaccineren vervaagt, omdat uit de landelijke cijfers blijkt dat het aandeel onvolledige vaccinaties in 2009 en 2010 klein was, namelijk 5% (bron: Implicaties voor communicatie Het RIVM, de GGD en, huisartsen en andere instanties en personen die voorlichting geven over de HPV-vaccinatie zouden zich in hun toekomstige communicatie naar meisjes en moeders bij voorkeur moeten richten op de volgende onderwerpen: Stimuleer meisjes en moeders in het duidelijk maken van een eigen, weloverwogen keuze. Op deze manier krijgen ze achteraf geen spijt van hun keuze en zijn ze weerbaarder tegen toekomstige tegenstrijdige informatie of tegenstrijdige meningen van personen uit de directe omgeving. Bespreek risico s van vaccineren en niet-vaccineren, bijvoorbeeld de kansen op opeenvolgende gebeurtenissen HPV, baarmoederhalskanker en sterfte zodat de doelgroep de risico s niet over- of onderschat. Geef aan dat met vaccineren een toekomstig gevoel van spijt wordt vermeden voor het geval de dochter later baarmoederhalskanker mocht krijgen. Maak onderscheid tussen feiten en meningen over de voor- en nadelen van vaccineren voor de korte en langere termijn. Zodoende blijft de geloofwaardigheid van de voorlichter behouden en wordt deze vergroot. Bespreek de onzekerheden die ouders en hun dochters hebben over kwesties rond het HPV-vaccin (bijvoorbeeld over beschermingsduur of mogelijke bijwerkingen op de lange termijn) en over de vaccinatiekeuze ( moet ik mij nu wel of niet laten vaccineren? ). Onderbouw het belang van tijdige vaccinatie, dat wil zeggen: nog voordat dochters seksueel actief worden. Corrigeer onrealistisch optimisme over toekomstige seksuele risico s waaraan de dochter nu of in de nabije toekomst blootstaat. Deze voorlichting moet zich niet enkel op het meisje richten, maar vooral ook op ouders en vrienden. Door gebruik te maken van de mogelijkheden die nieuwe media bieden, kan de voorlichting bovendien verder worden toegesneden op de persoon dan tot nu toe is gevoerd met het overwegend universele voorlichtingsbeleid. Conclusie Leerpunten De opkomst bij de HPV-vaccinatierondes in 2009 en 2010 was lager dan verwacht; om de vaccinatiegraad te verbeteren is inzicht noodzakelijk in de onderliggende factoren hiervan. Dit onderzoek toont aan dat de volgende factoren belangrijk zijn bij de beslissing om zich te laten vaccineren: (a) de verwachte kans op baarmoederhalskanker; (b) opvattingen over de beschermende werking van het vaccin; (c) verwachtte gevoelens van spijt bij niet-vaccineren; (d) de misvatting dat vaccinatie pas nodig is zodra de persoon seksueel actief is; (e) de mening van belangrijke personen in de directe omgeving, en (f) het vertrouwen dat men heeft in verantwoordelijke instanties. In de toekomst is het verstrekken van evenwichtige informatie over de HPV-vaccinatie nodig, zodat meisjes beter toegerust worden voor het maken van een geïnformeerde, weloverwogen keuze. Deze studie toont aan dat bij de keuze om zich te laten vaccineren tegen HPV vooral de volgende factoren belangrijk zijn: (a) de verwachte kans op baarmoederhalskanker; (b) opvattingen over de beschermende werking van het vaccin; (c) verwachte gevoelens van spijt bij niet-vaccineren, en (d) de misvatting dat vaccinatie pas nodig is zodra het meisje seksueel actief is. Daarnaast waren de mening van belangrijke personen in de directe omgeving en het vertrouwen dat men heeft in verantwoordelijke instanties relevant voor de beslissing om zich te laten vaccineren. In de toekomst is het verstrekken van evenwichtige informatie over de HPV-vaccinatie nodig. Hierbij moet duide- NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523 7
8 lijk onderscheid gemaakt worden tussen voor- en nadelen, en tussen feiten en meningen. Ook moet er ruimte geboden worden voor onzekerheid over de keuze om zich wel of niet te laten vaccineren. Hierdoor raken meisjes en moeders beter toegerust voor het maken van een geïnformeerde, weloverwogen keuze. Ook kunnen zij hierdoor beter argumenten weerstaan die hun vaccinatiebeslissing in twijfel trekken en wordt de geloofwaardigheid van de voorlichter bewaakt. Belangenconflict en financiële ondersteuning: het onderzoek waarop dit artikel is gebaseerd werd financieel ondersteund door ZonMw en het RIVM (www. ntvg.nl; zoeken op A5523, klik op Belangenverstrengeling ). Aanvaard op 14 maart 2013 Citeer als: Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A5523 > Kijk ook op Literatuur 1 Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker. Publicatienr. 2008/08. Den Haag: Gezondheidsraad; Vaccinatiegraad rijksvaccinatieprogramma Nederland. Verslagjaar Publicatienr /2009. Bilthoven: RIVM; Brewer NT, Fazekas KI. Predictors of HPV vaccine acceptability: a theory-informed, systematic review. Prev Med. 2007;45: Katz IT, Ware NC, Gray G, Haberer JE, Mellins CA, Bangsberg DR. Scaling up human papillomavirus vaccination: a conceptual framework of vaccine adherence. Sex Health. 2010;7: Zimet GD. Improving adolescent health: focus on HPV vaccine acceptance. J Adolesc Health. 2005;37:S Zimet GD, Liddon N, Rosenthal SL, Lazcano-Ponce E, Allen B. Chapter 24: Psychosocial aspects of vaccine acceptability. Vaccine. 2006;24:S3/ Askelson NM, Campo S, Lowe JB, Smith S, Dennis LK, Andsager J. Using the theory of planned behavior to predict mothers intentions to vaccinate their daughters against HPV. J Sch Nurs. 2010;26: Barnack JL, Reddy DM, Swain C. Predictors of parents willingness to vaccinate for human papillomavirus and physicians intentions to recommend the vaccine. Womens Health Issues. 2010;20: Fahy A, Desmond DM. Irish mothers intentions to have daughters receive the HPV vaccine. Ir J Med Sci. 2010;179: Gerend MA, Weibley EB, Bland HM. Parental response to human papillomavirus vaccine availability: uptake and intentions. J Adolesc Health. 2009;45: Reiter PL, Brewer NT, Gottlieb SL, McRee AL, Smith JS. Parents health beliefs and HPV vaccination of their adolescent daughters. Soc Sci Med. 2009;69: Van Keulen HM, Fekkes M, Otten W, et al. Onderzoek naar de HPVvaccinatiebereidheid bij moeders en dochters naar aanleiding van de inhaalcampagne in Nederland. TNO-rapport KvL/GB Leiden: TNO Kwaliteit van Leven; De Visser R, Waites L, Parikh C, Lawrie A. The importance of social norms for uptake of catch-up human papillomavirus vaccination in young women. Sex Health. 2011;8: Marlow LA, Waller J, Wardle J. Parental attitudes to pre-pubertal HPV vaccination. Vaccine. 2007;25: Ziarnowski KL, Brewer NT, Weber B. Present choices, future outcomes: anticipated regret and HPV vaccination. Prev Med. 2009;48: Kok G, Harterink P, Vriens P, de Zwart O, Hospers HJ. The gay cruise: developing a theory- and evidence-based internet HIV-prevention intervention. Sex Res Social Policy: Journal of NSRC. 2006;3: Loosveldt G, Sonck N. An evaluation of the weighting procedures for an online access panel survey. Survey Research Methods. 2008;2: NED TIJDSCHR GENEESKD. 2013;157: A5523
DISCLOSURE BELANGEN SPREKER. (potentiële) belangenverstrengeling
DISCLOSURE BELANGEN SPREKER (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld ZonMw RIVM TNO Geen Bedrijfsnamen EFFECTIVITEIT VAN
Nadere informatieTNO-rapport TNO/LS 2015 R11197. Earth, Life & Social Sciences Schipholweg 77-89 2316 ZL Leiden Postbus 3005 2301 DA Leiden. www.tno.
TNO-rapport TNO/LS 2015 R11197 Het effect van media-aandacht voor het gebruik van mogelijk ondeugdelijke naalden in het voorjaar van 2015 op de bereidheid van moeders om hun dochter te laten vaccineren
Nadere informatieRedenen om een dochter niet te vaccineren tegen humaan papillomavirus in Twente; vragenlijstonderzoek
Onderzoek Redenen om een dochter niet te vaccineren tegen humaan papillomavirus in Twente; vragenlijstonderzoek Julianne D. van der Berg, Jan Roorda en Marjan J. Westerman Doel Opzet Methode Resultaten
Nadere informatieWerkbelevingsonderzoek 2013
Werkbelevingsonderzoek 2013 voorbeeldrapport Den Haag, 17 september 2014 Ipso Facto beleidsonderzoek Raamweg 21, Postbus 82042, 2508EA Den Haag. Telefoon 070-3260456. Reg.K.v.K. Den Haag: 546.221.31. BTW-nummer:
Nadere informatieTevredenheid van familieleden en mantelzorgers met casemanagement bij dementie
Tevredenheid van familieleden en mantelzorgers met casemanagement bij dementie (in te vullen door mantelzorgers) Codering tevredenheidsonderzoek : _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ Datum verzending : _ _ - _ _ - _
Nadere informatieVaccinatiebereidheid. Monitoring van determinanten. Hester de Melker Vaste Prikdag 26 april 2011
Vaccinatiebereidheid Monitoring van determinanten Hester de Melker Vaste Prikdag 26 april 2011 1 Vaste prikdag 26 april 2011 Presentatie 1. Vaccinatie-opkomst van oudsher 2. Enkele recente resultaten t.a.v.
Nadere informatie25 juni Onderzoek: Kinderen verplicht inenten?
25 juni 2018 Onderzoek: Kinderen verplicht inenten? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 55.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieInfluenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers
Influenza vaccinatie van ziekenhuismedewerkers Achtergrond Het RIVM en Vernet Verzuimnetwerk B.V. hebben een onderzoek uitgevoerd onder ziekenhuismedewerkers naar de relatie tussen de influenza vaccinatiegraad
Nadere informatieEFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP. - eindrapport - dr. Marga de Weerd. Amsterdam, november 2009
EFFECTEN VAN DE WEEKEND- SCHOOL VAN STICHTING WITTE TULP - eindrapport - dr. Marga de Weerd Amsterdam, november 2009 Regioplan Beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal 35 1012 RD Amsterdam Tel.: +31 (0)20-5315315
Nadere informatiePrik en bescherm. Laat je inenten tegen baarmoederhalskanker
Prik en Prik en bescherm Laat je inenten tegen baarmoederhalskanker De HPV-inenting in het kort HPV is de afkorting voor humaan papilloma-virus. Het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. De kans
Nadere informatieHPV-vaccinatie voor meisjes van 12 jaar. Rijksvaccinatieprogramma
HPV-vaccinatie voor meisjes van 12 jaar Rijksvaccinatieprogramma HPV-vaccinatie HPV is de afkorting van humaan papillomavirus. Ongeveer 8 op de 10 vrouwen die seksueel actief zijn, krijgen ooit een HPV-infectie
Nadere informatieHPV-vaccinatie. Informatie over inenten tegen baarmoederhalskanker
HPV-vaccinatie Informatie over inenten tegen baarmoederhalskanker De HPV-vaccinatie in het kort HPV is de afkorting voor humaan papilloma-virus. Het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. De kans
Nadere informatieE-Health en de huisarts. Digitaal Stadspanel Rotterdam. Achtergrond. Methode. Contact met de huisarts
E-Health en de huisarts Digitaal Stadspanel Rotterdam Achtergrond Een taak van de gemeente is het bevorderen van de gezondheid van haar inwoners. In haar nota Publieke Gezondheid 2016-2020 Rotterdam Vitale
Nadere informatierik Prik en bescherm informatie over inenten tegen baarmoederhalskanker
rik n Prik en bescherm informatie over inenten tegen baarmoederhalskanker De HPV-inenting in het kort HPV is de afkorting voor humaan papilloma-virus. Het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken.
Nadere informatieVaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet. Jaarcongres MPA Alumni, 15 april 2011, Den Haag
Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker, een belangrijke stap voorwaarts en toch veel verzet Jaarcongres MPA Alumni,, Den Haag Roel A. Coutinho 1 Center for Infectious Disease Control National Institute
Nadere informatieSamenvatting en rapportage Klanttevredenheidsonderzoek PPF 2011/2012
Samenvatting en rapportage Klanttevredenheidsonderzoek PPF 0/0 Stichting Personeelspensioenfonds Cordares (PPF) Astrid Currie, communicatieadviseur Maart 0 versie.0 Pagina versie.0 Inleiding Op initiatief
Nadere informatieLeeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen
Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In
Nadere informatieCollege 3 Interne consistentie; Beschrijvend onderzoek
College 3 Interne consistentie; Beschrijvend onderzoek Inleiding M&T 2012 2013 Hemmo Smit Overzicht van dit college Kwaliteit van een meetinstrument (herhaling) Interne consistentie: Cronbach s alpha Voorbeeld:
Nadere informatieVaccinatie tegen HPV voor meisjes van 12 jaar. Rijksvaccinatieprogramma
Vaccinatie tegen HPV voor meisjes van 12 jaar Rijksvaccinatieprogramma Waarom vaccineren tegen HPV? Als je je laat vaccineren tegen HPV, ben je goed beschermd tegen baarmoederhalskanker. Elk jaar krijgen
Nadere informatieOuder- en Kindteams Amsterdam Jaarrapportage 2017
Ouder- en Kindteams Amsterdam Jaarrapportage 2017 Bijlage A. Jeugdgezondheidszorg Het basispakket jeugdgezondheidszorg wordt aan elk gezin en iedere jeugdige aangeboden. Hierdoor hebben wij vrijwel alle
Nadere informatieJEUGD WERKLOOSHEID 1-METING Onderzoek naar de perceptie van jeugdwerkloosheid onder jongeren in opdracht van het Ministerie VWS - Jeugd en Gezin
JEUGD WERKLOOSHEID 1-METING Onderzoek naar de perceptie van jeugdwerkloosheid onder jongeren in opdracht van het Ministerie VWS - Jeugd en Gezin FERNANDO MC DOUGAL MSC ODETTE VLEK MSC AMSTERDAM, AUGUSTUS
Nadere informatieVoor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen
Samenvatting Voor het eerst is er een vaccin dat baarmoederhalskanker kan voorkomen In Nederland bestaat al decennia een succesvol programma voor bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. Daarmee
Nadere informatieSamenvatting Jong; dus gezond!?
Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg
Nadere informatie5 JAAR HPV-VACCINATIE IN VLAANDEREN
5 JAAR HPV-VACCINATIE IN VLAANDEREN Dr. Geert Top Infectieziektebestrijding en vaccinatie 5 JAAR HPV-VACCINATIEPROGRAMMA IN VLAANDEREN Kader en start vaccinatieprogramma Methode Resultaten Discussie Conclusies
Nadere informatieVaccinaties in Nederland, een vanzelfsprekende zaak.
nipo het marktonderzoekinstituut Postbus 247 1000 ae Amsterdam Grote Bickersstraat 74 Telefoon (020) 522 54 44 Fax (020) 522 53 33 E-mail info@nipo.nl Internet http://www.nipo.nl Rapport Vaccinaties in
Nadere informatieJongeren & hun financiële verwachtingen
Nibud, februari Jongeren & hun financiële verwachtingen Anna van der Schors Daisy van der Burg Nibud in samenwerking met het 1V Jongerenpanel van EenVandaag Inhoudsopgave 1 Onderzoeksopzet Het Nibud doet
Nadere informatieLangdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking Geeke Waverijn, Mieke Rijken
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Langdurig ziekteverzuim van werknemers met een chronische ziekte of beperking, G. Waverijn & M. Rijken, NIVEL, januari
Nadere informatieVaccinatie tegen HPV voor meisjes. Rijksvaccinatieprogramma
Vaccinatie tegen HPV voor meisjes Rijksvaccinatieprogramma Waarom vaccineren tegen HPV? Als je je laat vaccineren tegen HPV, ben je goed beschermd tegen baarmoederhalskanker. Elk jaar krijgen ongeveer
Nadere informatieGa naar prik en bescherm.nl
Benieuwd wat andere meiden, moeders en experts vinden? Ga naar prik en bescherm.nl Dit mini-magazine geeft je in korte tijd de belangrijkste informatie over de HPV-vaccinatie. Wil je graag meer weten of
Nadere informatieAuteurs: Baarda e.a. isbn: 978-90-01-80771-9
Woord vooraf Het Basisboek Methoden en Technieken biedt je een handleiding voor het opzetten en uitvoeren van empirisch kwantitatief onderzoek. Je stelt door waarneming vast wat zich in de werkelijkheid
Nadere informatieUniversiteit Utrecht Master psychologie, Sociale Psychologie Faculteit Sociale Wetenschappen THESIS. Prikkelende Informatie
Running Head: COMMUNICATIE EN VACCINATIEGEDRAG Universiteit Utrecht Master psychologie, Sociale Psychologie Faculteit Sociale Wetenschappen THESIS Prikkelende Informatie Onzekere en stellige communicatie
Nadere informatieBijlage 1: Vragenlijst factoren en items
Bijlage 1: Vragenlijst factoren en items Factoren Alle studenten die zich vooraanmelden via Studielink krijgen een online vragenlijst aangeboden via een link die in de aanmeldingsprocedure van Studielink
Nadere informatieBeschrijving van de gegevens: hoeveel scholen en hoeveel leerlingen deden mee?
Technische rapportage Leesmotivatie scholen van schoolbestuur Surplus Noord-Holland Afstudeerkring Begrijpend lezen 2011-2012, Inholland, Pabo-Alkmaar Marianne Boogaard en Yvonne van Rijk (Lectoraat Ontwikkelingsgericht
Nadere informatieWerkdruk in het onderwijs
Rapportage Werkdruk in het primair en voortgezet onderwijs DUO ONDERWIJSONDERZOEK drs. Vincent van Grinsven dr. Eric Elphick drs. Liesbeth van der Woud Maart 2012 tel: 030-2631080 fax: 030-2616944 email:
Nadere informatieJongerenparticipatie in Amersfoort
Jongerenparticipatie in Amersfoort gemeente Amersfoort Ben van de Burgwal november 2013 Samenvatting De gemeente wil Amersfoortse jongeren meer betrekken bij zaken die hen aangaan. We hebben via digitaal
Nadere informatieOns kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP 2.859.072 8 jul. 08
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 8 jul. 08 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief vaccinatie tegen baarmoederhalskanker
Nadere informatieManagement Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars
Management Summary Wat voor een effect heeft de vorm van een bericht op de waardering van de lezer en is de interesse in nieuws een moderator voor dit effect? Auteur Tessa Puijk Organisatie Van Diemen
Nadere informatieDe IGJ in 2018 minder bekend dan de IGZ in Wel zijn burgers op bepaalde aspecten positiever over het functioneren van de IGJ
Dit factsheet is een uitgave van het Nivel. De gegevens mogen met bronvermelding (M.P. Kooijman, A.E.M. Brabers & J.D. de Jong. De IGJ in minder bekend dan de IGZ in. Wel zijn burgers op bepaalde aspecten
Nadere informatieA.J.E. de Veer, R. Verkaik & A.L. Francke. Hoge verwachtingen over pas gediplomeerden. Utrecht: NIVEL, 2010
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (A.J.E. de Veer, R. Verkaik & A.L. Francke. Hoge verwachtingen over pas gediplomeerden. Utrecht: NIVEL, 2010) worden gebruikt.
Nadere informatieTrots op Groningen. Voelen Groningers zich verbonden met de provincie?
Trots op Groningen. Voelen Groningers zich verbonden met de provincie? In deze factsheet staat de binding met de provincie Groningen centraal. Het gaat dan om de persoonlijke gevoelens die Groningers hebben
Nadere informatieANALYSE PATIËNTERVARINGEN ELZ HAAKSBERGEN
ANALYSE PATIËNTERVARINGEN ELZ HAAKSBERGEN Dr. C.P. van Linschoten Drs. P. Moorer Definitieve versie 27 oktober 2014 ARGO BV Inhoudsopgave 1. INLEIDING EN VRAAGSTELLING... 3 1.1 Inleiding... 3 1.2 Vraagstelling...
Nadere informatieHet Groninger Stadspanel over LGBT. Meningen over bi- en homoseksualiteit en transgender in Groningen stad
Het Groninger Stadspanel over LGBT Meningen over bi- en homoseksualiteit en transgender in Groningen stad Onderzoek en Statistiek Groningen heeft als kernactiviteiten instrumentontwikkeling voor en uitvoering
Nadere informatieHouding van ouders ten aanzien van het rookgedrag van jongeren van jaar
Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Consumer & Media Rapport Houding van ouders ten aanzien van het
Nadere informatieGezondheidsvaardigheden in de Nederlandse volwassen bevolking Het doel van het eerste deel van dit proefschrift, was te onderzoeken in hoeverre
Samenvatting Inleiding In Nederland wordt van burgers verwacht dat zij een zelfstandige en verantwoordelijke rol vervullen met betrekking tot hun gezondheid en zorg. Dit is het gevolg van verschillende
Nadere informatieTabellenboek 'Bekendheid van verzekerden met de polisvoorwaarden en de inhoud van de zorgverzekering
Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Tabellenboek 'Bekendheid van verzekerden met de polisvoorwaarden en de inhoud van de zorgverzekering Behorende
Nadere informatieVertrouwen in zorgverzekeraars hangt samen met opvatting over taken zorgverzekeraars Renske J. Hoefman, Anne E.M. Brabers en Judith D.
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Hoefman, R.J., Brabers, A.E.M., en Jong, J.D. de. Vertrouwen in zorgverzekeraars hangt samen met opvatting over taken zorgverzekeraars.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 22 894 Preventiebeleid voor de volksgezondheid Nr. 129 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede
Nadere informatieKinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging
Kinderen in Nederland - Bijlage B Respons, representativiteit en weging Respons thuiszorgorganisaties en GGD en In deden er tien thuiszorgorganisaties mee aan het, verspreid over heel Nederland. Uit de
Nadere informatieEindrapportage verantwoord lenen Onderzoek naar houding en gedrag consumenten
1 Eindrapportage verantwoord lenen Onderzoek naar houding en gedrag consumenten In opdracht van InterBank juli 2006 2 Copyright 2006 Blauw Research bv Alle rechten voorbehouden. De resultaten zoals beschreven
Nadere informatieBeantwoording vragen ex art. 38 RvO D66 over de vaccinatiegraad in Groningen. De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN
Onderwerp Beantwoording vragen ex art. 38 RvO D66 over de vaccinatiegraad in Groningen Steller N. Bos De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN Telefoon (050) 367 51 53 Bijlage(n) 2 Ons
Nadere informatieCitation for published version (APA): Verbakel, N. J. (2007). Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma.
University of Groningen Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma. Verbakel, N. J. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatieNationale Social Media Onderzoek 2014
Nationale Social Media Onderzoek 2014 Het grootste trendonderzoek van Nederland naar het gebruik en verwachting van social media #NSMO Uitgevoerd door: Auteurs: Newcom Research & Consultancy B.V. drs.
Nadere informatieResultaten Gezondheidszorg
Resultaten Gezondheidszorg Conclusies Onbekendheid social media in de gezondheidszorg is groot; treffend is een quote van een zorggebruiker die stelt dat als je als patiënt nog niet of nauwelijks met een
Nadere informatieHoe WhatsApp de respons onder jongeren kan verhogen bij online surveys
Hoe WhatsApp de respons kan verhogen bij online surveys Eén van de grootste uitdagingen in survey-onderzoek is het doen van kwalitatief hoogwaardig onderzoek. Moeilijk te benaderen voor onderzoek Lage
Nadere informatieMexicaanse Griep-onderzoek (april november 2009)
Mexicaanse Griep-onderzoek (april november 2009) Meteen nadat de Mexicaanse griep voor het eerst in het nieuws kwam (eind april 2009) is via Peil.nl onderzoek hiernaar gedaan onder de Nederlandse bevolking.
Nadere informatieJongeren en het huwelijk. Jongeren en het huwelijk
Inhoud Zijn je ouders nog bij elkaar? 3 Genschap van goederen: Stel je zou gaan trouwen, waarvoor zou je dan kiezen? 7 Ik zou later willen trouwen 4 Partneralimentatie: Waar gaat je voorkeur naar uit?
Nadere informatiePolitieke Barometer Onderwijs Meting september 2013
Politieke Barometer Onderwijs Meting september 2013 Nationaal Onderwijsakkoord Vertrouwen in kabinet en bewindslieden en politieke voorkeur Van 23 tot en met 25 september 2013 hebben we onder directeuren
Nadere informatieKerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 2017
Kerncijfers leefstijlmonitor seksuele gezondheid 217 Over welke cijfers hebben we het? In Nederland worden gegevens over de leefstijl van de bevolking verzameld door meerdere thema-instituten die elk op
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2006 2007 22 894 Preventiebeleid voor de volksgezondheid Nr. 130 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede
Nadere informatieVaccinaties voor kinderen van 9 jaar. Rijksvaccinatieprogramma
Vaccinaties voor kinderen van 9 jaar Rijksvaccinatieprogramma In Nederland gingen vroeger veel kinderen dood aan infectieziekten waartegen nu vaccins bestaan. Omdat bijna alle kinderen in Nederland worden
Nadere informatiehet laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en
Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens
Nadere informatieIMPACTMETING VAN BRIGHT ABOUT MONEY
IMPACTMETING VAN BRIGHT ABOUT MONEY IMPACTMETING VAN BRIGHT ABOUT MONEY - eindrapport - Y. Bleeker MSc (Regioplan) dr. M. Witvliet (Regioplan) dr. N. Jungmann (Hogeschool Utrecht) Regioplan Jollemanhof
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Het aantal eerste en tweede generatie immigranten in Nederland is hoger dan ooit tevoren. Momenteel wonen er 3,2 miljoen immigranten in Nederland, dat is 19.7% van de totale
Nadere informatieCynisme over de politiek
Cynisme over de politiek Een profiel van ontevreden burgers Dr. Pieter van Wijnen Waar mensen samenleven, zijn verschillende wensen en belangen. Een democratische samenleving heeft als doel dat politici
Nadere informatieMexicaanse griep. Rapport. Geen nationale paniek, maar wel bereidheid tot vaccineren. Danielle van Wensveen. C6957J4 30 oktober 2009
Grote Bickersstraat 74 1013 KS Amsterdam Postbus 247 1000 AE Amsterdam t 020 522 54 44 f 020 522 53 33 e info@tns-nipo.com www.tns-nipo.com Political & Social Rapport Mexicaanse griep Geen nationale paniek,
Nadere informatieOpvattingen over de figuur Zwarte Piet
Opvattingen over de figuur Zwarte Piet Een opinieonderzoek onder het Nederlandse publiek, met uitsplitsingen naar autochtone Nederlanders en Surinaamse- en Antilliaanse-Nederlanders meting 4 November 2017
Nadere informatieGraffiti in Beeld (aangepaste presentatie t.b.v. versturing)
Graffiti in Beeld (aangepaste presentatie t.b.v. versturing) Dr. Gabry Vanderveen Onderzoek met medewerking van Funda Jelsma; in opdracht van en gefinancierd door CCV/ Ministerie van Veiligheid en Justitie
Nadere informatieWat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten?
De Modererende rol van Persoonlijkheid op de Relatie tussen Depressieve Symptomen en Overeten 1 Wat is de Modererende Rol van Consciëntieusheid, Extraversie en Neuroticisme op de Relatie tussen Depressieve
Nadere informatieWERKNEMERS EN ARBEIDSONGESCHIKTHEID
WERKNEMERS EN ARBEIDSONGESCHIKTHEID In opdracht van Delta Lloyd Maart 2015 1 Inhoudsopgave 1. Management Summary 2. Onderzoeksresultaten Verzuim Kennis en verzekeringen Communicatie Opmerkingen 3. Onderzoeksverantwoording
Nadere informatieCompensatie eigen risico is nog onbekend
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (M. Reitsma-van Rooijen, J. de Jong. Compensatie eigen risico is nog onbekend Utrecht: NIVEL, 2009) worden gebruikt. U
Nadere informatieHet Rijksvaccinatie Programma
Het Rijksvaccinatie Programma Hoe ziet het er uit? Wat zijn de problemen? Hoe pakt de Rijksoverheid die aan? Wat zijn de doelstellingen van het huidige programma? Wat is er nodig voor de toekomst? Nicoline
Nadere informatieVragenlijst. Ervaringen met de farmaceutische zorg
Vragenlijst Ervaringen met de farmaceutische zorg Bestemd voor personen van 16 jaar en ouder die gebruik maken (of hebben gemaakt) van de openbare apotheek CQ-index Farmacie versie 1.2 (oktober 2013) Deze
Nadere informatieEffect publieksvoorlichting
Effect publieksvoorlichting Inleiding Om het effect van de voorlichtingsbijeenkomsten te kunnen meten is gevraagd aan een aantal deelnemers aan deze bijeenkomsten om zowel voorafgaand aan de voorlichting
Nadere informatieOpzet en uitvoering onderzoek 'Motie Straus'
Opzet en uitvoering onderzoek 'Motie Straus' Aansluiting mbo-opleidingen op de arbeidsmarkt gev16-0731mr/bes_alg 1 1. Inleiding Aanleiding en achtergrond onderzoek Op 14 oktober 2015 heeft Tweede Kamerlid
Nadere informatieOns kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP-2.781.583 9 juli 2007
De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 9 juli 2007 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief Standpunt op advies Gezondheidsraad
Nadere informatieNederland dient financiële steun te geven aan landen van de Europese Unie met een hoge staatsschuld die anders in grote problemen zullen komen.
Aankondiging Op 12 september dit jaar worden verkiezingen gehouden voor de Tweede Kamer. Politieke partijen hebben hun verkiezingsprogramma voor de komende jaren vastgesteld. De lijsttrekkers van de partijen
Nadere informatieOpbouw sessie 1: vaccineren
Opbouw sessie 1: vaccineren Inleiding Interactief deel RVP, kort samengevat Onderzoek in Edam Volendam Interactief deel Vervolg onderzoek Edam Volendam Plenair : take home message s formuleren Inleiding:
Nadere informatieRapport Het recht op informationele zelfbeschikking in de zorg
Rapport Het recht op informationele zelfbeschikking in de zorg in opdracht van de Raad voor Volksgezondheid & Zorg Datum 24 april 2014 Versie 1.0 Auteur Miquelle Marchand T: +31 13 466 8323 E: m.marchand@uvt.nl
Nadere informatieCONCEPT DEELRAPPORTAGE MONITOR INTERNET EN JONGEREN: RESULTATEN 2006 EN 2007 TONY VAN ROOIJ REGINA VAN DEN EIJNDEN
CONCEPT DEELRAPPORTAGE MONITOR INTERNET EN JONGEREN: RESULTATEN 2006 EN 2007 TONY VAN ROOIJ REGINA VAN DEN EIJNDEN Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE...2 INTERNETGEBRUIK EN SCHOOL...3 INLEIDING...3 METHODE VAN
Nadere informatieSamenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne. Onderzoek onder allochtone Nederlanders
Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtone Nederlanders Samenvatting 3-meting effectonderzoek integratiecampagne Onderzoek onder allochtonen 1) Integratiecampagne
Nadere informatieVaccinaties voor kinderen van 9 jaar. Rijksvaccinatieprogramma
Vaccinaties voor kinderen van 9 jaar Rijksvaccinatieprogramma Als je kind 9 jaar oud is, heeft het voor een aantal infectieziekten al bescherming opgebouwd. Vaccinaties tegen hib-ziekten, kinkhoest en
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieResultaten onderzoek seksualiteit
Resultaten onderzoek seksualiteit Augustus 2015 In opdracht van Way of Life en de NPV Uitgevoerd door Direct Research www.wayoflife.nl www.npvzorg.nl Conclusies Kennis Seksuele voorlichting Opvattingen
Nadere informatieKennisdeling op internet tussen leraren in Kennisnet Vakcommunities. De belangrijkste resultaten. Management samenvatting
Kennisdeling op internet tussen leraren in Kennisnet Vakcommunities. De belangrijkste resultaten Uwe Matzat/Chris Snijders Technische Universiteit Eindhoven Management samenvatting De grote meerderheid
Nadere informatieTerugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016
Terugkoppeling monitor subsidieregeling Versterking samenwerking lerarenopleidingen en scholen 2013-2016 Tussenmeting 2015 Portret samenwerkingsverband P029 Opdrachtgever: ministerie van OCW Utrecht, oktober
Nadere informatieHoe WhatsApp de respons onder jongeren kan verhogen bij online surveys
LEFT M RIGHT M Hoe WhatsApp de respons kan verhogen bij online surveys TNS 19 mei 01 Job van den Berg LEFT M RIGHT M Eén van de grootste uitdagingen in survey-onderzoek is het doen van kwalitatief hoogwaardig
Nadere informatieLeeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen
Leeswijzer Jeugdgezondheidszorg Utrecht tabellen In de volgende werkblad(en) staan tabellen behorend bij een bepaald thema. De tabellen zijn toegespitst op de door u opgevraagde leeftijdscategorie. In
Nadere informatieMaatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij
Nederlandse Landbouw en Visserij Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 13 5 Waardering en bekendheid
Nadere informatieActie 30 dagen zonder alcohol werkt!
Actie 30 dagen zonder alcohol werkt! Factsheet effectmeting 2015 Voor de vierde keer op rij organiseerde GGD Gooi en Vechtstreek in 2015 de actie 30 dagen zonder alcohol. En met succes! Minstens 650 mensen
Nadere informatieFort van de Democratie
Fort van de Democratie Stichting Vredeseducatie / peace education projects Het Fort van de Democratie WERKT! Samenvatting van een onderzoek door de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van de interactieve
Nadere informatiepersonality Handleiding voor kandidaten Online afname
Handleiding voor kandidaten Online afname Over The Bridge Personality Deze instructie folder is gemaakt om jou wat achtergrond over The Bridge Personality te geven. Dit kan je straks helpen als je de vragenlijst
Nadere informatieSamenvatting. J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M. Festen (Amsterdam)
Samenvatting Associatie tussen gehoorverlies en psychosociale gezondheid bij 18 tot 70 jarigen: eerste resultaten van de Nationale Longitudinale Studie naar Horen (NL-SH). J. Nachtegaal, S.E. Kramer, J.M.
Nadere informatieVaccinaties voor peuters van 14 maanden. Rijksvaccinatieprogramma
Vaccinaties voor peuters van 14 maanden Rijksvaccinatieprogramma In Nederland gingen vroeger veel kinderen dood aan infectieziekten waartegen nu vaccins bestaan. Omdat bijna alle kinderen in Nederland
Nadere informatieHet beeld van zorggebruikers over de Inspectie voor de Gezondheidszorg. De Inspectie voor de Gezondheidszorg
Dit factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (Anne Brabers, Margreet Reitsma en Roland Friele. Het beeld van zorggebruikers over de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
Nadere informatieBescherm je kind tegen infectieziekten. Rijksvaccinatieprogramma
Bescherm je kind tegen infectieziekten Rijksvaccinatieprogramma Bescherm je kind tegen ernstige infectieziekten Bijna alle kinderen in Nederland worden gevaccineerd tegen ernstige infectieziekten. Daarom
Nadere informatieNationaal Valentijnsonderzoek Uitgevoerd in opdracht van Bloemenbureau Holland WIM PETERS BSC. JORIS DE JONG MSC. AMSTERDAM, JANUARI 2012
Nationaal Valentijnsonderzoek Uitgevoerd in opdracht van Bloemenbureau Holland WIM PETERS BSC. JORIS DE JONG MSC. AMSTERDAM, JANUARI 2012 2 OPZET ONDERZOEK AANLEIDING Bloemenbureau Holland heeft onderzoek
Nadere informatie/hpm. Onderzoek werkstress, herstel en cultuur. De rol van vrijetijdsbesteding. 6 februari 2015. Technische Universiteit Eindhoven
Onderzoek werkstress, herstel en cultuur De rol van vrijetijdsbesteding 6 februari 2015 Technische Universiteit Eindhoven Human Performance Management Group ir. P.J.R. van Gool prof. dr. E. Demerouti /hpm
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2000 2001 22 894 Preventiebeleid voor de volksgezondheid Nr. 18 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT Aan de Voorzitter van de Tweede
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 27158 31 augustus 2015 Regeling van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 19 augustus 2015, houdende regels
Nadere informatieA.J.E. de Veer, R. Verkaik & A.L. Francke. Stagiairs soms slecht voorbereid op praktijk. Zorgverleners over de aansluiting
Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding (A.J.E. de Veer, R. Verkaik & A.L. Francke. Stagiairs soms slecht voorbereid op praktijk. Zorgverleners over de aansluiting
Nadere informatie