Jaarplan 2017 Vertrouwenswerk dichterbij

Transcriptie

1 Jaarplan 2017 Vertrouwenswerk dichterbij

2 Jaarplan 2017 Vertrouwenswerk dichterbij Amsterdam, 29 september 2016 AKJ Hoofdkantoor Amsterdam Pand Zuid IJsbaanpad CV Amsterdam AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017

3 Inhoud 1. Inleiding Missie en visie Onze kernwaarden Zichtbaar, transparant en dichtbij Contract en kerntaken Belangrijkste maatschappelijke opgave vertrouwenswerk Organisatie Begroting Vertrouwenswerk na AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 3

4 1. Inleiding 1.1 Missie en visie Het AKJ - vertrouwenspersonen in de jeugdhulp - is de organisatie die landelijk het onafhankelijke vertrouwenswerk uitvoert. Dat doen we al ruim 40 jaar. Onze vertrouwenspersonen zijn van grote betekenis voor onze cliënten en nog het meest voor de kwetsbare doelgroepen. Die kwetsbare groepen zijn vooral de jongeren die in instellingen verblijven en de ouders of verzorgers die te maken krijgen met het gedwongen kader. We investeren fors in het nieuwe jeugdstelsel en in de nieuwe toegangswegen naar de jeugdhulp. De focus van de gemeenten ligt echter op de hulpverlening die zij vanuit de Jeugdwet zelf aanbieden in hun eigen gemeente. Daardoor is voor gemeenten minder zichtbaar dat de vertrouwenspersonen vooral van meerwaarde zijn voor die jongeren die buiten de gemeentelijke grenzen in instellingen verblijven. Het AKJ voert het vertrouwenswerk uit voor alle gemeenten, collectief gefinancierd door de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Wij doen dit samen met collega s van een aantal Zorgbelangorganisaties. Wij zorgen ervoor dat het vertrouwenswerk op alle locaties van zowel het AKJ als Zorgbelang langs dezelfde lijnen wordt uitgevoerd. Het vertrouwenswerk is een randvoorwaarde (en dus geen jeugdhulp) om het stelsel goed te laten functioneren, voorzien van rechtswaarborgen, kwaliteit en onafhankelijkheid. Alle (pleeg) kinderen, jongeren, (pleeg)ouders en verzorgers die vragen of klachten hebben over jeugdhulp kunnen daarvoor terecht bij de onafhankelijke vertrouwenspersoon. Wij zijn er om met hen te bespreken wat er aan de hand is en we zoeken samen naar een oplossing. Wij willen dat kinderen en ouders met vertrouwen verder kunnen in de jeugdhulp. Dat is onze missie. Belangrijk, omdat we met ons werk, met onze deskundigheid en onze ervaring de kwaliteit van de jeugdhulp willen verbeteren. Allereerst door kinderen, jongeren en ouders/verzorgers te ondersteunen. Maar ook door te laten zien wat er soms misgaat. Zonder daarbij namen te noemen. Onafhankelijk vertrouwenswerk is cruciaal: vertrouwenspersonen kunnen bij vragen en klachten vroegtijdig helpen om problemen bespreekbaar te maken en op te lossen. Dit draagt bij aan dejuridisering en aan structurele verbetering van de jeugdhulp. Het AKJ is toegankelijk voor alle cliënten in de jeugdhulp en wil daarvoor nauw samenwerken met alle organisaties die daarin een rol spelen. De rechten van het kind staan centraal in ons denken en handelen.. AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 4

5 1.2 Onze kernwaarden Alle vertrouwenspersonen werken vanuit de volgende kernwaarden met de cliënten, maar ook met de professionele partners, instellingen en gemeenten. Onafhankelijk Wij zijn onafhankelijk, je kunt ons vertrouwen. Wij zijn aan geen enkele instantie verbonden en dat vinden we heel belangrijk. We gaan integer om met onze onafhankelijke positie en de vertrouwelijke aard van ons werk. Daardoor zijn we krachtig en dragen we bij aan steeds betere jeugdhulp voor kinderen en ouders. Stem geven Wij geven jou een stem om ervoor te zorgen dat er naar je geluisterd wordt. Hoe hard moet je roepen als je het ergens niet mee eens bent? Ook als je fluistert, horen wij je. Al lijkt alles nog zo ingewikkeld en voel je je machteloos, wij helpen je bespreekbaar te maken wat jij vindt dat gezegd moet worden. Wij staan naast je, dat is onze opdracht. Wij willen dat jij gehoord wordt. Zonder oordeel We oordelen niet en kunnen daardoor spanning verminderen. Soms is een situatie zo gespannen dat je stil valt of niet meer weet welke stappen je kunt zetten. Wij oordelen niet over die situatie. Jouw verhaal is voor ons het uitgangspunt. Wij zijn er om te verhelderen en om samen te bespreken hoe er met jou is omgegaan. Motiverend Wij stimuleren je om de touwtjes in handen te nemen. Wij nemen iedereen die onze hulp inroept serieus. Wij helpen je om sterk te staan, voor jezelf op te komen en daarin vol te houden. Wij maken duidelijk welke rechten en keuzes je hebt en wat je mag verwachten van de hulp die je ontvangt. We motiveren ook de hulpverlener om in gesprek te gaan. Zo brengen we samen wat stil staat weer in beweging. Vastberaden Wij helpen je vastberaden en moedig naar voren te stappen zodat jij je kunt uitspreken. Wij vinden het krachtig als iemand de stap naar ons durft te zetten en voor zijn eigen rechten opkomt. Dat inspireert ons om jou vastberaden te ondersteunen. We zetten door, zo nodig tegen de stroom in. Verbindend Wij maken ruimte voor de dialoog, zo verbinden we. Soms is de communicatie verbroken of vastgelopen. Wij slaan een brug en openen het gesprek. Daardoor komt er weer verbinding tussen jou en de jeugdhulp. En met jouw inbreng help jij ook degenen die na jou komen. AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 5

6 1.3 Zichtbaar, Transparant, Dichtbij De vertrouwenspersonen in de jeugdhulp hebben naast de kernwaarden een stevig ontwikkeld signalerend vermogen, uitstekende kennis van relevante wet- en regelgeving en werken oplossingsgericht. We zijn snel en flexibel in ons dienstenaanbod. Onze vertrouwenspersonen zijn zichtbaar, transparant en dichtbij. 1.4 Contract en kerntaken Op 7 juni 2016 heeft de Algemene Ledenvergadering van de VNG besloten alleen nog voor het jaar 2017 het vertrouwenswerk centraal te financieren. Daartoe is een addendum opgemaakt en getekend bij de overeenkomst zoals die voor de jaren 2015 en 2016 was opgesteld. Het AKJ zal ook in 2017 de volgende kerntaken blijven uitvoeren: Informatie en Advies Wij geven antwoord op vragen van cliënten en leggen uit hoe de hulpverlening werkt. Soms is dat al genoeg om onvrede te voorkomen of weg te nemen. Daarbij verstrekken we ook advies aan de cliënten. Ondersteuning bij klachten en andere vraagstukken Wij ondersteunen cliënten bij het verwoorden, indienen en afhandelen van klachten over de jeugdzorg op oplossingsgerichte wijze. Indien gewenst, geven wij de aanzet voor een juridische oplossing van een geschil. Wij bewaken de procedurele afhandeling van klachten en begeleiden het (vervolg)traject naar de klachten- en/of bezwaarcommissie. Signalering Wij signaleren verbeterpunten en rapporteren daarover eerst aan de betrokken instantie met als doel bijdragen aan continue kwaliteitsverbetering van de jeugdhulp. De Meldcode Kindermishandeling en Huiselijk geweld is geïmplementeerd in de werkwijze van de vertrouwenspersonen. Voorlichting Wij verstrekken informatie aan enerzijds kinderen/jongeren, ouders en verzorgers en anderzijds aan professionals over rechten en rechtsposities in de jeugdzorg. Dit doen wij tijdens groepsbezoeken en voorlichtingsbijeenkomsten. Onze informatie richt zich op cliënten en professionals in de jeugdhulp, van voorveld tot instellingen. Werkwijze Voor al onze cliënten zijn we laagdrempelig en toegankelijk. We zijn op werkdagen dagelijks bereikbaar via het landelijke toegangsnummer of per mail, informatieformulier en chat. Cliënten worden op volgorde van binnenkomst teruggebeld op dezelfde of de volgende dag. Kinderen hebben daarbij wel voorrang; zij worden onmiddellijk te woord gestaan of in ieder geval hetzelfde dagdeel teruggebeld. Jongeren die in instellingen verblijven, zoeken we actief op. De frequentie van bezoek varieert en is afhankelijk van de mate van kwetsbaarheid en zorgafhankelijkheid van de daar verblijvende jongeren. AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 6

7 2. Belangrijkste maatschappelijke opgaven voor het vertrouwenswerk in 2017 In het Programma van eisen behorende bij de overeenkomst van de VNG met het AKJ zijn ontwerp- en kwaliteitseisen benoemd voor het vertrouwenswerk. De in dit jaarplan uitgewerkte focuspunten zijn daar een uitwerking en verdieping van. Uiteraard wordt aan alle onderdelen uit het programma van eisen gewerkt in 2017 en daarmee is het een integraal onderdeel van dit plan. Voor de leesbaarheid is gekozen voor focus op een aantal thema s, die in 2017 de volle aandacht en inspanning vereisen. 1. Het vertrouwde gezicht in een nieuw jasje AKJ- vertrouwenspersonen in de jeugdhulp heeft de ambitie om ervoor te zorgen dat alle jeugdigen en hun (pleeg) ouders/verzorgers die zorg ontvangen onder de jeugdwet het AKJ weten te vinden als zij menen dat hun behandeling of bejegening beter kan en als zij een vraag of klacht hebben over hun rechtspositie in de jeugdhulp. Met de invoering van de jeugdwet is de diversiteit van doelgroepen die een beroep kunnen doen op een vertrouwenspersoon enorm toegenomen. Dit vraagt van de vertrouwenspersonen in de jeugdhulp naast deskundigheid op het gebied van vrijwillige en gedwongen jeugdhulp ook een doorontwikkeling op het terrein van LVB-problematiek en de brede wereld van de ambulante GGZ. Daarnaast is de complexiteit van de hulpvragen toegenomen door de verbreding naar het sociale domein waarbinnen vraagstukken vanuit verschillende juridische kaders wordt bekeken. Elke gemeente heeft de toegang op een andere manier georganiseerd waardoor het werkveld niet altijd eenduidig en inzichtelijk is. De afgelopen jaren hebben we gezien dat er veel van deze doelgroepen niet allemaal faceto-face te benaderen zijn. AKJ blijft ook in 2017 op zoek gaan naar innovatieve oplossingen om er voor te zorgen dat het onafhankelijk vertrouwenswerk " een gezicht dichtbij" blijft voor allen die vallen onder de nieuwe jeugdwet, een gezicht dat soms fysiek en soms per nieuwe media oproepbaar is. De volgende uitgangspunten worden daarbij gehanteerd: Wij gaan naar de cliënt toe waar nodig; De cliënt weet ons altijd te vinden en we hebben specifieke contactmogelijkheden voor deze doelgroep ontwikkeld; Er wordt actief informatie verstrekt over de vertrouwenspersoon dan wel wordt naar de vertrouwenspersoon doorverwezen door professionals en instellingen; We werken samen met de gemeenten en andere partners en zijn daardoor zichtbaar en bekend. 2. Expeditie Klant: aansluiten bij lokale wensen en behoeften In 2016 is een steekproefsgewijze feedbackronde gehouden bij gemeenten en instellingen. Daaruit bleek dat het beeld dat wij van onszelf hebben op een aantal punten afwijkt van het beeld dat bij gemeenten en instellingen leeft. En nog belangrijker: niet AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 7

8 altijd bleek zichtbaar en duidelijk voor een ieder waaruit onze werkzaamheden bestaan, hoe dat verder strekt dan wordt gedacht en hoe we al dan niet aansluiten bij de behoeften van onze klanten. Dat is aanleiding geweest om op Expeditie Klant te gaan en nader inzicht te verkrijgen in de behoeften van onze klanten (zowel cliënten, instellingen, gemeenten als professionele partners). Hoe beoordelen klanten ons, wat doen we goed, wat kan beter en welke ideeën en suggesties hebben klanten voor de dienstverlening van de vertrouwenspersonen. De uitkomsten van dit onderzoek zijn gereed in november 2016 en de actiepunten die hieruit voortvloeien worden uitgerold in In 2016 is veel aandacht besteed aan het koppelen van een vast gezicht van een vertrouwenspersoon aan de gemeenten. Via de beleidsambtenaren heeft de vertrouwenspersoon ingezet op het kennismaken met de lokale organisatie van de toegang en de jeugdhulp, die per gemeente anders is. Deze vertrouwenspersonen zijn daarnaast verantwoordelijk voor de inhoudelijke terugkoppeling van bijzonderheden per gemeente en per regio. Daarmee proberen we bij te dragen aan de ontwikkeling van de jeugdhulp. In 2017 wordt ingezet op continuering van het bovenstaande en worden de rapportages daarover voor de gemeenten doorontwikkeld. Daarmee kan de groei van het stelsel worden gevolgd. In 2016 is de landelijke rapportage op hoofdlijnen omgebouwd naar een rapportage waarin onderscheid wordt gemaakt naar regio en naar gemeenten. Voor 2017 wordt ingezet op een meer gemeentelijke rapportage. Met die cijfermatige en inhoudelijke informatie kunnen gemeenten beter inspelen op de lokale ontwikkelingen. 3. Signalering Het AKJ vervult een maatschappelijke rol door op hoofdlijnen bijzonderheden en signalen ten aanzien van de ontwikkeling van het jeugdstelsel te delen. AKJ wil met behoud van haar integriteit en zorgvuldigheid een krachtige stem zijn in het systeem als er rechten van kinderen en ouders in het geding zijn. Een stem die doelmatig en constructief te horen is op de plekken waar dat nodig is en bijdraagt aan onze missie: wij willen dat kinderen en ouders met vertrouwen verder kunnen in de jeugdhulp. De signaalfunctie van de vertrouwenspersoon over incidentele en/of structurele tekortkomingen of vraagstukken in de jeugdhulp is een thema dat ook in 2017 nader wordt uitgewerkt. In 2017 zullen alle vertrouwenspersonen opvallendheden op de navolgende thema s gaan registreren: Dreiging met drang in vrijwillig kader: in hoeverre is er sprake van vrijwillige jeugdhulp als de dreiging met drang en dwang op de achtergrond aanwezig is? Beperkingen van vrijheden die worden toegepast in open groepen van jeugdhulpinstellingen; Kwetsbaarheid van jongeren die in gezinshuizen verblijven, door reusachtige toename van het aantal gezinshuizen en het nog ontbreken van een passend toetsingskader; 18+ -problematiek: jongeren die na het bereiken van de volwassen leeftijd tussen wal en schip vallen. AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 8

9 3. Organisatie Het AKJ beschikt over grote en breed inzetbare expertise als het gaat om de individuele rechten van cliënten in de jeugdhulp. De werkwijze is geborgd via een kwaliteitssysteem en het AKJ is sinds 2010 ISO 9001 gecertificeerd (CIIO Maatstaf). Het AKJ registreert en rapporteert en draagt hiermee bij aan de kwaliteitsverbetering in de jeugdhulp sector. Het AKJ schrijft jaarlijks een algemeen rapport over de werkzaamheden. Er wordt een toelichting gegeven op de registratiegegevens vanuit de cliëntcontacten. Daarnaast zal in het kader van de signalerende taak van de vertrouwenspersoon een terugkoppeling worden gegeven van de zaken die bij de instantie het afgelopen jaar zijn opgevallen. De signalen waarbij directe actie door de instantie nodig lijkt te zijn, bijvoorbeeld in het kader van onveiligheid, worden door het AKJ direct aan de instantie gemeld. Het AKJ heeft een gedragscode. Deze code vormt de leidraad voor de wijze waarop de vertrouwenspersoon zijn werk uitvoert. Van de AKJ-beroepskracht wordt verwacht dat deze in alle contacten met cliënten alert is op signalen van kindermishandeling. De vertrouwenspersoon heeft de wettelijke plicht een vermoeden van kindermishandeling serieus te nemen, te onderzoeken en zo nodig te melden. Hiertoe heeft het AKJ een werkwijze bij vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld vastgesteld. Iedere cliënt die ontevreden is over de dienstverlening van het AKJ kan naar een externe en onafhankelijke klachtencommissie. Het AKJ is een stichting die sinds 1971 bestaat. De stichting kent een Raad van Bestuur. De Raad van Bestuur bestaat uit een eenhoofdig bestuur en toezicht op de stichting vindt plaats door een Raad van Toezicht. Er zijn circa 70 fte (84 personen) in dienst van de stichting AKJ. Deze vertrouwenspersonen zijn werkzaam in meerdere vestigingen en kunnen daardoor alle cliënten in de jeugdzorg dichtbij bijstaan en bezoeken. Het AKJ is een landelijk werkende organisatie. De regionale teams worden aangestuurd door teammanagers. De directeur en de teammanagers vormen samen het managementteam van het AKJ. AKJ heeft ervoor gekozen om nauw samen te werken met een aantal Zorgbelangorganisaties. Met de bestuurders van Zorgbelang Groningen, Friesland, Drenthe, Gelderland en Brabant is een contract afgesloten waarin is vastgelegd dat deze organisaties langs dezelfde lijnen als de vertrouwenspersonen van het AKJ het vertrouwenswerk in de jeugdhulp uitvoeren. Op een aantal inhoudelijke thema s zijn samenwerkingsafspraken gemaakt. Uitwisseling van kennis en expertise vindt op regelmatige basis plaats en we registeren in het zelfde cliëntsysteem. Het maakt voor een cliënt niet uit of hij wordt ondersteund door een vertrouwenspersoon jeugd van AKJ of door een collega van een van deze vijf Zorgbelangorganisaties. AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 9

10 4. Begroting Het AKJ ontvangt financiële middelen vanuit de VNG voor de inzet van vertrouwenspersonen. Hieronder is de inzet van het budget begroot voor 2017, waarbij ruim 90 % direct wordt besteed aan het primaire proces. 10 % van het budget wordt besteed aan huisvestings- en organisatiekosten. Binnen de organisatiekosten worden projecten uitgevoerd zoals benoemd in de focuspunten in hoofdstuk 2 van dit jaarplan. De verwachting is dat het exploitatiesaldo 0,015% negatief uitvalt. Dat zijn uiteraard kosten die worden gedragen uit het eigen vermogen van AKJ. BEGROTING 2017 INKOMSTEN VNG UITGAVEN Uitbesteding Zorgbelang organisaties Personeelskosten Huisvestingskosten Directe organisatiekosten Exploitatiesaldo AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 10

11 5. Vertrouwenswerk na 2017 Het AKJ heeft grote zorgen om het voortbestaan van de functie vertrouwenswerk na Verdere decentralisatie van het vertrouwenswerk leidt tot risico s voor de onafhankelijke invulling van het vertrouwenswerk. Versnippering en daardoor kwaliteitsverlies liggen op de loer, de beschikbaarheid en continuïteit van het vertrouwenswerk worden per definitie lager als elke gemeente zelfstandig vertrouwenswerk inkoopt. De kosten en lasten worden hoger. En het meest zorgwekkende is dat de meest kwetsbaren in onze samenleving, de kinderen en jongeren in instellingen en gezinshuizen, de dupe worden. De dienstverlening van de vertrouwenspersoon is een vorm van ondersteuning die over de gemeentegrenzen heengaat. Het werk van de vertrouwenspersoon binnen de instellingen speelt zich vaak af buiten (het gezichtsveld van) de gemeente/regio die verantwoordelijk is voor de inkoop van de zorg voor die cliënt. Daarbij komt het relatief vaak voor dat jongeren verhuizen tussen instellingen, door het hele land heen. In de organisatie van het vertrouwenswerk binnen de jeugdhulp geldt dat vertrouwenspersonen onderling de instellingen hebben verdeeld. Met andere woorden: de vertrouwenspersonen zijn meer gekoppeld aan de voorzieningen waar kinderen/jongeren verblijven dan waar ze vandaan komen. Dat is in het belang van de kinderen en jongeren: een vast gezicht, waarmee een vertrouwensrelatie kan worden opgebouwd, onafhankelijk van de gemeente die de zorg inkoopt. Bij verdere decentralisatie en niet collectieve organisatie van het vertrouwenswerk is het nog maar de vraag wie de jongeren wekelijks/tweewekelijks bezoekt in de instellingen. Hoe werkbaar is het voor instellingen als zij vanuit een veelheid aan gemeenten vertrouwenspersonen over de vloer krijgen? Kan dan nog een bijdrage worden geleverd aan de verbetering van de jeugdhulp in brede zin? De landelijk signalerende functie van het vertrouwenswerk valt weg en trends worden niet meer op een hoger niveau gedeeld, enkel op lokaal niveau. Verdere decentralisatie leidt tot afkalving van het recht op ondersteuning door een vertrouwenspersoon. AKJ pleit voor collectieve organisatie en financiering opdat iedereen die een beroep mag doen op vertrouwenswerk dat ook kan blijven doen. AKJ-Vertrouwenspersonen in de jeugdhulp/ Jaarplan 2017 / Pagina 11