Hoorzitting Commissie Cultuur. 30 mei 2012

Transcriptie

1 Hoorzitting Commissie Cultuur 30 mei 2012 Mijnheer de Voorzitter, Beste Commissieleden, Met dank voor uw uitnodiging die mij de mogelijkheid geeft onze bekommernissen in verband met het ontwerp van decreet lokaal cultuurbeleid te kunnen toelichten. Uw secretaris heeft alle inleiders gevraagd zich te beperken tot 10 minuten. Ik doe mijn best. Ik zal mij beperken tot die onderdelen die rechtstreeks de cultuur en gemeenschapscentra en de VVC aanbelangen. Een eerste minuut zal ik gebruiken om even terug te blikken op de voorbereiding van dit ontwerp. Minister Schauvliege, haar Kabinet en haar Administratie zijn reeds meer dan één jaar bezig met de voorbereiding van dit ontwerp. Vanuit de VVC hebben we op verschillende tijdstippen de kans gekregen onze bedenkingen te formuleren via persoonlijke gedachtewisselingen met het Kabinet en de Administratie, via eigen standpunten, via de SARC. En ik wil u graag vertellen dat met vele van onze bedenkingen is rekening gehouden, met concrete tekstaanpassingen tot gevolg, zowel in de decreettekst als in de Memorie. Maar op een drietal fundamentele bekommernissen is de Minister niet ingegaan vooral omdat de wetgever haar dit onmogelijk maakte. Ik kom daar straks uitgebreid op terug. Eerst wil ik nog zeer kort een concrete bekommernis uiten met betrekking tot met betrekking tot Hoofdstuk 4: Organisaties met een specifieke opdracht. De tekst hiervan is grondig gewijzigd naar aanleiding van het advies van de Raad van State. Wij werden door de administratie vooraf geïnformeerd over deze wijzigingen maar zonder concrete teksten. Bij het lezen van de teksten hadden we toch wel wat bedenkingen, zeker vanuit een belangenbehartiger. 1

2 De VVC, op dit moment erkend in een eigen decreet (het zogenaamde FOV decreet), wordt nu in het decreet Lokaal Cultuurbeleid opgenomen voor erkenning en subsidiëring. We willen allereerst stellen dat wij de opname van de VVC in het decreet zeer positief ervaren als een waardering voor de werking. We stellen wel vast dat in de bepalingen over Organisaties met een specifieke opdracht de steunpunten en de belangenbehartigers een identieke regeling krijgen, terwijl in essentie de opdracht, de opdrachtgevers en de relatie met de Vlaamse overheid zeer verschillend is. De werking van de VVC wordt in de eerste plaats bepaald door de leden (cultuur en gemeenschapscentra) en niet door de Vlaamse overheid. Dit is fundamenteel anders in steunpunten. De Vlaamse overheid kan wat ons betreft doelstellingen bepalen (We geven subsidies voor het realiseren van volgende doelstellingen.), kan een meerjarenplan vragen (als kwaliteitsgarantie), kan controleren of aan de subsidievoorwaarden en aan de opdrachten is voldaan. Maar het beoordelen van de bereikte resultaten (op basis van indicatoren in het meerjarenplan) gaat een stap te ver evenals de mogelijke afkeuring van het meerjarenplan. Dit is de verantwoordelijkheid van de leden, een fundamenteel onderscheid met steunpunten. En ik weet dat de Administratie ons beleidsplan niet zal afkeuren op inhoudelijke criteria, en ik weet dat de Administratie ons niet zal beoordelen op bereikte resultaten, Waarom het dan in wetgeving voorzien? Daarom ook vindt u in ons standpunt een concreet voorstel van amendement dat ook nog apart wordt rondgedeeld. Ik hoop dat dit amendement wordt ingediend en uw goedkeuring kan krijgen. 2

3 Maar nu terug naar de fundamentele bekommernissen, een drietal waar de minister niet kon op ingaan omdat de wetgever haar dit onmogelijk maakt. U bent die wetgever Ik wil u dan ook confronteren met deze bekommernissen. Ik zal duidelijk proberen te zijn in mijn analyse. Ik zal scherp zijn (misschien te scherp) over kansen en risico s, uitdagend (misschien te uitdagend) over oorzaken, gevolgen en verantwoordelijkheden. Maar uit ervaring weet ik dat zo n werkwijze kan in deze Commissie omdat we allemaal, zowel de vertegenwoordigers van de betrokken sectoren als u, als leden van deze commissie een zelfde zorg hebben: we willen dat het goed gaat met de culturele sector in Vlaanderen in het algemeen en met het lokaal cultuurbeleid in het bijzonder. Pas enkele jaren na 2014 (en dus in de volgende legislatuur) zullen de gevolgen van dit decreet duidelijk en tastbaar zijn op de werkvloer (alhoewel er nu reeds voorafnames zijn, maar daar kom ik straks op terug). Daarom is het belangrijk dat we nu goed nadenken over de consequenties van de beslissingen die u binnenkort zult nemen. Het is uw verantwoordelijkheid, uw verpletterende verantwoordelijkheid Dit klinkt misschien zwaarwichtig, een beetje melodramatisch, maar ik bedoel het gewoon heel sec. Als dit decreet goedgekeurd wordt in zijn huidige vorm, maakt u als wetgever een einde aan 40 jaar constructief Vlaams beleid voor de culturele centra/ cultuur en gemeenschapscentra en dit onder het motto van een interne staatshervorming en een planlastvermindering. Een mythe of een hype ik vraag het me meer en meer af ik vraag het aan jullie. Ik verwees er reeds naar: 3 fundamentele bekommernissen: - Wat met het kwalitatief personeel? - Wat met de inhoudelijke autonomie? - Wat met de gemeenschapscentra? 3

4 Wat met het kwalitatief personeel? Sinds het eerste decreet van 16 juli 1973 zijn de subsidies voor de culturele centra/cultuur en gemeenschapscentra gebaseerd op de verplichting voor de lokale besturen om deze middelen integraal te besteden aan de loonkosten voor het stafpersoneel. Deze verplichting kende een evolutie van hoofdelijke toekenning op de betrokken personeelsleden over een minimaal aantal stafleden per categorie tot een enveloppensubsidiëring volledig te besteden aan de loonkosten van het personeel dat werkt in het A of het B niveau. Deze personeelstoelagen hebben de succesvolle ontwikkeling van de werksoort mogelijk gemaakt. Dit principe moet nu los gelaten worden omwille van de directieven van het Planlastdecreet dat op geen enkele wijze rekening houdt met de eigenheden van een sector en met de inspanningen die reeds zijn gebeurd om de planlast van het decreet lokaal cultuurbeleid te minimaliseren. In de Memorie vindt u hiervan een goed overzicht. Meer nog: dit planlastdecreet verhoogt de planlasten ten aanzien van de huidige situatie door het werken met beleidsprioriteiten. Gelukkig heeft de minister dit tijdig ingezien en werkt ze nu met zeer algemene beleidsprioriteiten. De minister van Cultuur en de Vlaamse Regering konden dus niets anders dan deze verplichting schrappen. Wel wordt in Artikel 5 van het Ontwerp de aandacht gevestigd op de aanwezigheid van de nodige deskundigheid bij de respectieve instellingen. We stellen vast dat bepaalde gemeentebesturen (bij wijze van voorafname) nu reeds staffuncties schrappen en stafpersoneel in vooropzeg zetten. We stellen vast dat andere gemeentebesturen nu reeds beslist hebben stafpersoneel niet te vervangen bij het uit dienst treden. We stellen vast dat weer andere gemeentebesturen beslist hebben de functies van cultuurbeleidscoördinator en directeur van het cultuurcentrum bij eenzelfde persoon onder te brengen om op die manier één functie uit te sparen. Nu reeds In de komende jaren gaan heel wat gesubsidieerde stafleden met pensioen. Ook deze sector ontkomt niet aan de vergrijzing. Zullen deze stafleden vervangen worden en zo ja, zal dit op hetzelfde niveau gebeuren? We denken, we vrezen van niet. Dat dit negatieve gevolgen zal hebben op de kwaliteit van de werking is overduidelijk. Is dat de 4

5 keuze van deze Commissie? Zoals ik al zei: een verpletterende verantwoordelijkheid. U kan mij voor de voeten gooien dat ik een koele minnaar ben van de lokale besturen en meer vertrouwen moet hebben. Maar dit heeft niets met vertrouwen te maken. Dit heeft met feiten te maken. En inderdaad, vele lokale besturen zullen evenveel of nog meer investeren in hun centrum. En die besturen hebben geen of weinig regelinggeving nodig. Wel die andere die hierin de kans zullen zien om aan de personeelsafbouw te beginnen zoals nu reeds blijkt. De verplichting voor de lokale besturen om deze Vlaamse middelen integraal te besteden aan de loonkosten voor het stafpersoneel is (binnenkort was) uniek in Europa. Mijn collega s benijden ons deze situatie en vragen zich nu af waarom we in Vlaanderen stappen achteruit zetten 5

6 Wat met de inhoudelijke autonomie? De bevoegdheden van het bestuursorgaan van cultuur en gemeenschapscentra voor de eigen programmering op voordracht van de leidende cultuurfunctionaris is een noodzakelijke garantie voor een kwalitatieve werking. Het vermijdt ook dat men vervalt in een zuivere politieke besluitvorming. Deze bevoegdheden, uitgeoefend door een paritair samengesteld bestuursorgaan (vertegenwoordigers vanuit de politiek en vanuit het middenveld) zijn een verworvenheid vanaf het eerste decreet van Ze staan nu heel duidelijk op de helling om twee redenen: - Het huidige ontwerp van decreet bevat geen enkele verwijzing meer naar het Cultuurpact. Motivering hiervoor is dat dit Cultuurpact een wet van openbare orde is en dus hoe dan ook moet toegepast worden. Juridisch is dit correct maar in de praktijk werkt dit zeer moeilijk. Wat doen we met de vaststelling dat een gemeentebestuur een Commissie van Advies installeert enkel bestaande uit gemeentelijke ambtenaren. Ja, nu reeds bij wijze van voorafname. Bovendien is een simpele verwijzing naar het Cultuurpact onvoldoende omdat dit Cultuurpact te weinig zegt over de bevoegdheden van de bestuursorganen en zeker over de bevoegdheid over de eigen programmering. - Een tweede groot obstakel is het Gemeentedecreet, meer bepaald de bepalingen in verband met de verzelfstandiging. In de huidige situatie zijn politiek en middenveld evenwaardig/paritair vertegenwoordigd. Van zodra deze bepalingen van het Gemeentedecreet in werking treden (1 januari 2014) eigent de politiek zich de meerderheid toe. Het medebeheer vanuit het middenveld wordt geminimaliseerd en/of verdwijnt. In sommige gemeenten is er nu reeds een volledige politieke samenstelling aangevuld met een Commissie van Advies, conform Artikel 9a van het Cultuurpact. Juridisch correct dus, maar een miskenning van de inbreng vanuit het middenveld. De Vlaamse regering kan dan al een charter afsluiten met het middenveld maar de praktijk leert dat ditzelfde middenveld geweerd wordt uit de beslissingsorganen van publieke culturele instellingen. 6

7 U kan mij weer voor de voeten gooien dat ik een koele minnaar ben van de lokale besturen en meer vertrouwen moet hebben. Maar ook dit heeft niets met vertrouwen te maken. Ook dit heeft met feiten te maken. En inderdaad, vele lokale besturen zullen hun middenveld volwaardig betrekken bij de besluitvorming. En die besturen hebben geen enkele regeling nodig. Wel die andere die hierin de kans zullen zien om alles naar zich toe te trekken zoals nu reeds blijkt. De gelijkwaardige positie van politiek en middenveld is (binnenkort was) uniek in Europa. Mijn collega s benijden ons deze situatie en vragen zich nu af waarom we in Vlaanderen stappen achteruit zetten 7

8 Wat met de gemeenschapscentra? In het decreet Lokaal cultuurbeleid van 24 juli 2001 maakte de toenmalige minister van Cultuur, Bert Anciaux, zijn Ei van Columbus bekend. De culturele centra werden opgesplitst in twee groepen: cultuurcentra (met daarbinnen drie categorieën) en gemeenschapscentra. Dit alles was gebaseerd op de indeling van Steden en Gemeenten uit het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Dat dit RSV toen al achterhaald was en te weinig culturele parameters bevatte om een opdeling te maken tussen cultuur en gemeenschapscentra en tussen de categorieën van cultuurcentra deed weinig terzake. Culturele centra die gemeenschapscentra werden kregen geen eigen subsidiëring meer. Om de pil wat te vergulden voorzag Bert Anciaux een bedrag van toen nog 20 miljoen BEF, intussen In een eerste fase zouden deze projectsubsidies verdeeld worden via een aantal parameters. Door de slechte ervaring met analoge parameters voor de variabele subsidies voor de cultuurcentra werd dit systeem snel begraven. Tussen 2004 en 2007 werden deze projectsubsidies verdeeld over de centra voornamelijk op basis van het aantal inwoners. Ze dienden besteed te worden aan de eigen programmering en projectwerking naar scholen, kinderen, jongeren en senioren. Vanaf 2008 werden deze projectsubsidies overgeheveld naar het Participatiedecreet om te besteden aan projecten voor kansengroepen. Terwijl bevorderen van de cultuurparticipatie een kernopdracht was en is van de gemeenschapscentra kregen zij hun enige subsidies via het Participatiedecreet dat bedoeld is om flankerende en stimulerende maatregelen te nemen. Diverse contacten met het kabinet, de administratie en leden van de Commissie Cultuur leerden ons dat er geen enkele bereidheid is om deze projectsubsidies terug op te nemen in het decreet Lokaal Cultuurbeleid. Het enige argument dat we hier kregen is dat de Vlaamse Overheid zich niet wil moeien met de gemeenschapscentra omdat ze enkel lokaal zijn. Terwijl het hier gaat over een decreet lokaal cultuurbeleid en terwijl bibliotheken met een louter lokale opdracht wel gesubsidieerd worden en terwijl het kwalitatief en duurzaam lokaal cultuurbeleid wel enkel lokaal is. Als we dit argument in zijn logica doortrekken, moeten de cultuurcentra met 8

9 een regionale opdracht, zoals het decreet bepaald, uit dit decreet gehaald worden en een aparte regionale regelgeving krijgen. Eén van de nefaste gevolgen hiervan is dat de gemeenschapscentra van de Vlaamse kaart verdwenen. Er werden geen registratiegegevens bijgehouden en ze worden ook niet meer opgenomen in de VRIND gegevens. De zeer goede registratiegegevens van de cultuurcentra, opgevraagd en verwerkt door de Administratie, geven hierdoor een vertekend beeld van een werksoort. Een belangrijk activiteitenpakket wordt niet geregistreerd. Hoe het nu verder moet met de gemeenschapscentra, met hun projectsubsidiëring en met hun registratie, is onduidelijk. Misschien blijven de projectsubsidies opgenomen in het bij te sturen Participatiedecreet, misschien ook niet. Misschien worden ze ook geregistreerd door de administratie, misschien ook niet. Onze vragen zijn duidelijk: - De gemeenschapscentra worden terug volwaardig opgenomen in het decreet Lokaal Cultuurbeleid met een eigen subsidiëring. Hiertoe hebben we reeds concrete voorstellen uitgewerkt. - In welke positie dan ook vragen wij dat de administratie de activiteiten van de gemeenschapscentra registreert en verwerkt zoals ze dit ook voor de cultuurcentra doet. 9

10 Mijnheer de voorzitter, Beste commissieleden, Een zeer gekende uitdrukking is hier zeker van toepassing: Bezin voor je begint. Ik heb heel veel vergaderingen en hoorzittingen van de Commissie Binnenlands Bestuur meegemaakt over de Interne Staatshervorming met zijn Groenboek en zijn Witboek. En ik heb vastgesteld dat een Planlastdecreet voor een aantal beleidsdomeinen zeer zinvol zal zijn om de Vlaamse betutteling weg te werken. Goed werk dus, ware het niet dat men zich niet voldoende op voorhand bezonnen heeft over het toepassingsgebied. De directieven van dit Planlastdecreet toepassen op het decreet lokaal cultuurbeleid zal geen goede zaak blijken te zijn, meer nog zal nefast blijken te zijn voor de cultuur en gemeenschapscentra. Op het moment dat de negatieve gevolgen duidelijk worden, zal het waarschijnlijk te laat zijn om de fout te herstellen. Nu kan het nog en het is uw verantwoordelijkheid, een verpletterende verantwoordelijkheid. Met dank voor uw aandacht Paul Sergier, Directeur VVC 10