Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren Vogelrichtlijngebieden

Transcriptie

1 Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en WOt-technical report 2 A. van Kleunen, M. van Roomen, L. van den Bremer, A.J.J. Lemaire, J-W. Vergeer & E. van Winden

2

3 Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en

4 Dit Technical report is gemaakt conform het Kwaliteitshandboek van de unit Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu. De reeks WOt-technical reports bevat onderzoeksresultaten van projecten die kennisorganisaties voor de unit Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu hebben uitgevoerd. WOt-technical report 2 is het resultaat van een onderzoeksopdracht van en gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken (EZ). Deze rapportage behoort bij de aan EZ, Programmadirectie Natura 2000 en WOT Natuur & Milieu aangeleverde informatie om Standaard Gegevensformulieren en in 2013 in te vullen.

5 Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en A. van Kleunen, M. van Roomen, L. van den Bremer, A.J.J. Lemaire, J-W. Vergeer & E. van Winden WOT Natuur & Milieu, Wageningen UR Wageningen, maart 2014 WOt-technical report 2 ISSN Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 3

6 Referaat Kleunen, A. van, M. van Roomen, L. van den Bremer, A.J.J. Lemaire, J-W. Vergeer & E. van Winden (2014). Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en. Wageningen, Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu. WOt-Technical report 2/ Nijmegen, Sovon Vogelonderzoek Nederland. Sovon-rapport 24 (2013). 163 blz.;1 fig.; 1 tab.; 9 ref. 1 bijlage In dit rapport wordt verslag gedaan van de ecologische beoordeling van en voor de vogels voor de Standaard Gegevensformulieren. Na een beschrijving van de gevolgde werkwijze om de populatie, behoudsstatus, isolatie en algemene beoordeling te bepalen, worden in tabelvorm per soort voor alle relevante en de beoordelingen gepresenteerd. Trefwoorden: vogelrichtlijn, vogelrichtlijngebieden, standaard gegevensformulier, Natura 2000 Abstract Kleunen, A. van, M. van Roomen, L. van den Bremer, A.J.J. Lemaire, J-W. Vergeer & E. van Winden (2014). Ecological bird data for Standard Data forms for areas under the Birds Directive. Wageningen, Statutory Research Tasks Unit for Nature & the Environment. WOt Technical Report No. 2/ Nijmegen, Sovon Vogelonderzoek Nederland. Sovon-rapport 24 (2013). 163 pp; 1 Fig.; 1 Table; 9 Refs.; 1 annexe. This report presents the results of the ecological assessment of areas under the EU Birds Directive regarding birds, for use in the Standard Data Forms. The report first describes the methods used to determine the population, conservation status, degree of isolation and general evaluation, and then presents tables with the assessments for all relevant areas under the Birds Directive, for each individual species. Key words: Birds Directive, area under Birds Directive, standard data forms, Natura SOVON Vogelonderzoek Nederland Postbus 6521, 6503 GA Nijmegen Tel ; info@sovon.nl; De reeks WOt-technical reports is een uitgave van de unit Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, onderdeel van Wageningen UR. Dit report is verkrijgbaar bij het secretariaat. De publicatie is ook te downloaden via Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu, Postbus 47, 6700 AA Wageningen Tel: (0317) ; info.wnm@wur.nl; Internet: Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen Project WOT WOt-technical report 2 Maart 2014

7 Inhoud 1 Inleiding 7 2 De en 9 3 Gevraagde informatie en aanpak Algemene gegevens gebieden en soorten Populatie in het gebied Gebiedsevaluatie Populatie-aandeel Behoudsstatus Scoren van Isolatie Algemene beoordeling 16 4 Overzicht gebiedsbeoordelingen per soort Uitgangspunten Broedvogels Niet-broedvogels 66 Referenties 155 Verantwoording 157 Bijlage 1 Gemiddelde landelijke aantallen broedvogels en niet-broedvogels in de periode Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 5

8

9 1 Inleiding Het Standaard Gegevensformulier (=Standard Data Form = SDF) is een formulier dat dient om richting de Europese Commissie te rapporteren over de betekenis van de gebieden die aangewezen worden onder de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn. Sovon is door het Ministerie van Economische Zaken, programmadirectie Natura 2000 en de WOT Natuur & Milieu, thema Informatievoorziening Natuur gevraagd om een overzicht te maken van de cruciale en van het leefgebied van vogelsoorten voor de SDF s voor en. Tevens was de opdracht de ecologische beoordeling van het gebied voor de vogels in de SDF s voor en in te vullen. In dit rapport wordt verslag gedaan van de werkwijze en worden de resultaten gepresenteerd. In Ottburg & Janssen (2014) en Janssen et al. (2014) worden vergelijkbare werkwijzen en resultaten beschreven voor de ecologische informatie over respectievelijk soorten en habitattypen in de SDF s voor Habitatrichtlijngebieden. Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 7

10

11 2 De en Het gaat in totaal om 81 en, waarvoor de SDF s moeten worden aangepast. 42 definitief als Natura 2000 aangewezen en zijn in 2011 al eens aangepast (van Roomen et al. 2011). Omdat er aanpassingen zijn gedaan in de beoordelingssystematiek (afstemming met die voor de Habitatrichtlijn) zijn ook deze gebieden volgens de nieuwe systematiek beoordeeld. Voor het nieuw geplande Rijntakken, dat zal bestaan uit de huidige en Uiterwaarden IJssel, Gelderse Poort, Uiterwaarden Neder-Rijn en Uiterwaarden Waal, is het SDF niet ingevuld. Dit gebied is als zodanig nog niet aangewezen en de kwalificerende soorten, gebiedsfunctie en aantallen waren nog niet vastgesteld ten tijde van de samenstelling van deze rapportage. Tabel 2.1. Overzicht van en waarvoor vogelinformatie voor de Standaard Gegevensformulieren gewenst is. Weergegeven is het aantal kwalificerende broed- en nietbroedvogelsoorten per Natura 2000-gebied. N2000-id Gebiedsnaam Aantal broedvogelsoorten Aantal nietbroedvogel-soorten 1 Waddenzee Duinen en Lage Land Texel 12 3 Duinen Vlieland Duinen Terschelling 10 5 Duinen Ameland 9 6 Duinen Schiermonnikoog 7 7 Noordzeekustzone Lauwersmeer Groote Wielen Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving Witte en Zwarte Brekken 9 12 Sneekermeergebied Alde Feanen Deelen Van Oordt s Mersken Leekstermeergebied Zuidlaardermeergebied Fochteloërveen Drents-Friese Wold & Leggelderveld 9 28 Elperstroomgebied 1 30 Dwingelderveld Bargerveen Weerribben 8 35 De Wieden Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht Uiterwaarden IJssel Engbertsdijksvenen Sallandse Heuvelrug 3 56 Arkemheen 2 57 Veluwe Uiterwaarden Neder-Rijn Gelderse poort Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 9

12 N2000-id Gebiedsnaam Aantal broedvogelsoorten Aantal nietbroedvogel-soorten 68 Uiterwaarden Waal IJsselmeer Markermeer & Ijmeer Zwarte Meer Ketelmeer & Vossemeer Veluwerandmeren Eemmeer & Gooimeer Zuidoever Oostvaardersplassen Lepelaarplassen Botshol 2 85 Zwanenwater & Pettemerduinen Eilandspolder Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske Polder Zeevang 9 94 Naardermeer Oostelijke Vechtplassen Voornes Duin Duinen Goeree & Kwade Hoek De Wilck Nieuwkoopse Plassen & De Haeck Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Zouweboezem Boezems Kinderdijk Donkse Laagten Haringvliet Oudeland van Strijen Hollands diep Biesbosch Voordelta Krammer-Volkerak Grevelingen Oosterschelde Veerse Meer Zoommeer Yerseke en Kapelse Moer Westerschelde & Saeftinghe Zwin & Kievittepolder Markiezaat Brabantse Wal Kampina & Oisterwijkse Vennen Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux Strabrechtse Heide & Beuven Weerter- en budelerbergen & Ringselven Deurnsche Peel & Mariapeel Groote Peel Maasduinen Meinweg Abtskolk & De Putten 4 10 WOt-technical report 2

13 3 Gevraagde informatie en aanpak De benodigde ecologische informatie voor het SDF bestaat uit: Populatiegrootte, seizoen, kwaliteit van deze gegevens. Beoordeling betekenis van het gebied. De evaluatie van de betekenis van gebieden voor de kwalificerende soorten vogels heeft betrekking op: Populatie: omvang en dichtheid van de populatie van de soort in het gebied ten opzichte van de populaties op het nationale grondgebied. Behoudsstatus: evaluatie van de kwaliteit van de en van habitats van kwalificerende vogelsoorten en hun herstelmogelijkheden. Isolatie: de mate van isolatie van de populatie in het gebied ten opzichte van het natuurlijke verspreidingsgebied van de soort. Algemene beoordeling: samenvatting van de betekenis van het gebied voor de betrokken soort op basis van voorgaande criteria en andere factoren die voor de instandhouding van belang zijn. Richtlijnen voor het invullen van deze informatie worden beschreven in een door de Europese Commissie opgestelde handleiding (Europese Commisse 2011). Hieronder volgt een toelichting op de werkwijze per onderdeel. 3.1 Algemene gegevens gebieden en soorten Gebiedsnamen, soortnamen en codes zijn ingevuld volgens de door het Ministerie van Economische Zaken geleverde synopsistabel: versie juni De gebiedsfunctie waarvoor een gebied voor een soort is aangewezen (broedvogel, niet broedvogel: foerageren, slapen) is ook ingevuld. 3.2 Populatie in het gebied Type populatie In het Standaardgegevensformulier wordt gevraagd het type populatie van de soort in het gebied in te vullen volgens de volgende indeling. Standpopulatie (permanent = p): wordt het jaar rond in het gebied aangetroffen (niet-trekkende diersoort, plant, standpopulatie van een trekkende diersoort). Voortplantingspopulatie (reproducerend = r): gebruikt het gebied om jongen groot te brengen (bijvoorbeeld paarvorming, nestelen/broeden) Concentratie (c): gebruikt het gebied als verzamelplek, roestgebied, pleisterplaats op een trekroute of ruigebied buiten de voortplantingsgebieden (maar niet om er te overwinteren) Overwinterende populatie (w): gebruikt het gebied in de winter. Jaarrond in de broedgebieden aanwezige broedvogels zijn ingedeeld onder p, de overige onder r. Nietbroedvogels die alleen tijdens de trekperiode (en niet of in niet-substantiële aantallen in de winter) in Nederland voorkomen zijn ingedeeld onder c en de overige onder w. Populatiegrootte Zie onder Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 11

14 3.3 Gebiedsevaluatie Populatie-aandeel Aantallen in de vogelrichtlijngebieden De populatiegrootte van de kwalificerende soorten is in eerste instantie gebaseerd op de aantallen in Trends van vogels in het Nederlandse Natura 2000-netwerk (SOVON & CBS, 2005). Het gaat daarbij om de aantallen in de peilperiode (broedvogels) en 1999/ /04 (niet-broedvogels). De eenheid waarin de aantallen voor de broedvogels zijn uitgedrukt, is het aantal broedpaar (gemiddeld over meerdere jaren). De eenheid waarin de aantallen voor de niet broedvogels zijn uitgedrukt is het seizoensgemiddelde (gemiddeld over meerdere jaren). Bij onvoldoende gegevens is als eenheid het seizoensmaximum (gemiddeld over meerdere jaren) gebruikt. Het gaat hier om aantallen individuen. De eenheid waarin de aantallen zijn uitgedrukt wordt in de overzichten vermeld (paragraaf 4.2). In een aantal gevallen is zowel een aantal voor de foerageerfunctie als voor de slaapplaatsfunctie beschikbaar. Omdat in de SDF s maar één type getal kan worden ingevuld is in die gevallen het getal voor de foerageerfunctie gekozen. In een klein aantal gevallen is in het geheel geen bruikbare aantallen beschikbaar. In die gevallen is bij de aantallen data deficient =DD ingevuld. Zoals de richtlijnen voor de SDF s voorschrijven is vervolgens in de kolom aantal-categorie een abundantie-score ingevuld: C = algemeen, R = zeldzaam, V = zeer zeldzaam, P = aanwezig). Dit is gedaan op basis van expert-judgement. Voorts is de kwaliteit van de data ingevuld volgends de richtlijnen voor de SDF s: G = goed (bv. gebaseerd op inventarisaties); M = matig (bv. gebaseerd op onvolledige gegevens en extrapolaties); P = gering (bv. ruwe schattingen). In de meeste gevallen is de kwaliteit als goed G beoordeeld. Als van de foerageeraantallen alleen een seizoensmaximum beschikbaar is, is matig M ingevuld en als geen data beschikbaar zijn: DD. Figuur 3.1. Seizoenspatroon van het voorkomen van Kuifeenden in het Markermeer alsmede het daarover berekende seizoensgemiddelde (de som van het maandelijkse voorkomen gedeeld door 12) of het seizoensmaximum (maand met de meest getelde vogels), zie Van Roomen et al. (2011). Aandeel landelijke populatie Het belang van het gebied voor de landelijke populatie is uitgerekend door de aantallen in het gebied te relateren aan de landelijke populatieomvang. De gebruikte landelijke schattingen zijn gebaseerd op SOVON & CBS (2005). Deze zijn opgenomen in bijlage 1. In een zeer klein aantal gevallen zijn geen populatieschattingen op gebiedsniveau voor de referentieperiode beschikbaar. Dan is het populatieaandeel geschat op basis van gegevens uit andere periodes en/of expert judgement. 12 WOt-technical report 2

15 Scoren populatie-aandelen Om het belang van de gebieden aan te geven, worden bij de SDF s de volgende categorieën onderscheiden: A. Gebied omvat meer dan 15% van de landelijke populatie. B. Gebied omvat meer dan 2% tot maximaal 15% van de landelijke populatie. C. Gebied omvat 2% of minder van de landelijke populatie. D. Populatie verwaarloosbaar. De laatste categorie is niet gebruikt. Dit betreft soorten die zelden waargenomen worden, bijvoorbeeld alleen als dwaalgast. Het gebied heeft geen specifieke waarde voor een dergelijke soort en wordt er ook niet voor aangewezen. Deze categorie is dan ook niet relevant Behoudsstatus Het maken van een overzicht van cruciale en per soort Voor elke soort (en bijbehorende status: broedvogel/niet-broedvogel) is een overzicht gemaakt van de en die cruciaal zijn voor het voorkomen van de soort. De en zijn kernachtig, maar zo scherp mogelijk gedefinieerd. De mate waarin dit mogelijk is, is afhankelijk van de kennis over de soort. Er is rekening mee gehouden dat ze per soort voor verschillende vogelrichtlijngebieden (gebied waarvoor voor betreffende soorten instandhoudingsdoelen zijn opgesteld) moeten worden beoordeeld. Het gaat veelal om circa zes en per soort. Er is onderscheid gemaakt tussen essentiële en: en die als randvoorwaarde voor het voorkomen van een soort worden beschouwd, en overige belangrijke en. Bij de en is voorts aangegeven op welke gebruiksfunctie ze betrekking hebben (broeden, foerageren, rusten). De en kunnen worden onderverdeeld in: (delen van habitats, bijvoorbeeld: aanwezigheid van droogvallende platen en slikken (zoutwatermilieu) Voedselaanbod en -kwaliteit, bijvoorbeeld: goed aanbod van middelgrote vissoorten (10-60cm lengte) drukfactoren, beheer of overig, bijvoorbeeld: geen opgaande en, zoals windmolens in of langs leefgebied of gefaseerd maaien van graslanden Bij deze aanpak is het onvermijdelijk is dat sommige en verweven zijn. Voor sommige soorten ligt een deel van het leefgebied buiten het (bijvoorbeeld bouwland als foerageergebied voor ganzensoorten). Dit is meegenomen in de beoordeling als dit essentieel is voor het voorkomen van de soort in het betreffende en ook voor de functie die het heeft voor een soort. Bij gebieden die zijn aangewezen voor niet-broedvogels komt het voor dat ze alleen voor de slaapplaatsfunctie of foerageerfunctie zijn aangewezen. In deze gebieden zijn alleen die en beoordeeld die betrekking hebben op die functie. Met name in het geval van een slaapplaatsfunctie zal het voorkomen van de soort in het gebied worden bepaald door foerageergebieden buiten het betreffende. Daarom is dan ook de aanwezigheid van goed foerageergebied buiten het betreffende beoordeeld. De andere en die betrekking hebben op de foerageerfunctie zijn dan meestal niet beoordeeld, omdat de foerageerfunctie van het gebied dan meestal niet of weinig relevant is. Bijvoorbeeld: voor de Tafeleend heeft de Lepelaarplassen een slaapplaatsfunctie. Voedsel zoeken doet de soort voornamelijk buiten dit Natura 2000-gebied in het nabij gelegen Markermeer. De en buiten het betreffende zijn standaard omschreven als: Aanwezigheid van goed foerageerhabitat buiten betreffende. Aanwezigheid van goed rust/slaap-habitat buiten betreffende. Voor de andere en in de overzichten geldt dat ze betrekking hebben op het zelf. Nederland overstijgende en als klimaatverandering en situatie in buitenlandse overwinterings- en doortrekgebieden zijn niet meegenomen in de beoordeling. Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 13

16 Bronnen Om de en te bepalen, is gebruik gemaakt van literatuurbronnen waarin habitatvereisten, drukfactoren voor soorten etc. op een rij zijn gezet. Dit zijn: Natura 2000 soortprofielen ( Rode lijst van de Nederlandse Broedvogels (Van Beusekom et al., 2005). Factsheets van broedvogels in de Natura 2000-gebieden van Gelderland (Sierdsema et al., 2008). Ontwikkeling van criteria voor de beoordeling van de lokale staat van instandhouding van de vogelrichtlijnsoorten ( Adriaens & Ameeuw, 2008). Habitataspecten en drukfactoren voor soorten (Van Kleunen et al., 2007) Daarnaast is gebruik gemaakt van best-professional judgement. Soortdeskundigen en gebiedskenners zijn geraadpleegd voor informatie over soorten en gebieden waarvan weinig of geen gepubliceerde informatie beschikbaar is. Beoordeling van de mate van instandhouding van de en De beoordeling is per soort gedaan, waarbij een tabel is gemaakt met in de kolommen de en en in de rijen de relevante en. Hierin is per soort per per gebied de mate van instandhouding ervan gescoord. Voor de scores zijn de categorieën goed = 1 en slecht = 0 gehanteerd. Indien een niet relevant is voor een soort in het betreffende gebied dan is deze niet gescoord en gemarkeerd als zijnde niet van toepassing: nvt. Dit komt bijvoorbeeld voor bij herbivore watervogels die in sommige gebieden fourageren op waterplanten, maar in andere op gras. Indien de beoordeling van een ook onmogelijk is met best professional judgement, is deze met een vraagteken gemarkeerd. Gebiedsspecifieke informatie is ontleend aan de gebiedendocumenten op de Natura 2000-website: Voor de hydrologische situatie de gebied specifieke publicaties van Kiwa water/egg-consult op de Natura 2000-site en indien nodig best professional judgement. De periode die is beoordeeld is Uitgangspunt bij de beoordeling van elk is het doel dat voor de soort is geformuleerd in relatie tot het voorkomen van de soort in de referentieperiode. Dus: was er voldoende van dat aanwezig en/of was de kwaliteit ervan goed genoeg ten tijde van de referentieperiode om het aantal dat ten doel is gesteld te kunnen halen. Het komt voor dat een gebied een positieve beoordeling heeft van de instandhouding van de en, maar dat de soort het in het doel geformuleerde aantal niet haalde. Dit kan verklaard worden door gebied overstijgende processen die de aantallen van de betreffende soort bepalen of door ontbrekende kennis over en die het voorkomen van de soort in een gebied bepalen. Boordeling behoudsstatus De beoordeling van de bescherming van de en in een gebied is gebaseerd op de eindbeoordeling van de mate van instandhouding van alle en gecombineerd met de herstelmogelijkheden. Eindbeoordeling mate van instandhouding van alle en Als eerste zijn de scores van de afzonderlijke en omgezet in een eindconclusie. Er zijn drie mogelijkheden: I: en volkomen gaaf: alle en scoren goed= 1. II: en goed geconserveerd: alle essentiële en scoren goed = 1, maar minimaal één van de overige slecht = 0. III: en in matige conditie of gedeeltelijk aangetast: minimaal één essentieel scoort slecht = 0. In het geval van grote onzekerheid over de status van een (die gemarkeerd met een vraagteken), waarvan de score bepalend is voor de eindconclusie, is expert judgement toegepast. 14 WOt-technical report 2

17 Herstelmogelijkheden Als de instandhouding van de en in matige conditie of gedeeltelijk aangetast is (score III) is de herstelbaarheid van de en beoordeeld volgens de volgende indeling. I: herstel gemakkelijk. II: herstel mogelijk zonder buitensporige inspanningen. III: herstel moeilijk of onmogelijk. Bij de beoordeling van de mogelijkheden tot herstel is gekeken naar zowel ecologische als maatschappelijke mogelijkheden hiervoor. Bij makkelijk realiseerbare herstelmogelijkheden (score I) moet worden gedacht aan eenvoudige maatregelen zoals het afsluiten van een deel van een wandelroute op een locatie waar ontoelaatbare verstoring van een dagrustplaats te verwachten valt. Bij herstelmaatregelen zonder buitensporige inspanningen (score II) moet worden gedacht aan brongerichte maatregelen (terugbrengen emissie van vermestende stoffen en daarmee atmosferische depositie) of effectgerichte maatregelen (opzetten waterpeil, plaggen vergraste heide, herstel winddynamiek op zandverstuiving door groepenkap). Bij moeilijk realiseerbare herstelmaatregelen (score = III) kan worden gedacht aan locaties waar een weg is aangelegd of aan herstel van natuurlijke peildynamiek, welke kan conflicteren met de veiligheidseisen bij hoog water. Beoordelingscriteria bescherming en Hiervoor worden drie categorieën onderscheiden: A: uitstekende behoudsstatus = en volkomen gaaf (I), ongeacht de beoordeling van de herstelmogelijkheid. B: goede behoudsstatus =en goed geconserveerd (II), ongeacht de beoordeling van de herstelmogelijkheid; of =en in matige conditie of gedeeltelijk aangetast (III) en herstel gemakkelijk (I). C: passabele of verminderde behoudsstatus =en in matige conditie of gedeeltelijk aangetast (III) en herstel zonder buitensporige inspanningen (II) of moeilijk (III) Scoren van Isolatie De toelichting van de Europese Commissie (2011) voor SDF s hanteert de volgende rangordeschaal: A. (vrijwel) geheel geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal. B. niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal. C. niet-geïsoleerde, door de rest van het areaal omsloten populatie. In eerste instantie is gekeken naar de ligging van Nederland in het verspreidingsgebied van een soort in de periode (de mate van isolatie van de landelijke populatie). Hiervoor is beoordeeld of de verspreiding direct aansluit op die in omliggende landen: zijn er broedpopulaties binnen 50 km van Nederland of watervogelpleisterplaatsen binnen 100 km van Nederland? Als dat niet het geval is, is de Nederlandse populatie als geïsoleerd beschouwd en daarmee alle lokale populaties (score = A). Als dat wel het geval is, is beoordeeld of Nederland aan de rand van het verspreidingsareaal van een soort ligt (score = B) of omsloten is door het internationale verspreidingsgebied van de betreffende soort (score = C). Als voor de landelijke populatie geconstateerd is dat deze aan de rand van het areaal lig (B) of door de rest van het areaal omsloten is (C), is als tweede stap voor afzonderlijke populaties gekeken of deze geïsoleerd liggen ten opzichte van de andere lokale Nederlandse populaties. Als dat zo is, wordt de betreffende populatie alsnog als zijnde geïsoleerd (A) beoordeeld. Bij niet-broedende watervogels moet dan sprake zijn van minimaal 100 km afstand tussen populaties en bij broedvogels met grote dispersiecapaciteit 50 km en bij broedvogels met kleine dispersiecapaciteit 25 of zelfs 10 km. Zie ook het volgende tekstkader. Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 15

18 Korhoen is een duidelijk voorbeeld van een landelijk (en lokaal) geïsoleerde populatie. Ook voor de Purperreiger geldt dat de Nederlandse populatie geïsoleerd is gelegen en is de beoordeling een A voor alle populaties, ondanks dat er binnen Nederland inmiddels sprake is van een netwerk van lokale populaties. Woudaap is een voorbeeld van een soort die landelijk gezien aan de rand van het verspreidingsareaal van de soort ligt en op grond daarvan B scoort. Als dan naar populaties in afzonderlijke en wordt gekeken dan blijkt bijvoorbeeld voor die van de Oostvaardersplassen dat die geïsoleerd ligt van andere populaties en daarom A scoort. IJsvogel is een voorbeeld van soort waarvan de verspreiding omsloten ligt door het areaal en ook binnen Nederland geen sprake is van geïsoleerde populaties in en. Dus alle scoren C. Voor de Tapuit geldt dit ook behalve dat de populatie op de Veluwe geïsoleerd ligt ten opzichte van andere en daarom is voor deze populatie A gescoord Algemene beoordeling De algemene beoordeling van de betekenis van het gebied voor de instandhouding van de soort wordt uitgedrukt in de volgende klassen (conform de handleiding van de Europese Commissie 2011): A. Uiterst waardevol B. Waardevol C. Beduidend De algemene beoordeling volgt de score van de populatie (paragraaf 3.3.1). Dus als populatie een score A krijgt (>15% van de landelijke populatie aanwezig), dan wordt de algemene score ook A. Als een populatie score B krijgt, dan is de algemene score B enz. Dit is dus onafhankelijk van de behoudsstatus en isolatie. Uitzonderingen op deze regel zijn alleen toegepast als dat in het aanwijzingsbesluit ook gedaan is (vanwege belang van het gebied). 16 WOt-technical report 2

19 4 Overzicht gebiedsbeoordelingen per soort 4.1 Uitgangspunten De gebiedsbeoordelingen worden per soort gepresenteerd in tabelvorm, waarbij onderscheid is gemaakt tussen broedvogels (paragraaf 4.1) en niet-broedvogels (paragraaf 4.2). Binnen deze twee groepen zijn de soorten gesorteerd op hun Natura 2000-nummer. Hieronder volgt een toelichting op de velden die zijn opgenomen in deze tabellen. Toelichting tabellen met gebiedsbeoordelingen per soort Algemeen: De grijze kolommen moeten aan de EU worden gerapporteerd. Cursief is de officiële Engelstalige veldnaam voor rapportage aan de EU weergegeven. De verduidelijkende en onderbouwende data zijn in witte kolommen weergegeven. Gebiedsfunctie: f =foerageren, s = slapen (alleen ingevuld bij niet-broedvogels) Type populatie/species_type: s = standpopulatie, r = voortplantingspopulatie, c = pleisteraar tijdens trekperiode, w = overwinteraar Aantal_min/ species_size_min, : populatie-omvang in referentie periode. Voor het minimum en maximum is steeds hetzelfde aantal ingevuld, omdat geen bandbreedte is berekend. Als er geen aantal beschikbaar was is: DD = data deficient ingevuld. Aantal_bron : avg = seizoensgemiddelde, max = seizoensmaximum, f = foerageren, s = slaapplaats. Dit is alleen voor niet-broedvogels ingevuld. Aantal_categorie/ species_category: Als geen aantal beschikbaar was is hier een aantalscategorie ingevuld. Mogelijke codes: C = algemeen, R = zeldzaam, V = zeer zeldzaam, P = aanwezig. Aantal_eenheid/ species_unit: voor broedvogels paren (p) en voor niet-broedvogels individuen (i) Aantal_kwaliteit/ species_data_quality: duiding Kwaliteit aantallen G = goed; M = matig; P = gering; DD = gegevens ontbreken. Populatie-aandeel/ species_population: A = meer dan 15% landelijke populatie, B = maar dan 2% tot maximaal 15% van de landelijke populatie, C = 2% of minder van de landelijke populatie. Scoren van en om eindoordeel bescherming te bepalen Essentieel: x = is essentieel Functie: functie van het voor de vogel in het gebied: f = foerageren, r =rusten, b = broeden Score en: 0 = slecht, 1 = goed,? = onbekend, nvt= niet van toepassing in dit gebied Eindoordeel instandhouding en: I = en volkomen gaaf, II = en goed geconserveerd, III = en in matige conditie Herstelbaarheid (alleen ingevuld als Eindoordeel instandhouding en = III): I = herstel gemakkelijk, II = herstel mogelijk zonder buitensporige inspanningen, III = herstel moeilijk of onmogelijk Eindoordeel bescherming/ species conservation: A = uitstekende behoudsstatus, B = goede behoudsstatus, C = passabele of verminderde behoudsstatus Isolatie/ species_isolation: A = (vrijwel) geheel geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal, B = niet-geïsoleerde populatie aan de rand van het areaal, C = niet geïsoleerde, door de rest van het areaal omsloten populatie. Algemene beoordeling/ species_global: A = uiterst waardevol, B = waardevol, C = beduidend Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 17

20 4.2 Broedvogels A004 Dodaars broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van wateren met minimaal 2 ha ondiep (1-2 m) zoetwater aanwezigheid van weelderige oevervegetatie, o.a. riet-, zeggen-, russenvegetaties goed aanbod van kleine vissoorten (5-7cm lang) en ongewervelden geen droogvalling broedplaats (t.g.v. onnatuurlijk peilbeheer, wateronttrekking landbouw) geen vermesting water geen verstoring door land- of waterrecreatie essentieel x x x functie b/f b/f f b/f f b/f 4 Duinen Terschelling r p G C I A C C 27 Drents-Friese Wold & Leggelderveld r p G C II B C C 30 Dwingelderveld r p G B II B C B 67 Gelderse Poort r p G C I A C C 78 Oostvaardersplassen r p G B I A C B 127 Markiezaat r p G C II B C C 128 Brabantse Wal r p G C II B C C 133 Kampina & Oisterwijkse Vennen r p G C II B C C 139 Deurnsche Peel & Mariapeel r p G C 1 1? II B C C 140 Groote Peel r p G C II B C C 145 Maasduinen r p G B I A C B 18 WOt-technical report 2

21 A008 Geoorde fuut broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van vlakke oever met weelderige niet te hoge oevervegetatie aanwezigheid van wateren met minimaal 2 ha ondiep (1-2 m) zoetwater goed aanbod van kleine vissoorten en ongewervelden aanwezigheid van Kokmeeuweenkolonie geen vermesting water geen verstoring door land- of waterrecreatie natuurlijk peilbeheer essentieel x x x functie b/f f f b f b/f b/f 23 Fochteloërveen r p G B II B B B 30 Dwingelderveld r p G B II B B B 33 Bargerveen r p G A I A B A 40 Engbertsdijksvenen r p G B II B B B 100 Voornes Duin r 5 5 p G C I A B C 128 Brabantse Wal r p G B II B B B 140 Groote Peel r p G B II B B B 145 Maasduinen r 7 7 p G C II B B C Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 19

22 A017 Aalscholver broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van groot oppervlakte water vanaf 1 meter en dieper aanwezigheid van nestgelegenheid, met name moerasbos, predatorvrije kale/kort begroeide eilanden, opgaande vertikale en) goed aanbod van middelgrote vissoorten van cm lengte geen vermesting water geen verstoring door land-, waterrecreatie of scheepvaart geen watervervuiling met contaminanten waterdoorzicht tussen 40 cm en 1 m aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x functie f b f f b/f f f f 3 Duinen Vlieland r p G B nvt 1 nvt nvt 0 nvt nvt 1 II B B B 13 Alde Feanen r p G B II B B B 35 De Wieden r p G B II B B B 38 Uiterwaarden IJssel r p G C I A B C 67 Gelderse Poort r p G C III II C B C 72 IJsselmeer r p G B nvt I A B B 73 Markermeer & IJmeer r DD DD C DD B II B B B 78 Oostvaardersplassen r p G A II B B A 79 Lepelaarplassen r p G B nvt 1 nvt nvt 1 nvt 1 0 III III C B B 85 Zwanenwater & Pettemerduinen r p G B I A B B 94 Naardermeer r p G B III III C B B 100 Voornes Duin r p G B I A B B 112 Biesbosch r p G C II B B C 119 Veerse Meer r p G B II B B B 20 WOt-technical report 2

23 A021 Roerdomp broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van natte, ruigtes graslanden, overgangen rietgrasland aanwezigheid van overjarig waterriet (c 20% rietareaal) grote lengte rietoeverzone met ondiep water geen intensieve rietexploitatie geen vermesting water geen verstoring door land- of waterrecreatie goede intrek- en paaimogelijkheden voor vis en amfibieën natuurlijk peilbeheer essentieel x x x functie f b f b b/f b/f f b/f 2 Duinen en Lage Land Texel p 5 5 p G C II B B C 5 Duinen Ameland p 2 2 p G C II B B C 6 Duinen Schiermonnikoog p 3 3 p G C II B B C 8 Lauwersmeer p p G B III III C B B 13 Alde Feanen p 4 4 p G C III II C B C 14 Deelen p 1 1 p G C ? 0 III III C B C 20 Zuidlaardermeergebied p 2 2 p G C III II C B C 34 Weerribben p 7 7 p G B III II C B B 35 De Wieden p p G B III II C B B 36 Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht p 1 1 p G C III II C B C 67 Gelderse Poort p 8 8 p G B III III C B B 72 IJsselmeer p 7 7 p G B III II C B B 74 Zwarte Meer p 3 3 p G C III III C B C 75 Ketelmeer & Vossemeer p 3 3 p G C III III C B C 76 Veluwerandmeren p 3 3 p G C III III C B C Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 21

24 N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van natte, ruigtes graslanden, overgangen rietgrasland aanwezigheid van overjarig waterriet (c 20% rietareaal) grote lengte rietoeverzone met ondiep water geen intensieve rietexploitatie geen vermesting water geen verstoring door land- of waterrecreatie goede intrek- en paaimogelijkheden voor vis en amfibieën natuurlijk peilbeheer essentieel x x x functie f b f b b/f b/f f b/f 78 Oostvaardersplassen p p G B II B B B 85 Zwanenwater & Pettemerduinen p 1 1 p G C III III C B C 90 Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder p p G B II B B B 92 Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske p p G B II B B B 95 Oostelijke Vechtplassen p 1 1 p G C III II C B C 103 Nieuwkoopse Plassen & De Haeck p 2 2 p G C III II C B C 112 Biesbosch p 4 4 p G C III II C B C 137 Strabrechtse Heide & Beuven p 5 5 p G C II B B C 22 WOt-technical report 2

25 A022 Woudaap broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van boomopslag in of nabij rietveld aanwezigheid van natte dichte riet-/ lisdoddenvegetaties aanwezigheid van ondiep water met beschutte randsituaties goed aanbod van kleine vissoorten, amfibi#en en aquatische insecten geen vermesting water goed waterdoorzicht natuurlijk peilbeheer essentieel x x x x functie b b/f f f f f b/f 67 Gelderse Poort r 1 1 p G B III III C A B 78 Oostvaardersplassen r 3 3 p G A II B A A 95 Oostelijke Vechtplassen r 3 3 p G A III II C A A 103 Nieuwkoopse Plassen & De Haeck r 0 0 p G C 1 0 1? III II C A C 137 Strabrechtse Heide & Beuven r 1 1 p G B II B A B Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 23

26 A027 Grote zilverreiger broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van natte graslanden of ruigtes met sloten of poelen of ondiep water met flauwe oevers aanwezigheid van uitgestrekte overjarige rietvelden en/of moerasbos goed aanbod van kleine vissoorten (5-15 cm), grote insecten, amfibie#n en kleine zoogdieren geen vermesting water geen verstoring door water-/oeverrecreatie, scheepvaart goed waterdoorzicht goede intrek- en paaimogelijkheden voor vis en amfibieën natuurlijk peilbeheer essentieel x x x functie f b f b/f f f f b 78 Oostvaardersplassen r p G A I A A A 24 WOt-technical report 2

27 A029 Purperreiger broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van natte graslanden/ ruigtes met sloten of poelen of ondiep water met flauwe oevers binnen 20 km van broedplaats aanwezigheid van rustige natte overjarige rietvelden/-ruigten en/of moerasbos goed aanbod van kleine vissoorten, amfibi#en, aquatische insecten en kleine zoogdieren geen intensieve rietexploitatie geen opgaande en, zoals windmolens in of langs leefgebied geen vermesting water geen verstoring door land- of waterrecreatie goed waterdoorzicht goede intrek- en paaimogelijkheden voor vis en amfibieën natuurlijk peilbeheer aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x x functie f b f b b/f b/f b f f b/f f 13 Alde Feanen r 7 7 p G C III II C A C 14 Deelen r 4 4 p G C II B A C 34 Weerribben r 5 5 p G C 1 0? III II C A C 35 De Wieden r p G B II B A B 74 Zwarte Meer r 9 9 p G B III III C A B 94 Naardermeer r p G B I A A B 95 Oostelijke Vechtplassen r p G B II B A B 103 Nieuwkoopse Plassen & De Haeck r p G A II B A A 105 Zouweboezem r p G A I A A A 106 Boezems Kinderdijk r p G A 1 1 nvt nvt nvt 0 1 II B A A Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 25

28 A034 Lepelaar broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van ondiep water met flauwe oevers aanwezigheid van rustige, moeilijk toegankelijk nestplaats: natte moerasruigte, kwelders, eilandjes goed aanbod van kleine vissoorten van 4-15 cm lengte en ongewervelden geen opgaande en, zoals windmolens in of langs leefgebied geen vermesting geen verstoring door land- of waterrecreatie etc. geen watervervuiling met contaminanten goede intrek- en paaimogelijkheden voor vis natuurlijk peilbeheer aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x functie f b f b/f f b/f f f f f 1 Waddenzee r p G A nvt I A A A 2 Duinen en Lage Land Texel r p G B I A A B 3 Duinen Vlieland r p G B II B A B 72 IJsselmeer r p G B II B A B 78 Oostvaardersplassen r p G B II B A B 79 Lepelaarplassen r p G C III III C A C 85 Zwanenwater & Pettemerduinen r p G B III II C A B 100 Voornes Duin r p G B I A A B 111 Hollands Diep r p G C II B A C 114 Krammer-Volkerak r 8 8 p G C II B A C 119 Veerse Meer r p G C II B A C 127 Markiezaat r p G C II B A C 26 WOt-technical report 2

29 A063 Eidereend broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van open milieus met beschutting gevende en nabij zout water als nestlocatie (open duin, kwelders) goed aanbod van mossel- en andere schelpenbanken geen intensieve schelpdiervisserij geen verstoring door land- of waterrecreatie etc. geen watervervuiling met contaminanten aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x functie b f f b/f f f 1 Waddenzee p p G A nvt III II C B A 2 Duinen en Lage Land Texel p p G C 0 nvt nvt 1 nvt 1 III II C B C 3 Duinen Vlieland p p G A 1 nvt nvt 0 nvt 0 III II C B A 5 Duinen Ameland p p G C III II C B C 6 Duinen Schiermonnikoog p p G B 1 nvt nvt 1 nvt 0 III II C B B Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 27

30 A072 Wespendief broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van oud bos (>40jr) goed voedselaanbod met name wespenbroed tot enkele tientallen kilometers van nestlocatie extensief beheer gericht op natuurlijke bosontwikkeling geen bosbouwactiviteit tijdens broedseizoen essentieel x x functie b f b/f b 27 Drents-Friese Wold & Leggelderveld r 8 8 p G C II B C C 57 Veluwe r p G A III II C C A 128 Brabantse Wal r p G B II B C B 28 WOt-technical report 2

31 A081 Bruine kiekendief broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van bouwland nabij broedlocatie met bij voorkeur graangewassen, koolzaad of luzerne of grasland aanwezigheid van rietmoerassen, natte ruigtes of rietkragen (>2m breed) langs wateren aanwezigheid van ruigtes goed aanbod van kleine zoogdieren, zangvogels geen roofvogelvervolging geen verstoring door land- of waterrecreatie etc. hoog waterpeil broedlocatie tijdens broedseizoen (toegankelijkheid nestpredatoren) aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x x functie f b f f b b/f b f 1 Waddenzee r p G B II B C B 2 Duinen en Lage Land Texel r p G B II B C B 3 Duinen Vlieland r p G C nvt nvt II B C C 4 Duinen Terschelling r p G B nvt II B C B 5 Duinen Ameland r p G B nvt II B C B 6 Duinen Schiermonnikoog r p G C nvt nvt II B C C 8 Lauwersmeer r p G C 1 0 1? III III C C C 13 Alde Feanen r p G C nvt III II C C C 14 Deelen r 5 5 p G C nvt III III C C C 35 De Wieden r p G C nvt II B C C 72 IJsselmeer r p G C nvt 1 1 1? I A C C 78 Oostvaardersplassen r p G B nvt I A C B 92 Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske r p G C nvt II B C C 109 Haringvliet r p G C nvt II B C C 112 Biesbosch r p G B II B C B Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 29

32 N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van bouwland nabij broedlocatie met bij voorkeur graangewassen, koolzaad of luzerne of grasland aanwezigheid van rietmoerassen, natte ruigtes of rietkragen (>2m breed) langs wateren aanwezigheid van ruigtes goed aanbod van kleine zoogdieren, zangvogels geen roofvogelvervolging geen verstoring door land- of waterrecreatie etc. hoog waterpeil broedlocatie tijdens broedseizoen (toegankelijkheid nestpredatoren) aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x x functie f b f f b b/f b f 114 Krammer-Volkerak r p G C nvt III II C C C 115 Grevelingen r p G C nvt II B C C 118 Oosterschelde r p G C nvt II B C C 122 Westerschelde & Saeftinghe r p G C nvt II B C C 30 WOt-technical report 2

33 A082 Blauwe kiekendief broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van graslanden of bouwland nabij broedlocatie aanwezigheid van open ruigtes als foerageergebied aanwezigheid van vochtige (riet)ruigtes als nestplaats goed aanbod van kleine zoogdieren en/of zangvogels en/of jonge weidevogels geen verstoring door landrecreatie, fotografen etc. aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x functie f f b f b f 1 Waddenzee p 3 3 p G B III II C B B 2 Duinen en Lage Land Texel p p G A III II C B A 3 Duinen Vlieland p 2 2 p G B nvt nvt III II C B B 4 Duinen Terschelling p p G A III II C B A 5 Duinen Ameland p 5 5 p G B III II C B B 6 Duinen Schiermonnikoog p 9 9 p G B III II C B B 33 Bargerveen p 1 1 p G C nvt II B A C 78 Oostvaardersplassen p 4 4 p G B III II C A B Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 31

34 A084 Grauwe kiekendief broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van open ruigtes met weinig verstruiking open landschap goed aanbod van (woel)/muizen en kleine zangvogels geen opgaande en, zoals windmolens in of langs leefgebied aanwezigheid goed foerageerhabitat buiten betreffende essentieel x x x functie b/f f f b f 8 Lauwersmeer r 4 4 p G B II B B B 32 WOt-technical report 2

35 A107 Korhoen broedvogel N2000_id N2000_gebied voldoende areaal leefgebied in de vorm van aaneengesloten afwisseling van hei, extensief cultuurland en bos goed aanbod van kleine insecten tijdens opgroeifase jongen goed aanbod van zaden en granen en bessen geen vermesting arme open habitats, of hierop gericht herstelbeheer geen verstoring door landrecreatie, met name loslopende honden essentieel x x x x functie b/f f f f b/f 42 Sallandse Heuvelrug p p G A III II C A A Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 33

36 A119 Porseleinhoen broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van moerassige terreinen met ondiep water (max. 25 cm) (inclusief in het late voorjaar geïnundeerde uiterwaarden) aanwezigheid van weelderige vegetatie van biezen, zeggen, lisdodden of andere moerasplanten extensief graslandbeheer (in uiterwaarden) geen verstoring door land- of waterrecreatie voldoende dynamiek om successie tegen te gaan (geen verruigende natuurontwikkeling) essentieel x x functie b/f b/f b/f b/f b/f 3 Duinen Vlieland r 4 4 p G C 0 0 nvt 1 0 III II C C C 5 Duinen Ameland r 2 2 p G C 0 0 nvt 1 0 III II C C C 8 Lauwersmeer r p G B 1 0 nvt 1 0 III III C C B 9 Groote Wielen r 3 3 p G C 1 0 nvt 1 0 III III C C C 10 Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving r 1 1 p G C 1 0 nvt 1 0 III III C C C 12 Sneekermeergebied r 1 1 p G C 1 0 nvt? 0 III III C C C 13 Alde Feanen r 6 6 p G B III II C C B 19 Leekstermeergebied r DD DD R DD C I A C C 20 Zuidlaardermeergebied r p G B III II C C B 23 Fochteloërveen r p G B 1 1 nvt 0 1 II B C B 33 Bargerveen r p G B 1 1 nvt 0 nvt II B C B 34 Weerribben r 7 7 p G B II B C B 35 De Wieden r p G B 1 1 nvt 0 0 II B C B 36 Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht r 2 2 p G C III II C C C 38 Uiterwaarden IJssel r p G B III III C C B 34 WOt-technical report 2

37 N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van moerassige terreinen met ondiep water (max. 25 cm) (inclusief in het late voorjaar geïnundeerde uiterwaarden) aanwezigheid van weelderige vegetatie van biezen, zeggen, lisdodden of andere moerasplanten extensief graslandbeheer (in uiterwaarden) geen verstoring door land- of waterrecreatie voldoende dynamiek om successie tegen te gaan (geen verruigende natuurontwikkeling) essentieel x x functie b/f b/f b/f b/f b/f 66 Uiterwaarden Neder-Rijn r 5 5 p G B III II C C B 67 Gelderse Poort r 2 2 p G C III III C C C 68 Uiterwaarden Waal r 2 2 p G C III III C C C 72 IJsselmeer r 6 6 p G B 1 0 nvt 1 0 III II C C B 74 Zwarte Meer r 5 5 p G B 1 0 nvt 1 0 III III C C B 75 Ketelmeer & Vossemeer r 2 2 p G C 1 0 nvt 1 0 III III C C C 78 Oostvaardersplassen r p G B 0 1 nvt 1 1 III II C C B 95 Oostelijke Vechtplassen r 8 8 p G B 0 0 nvt 0 0 III II C C B 105 Zouweboezem r 4 4 p G C 1 1 nvt 1 0 II B C C 106 Boezems Kinderdijk r 1 1 p G C 1 1 nvt 1 1 I A C C 112 Biesbosch r 4 4 p G C 1 1 nvt 0 0 II B C C 140 Groote Peel r 1 1 p G C 0 0 nvt 1 0 III II C C C Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 35

38 A122 Kwartelkoning broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van kruidenrijke graslanden afwezigheid van intensieve begrazing afwezigheid van verruiging en verbossing van graslandjes laat maaien (en gefaseerd maaien) van graslanden met aanwezige kwartelkoningen natuurlijk peilbeheer essentieel x functie b/f b/f b/f b/f b/f 12 Sneekermeergebied r 1 1 p G C II B C C 19 Leekstermeergebied r 2 2 p G C I A C C 35 De Wieden r 6 6 p G C II B C C 36 Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht r 5 5 p G C II B C C 38 Uiterwaarden IJssel r p G B II B C B 66 Uiterwaarden Neder-Rijn r p G B III II C C B 67 Gelderse Poort r p G B III II C C B 68 Uiterwaarden Waal r p G B III II C C B 36 WOt-technical report 2

39 A132 Kluut broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van kale, schaars- of kortbegroeide terreinen nabij ondiep water met laag overstromingsrisico aanwezigheid van ondiep water (tot 15 cm diep) met slibrijke bodem en slikkige oevers goed aanbod van wormachtigen, kreeftachtigen en/of aquatische insecten afwezigheid begrazing op nestlocaties in broedseizoen geen opgaande en, zoals windmolens in of langs leefgebied geen verstoring door land- of waterrecreatie etc. lastige toegankelijkheid nestplaats voor predatoren essentieel x x x functie b f f b f/s f/s b 1 Waddenzee r p G A III II C B A 2 Duinen en Lage Land Texel r p G C II B B C 8 Lauwersmeer r p G C III II C B C 109 Haringvliet r p G B II B B B 111 Hollands Diep r 0 0 p G C III II C B C 114 Krammer-Volkerak r p G B II B B B 115 Grevelingen r p G B II B B B 118 Oosterschelde r p G B III III C B B 120 Zoommeer r p G C III II C B C 122 Westerschelde & Saeftinghe r p G B III II C B B 127 Markiezaat r p G C III II C B C Ecologische gegevens van vogels voor Standaard Gegevensformulieren en 37

40 A137 Bontbekplevier broedvogel N2000_id N2000_gebied aanwezigheid van droogvallende getijdenplaten nabij broedplaats en/of slikkige oevers/modderbanken, brandingszone stranden aanwezigheid van kale of schaars- of kortbegroeide terreinen nabij slikkig oevers/ slikken met laag overstromingsrisico aanwezigheid van zandig substraat met veel wormen geen verstoring door land- of waterrecreatie instandhouding kale of schaarsbegroeide terreinen door natuurlijke dynamiek of intensief beheer essentieel x x x x functie f b f f/s b 1 Waddenzee r p G A III II C B A 2 Duinen en Lage Land Texel r 3 3 p G C III II C B C 4 Duinen Terschelling r 8 8 p G C III II C B C 7 Noordzeekustzone r p G B III II C B B 8 Lauwersmeer r 4 4 p G C III II C B C 72 IJsselmeer r p G B 1 1? 0 0 III II C B B 109 Haringvliet r 8 8 p G C II B B C 114 Krammer-Volkerak r p G B III II C B B 115 Grevelingen r p G B II B B B 118 Oosterschelde r p G B III III C B B 122 Westerschelde & Saeftinghe r p G B III II C B B 127 Markiezaat r 2 2 p G C III II C B C 38 WOt-technical report 2