TEYLERS. museum. Spaame CH Haarlem T KvK

Transcriptie

1 TEYLERS museum Aan het College van Burgemeester en Wethouders P/a De Heer J. Botter, MPA Wethouder Cultuur Postbus PB Haarlem Spaame CH Haarlem T info@teylersmuseum.nl KvK Haarlem, 31 januari 2018 Geachte Heer Botter, Op 8 april 2018 is het precies 240 jaar geleden dat Pieter Teyler zijn laatste adem uitblies en daarmee begon de uitvoering van zijn opmerkelijke testament. De afgelopen jaren heb ik u meerdere keren mogen ontvangen in Teylers Museum, maar toch schets ik hier graag nogmaals dit unieke verhaal. Teylers Stichting begon voortvarend: de Ovale Zaal opende voor het publiek in 1784 en is nooit meer dichtgegaan. Geheel passend in de tijd van de Verlichting werd op deze plek voor en door burgers, zonder enige overheidsinmenging, een laboratorium voor eigentijdse kunst en wetenschap gesticht achter Teylers Huis aan de Damstraat. Het ideaal van Teyler is nog steeds actueel: iedereen moet kunnen meedoen in de samenleving en door het beoefenen van de kunst en het doen van onderzoek en het verspreiden van de resultaten krijgen we een betere samenleving. Belangrijk daarbij is zélf op onderzoek uitgaan en de beweringen van anderen niet voetstoots aan te nemen. Zoals Neil MacGregor, de oud-directeur van het British Museum ooit zei: There are four great survinig monuments of the period of the Enlightenment. They are the Encyclopédie, the Teylers Museum and the British Museum and the consitution of the United States. Dit internationale monument van de Verlichting staat gewoon in Haarlem! Het is zó belangrijk dat de Nederlandse regering in 2011 besloot het museum op de Voorlopige Lijst van het Werelderfgoed te plaatsen, waar het nu nog steeds staat in afwachting van de completering van de restauraties. De instelling heeft, weliswaar met aanpassingen, de tijd weten te doorstaan. Elk jaar weer bezoeken tot mensen het museum, waarvan een groot deel van (ver) buiten Haarlem komt. Zo draagt Teylers Museum in belangrijke mate bij aan de toeristische uitstraling van de stad in binnen- en buitenland Deze uitstraling draagt op zijn beurt weer bij aan de economische bedrijvigheid in de stad. De instandhouding van erfgoed is een kostbare zaak. Teylers Museum prijst zich gelukkig met financiële bijdragen van vele partijen, de rijksoverheid voorop De afgelopen tien jaar is er veel gerestaureerd in het museum, zoals de Instrumentenzaal, de Schilderijenzalen en de Ovale Zaal. Op 17 mei 2017 nog opende koning Willem Alexander het Lorentz Lab. Met zeer veel inspanning is het telkens gelukt om alle benodigde gelden - inmiddels vele miljoenen - bij elkaar te schrapen, maar dit wordt steeds moeilijker. Nu heeft het museum nog één grote uitdaging. De restauratie, de historische inrichting en het toegankelijk maken voor het publiek van Pieter Teylers eigen huis. Om dit alles te realiseren is een bedrag nodig van circa zeven miljoen euro. Als bijdrage aan dit uitzonderlijke project vraagt Teylers Museum de stad Haarlem éénmalig om een bijdrage van euro. Pieter Teyler heeft met het ter beschikking stellen van zijn grote erfenis voor iedereen enorm veel voor de stad betekend en doet dit nog steeds. Daarom zou een bijdrage aan het restaureren en openstellen van zijn huis een prachtig gebaar zijn.

2 TEYLERS museum De bijdrage van Haarlem zou eventueel gekoppeld kunnen worden aan een specifieke ruimte, bijvoorbeeld het appartement voor de artist /scholar in residence. Het is de bedoeling om het huis te laten leven en daarbij kan (o.a.) een programma van (internationale) residencies helpen. Op deze manier worden actuele thema s onderzocht en gepresenteerd die geïnspireerd zijn op de geschiedenis van het museum, van de filosofie van de Verlichting tot individuele objecten uit het museum. Natuurlijk kan in overleg ook een andere ruimte worden uitgekozen. Vorig jaar heeft de gemeente Haarlem een groots gebaar gemaakt door een bijdrage van euro te geven aan de restauratie van de toren van de Kathedrale Basiliek Sint Bavo, waardoor dit project succesvol kon worden afgerond. Het zou fantastisch zijn wanneer de stad Haarlem een duidelijk signaal zou willen afgeven dat zij zich ook committeert aan de openstelling van Pieter Teylers Huis voor een breed publiek. Daarmee is dan meteen de vraag beantwoord die geregeld wordt gesteld, namelijk wat de bijdrage van Haarlem is aan zo n belangrijk project. In november jl. was de raadscommissie Ontwikkeling op werkbezoek in Pieter Teylers Huis. De leden betoonden zich onder de indruk van de enorme omvang van het project en van de inhoudelijke plannen. Zij stonden zeker niet onwelwillend tegenover een eventuele eenmalige gemeentelijke bijdrage aan de restauratie van dit zo belangrijke huis voor Haarlem. De fondsenwerving is onlangs gestart en het wordt een zware klus om al het benodigde geld bij elkaar te krijgen. Deze uitdaging gaat het museum graag aan. Teylers Museum prijst zich gelukkig met de steun van de rijksoverheid en vele andere fondsen en particulieren. Jaarlijks is de omzet rond de zes miljoen euro. Het eigen inkomstenpercentage ligt iets boven de 50%. De bedrijfsvoering is gezond en het museum heeft de afgelopen jaren laten zien dat het de zware bezuinigingen op cultuur slagvaardig wist op te vangen en dat het in staat is om additionele fondsen te werven. Het zou geweldig zijn om samen met vele Haarlemse partijen te zorgen dat het Pieter Teylers Huis voor een breed publiek toegankelijk wordt. In de bijlage is een beknopte begroting met dekkingsplan opgenomen, evenals een eerste uitwerking van de plannen met betrekking tot de functie en de inrichting van het huis. Met vriendelijke groet en hoogachting, Marjan Scharloo Directeur Teylers Museum Bijlagen: begroting en dekkingsplan, brochure

3 TEYLERS museum Bijlage: benopte begroting en dekkingsplan PieterTeylers Huis Begroting Restauratie en aanpassing casco, incl. leges Restauratie interieurs, incl. leges Herinrichting/aanpassing interieurs Beveiliging, ontwikkeling, exploitatie Overige publieksvoorzieningen Onvoorzien 10 % Totaal Dekking Stand van zaken Verkoop Huis (schatting) Diverse activiteiten Fonds NN Schenkingen Toegezegd diverse partijen Tussentotaal Saldo Toelichting De begroting is gebaseerd op schattingen van deskundige architecten en specialisten. Deze zijn op verzoek in te zien. Het dekkingplan voorziet in een campagne in verschillende fases. Al naar gelang de fase van het project worden verschillende fondsen en particulieren benaderd om te participeren. Dit is mede afhankelijk van de doelstellingen van de fondsen. De wens is de restauratie gefaseerd uit te voeren vanaf Afhankelijk van de fondsenwerving zal Pieter Teylers Huis in 2020 of 2021 openen voor het publiek.

4

5 Teylers Museum Teylers Museum, het eerste en oudste museum van Nederland, staat bekend als een schatkamer van kunst en wetenschap. Het authentiek 18de-eeuwse ensemble van gebouw en collecties is uniek in de wereld Kostbare tekeningen van kunstenaars als Michelangelo en Rafael hebben er een plek gevonden, samen met etsen van Rembrandt en schilderijen van de Haagse School. Fascinerende mineralen, fossielen en de allergrootste elektriseermachine maken deel uit van een rijke wetenschappelijke collectie. Teylers is geliefd bij een groot publiek. In 2016 kwamen bijna bezoekers bezoekers zich verwonderen over dit bijzondere culturele erfgoed. Maar sommige verhalen hebben zij nog nooit gehoord. Pieter Teyler Het museum zou niet bestaan zonder Pieter Teyler ( ), een vermogende Haarlemse zijdefabrikant en bankier, die besloot om al zijn geld na te laten aan een goed doel. Hij droomde van een betere wereld, waarin mensen gestimuleerd worden om zelf na te denken en een eigen mening te ontwikkelen, typerend voor het Verlichtingsdenken in die tijd. Hij vroeg zijn vijf beste vrienden zijn testament uit te voeren en een stichting op te richten in zijn huis: Teylers Stichting. Zij besloten een openbaar museum op te richten dat in 1784 zijn deuren opende voor het publiek. Het was uitzonderlijk dat Teylers Museum gesticht werd door en voor particuliere burgers, zonder bemoeienis van kerk of staat in een stad zonder universiteit. Het was echt mensenwerk. Een bruisend hoofdkwartier van de nieuwe tijd Het huis werd het hoofdkwartier en kloppend hart voor het nieuwe denken. En aan het woonhuis werd de eerste museumzaal vastgebouwd, de opzienbarende Ovale Zaal Experimenten met instrumenten en onderzoek naar fossielen en gesteenten, speciaal aangekocht voor dit doel, waren de basis voor het opdoen van nieuwe kennis. Door het geven van demonstraties en lezingen werd de opgedane kennis verspreid in binnen- en buitenland. De eigentijdse kunst werd gestimuleerd met het aankopen van tekeningen en schilderijen van levende kunstenaars en werk van de beroemdste oude meesters. In de loop van de 19de en 20ste eeuw breidde het museum uit om de groeiende collecties te bergen. Het principe bleef hetzelfde: Teylers als plek waar de onderzoekende en nieuwsgierige mens centraal staat. Ook de sfeer bleef hetzelfde: voor hedendaagse bezoekers is het alsof zij terug in de tijd stappen. Maar terwijl vroeger de museumbezoekers door de voordeur van Teylers woonhuis naar binnen kwamen, gebeurt dat nu via de imposante entreehal aan het Spaarne. Het woonhuis is daardoor onzichtbaar. En daarmee ook ons belangrijkste verhaal: de ontstaansgeschiedenis. Nu is het tijd om het huis weer toegankelijk te maken.

6 om het huis in 2020 voor het publiek te kunnen openstellen. Voor het totale project is 14 miljoen euro begroot, waarvan het museum al bijna 9 miljoen euro heeft bijeengebracht. Voor deze laatste fase is nog 5 miljoen euro nodig. Particulier initiatief Particulier initiatief is de basis van ons museum. Eigentijdse filantropen kunnen in de voetsporen van Pieter Teyler treden en bijdragen aan de voortgang van de maatschappelijke idealen. Donaties kunnen worden gedaan voor Pieter Teylers huis als geheel of juist voor specifieke elementen. Dat kan de restauratie van één bepaalde stijlkamer zijn, het decoratiestucwerk in het pand of bepaalde meubelstukken. Of juist de ontwikkeling van de inhoudelijke programma's die belangrijk zijn voor de educatie en bezoekersbeleving of de ontmoetingen met de kunstenaars en wetenschappers in residence. Begunstigers worden zo veel mogelijk betrokken bij het hele restauratieproject en kunnen met de directeur meepraten over de plannen. Samen met de afdeling Partners & Begunstigers worden de wensen en mogelijkheden voor naamsvermelding en exclusieve toegang tot het huis voor pnvébijeenkomsten besproken. De rol van begunstigers: de vlam van de Verlichtingsidealen brandend houden In onze maatschappelijke tijd is het verlichtingsdenken met nadruk op de rede, zorgvuldige studie en respect voor het standpunt van anderen, een belangrijk issue En, terwijl wetenschap en kunst vaak tegenover elkaar worden geplaatst, blijven wij vastberaden om ze juist zij aan zij te presenteren en nieuwgienge geesten te prikkelen. Teylers blijft daarin uniek m de wereld. Wij zoeken betrokkenheid van mensen die deze idealen koesteren, daarom het erfgoed van Teylers Museum belangrijk vinden en dit zien als een leidraad voor het heden en de toekomst. Onze begunstigers zijn onmisbaar. Zij helpen Teylers op weg naar de toekomst, geven samen met ons vorm aan belangrijk werk en delen in de vreugde van deze prachtige plek. Marjan Scharloo, directeur

7 Situatieschets Pieter Teylers Huis Ovale?aal \ k J Lorentz Lab en toegang vanuit het museum Museum I Fnuee aan het Spaarne Begane grond Pieter Teylers Huis Bezoekers Tour Stijlkamers Binnenplaats Eerste verdieping Besloten bijeenkomsten Artist / Scientist in residence Binnenplaats T* I

8 Het huis Wanneer je door de gangen van het prestigieuze huis van Pieter Teyler dwaalt, voel je je een bevoorrecht mens. Iedere ruimte ademt een ongrijpbare sfeer die je het gevoel geeft deel uit te maken van geschiedenis. Achter iedere deur of trap bespeur je iets moois of spannends De voorname vestibule, het statige trappenhuis met het schitterende houtsnijwerk, de rijke stucversieringen, de historische meubelstukken, alles is zo goed als authentiek gebleven. Het is een van de belangrijkste 18e-eeuwse interieurs in Nederland met een keuken, slaapkamers, kantoren en stijlkamers. Je kunt je voorstellen hoe door de imposante 30 meter lange marmeren gang een stoet van belangrijke staatshoofden, kunstenaars en wetenschappers is getrokken. Je voelt waarom het monumentale pand in het historische centrum van Haarlem een belangrijk onderdeel van het Nederlandse erfgoed is, waar bovendien internationale erkenning voor is. Maar tegelijk springt in het oog hoe het pand verzakt en wegens geldgebrek in slechte staat geraakt is. De plannen Om dit unieke erfgoed met verloren te laten gaan, is zeer dringend een omvangrijke restauratie nodig. Wij willen niet alleen het monumentale gebouw zorgvuldig restaureren, maar vooral zijn ziel teruggeven. Zodat ook de toekomstige generaties kunnen invoelen wat het betekent om bezig te zijn met idealen die groter zijn dan jijzelf. De stijlkamers zijn uitzonderlijk en worden daarom toegankelijk gemaakt voor groepsbezoek. Maar het huis wordt ook weer, net als vroeger, voor besloten gezelschappen een plek voor discussies en debatten over wat er speelt in de samenleving, workshops, masterclasses, vergaderingen en exclusieve Teyler-diners. Zo zetten we oude tradities voort. Ook komt er een appartement waar bij toerbeurt een kunstenaar, wetenschapper of filosoof in residence wordt uitgenodigd om onderzoek te doen. De oorspronkelijke functie die het huis als bruisend middelpunt had, wordt op deze manier verbonden met het heden. We merken dat Haarlem trots is op Teylers, dat in Nederland en ver daarbuiten goed bekend staat. Met dit buitengewone project neemt de algehele aantrekkingskracht van het museum toe, waardoor ook het economisch vermogen wordt versterkt. Financiële situatie Het restauratieproject van het gebouwencomplex kent verschillende fasen. Eerst is het vochtprobleem aangepakt en een compleet nieuwe fundering onder het hele gebouw gelegd om het verzakkingsprobleem te stoppen. Daarna is het Lorentz Lab dat tussen het woonhuis en het museum ligt gerestaureerd. In 2017 wordt begonnen met de zorgvuldige restauratie van het 18de eeuwse woonhuis, en de herinrichting van de stijlkamers en historische interieurs. Het doel is

9 Case for support Teylers Museum is uniek. Het is het eerste en oudste museum in Nederland en heeft zijn oorsprong in de Verlichting. Pieter Teyler, 18de eeuwse ondernemer en filantroop, heeft zijn vermogen beschikbaar gesteld om kunst en wetenschap te bevorderen. Hij geloofde dat beschikbare kennis voor iedereen tot een gelukkiger leven zou leiden. Het concept van een museum vüui buryers was revolutionair. Er kwam een plek waar mensen zich onafhankelijk van dominee of vorst, in alle redelijkheid, een mening konden vormen over de natuurkrachten, de schoonheid of het geloof in God. Veel van de objecten uit de collectie zijn opgesteld om vragen op te roepen, om te observeren, om te bestuderen, om te demonstreren, om te ontdekken en om over te filosoferen. Het positieve wereldbeeld van Pieter Teyler werkt aanstekelijk. Sinds de oprichting tot op de dag van vandaag staat de verwondering centraal. Verwondering is een prachtige eigenschap en het beste remedie tegen extremisme, ondoordachtheid, onnozelheid en vastgeroeste ideeën. Daarin is verwondering vandaag minstens zo belangrijk als in de tijden van de Verlichting. Verwondering is een voorwaarde voor vooruitgang. Het ideaal van de Verlichting in Teylers Museum herinnert ons nog steeds aan wie we zijn. Op veel van dezelfde vragen zoeken we nu nog steeds een antwoord. Hoe weet je of de informatie die je krijgt klopt? Wat is kunst? Hoe kan kennis bijdragen aan ons welbevinden? Of in het kort: hoe zijn we goede mensen en hoe worden we gelukkig? Dat raakt je. Pieter Teyler woonde in het historische hart van Haarlem. Na zijn dood werd zijn monumentale koopmanshuis het bruisende hoofkwartier van het nieuwe denken. Het huis zit aan het museum vast, maar is niet toegankelijk voor het publiek. Daarom is dit deel van onze geschiedenis, die ongebreidelde vernieuwingsdrang en optimisme, onzichtbaar voor de bezoekers. Wij willen dit unieke erfgoed behouden voor de toekomst. Het huis is zwaar verzakt en beschadigd. Wij willen het nu zorgvuldig restaureren en zijn ziel teruggeven. Om te laten zien welke mensen hier in al die die eeuwen hebben meegepraat over verbeteren van de toekomstige samenleving. Om te vertellen hoe Napoleon en Einstein door de gang van het huis liepen. En daarmee de bezoekers het gevoel geven zélf deel uit te maken van deze geschiedenis. Het huis wordt voor het publiek opengesteld en met de actualiteit verbonden. Het restauratieproject van het hele complex heeft verschillende fasen en een begroting van 14 M. De afgelopen jaren is een nieuwe fundering onder het hele gebouw gelegd. Daarna is het Lorentz Lab gerestaureerd. Nu beginnen wij met de zorgvuldige restauratie en herinrichting van het 18de eeuwse woonhuis, dat wij in 2020 voor het publiek willen openstellen. Het museum heeft bijna 9 miljoen euro bijeengebracht. Voor deze laatste fase is nog 5 miljoen euro nodig. Teylers Museum is stabiel. Heeft gemiddeld bezoekers per jaar en een goed gemanagede, financieel zekere situatie. Teylers ontvangt 50% rijkssubsidie en genereert eigen inkomsten door goed ondernemerschap. Dit uitzonderlijke project kan echter alleen uitgevoerd worden dankzij eenmalige uitzonderlijke bijdragen van particuliere filantropen en stichtingen. Zij helpen Teylers mee te gaan in de toekomst, geven vorm aan belangrijk werk en delen in de schoonheid van deze prachtige plek. Wij zoeken betrokkenheid van mensen die het Verlichtingsdenken een warm hart toedragen, met nadruk op de redelijkheid, zelfreflectie en respect voor het standpunt van anderen. Wij zoeken hedendaagse filantropen die ook deze idealen koesteren en daarom het erfgoed van Teylers Museum belangrijk vinden voor het heden en de toekomst. Contact Marijke Naber, Hoofd Partners & Begunstigers Teylers Museum, Spaarne 16, 2011 CM Haarlem T E mnaber@teylersmuseum.nl TEYLERS museum