Demonstratie en introductie van de. sleepdoek in het beheergebied van. Brabantse Delta

Transcriptie

1 Demonstratie en introductie van de sleepdoek in het beheergebied van Brabantse Delta

2

3 Demonstratie en introductie van de sleepdoek in het beheergebied van Brabantse Delta Yvonne Gooijer, CLM Peter Leendertse, CLM Anton van der Velde, DLV Plant CLM Onderzoek en Advies BV Culemborg, januari 2009 CLM

4

5 Inhoud Inhoud Samenvatting 1 Inleiding 2 2 Demonstratie sleepdoek De Heen Made 5 3 Werving en facilitatie aanschaf Informatiebijeenkomst Fijnaart Benaderen loonwerkers gebied Facilitatie aanschaf Inventarisatie geïnteresseerden sleepdoek 8 4 Communicatie Communicatie rondom demonstratiebijeenkomsten Nieuwsbrieven Communicatieplan 11 5 Resultaten Projectresultaat Begeleiding en ervaringen Van Gils Kosteneffectiviteit sleepdoek 16 6 Conclusie en aanbevelingen Conclusies Aanbevelingen 18 Bronnen 20 Bijlage 1 Nieuwsbrieven 22 Bijlage 2 Communicatieplan 23 Bijlage 3 Infoblad sleepdoek 25 Bijlage 4 Kostenraming sleepdoek 26

6

7 Samenvatting Om het water in haar beheergebied schoon te houden, wil waterschap Brabantse Delta de emissie van gewasbeschermingsmiddelen verminderen. Een techniek die bij kan dragen aan een vermindering van emissie en middelgebruik met behoud van een effectieve gewasbescherming is de sleepdoek. Waterschap Brabantse Delta heeft CLM en DLV Plant daarom gevraagd deze techniek in haar beheergebied te introduceren. Het doel van het project is het demonstreren, introduceren, begeleiden en evalueren van de sleepdoektechniek op haar praktische toepasbaarheid in het beheergebied van Brabantse Delta. Eind 2007 zijn de agrariërs uit West-Brabant door middel van een brief met informatieblad over de sleepdoek op de hoogte gebracht van het project en de sleepdoektechniek. Na een informatiebijeenkomst in december 2007 is de sleepdoek in 2008 twee keer gedemonstreerd: in De Heen en in Made. Deze demonstraties zijn georganiseerd bij akkerbouwers die interesse hadden in de techniek. Zij konden de sleepdoek ook direct zelf uittesten op hun bedrijf. Via de demonstraties zijn ongeveer 70 agrariërs bereikt. Anderen konden lezen over de demonstratie en sleepdoektechniek in verschillende vakbladen, regionale kranten en via een nieuwsitem op de regionale tv-zender Brabant 10. Ook hebben ongeveer 750 agrariërs in West- Brabant twee nieuwsbrieven ontvangen met informatie over het project, de sleepdoektechniek, de demonstraties en ervaringen van sleepdoekgebruikers. Informatie over de sleepdoektechniek en het voordeel voor teler en milieu is door middel van de demonstraties en communicatie goed verspreid binnen West-Brabant. Eén teler heeft een sleepdoeksysteem gekocht. De ervaringen van deze teler met de sleepdoek zijn zeer positief. Als belangrijke voordelen noemt hij meer spuitbare uren, werken met lagere doseringen en het uitvoeren van minder bespuitingen terwijl een goed resultaat behouden blijft. Het beoogde resultaat om vier sleepdoeken in West-Brabant te introduceren is niet gehaald. Redenen hiervoor zijn voornamelijk praktisch en financieel van aard. Veel telers in West-Brabant hebben een veldspuit van 36 meter of breder. Het is nog onbekend of de sleepdoek op veldspuiten van deze breedte kan worden opgebouwd. Soms is de veldspuit niet geschikt om een sleepdoek op te bouwen, omdat de spuitbomen te zwak zijn. Verder wilden telers eind 2008, mede door tegenvallende bedrijfsresultaten, geen grote investeringen doen. Bij geïnteresseerde telers bestaat de voorkeur om de sleepdoek af-fabriek op te laten bouwen op een nieuwe veldspuit. De aanschafkosten van de sleepdoek worden niet als grote investering gezien, maar de aanschaf van een nieuwe veldspuit wel. Zes telers zijn serieus geïnteresseerd in de sleepdoektechniek en de kans is groot dat zij bij de aanschaf van een nieuwe veldspuit eind 2009, een sleepdoek op laten bouwen. Om deze telers niet uit het oog te verliezen is het belangrijk hen op de hoogte te houden van de ervaringen van huidige sleepdoekgebruikers en het resultaat van hun bespuitingen (effectiviteit, doseringsverlaging). Door meting van de resultaten en ervaringen van sleepdoekgebruikers (met name de gebruiker in de regio) en gerichte communicatie hierover, kan op een kosteneffectieve manier het resultaat van dit project ook in 2009 worden voortgezet. Op die manier is de kans groot dat eind 2009 weer een aantal telers een sleepdoek koopt.

8

9 1 Inleiding Waterschap Brabantse Delta voert een actief stimuleringsbeleid. Onderdeel van dit beleid is de uitvoering van proefprojecten met de landbouw om de emissie van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen naar het water te verminderen. De proefprojecten moeten praktisch uitvoerbare maatregelen opleveren die de emissie sterk verminderen. Een succesvol voorbeeld is de gebiedspilot in de Rietkreek. In de Rietkreek zijn maatregelen ontwikkeld en toegepast om het gebruik van mineralen te verminderen. Ook voor vermindering van de emissie van gewasbeschermingsmiddelen bestaat bij Brabantse Delta interesse. Een techniek die in Oost-Brabant in de belangstelling staat en die bij kan dragen aan een effectieve gewasbescherming met een vermindering van middelgebruik en drift is de sleepdoek. Praktijkervaringen in het Schoon Water-project met deze techniek wijzen op een sterke reductie in middelgebruik en milieubelasting (Gooijer en Leendertse, 2006). In het rapport over win-win maatregelen (Gooijer et al., 2006) zijn de kansen voor deze techniek eveneens beschreven. Waterschap Brabantse Delta heeft CLM en DLV Plant gevraagd de sleepdoek in haar beheergebied te introduceren. Het doel van het project is het demonstreren, introduceren, begeleiden en evalueren c.q. monitoren van de sleepdoektechniek op haar praktische toepasbaarheid in het beheergebied van Brabantse Delta. In hoofdstuk 2 beschrijven we de demonstratiebijeenkomsten in De Heen en Made. Vervolgens gaan we in hoofdstuk 3 in op het proces van werving en facilitatie van de aanschaf van de sleepdoek. De ingezette communicatiemiddelen zijn in hoofdstuk 4 beschreven. De resultaten beschrijven we in hoofdstuk 5 en in hoofdstuk 6 sluiten we af met de conclusies en aanbevelingen. 2

10 3

11 2 Demonstratie sleepdoek 2.1 De Heen Op 28 mei 2008 is de sleepdoek voor het eerst in West-Brabant gedemonstreerd. Zowel agrariërs uit het Westelijk Kleigebied (West-Brabant) als uit Zeeland zijn voor deze bijeenkomst uitgenodigd. In totaal zijn 1000 uitnodigingen verstuurd. Op het bedrijf van de heer Van Dijk is de sleepdoek vergeleken met een gangbaar spuitsysteem in de gewassen suikerbiet en tarwe. De heer Van Dijk was al geïnteresseerd in het sleepdoeksysteem en door de demonstratie op zijn bedrijf te organiseren, kon hij het toepassen van de sleepdoek zelf ervaren. Met behulp van stroken watergevoelig papier hebben we het spuitbeeld en de drift van beide systemen in beeld gebracht. Door de stroken naast elkaar te leggen was het verschil in spuitbeeld goed te zien. De harde wind maakte het lastig om de driftreductie van de sleepdoek goed in beeld te brengen. Figuur 2.1 Vergelijking spuitbeeld en drift met behulp van stroken watergevoelig papier. De opkomst bij de bijeenkomst was goed: ongeveer 50 agrariërs uit Noord-Brabant en Zeeland waren aanwezig tijdens de demonstratie. Zij waren erg geïnteresseerd en stelden veel vragen. De inbreng van de ervaren sleepdoekgebruikers Rob en Jan Meeuwissen uit Gastel was waardevol. Ook sleepdoekgebruiker Tonny de Koeijer uit Zeeuws-Vlaanderen bleek aanwezig en heeft zijn ervaringen met de sleepdoek toegelicht. De gebroeders Van Gils hadden net voor de demonstratiebijeenkomst een tweedehands spuit met sleepdoek gekocht. Zij konden tijdens de bijeenkomst het systeem meteen in werking zien en leren van de ervaringen van Jan en Rob Meeuwissen. Figuur 2.2 Demonstratie van de sleepdoek in suikerbieten. 4

12 2.2 Made De tweede demonstratie van de sleepdoek was op 3 september 2008 op het bedrijf van de heer Machielse in Made. Ook de heer Machielse is geïnteresseerd in de sleepdoektechniek en kon het systeem zo zelf uittesten. Voor deze demonstratie is dezelfde opzet aangehouden als in De Heen. Uitnodigingen zijn verstuurd aan de agrariërs in het oostelijk deel van West-Brabant (300 uitnodigingen). De opkomst was vrij laag: er waren ongeveer 35 aanwezigen, waaronder een aantal waterschapsmedewerkers en adviseurs. De sleepdoek is vergeleken met een gangbaar spuitsysteem in de groenbemester bladrammenas. De betere bedekking en sterk verminderde drift van de sleepdoek kwamen tijdens deze demonstratie duidelijk naar voren. Sleepdoekgebruiker Toon van der Heijden uit Soerendonk heeft zijn ervaring met de sleepdoek toegelicht. Figuur 2.3 Demonstratie van de sleepdoek in Made, op een perceel bladrammenas. Ongeveer 70 agrariërs hebben de sleepdoek in werking gezien en het spuitbeeld en de drift van de sleepdoek vergeleken met die van een conventionele veldspuit. Er werden veel vragen gesteld en de inbreng van ervaren sleepdoekgebruikers was waardevol voor de praktische beantwoording 5

13 3 Werving en facilitatie aanschaf 3.1 Informatiebijeenkomst Fijnaart Waterschap Brabantse Delta heeft in november 2007 alle agrariërs in het Noordwestelijk kleigebied van haar werkgebied aangeschreven om hen te informeren over het project en de mogelijkheid om hieraan deel te nemen. Naar aanleiding van deze brief en reguliere contacten van DLV Plant in het gebied hebben zeven agrariërs aangegeven geïnteresseerd te zijn in de sleepdoek. Deze agrariërs zijn vervolgens uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst op 18 december 2007 in Fijnaart. Door verschillende omstandigheden (o.a. het toedekken van suikerbieten in verband met vorst) waren slechts twee agrariërs aanwezig. Na een korte toelichting op het project hebben we hen een dvd laten zien over de werking van de sleepdoek en luchtondersteuning. Akkerbouwer Toon van der Heijden heeft zijn ervaring met de sleepdoek toegelicht. Ook hebben we de kosten en baten van de sleepdoek besproken, en berekend voor een gemiddeld akkerbouwbedrijf in West-Brabant. De aanwezigen hebben ook informatie meegekregen over de regeling milieu-investeringsaftrek (MIA) waarin de sleepdoek is opgenomen. Belangrijke vragen van de agrariërs bij het sleepdoeksysteem waren: Wat is de breedte van de spuit met sleepdoek in opgeklapte toestand? De sleepdoek steekt aan beide kanten ongeveer 25 cm uit. In 2008 zijn enkele vernieuwingen doorgevoerd aan het sleepdoeksysteem. Hierbij is o.a. het uitsteken van het doek tijdens transport verholpen. De maximale breedte van een veldspuit waarop een sleepdoek opgebouwd kan worden? Agrariërs in West-Brabant kopen steeds bredere veldspuiten (45m breed is geen uitzondering) en het is nog niet aangetoond dat spuiten van deze breedte het extra gewicht van de sleepdoek aan kunnen. De breedste spuit met sleepdoek in Nederland is 33 meter breed. Kan een bespuiting met contactherbiciden in zaaiuien met de sleepdoek worden uitgevoerd? Voor deze bespuiting wordt gebruik van een grove druppel geadviseerd, zodat het middel van de uienstengel af glijdt en geen schade veroorzaakt. De aanwezigen vroegen zich af of deze bespuiting met de sleepdoek (en een zeer fijne druppel) wel mogelijk was. Loonwerker Van Gerwen uit Wintelre spuit al drie seizoenen zijn zaaiuien met de sleepdoek (en een fijne druppel). Hij past een lage dosering toe (0,2 l/ha Basagran en 0,15 l/ha Actril) en het resultaat is erg goed. Dit is na de bijeenkomst ook naar de agrariërs gecommuniceerd. 6

14 Tijdens de bijeenkomst kwam naar voren dat er al een agrariër in West-Brabant met de sleepdoek had gewerkt. Bij navraag bleek hij net een nieuwe spuit te hebben gekocht zonder sleepdoek. Hij was erg tevreden over de landbouwkundige toepassing van de sleepdoek: hij had minder drift en kon in dosering naar beneden. Redenen om de sleepdoek te verkopen waren technisch van aard: In opgeklapte toestand was de spuit met sleepdoek in zijn situatie te breed, dit is met name lastig op smalle wegen. De constructie was niet stevig genoeg, met name op de topeinden moesten soms beugels worden vervangen. Bovenstaande punten zijn met het doorvoeren van vernieuwingen aan de sleepdoek in 2008 opgelost. De spuit met sleepdoek is later overgenomen door de gebroeders Van Gils. Zij wilden de sleepdoek er eerst vanaf laten halen, maar toen zij van het project hoorden hebben ze de sleepdoek toch gekocht. Na de bijeenkomst hebben we de vijf geïnteresseerde agrariërs die niet aanwezig waren informatie toegestuurd en hen nagebeld. Hoewel de geïnteresseerde agrariërs persoonlijk zijn uitgenodigd was de opkomst van de informatiebijeenkomst helaas laag. De bijeenkomst gaf een duidelijk beeld van de vragen die bij de agrariërs leven. Tijdens de demonstratiebijeenkomsten konden we hier beter op inspelen. De informatiebijeenkomst heeft niet geleid tot aanschaf van de sleepdoek. 3.2 Benaderen loonwerkers gebied Omdat de sleepdoektechniek met name voordeel biedt bij het bespuiten van een groot areaal hebben we in januari 2008 diverse loonwerkers telefonisch benaderd om hun interesse voor deze techniek te peilen. We hebben hen vervolgens informatie nagestuurd. De zes benaderde loonwerkers hadden echter geen interesse in aanschaf van de sleepdoek. Redenen hiervoor waren verschillend: een te brede veldspuit ( 36 m), een spuit met te zwakke bomen of helemaal geen veldspuit. 3.3 Facilitatie aanschaf Zoals beschreven in paragraaf 3.1 hebben de gebroeders Van Gils uit Dinteloord een CHD-veldspuit met sleepdoek overgenomen. Zij waren eerst van plan de sleepdoek van de spuit af te laten halen, maar hebben toch besloten deze te laten zitten toen zij van het project hoorden. Eind mei (2008) hebben we een bezoek gebracht aan de gebroeders Van Gils om het project verder toe te lichten. Zij gaven aan mee te willen doen aan het project. Vervolgens hebben we een contract opgesteld met daarin de afspraken en is het bedrag voor cofinanciering overgemaakt. 7

15 3.4 Inventarisatie geïnteresseerden sleepdoek Gedurende de looptijd van het project is regelmatig contact onderhouden met in de sleepdoek geïnteresseerde akkerbouwers en loonwerkers. In november hebben we 23 geïnteresseerden telefonisch benaderd om te inventariseren wie van hen in 2009 met de sleepdoek aan de slag wil. Andere agrariërs hebben via de nieuwsbrief de mogelijkheid gekregen zich aan te melden voor deelname aan het project in Uiteindelijk hebben we negen agrariërs uitgenodigd voor een bezoek aan de gebroeders Van Gils om hen de mogelijk te geven het sleepdoeksysteem nog een keer te zien en de praktijkervaringen van Johan en Willem van Gils te horen. Drie akkerbouwers hebben van deze gelegenheid gebruik gemaakt. Zij waren allen serieus geïnteresseerd in de sleepdoek. Een van hen wil graag een nieuwe veldspuit kopen en overweegt serieus om hierop een sleepdoek op te bouwen. De aanschaf van een nieuwe spuit is dit jaar echter nog niet aan de orde. Waarschijnlijk in 2009 wel. Een ander wilde de sleepdoek graag op zijn huidige veldspuit op laten bouwen, maar na een bezoek van importeur Hoeben bleken de spuitbomen hiervoor te zwak. Het aanschaffen van nieuwe spuitbomen was voor deze teler een te grote investering. De derde akkerbouwer wilde een nieuwe veldspuit kopen met sleepdoek en was ook in onderhandeling over de prijs hiervan. Door tegenvallende bedrijfsresultaten en de grootte van de investering die aanschaf van een nieuwe veldspuit met zich mee brengt heeft hij uiteindelijk besloten van de koop af te zien. Uiteindelijk zijn, naast de gebroeders Van Gils, geen telers over gegaan tot aanschaf van de sleepdoek. Zij zijn echter wel enthousiast over de techniek. Bij de meeste telers bestaat een duidelijke voorkeur om de sleepdoek op een nieuwe spuit, en af-fabriek, op te laten bouwen. Door tegenvallende bedrijfsresultaten in 2008 worden momenteel geen grote investeringen gedaan. De sleepdoek zelf wordt hierbij overigens niet gezien als grote investering, het gaat om de veldspuit zelf. 8

16 9

17 4 Communicatie 4.1 Communicatie rondom demonstratiebijeenkomsten Voor de demonstratiebijeenkomsten zijn agrariërs uit verschillende delen van het beheergebied van waterschap Brabantse Delta persoonlijk uitgenodigd. Voor de demonstratie in De Heen hebben ook agrariërs uit het beheergebied van waterschap Zeeuwse Eilanden persoonlijk een uitnodiging ontvangen. Vooraf is een persbericht verstuurd aan de vakbladen (Agrarisch Dagblad, Nieuwe Oogst, Agrio-pers, Boerderij, Agriholland), de regionale dagbladen (BN/De Stem en Brabants Dagblad) en de gemeentelijke huis-aan-huis bladen. Ook op internet hebben we de demonstraties aangekondigd: op de websites van CLM, DLV Plant en waterschap Brabantse Delta, in DLV Varia, en op de websites van AgriHolland, trekkerweb en landbouwagenda. Na afloop van de demonstraties zijn persberichten uitgebracht aan bovenstaande pers. Bij de demonstratie in De Heen waren verschillende fotografen aanwezig (van o.a. Boerderij en Agrarisch Dagblad) en bij de demonstratie in Made heeft een filmploeg van Brabant 10 een item gemaakt voor het nieuws van die avond. Figuur 4.1 Bericht in Agrarisch Dagblad,

18 Figuur 4.2 De demonstratie in Made was een nieuwsitem bij tvzender Brabant Nieuwsbrieven In juni en november 2008 zijn nieuwsbrieven uitgebracht (bijlage 1). De eerste nieuwsbrief gaf agrariërs in West-Brabant informatie over het project en de sleepdoektechniek en bevatte een verslag van de demonstratie in De Heen en een interview over de eerste praktijkervaring met de sleepdoek van de gebroeders Van Gils. In de tweede nieuwsbrief is de agrariërs de kans geboden om de sleepdoek met korting aan te schaffen. Verder konden zij lezen over de demonstratie in Made, de kosten en opbrengsten van de sleepdoek en de vernieuwingen van het systeem. Ook hebben we een vervolginterview met de gebroeders Van Gils geplaatst en een interview met akkerbouwer De Koeijer uit Zeeuws- Vlaanderen, die inmiddels vier jaar met de sleepdoek spuit. Met de nieuwsbrieven zijn ongeveer 750 agrariërs op de hoogte gehouden van de sleepdoektechniek, de stand van zaken van het project en ervaringen van sleepdoekgebruikers. 4.3 Communicatieplan Bij de introductie van een nieuwe techniek in een bepaald gebied is goede, duidelijke communicatie van groot belang. Daarom hebben we voor dit project een communicatieplan geschreven (zie bijlage 2). De communicatie binnen het project is 11

19 uitgevoerd zoals in dit plan staat beschreven. Agrariërs in het beheergebied van Brabantse Delta zijn meerdere keren geïnformeerd over de sleepdoek en het project en de bekendheid met deze techniek is flink toegenomen. Bij contact met agrariërs (telefonisch of tijdens bijeenkomsten) bleek dat ze goed op de hoogte waren van het project en van de werking van het sleepdoeksysteem. Ongeveer 800 agrariërs in het Westelijk Kleigebied en Oostelijk akkerbouwgebied van het beheergebied van Brabantse Delta zijn middels een brief op de hoogte gebracht van het project en de mogelijkheid om met korting een sleepdoek aan te schaffen. Zij hebben bovendien een informatieblad over de sleepdoek ontvangen (bijlage 3). In december 2007 is een informatiebijeenkomst georganiseerd waarbij twee agrariërs aanwezig waren. Ongeveer 70 agrariërs zijn aanwezig geweest bij een demonstratiebijeenkomst (De Heen of Made), anderen hebben erover gelezen in de vakbladen (Agrarisch Dagblad, Boerderij, DLV Varia), op internet (trekkerweb.nl, landbouwagenda.nl, clm.nl, dlvplant.nl, en brabantsedelta.nl ) en in de regionale media (BN/De Stem, tvzender Brabant 10). Voor de demonstratiebijeenkomst in De Heen zijn via Waterschap Zeeuwse Eilanden- ook alle agrariërs uit hun werkgebied uitgenodigd. Ongeveer 750 agrariërs hebben 2x een nieuwsbrief ontvangen over het project, de sleepdoektechniek, demonstratiebijeenkomsten en ervaringen van gebruikers. De communicatie binnen het project is uitgevoerd zoals vermeld in het communicatieplan. De bekendheid van het sleepdoeksysteem in West-Brabant is hierdoor zeker toegenomen. De telers die we hebben benaderd, geven aan op de hoogte te zijn van de werking van het systeem. Ook de nieuwsbrieven zijn goed gelezen. 12

20 13

21 5 Resultaten 5.1 Projectresultaat Het beoogde resultaat van het project was bij aanvang om zowel in 2007 als in 2008 twee agrariërs een sleepdoek aan te laten schaffen. Omdat de financiering van het project later beschikbaar was, zijn we in oktober 2007 gestart in plaats van in juni. Hierdoor zijn de planning en inhoud van het project in goed overleg met de opdrachtgever- aangepast. Beide demonstraties met de sleepdoek zijn in 2008 georganiseerd, in plaats van één in 2007 en één in Om agrariërs in West-Brabant alvast in 2007 te informeren over het project en de mogelijkheid met korting een sleepdoek aan te schaffen, heeft Brabantse Delta een brief verstuurd en hebben we een informatiebijeenkomst georganiseerd. Naar aanleiding hiervan waren er geen telers die begin 2008 tot aanschaf van de sleepdoek over gingen. Wel waren een aantal telers geïnteresseerd in de techniek. In 2008 hebben we diverse activiteiten ondernomen om de bekendheid van de sleepdoek in het gebied te vergroten en telers te stimuleren tot aanschaf van de techniek over te gaan: Organiseren van een informatiebijeenkomst; Organiseren van twee demonstratiebijeenkomsten; Persoonlijke benadering van geïnteresseerde telers en loonwerkers via telefoon en post; Bieden van de mogelijkheid om de sleepdoek op het eigen bedrijf uit te proberen; Brede communicatie: het sturen van uitnodigingen voor de demonstraties alsmede het uitbrengen van persberichten voor en na afloop van de demonstraties en het sturen van twee nieuwsbrieven. De bekendheid van het systeem in West-Brabant is toegenomen. De telers die we hebben benaderd, zijn op de hoogte van de werking van het systeem. Ook de nieuwsbrieven zijn goed gelezen. Het is niet gelukt om vier telers tot aanschaf van de sleepdoek over te laten gaan. De gebroeders Van Gils hebben de spuit met sleepdoek buiten het project om gekocht, maar zonder het project hadden ze de sleepdoek van de spuit afgehaald. Het resultaat van het project is dat er één sleepdoek is aangeschaft in West-Brabant. Er waren zes serieus geïnteresseerden in de sleepdoektechniek. Redenen waarom deze geïnteresseerden nog niet tot aanschaf van de techniek over zijn gegaan zijn verschillend: Een aantal telers gaf aan de sleepdoek alleen op een nieuwe spuit op te willen bouwen. De investering van een nieuwe spuit dit jaar was voor sommigen te groot en andere gaven aan nog niet aan een nieuwe spuit toe te zijn. De spuitbomen van enkele bestaande spuit zijn te zwak om een sleepdoek op te bouwen. 14

22 Een aantal akkerbouwers en loonwerkers hebben een brede veldspuit. Het is nog niet bekend of een sleepdoek goed opgebouwd kan worden op veldspuiten van meer dan 33 meter breed. Een vrij grote groep telers viel bij voorbaat af vanwege het feit dat ze op dit moment al een veldspuit hebben met een werkbreedte groter dan 36 meter. Dit betreft juist vaak vooruitstrevende telers met een groot areaal. Hoewel deze zeker interesse in het sleepdoeksysteem hebben, is het teruggaan in werkbreedte omwille van het opbouwen van sleepdoek voor hen geen optie. Redenen waren met name praktisch of financieel van aard, de landbouwkundige werking van de sleepdoektechniek of de prijs van het doek zelf zijn geen reden om niet tot aanschaf over te gaan. 5.2 Begeleiding en ervaringen Van Gils De gebr. Van Gils voeren vanaf juni 2008 de bespuitingen uit met het sleepdoeksysteem. In alle gewassen zijn de bespuitingen deels met een conventionele spuit uitgevoerd (voor juni 2008) en deels met de sleepdoek (na juni 2008). Alleen de stamslabonen zijn in 2008 geheel met de sleepdoek bespoten. Een goede vergelijking tussen sleepdoek en een conventionele spuit is hierdoor nog niet mogelijk. Na het seizoen 2009 kan dat wel. In 2008 heeft Van Gils de volgende gewassen (deels) met de sleepdoek gespoten: aardappelen, blauwmaanzaad, bonen, cichorei, wintertarwe, zomergerst en zomertarwe. Van Gils is heel tevreden over de werking en het gebruik van de sleepdoek. Een minder goede ervaring was het overwaaien van onkruidmiddel Roundup naar een naastgelegen perceel waardoor wat gewasschade ontstond. Dit kwam doordat er een behoorlijke wind exact dwars op de rijrichting stond richting het naastgelegen perceel. Bij een bespuiting met een conventionele veldspuit zou dit middel ook overgewaaid zijn. In verreweg de meeste gevallen geeft Van Gils aan juist veel minder drift waar te nemen in vergelijking met de conventionele spuit. Voor aardappelen gaf Van Gils aan dat hij met de sleepdoek bewust minder vaak gespoten heeft omdat door de fijnere druppel en betere bedekking- de effectiviteit van de bespuiting groter is. Ook heeft hij sommige middelen in lagere dosering toegepast. Bijvoorbeeld 0,3 l/ha Shirlan in plaats van 0,4 l/ha: een verlaging van 25%. De sterke driftreductie van de sleepdoek, in combinatie met de doseringsverlaging, zorgt hierbij voor een afname van de milieubelasting voor waterleven van deze bespuiting van 15 mbp naar 3 mbp (norm is 10 mbp). Door minder vaak te spuiten en te werken met lagere doseringen is een flinke reductie in milieubelasting mogelijk door inzet van de sleepdoek. En dat is ook positief voor de waterkwaliteit. Uit gegevens van aardappeltelers uit het project Schoon Water voor Brabant blijkt dat zij met de sleepdoek 10% minder middel kunnen gebruiken. Voor de phytophthora-bestrijding is dat zelfs 20%. Dit resulteert in een afname van de middelkosten van ongeveer 20% en de milieubelasting voor waterleven neemt af met 81% (Gooijer en Leendertse, 2006). Gewasbescherming in de stamslabonen heeft Van Gils (op één bespuiting na) geheel met de sleepdoek uitgevoerd. De begeleiding vanuit DLV Plant heeft zich daarom toegespitst rondom dit gewas. 15

23 De nadruk lag hierbij op de onkruidbestrijding. Hierbij wordt het contactmiddel Basagran ingezet. Het resultaat van het spuiten met lagere doseringen (0,2 l/ha) dan Van Gils voorgaand jaar gewend was (0,3 l/ha), gaf goede resultaten. Wat opviel was de bestrijding van de minder gevoelige onkruiden voor het middel Basagran; melganzevoet en paarse dovenetel. De bestrijding van deze onkruiden was met het sleepdoek beter dan met de conventionele spuit. Na iedere bespuiting werd het tijdstip van de vervolgbespuiting bepaald door de toestand van het bestaande onkruid te meten met een MLHD meter én de aanwezigheid van nieuwe kleine onkruiden. Ook in andere gewassen waren de resultaten van het sleepdoeksysteem goed. Het gaat dan bijvoorbeeld om onkruidbestrijding in cichorei en onkruid- en luisbestrijding in blauwmaanzaad. 5.3 Kosteneffectiviteit sleepdoek Om agrariërs een goed beeld te geven van de kosten, opbrengsten en terugverdientijd van de sleepdoek hebben we een rekenvoorbeeld gemaakt voor aanschaf van een sleepdoek van 27 of 33 meter voor een akkerbouwbedrijf van 70 ha (19 ha aardappelen, 10 ha suikerbieten, 9 ha zaaiuien, 26 ha wintertarwe en 6 ha stamslabonen). Uit deze berekening blijkt dat aanschaf van een sleepdoek (27 of 33 meter) bij een totale middelenreductie van 10% het eerste jaar al winstgevend is (zie bijlage 4). Tijdens de verschillende bijeenkomsten bleek dat deze cijfers over kosteneffectiviteit veel telers aanspreken en hen stimuleren na te gaan of zij de sleepdoektechniek aan willen schaffen. 16

24 17

25 6 Conclusie en aanbevelingen 6.1 Conclusies Het resultaat van het project is dat één teler een sleepdoeksysteem heeft gekocht. Het beoogde resultaat om vier sleepdoeken in West-Brabant te introduceren is niet gehaald. Redenen hiervoor zijn voornamelijk praktisch en financieel van aard: Een aantal telers gaf aan de sleepdoek alleen op een nieuwe spuit op te willen bouwen. De investering van een nieuwe spuit dit jaar was voor sommigen te groot en andere gaven aan nog niet aan een nieuwe spuit toe te zijn. De spuitbomen van enkele bestaande spuit zijn te zwak om een sleepdoek op te bouwen. Een aantal akkerbouwers en loonwerkers hebben een brede veldspuit ( 36 meter). Het is nog onbekend of een sleepdoek goed opgebouwd kan worden op veldspuiten van meer dan 33 meter breed. De aanschafkosten van de sleepdoek worden niet als te grote investering gezien, maar de aanschaf van een nieuwe veldspuit wel. Door de verschillende (demonstratie)bijeenkomsten en brede communicatie is de sleepdoektechniek veel bekender geworden in West-Brabant. Ongeveer 70 telers hebben de sleepdoek in werking gezien, anderen hebben erover gelezen in de vakbladen, regionale kranten of via het nieuwsitem van Brabant 10. Ongeveer 750 agrariërs in West-Brabant hebben twee nieuwsbrieven ontvangen met informatie over het project, het sleepdoeksysteem, de demonstratiebijeenkomsten en ervaringen van gebruikers. 6.2 Aanbevelingen In West-Brabant hebben de agrariërs vaak grote percelen. Om deze efficiënt te kunnen bespuiten is er een tendens naar steeds bredere spuitmachines. Veldspuiten van 45 meter breed zijn hierbij geen uitzondering. De breedste veldspuit met 18

26 sleepdoek is op het moment 33 meter breed. Het is goed om te onderzoeken of ook bredere spuitbomen met een sleepdoek uitgerust kunnen worden. Tijdens het project gaf een aantal agrariërs aan de voorkeur te hebben voor levering van een nieuwe veldspuit met sleepdoek af-fabriek. Hierbij kan de sleepdoek worden opgebouwd op een kale spuitboom (zonder spuitleidingen, dophouders en spuitdoppen). Dit zou het geval zijn voor een van de geïnteresseerde akkerbouwers. Helaas ging de koop niet door. Voor de verdere verspreiding van het sleepdoeksysteem is het goed als deze standaard wordt opgebouwd in de fabriek. Vervolg Omdat de gebroeders Van Gils halverwege 2008 de veldspuit met sleepdoek hebben gekocht, zullen zij ook in 2009 vanuit het project worden begeleid door DLV Plant. Om een goed beeld te krijgen van de middelenreductie door het sleepdoek, is het van belang ook de spuitgegevens van 2009 (gehele jaar sleepdoek) te analyseren. Deze kunnen dan worden vergeleken met die van 2007 (gehele jaar conventioneel) en 2008 (gedeeltelijk sleepdoek en gedeeltelijk conventioneel). Een aantal telers uit West-Brabant is serieus geïnteresseerd in de sleepdoektechniek en de kans is groot dat als zij een nieuwe veldspuit aanschaffen, er een sleepdoek wordt opgebouwd. Om deze telers niet uit het oog te verliezen is het belangrijk hen op de hoogte te houden van de ervaringen van Van Gils en het resultaat van zijn bespuitingen (effectiviteit, doseringsverlaging). 19

27 Bronnen Gooijer, Y.M. en P.C. Leendertse, Sleepdoek in de praktijk, Culemborg, 2006 Gooijer, Y.M., Leendertse P.C. en B.F. Aasman, Win-win maatregelen voor schoon water en landbouw, Culemborg,

28 21

29 Bijlage 1 Nieuwsbrieven 22

30 Van Gils: Sleepdoek evenaart werveldop qua werking, zonder het nadeel van drift Johan van Gils heeft samen met zijn broer Willem en diens zoon Anton een akkerbouwbedrijf van 45 ha in Dinteloord. Ze hebben aardappelen, tarwe, graszaad, cichorei, sperziebonen en blauw maanzaad en spuiten deze gewassen sinds kort met een sleepdoek. Deze is opgebouwd op een getrokken CHD-veldspuit van 24 meter breed. We volgen hun ervaringen met het doek op de voet, daarom een interview met Johan van Gils. Waarom heeft u voor aanschaf van een sleepdoek gekozen? We waren op zoek naar een andere veldspuit en zijn per toeval tegen de CHD-spuit aan gelopen. Het sleepdoek zat er al op. Onze eerste gedachte was om het doek er af te halen, maar na wat overleg hebben we toch besloten met de sleepdoek aan de slag te gaan. Je hoort toch positieve dingen van de sleepdoek, vooral het werken met een fijne druppel en weinig watergebruik waren voor ons redenen om de sleepdoek te kopen. Heeft u al bespuitingen uitgevoerd met de sleepdoek? Ja, in cichorei en blauw maanzaad heb ik onkruid bestreden. Van de tarwe heb ik twee blokken voor afrijpingsziekte behandeld. En de aardappelen zijn gespoten tegen phytophthora. In de tarwe en aardappelen heb ik lagere doseringen gebruikt. Het resultaat in de cichorei is goed: het onkruid is goed kapot. In de andere gewassen moeten we het resultaat nog afwachten. Het draaien op de kopakker is even wennen, ik had altijd een gedragen spuit en heb nu een getrokken spuit. Het sleepdoek hangt ook lager dan de spuitboom en je moet de boom dan ook bewust omhoog doen bij het draaien, anders boort het doek zich in de grond. Wat verwacht u van de sleepdoek? Ik heb er positieve verwachtingen van. We hebben minder water per hectare nodig en hoeven de tank minder vaak te vullen. Door de driftreductie zijn er meer werkbare uren. De fijne druppel ( spleetdop) is een groot voordeel. Het is net als vroeger met de werveldop, die draaide het middel als het ware het gewas in. Dat werkte erg goed. De sleepdoek evenaart de werking ervan, zonder het nadeel van drift. Nieuwsbrief Nummer 1 Juni 2008 Sleepdoek in West-Brabant Colofon Introductie van de sleepdoek is een samenwerkingsproject van waterschap Brabantse Delta, CLM Onderzoek en Advies en DLV Plant. Het wordt gefinancierd door Waterschap Brabantse Delta, Provincie Noord-Brabant en het Landbouw Innovatiefonds Brabant (LIB). Voor meer informatie: CLM DLV Plant Yvonne Gooijer Anton van der Velde T T E ygooijer@clm.nl E a.vandervelde@dlvplant.nl

31 Sleepdoek in West-Brabant Waterschap Brabantse Delta wil graag schoon oppervlaktewater en agrariërs willen zo weinig mogelijk geld uitgeven aan gewasbeschermingsmiddelen. Door het gebruik van de sleepdoek kunnen beide worden gecombineerd. De sleepdoek zorgt voor aanzienlijk minder drift richting het oppervlaktewater en de doseringen kunnen naar beneden. Dit is de reden dat waterschap Brabantse Delta het project ondersteunt om de sleepdoek grotere bekendheid te geven in het beheersgebied van het waterschap. In deze eerste nieuwsbrief kunt u ervaringen van collega s lezen en zien welke activiteiten worden uitgevoerd in het kader van het project. Veel leesplezier! René Rijken Waterschap Brabantse Delta Project Introductie van de sleepdoek Om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar het oppervlaktewater te verminderen, wil waterschap Brabantse Delta de komende twee jaar in samenwerking met CLM en DLV Plant het sleepdoeksysteem in het beheersgebied van waterschap Brabantse Delta gaan demonstreren en gaan stimuleren. Hiervoor worden in het spuitseizoen van 2008 twee spuitdemonstraties gehouden waar iedereen met eigen ogen kan zien hoe het systeem werkt en ervaringen kan horen van gebruikers van het sleepdoeksysteem. Introductie van de sleepdoek bestaat niet alleen uit demonstratie, we willen ook graag met een aantal telers daadwerkelijk aan de slag. De gebr. Van Gils uit Dinteloord hebben inmiddels een sleepdoek gekocht. Binnen het project is nog ruimte voor anderen om mee te doen. Bij aanschaf van de sleepdoek krijgt u vanuit het project ondersteuning door een adviseur van DLV-Plant. De eerste drie deelnemers die zich aanmelden krijgen korting vanuit het project. Heeft u vragen over het project of de sleepdoek, wilt u de sleepdoek nog eens in actie zien, bent u benieuwd naar ervaringen van collega-telers met dit systeem of wilt u zelf een sleepdoek aanschaffen? Neem dan contact op met Yvonne Gooijer of Anton van der Velde (zie colofon). De sleepdoek De sleepdoek is in Zweden ontwikkeld (Släpduk) en wordt sinds 2004 ook in Nederland toegepast. Het bestaat uit een kunststof doek met spuitdoppen om de 33 cm en kan aan de spuitboom opgebouwd worden. Een groot voordeel van de sleepdoek t.o.v. een conventioneel spuitsysteem is de sterke driftvermindering. Uit proeven in Zweden en Nederland blijkt dat de drift afneemt met 72 tot 99%! Deze driftreductie komt door een aantal factoren: De afstand tussen spuitdop en gewas is korter dan bij een conventioneel spuitsysteem (20 cm in plaats van 50 cm); Door de verende parallellogrammen blijft deze afstand ook constant; Het doek fungeert als windscherm; het houdt de wind tegen, maar zorgt ook voor het ontstaan van een luchtstroom die over het doek gaat en naar beneden afbuigt. Hierdoor worden de fijne spuitdruppels meegenomen het gewas in. De voordelen 20 tot 30% middelenreductie en hierdoor kostenreductie. De sleepdoek zorgt voor een betere bedekking en betere indringing in het gewas waardoor telers met minder middel kunnen volstaan; Winddriftreductie tot 99%; Smallere teeltvrije zone. Met gebruik van de sleepdoek mag een teeltvrije zone van 1 meter aangehouden worden (normaal 1,50 m); Minder watergebruik, dus minder vullen en transport. Een fijne druppel geeft een betere bedekking dan een grove druppel. Door de sleepdoek komen de fijne druppels goed op hun plaats en kan er met minder water gespoten worden; Hogere spuitcapaciteit door meer spuitbare uren. In Oost-Brabant spuiten inmiddels zeven akkerbouwers en loonwerkers met de sleepdoek. Zij zijn erg tevreden over de techniek en kunnen door deze techniek 20 tot 30% minder gewasbeschermingsmiddel gebruiken. Na vier jaar gebruikservaring bleek dat de ophanging op een aantal punten verbeterd kan worden, deze verbeteringen zijn inmiddels doorgevoerd. Kosten en opbrengsten De kosten van een sleepdoek van 33 meter breed bedragen (via het project) ongeveer ,- en de sleepdoek wordt in vijf jaar afgeschreven. Per jaar kost de sleepdoek u dan zo n 2.000,-. Deze kosten heeft u door middelbesparing snel terug verdiend. Een rekenvoorbeeld: bij een bedrijf van 70 ha (19 ha aardappelen, 10 ha suikerbieten, 9 ha zaaiuien, 26 ha wintertarwe en 6 ha stamslabonen) bedragen de middelkosten ongeveer ,- per jaar. Bij een middelbesparing van 20% (= 5.000,-) heeft u de sleepdoek dus al in twee jaar terugverdiend. Ook bij een middelenreductie van 10% is de sleepdoek het eerste jaar al winstgevend: u bespaart 2.500,- op middelen, terwijl de sleepdoek u 2.000,- kost. Een investering die zeker de moeite waard is. Zowel voor u als voor het milieu. Veel interesse voor demonstratie vernieuwd sleepdoek Zo n 50 agrariërs uit Noord-Brabant en Zeeland waren aanwezig bij de demonstratie van het vernieuwde sleepdoek in De Heen op woensdag 28 mei jl. Een demonstratie die vanuit het project werd georganiseerd. Na vier jaar spuitervaring met de sleepdoek zijn vernieuwingen doorgevoerd aan o.a. de ophanging en het doek zelf. De Heen had de primeur met demonstratie ervan. Op het bedrijf van de heer Van Dijk is het sleepdoeksysteem vergeleken met een gangbaar spuitsysteem in suikerbieten en tarwe. De sleepdoek werkte met groen gekleurde spuitdoppen en het gangbare spuitsysteem is gedemonstreerd met Airmix spuitdoppen (=90% driftreducerende dop) en de standaard XR spuitdop. Met behulp van watergevoelig papier lieten DLV Plant-adviseurs het spuitbeeld en de drift van de verschillende bespuitingen zien. Ook ervaren gebruikers van het sleepdoeksysteem waren op de demonstratie aanwezig om de technische vragen van hun collega s te beantwoorden. De gebruikers bleken al hun gewassen (inclusief de zaaiuien) met de sleepdoek te spuiten.

32 De Koeijer: Op dit moment is de sleepdoek een van de beste systemen Tonny de Koeijer heeft samen met zijn broer een akkerbouwbedrijf van 130 ha in west Zeeuws-Vlaanderen. Ze verbouwen aardappelen, uien, granen, peulvruchten en vlas. Ze spuiten nu vier seizoenen met het sleepdoeksysteem, met XR spuitdoppen, op een John Deere spuit van 33 meter breed. Waarom heeft u destijds een sleepdoeksysteem gekocht? We waren op zoek naar een spuitsysteem met een beter spuitresultaat dat minder windgevoelig was. De luchtondersteunde systemen vonden we echter vrij duur. In de vakbladen las ik dat het sleepdoek dezelfde resultaten zou hebben. Na een demonstratie op de proefboerderij hebben we besloten een sleepdoek te kopen. Voor die prijs durfden we het risico dat het tegen zou vallen wel aan. En...hoe heeft dat uitgepakt? Het sleepdoek zit er nog op! We zijn heel tevreden over de werking. Het gros van de bespuitingen voeren we uit op kale grond of op jong gewas (2 à 3 cm) en daar heeft de sleepdoek volgens mij een grote voorsprong op luchtondersteunde systemen. We proberen 15 tot 20% naar beneden te gaan met de dosering. Waar collega s in de aardappelen Shirlan met een dosering van 0,3 of 0,4 l/ha spuiten, zitten wij altijd lager dan 0,2 l/ha. We zijn ook veel minder tijd kwijt met vullen: we spuiten met 100 l water/ha terwijl je met een conventionele spuit toch al gauw l/ha nodig hebt. Tijdens het spuiten, raakt de sleepdoek het gewas net. Zorgt dat voor schade? Wij hebben nog nooit schade gezien hierdoor. Telers zijn ook wel eens bang voor schade door aanhangend middel aan het doek. Maar ook daar hebben we geen last van. En ook versleping van schimmelsporen hebben we nooit gezien in de gewassen. Het draaien op de kopakker gaat met de nieuwe scharnieren een stuk makkelijker (zie ook Vernieuwingen sleepdoek uitgelicht ). In ongelijk gewas gaat het doek hierdoor alleen wel eens wapperen en dat is niet goed voor de verdeling. Schade hierdoor heb ik echter niet gezien. En als het sleepdoek is afgeschreven? Het doek is volgend jaar zeker nog niet versleten en we verwachten er nog jaren mee te kunnen spuiten. Als we te zijner tijd een nieuw spuitsysteem nodig hebben, hangt onze keuze af van de stand van de techniek op dat moment. Op dit moment vind ik het sleepdoek een van de beste systemen dat er is. Nieuwsbrief Nummer 2 November 2008 Sleepdoek in West-Brabant Colofon Introductie van de sleepdoek is een samenwerkingsproject van waterschap Brabantse Delta, CLM Onderzoek en Advies en DLV Plant. Het wordt gefinancierd door Waterschap Brabantse Delta, Provincie Noord-Brabant en het Landbouw Innovatiefonds Brabant (LIB). Voor meer informatie: CLM DLV Plant Yvonne Gooijer Anton van der Velde T T E ygooijer@clm.nl E a.vandervelde@dlvplant.nl

33 Sleepdoek in West-Brabant Waterschap Brabantse Delta wil graag schoon oppervlaktewater en agrariërs willen zo weinig mogelijk geld uitgeven aan gewasbeschermingsmiddelen. Door het gebruik van de sleepdoek kunnen beide worden gecombineerd. De sleepdoek zorgt voor aanzienlijk minder drift richting het oppervlaktewater en de doseringen kunnen naar beneden. Dit is de reden dat waterschap Brabantse Delta het project ondersteunt om de sleepdoek grotere bekendheid te geven in het beheersgebied van het waterschap. In deze tweede nieuwsbrief kunt u lezen welke activiteiten er tot nu toe in dit project zijn uitgevoerd en hoe u extra korting en professionele begeleiding kunt krijgen vanuit het project, wanneer u nu kiest voor de aanschaf van een sleepdoeksysteem. René Rijken Veel leesplezier! Waterschap Brabantse Delta Vernieuwingen sleepdoek uitgelicht Na vier jaar spuitervaring met het sleepdoeksysteem, heeft importeur Hoeben het afgelopen jaar een aantal vernieuwingen doorgevoerd: Het doek is d.m.v. een nieuwe scharnier aan de spuitboom is bevestigd. Dit heeft de volgende voordelen: o Het doek hangt in opgeklapte toestand recht naar beneden, wat de transportbreedte flink verkleind. o Het sleepdoek komt pas in de juiste stand tijdens het spuiten, als het doek op het gewas steunt. Bij de start van het spuiten (als er nog geen rijwind is) en bij valplekken in het gewas spuiten de doppen hierdoor recht naar beneden. Dit zorgt voor nog minder drift. o Bij het keren op de kopakker kan het sleepdoek naar achteren scharnieren waardoor de druk op de beugels minder is. De beugels zelf zijn ook verstevigd. Het doek is gemaakt van een gladder materiaal, waardoor het schoner blijft. Ook heeft het een opstaande rand die voorkomt dat het gewas tijdens het spuiten over het doek heen slaat. vernieuwd sleepdoek Geslaagde demonstratie in Made Na een succesvolle demonstratie in De Heen eind mei, is de vernieuwde sleepdoek op 3 september jl. ook in Made gedemonstreerd. Zo n 35 agrariërs en andere geïnteresseerden uit Noord-Brabant waren hierbij aanwezig. Tussen de regendruppels door waren de goede bedekking en sterk verminderde drift van de sleepdoek duidelijk te zien. Op het bedrijf van de heer Machielse is het sleepdoeksysteem vergeleken met een gangbaar spuitsysteem in de groenbemester bladrammenas. Met behulp van watergevoelig papier lieten adviseurs van DLV Plant het spuitbeeld en de drift van verschillende bespuitingen zien. Het sleepdoek werkte met een fijne spuitdop en is vergeleken met een gangbare veldspuit met Airmix spuitdoppen (=90% driftreducerende dop) en de standaard XR spuitdop. Het was duidelijk te zien dat het sleepdoek met de fijnere dop veel minder drift gaf dan de gangbare spuit met de XR dop. Sleepdoekgebruikers Toon van der Heijden uit Soerendonk en Johan van Gils uit Dinteloord hebben hun praktijkervaring met het systeem toegelicht. De sleepdoek is ook op bewegend beeld vastgelegd: een cameraploeg van Brabant 10 heeft een item gemaakt voor het nieuws van die avond. De beelden zijn te zien op zoek op primeur Made. Laatste kans op aanschaf slleepdoek met kortiing! Binnen het project is nog ruimte voor drie deelnemers om het sleepdoeksysteem met 1.000,- korting aan te schaffen. U profiteert bovendien van gratis ondersteuning door een adviseur van DLV Plant. Wilt u van deze laatste mogelijkheid gebruik maken? Neem dan vóór 15 november a.s. contact op met Anton van der Velde (DLV Plant, ) of Yvonne Gooijer (CLM, ). Kosten en opbrengsten De kosten van een sleepdoek van 33 meter breed bedragen ongeveer ,- en de sleepdoek wordt in ongeveer vijf jaar afgeschreven. Per jaar kost de sleepdoek u dan zo n 2.000,-. Deze kosten heeft u door middelbesparing snel terug verdiend. Een rekenvoorbeeld: bij een bedrijf van 70 ha (19 ha aardappelen, 10 ha suikerbieten, 9 ha zaaiuien, 26 ha wintertarwe en 6 ha stamslabonen) bedragen de middelkosten ongeveer ,- per jaar. Bij een middelbesparing van 20% (= 5.000,-) heeft u de sleepdoek dus al in twee jaar terugverdiend. Ook bij een middelenreductie van 10% is de sleepdoek het eerste jaar al winstgevend: u bespaart 2.500,- op middelen, terwijl de sleepdoek u 2.000,- kost. Een investering die zeker de moeite waard is. Zowel voor u als voor het milieu. Van Gils: In sommige gewassen heb ik de dosering met een kwart verlaagd Johan van Gils heeft samen met zijn broer Willem en diens zoon Anton een akkerbouwbedrijf van 45 ha in Dinteloord. Ze verbouwen aardappelen, tarwe, graszaad, cichorei, sperziebonen en blauw maanzaad en spuiten deze gewassen sinds juli dit jaar met een sleepdoek. Deze is opgebouwd op een getrokken CHD-veldspuit van 24 meter breed met spleetdoppen. In de vorige nieuwsbrief heeft u gelezen over hun verwachtingen van het systeem en het resultaat van de eerste bespuitingen. Nu, na afloop van het seizoen, is het de hoogste tijd om bij te praten met Johan van Gils. Wat is uw ervaring met het sleepdoek na dit eerste seizoen? Volledig positief, het sleepdoek blijft aan de spuit zitten. De onkruidbespuitingen in de bonen zijn goed gegaan, ik zat al behoorlijk laag in dosering en heb dit kunnen handhaven en soms zelfs verminderen. Het resultaat van bespuitingen in cichorei en blauw maanzaad is goed, terwijl ik in deze gewassen de dosering wel een kwart heb verlaagd! Ook bij de phytophthorabespuitingen durfde ik wel met een iets lagere dosering te werken, je raakt de plant tenslotte op een groter oppervlak. Heeft u met de sleepdoek meer spuitbare uren gehad? Met de sleepdoek heb ik verschillende keren wel kunnen spuiten, terwijl dat met een conventionele spuit door de wind niet had gekund. Onder die omstandigheden moet de wind alleen niet haaks op de sleepdoek staan. Het effect van het doek is dan weg waardoor de fijne druppels met de wind mee gaan. Heeft u nog reacties van collega-telers gehad? Collega s zijn wel nieuwsgierig naar de techniek. Ze zien dat ik aan het spuiten ben met redelijk wat wind en zien geen drift. Daar heb ik positieve reacties op gehad.

34

35 Bijlage 2 Communicatieplan Yvonne Gooijer Peter Leendertse 21 februari 2008 Communicatieplan Sleepdoek bij Brabantse Delta Inleiding Vermindering van de emissie van gewasbeschermingsmiddelen is een belangrijk doel van waterschap Brabantse Delta. Een manier om dit in de praktijk te realiseren is het inzetten van het sleepdoeksysteem. Met de sleepdoek kunnen telers met minder middel en minder drift een effectieve bespuiting uitvoeren. De sleepdoek heeft zich, met name in Oost- Brabant, ook in de praktijk bewezen. De loonwerkers en akkerbouwers die met de sleepdoek spuiten zijn erg tevreden over de techniek en halen het doek er niet meer af. Ondanks de bewezen effectiviteit en verminderde middelkosten, wordt de techniek nog niet breed opgepakt door de praktijk. Een reden hiervoor is de (relatieve) onbekendheid met de techniek. De sleepdoek rijdt nog niet rond binnen het eigen gebied (heeft wel in Hoeven rondgereden). En vertegenwoordigers die de teler adviseren prijzen andere technieken aan. Ook is er koudwatervrees ; telers zijn bang voor versleping of zien bepaalde bespuitingen niet zitten (in zaaiui). Deze bezwaren zijn vaak ongegrond, maar het gevoel van laat een ander t eerst maar eens proberen blijft toch hangen. In West-Brabant speelt ook de perceelsgrootte een rol. De percelen zijn over het algemeen groot en telers neigen hierdoor naar steeds bredere spuiten (45 m is geen uitzondering). In dit communicatieplan beschrijven we wanneer en op welke manier we over het project communiceren, zodat de sleepdoek beter bekend wordt. Uitdaging De uitdaging binnen het project is om de sleepdoek in het beheergebied van Brabantse Delta te introduceren. Het is hierbij belangrijk om vertrouwen op te bouwen bij de telers en de bekendheid van het systeem te vergroten. Doel Het doel is om de telers in het beheergebied van Brabantse Delta bekend te maken met de sleepdoektechniek. We willen hen overtuigen van de voordelen van het systeem en (ongegronde) bezwaren en koudwatervrees wegnemen. Het beoogde eindresultaat is dat vier telers tot aanschaf van een sleepdoeksysteem over gaan. Doelgroep De doelgroep die we willen bereiken zijn loonwerkers en akkerbouwers die een redelijk areaal bespuiten. 23

36 Bereik Na afloop van het project willen we dat alle telers uit de doelgroep wel eens gehoord hebben van het sleepdoeksysteem. Ongeveer de helft van hen is bij een of meer demonstraties aanwezig geweest. Een à twee telers proberen de sleepdoek gedurende een week uit in hun eigen gewassen. Hun ervaringen hiermee communiceren we naar de hele doelgroep. We willen hiermee bereiken dat de doelgroep meer kennis heeft van het sleepdoeksysteem en er positiever tegenover staan. We hopen dat zij hierdoor ook na afloop van het project bij aanschaf van een nieuwe spuit ook de sleepdoek in hun overweging meenemen. Binnen het project willen we dat vier telers tot aanschaf van een sleepdoek over gaan. Communicatie onderdelen Directe communicatie In november 2007 heeft het waterschap alle telers in haar beheersgebied d.m.v. een brief geïnformeerd over het project. De telers hebben ook een informatieblad over de sleepdoek ontvangen. Telers die aangaven geïnteresseerd te zijn in de techniek zijn telefonisch benaderd. Half december is er een informatiebijeenkomst in Fijnaart geweest waar telers meer informatie hebben gekregen over het systeem, de kosten en opbrengsten ervan en vragen konden stellen aan een akkerbouwer die met de sleepdoek spuit. Sleepdoek vernieuwd! Na 5 jaar ervaring met de sleepdoek is het systeem vernieuwd. Het heeft een ander type doek gekregen en sterkere beugels. Ook dit is een belangrijk aspect in de communicatie. Demonstratiebijeenkomsten In mei en september van 2008 organiseren we een demonstratie van de sleepdoek. Een in het gebied van de Rietkreek en in de omgeving Zevenbergen/Moerdijk. Hierbij vergelijken we het spuitbeeld en de drift van een gewone spuit met die van de sleepdoek. Hieraan geven we bekendheid via: Een persoonlijke uitnodiging aan alle telers in het Noord Westelijk Kleigebied van West- Brabant (door het waterschap). Een persbericht aan de vakbladen (o.a. Agrarisch Dagblad, Nieuwe Oogst, Boerderij, Agriholland) en de gemeentelijke huis-aan-huis bladen Aankondigingen op de websites van het waterschap, CLM en DLV en in DLV Actua Het uitnodigen van journalisten van bovengenoemde vakbladen Na afloop uitbrengen van een persbericht met foto s van de demo Nieuwsbrieven Gedurende het project maken we twee nieuwsbrieven met aantrekkelijke layout die worden verzonden naar alle telers in het Noord Westelijk Kleigebied. In de eerste nieuwsbrief leggen we o.a. uit wat het project inhoudt, we kondigen de eerste demonstratie aan (of doen er verslag van) en interviewen een gebruiker van de sleepdoek uit het gebied. In de tweede nieuwsbrief geven we de stand van zaken weer en rapporteren over de tweede demonstratie en ervaringen van een andere gebruiker. Eindrapportage De resultaten van het project beschrijven we in een korte rapportage. Afhankelijk van het resultaat zullen we dit ook breder communiceren d.m.v. een persbericht of artikel in de vakbladen/regionale pers. 24

37 Bijlage 3 Infoblad sleepdoek 25

38

39 Bijlage 4 Kostenraming sleepdoek 26