BINNENMILIEU EN GEZONDHEID Sofie Vandenbroeck en Kirsten Knaepen

Transcriptie

1 BINNENMILIEU EN GEZONDHEID Sofie Vandenbroeck en Kirsten Knaepen

2 WAT MAG JE VERWACHTEN? Medisch milieukunde: focus op binnenmilieu Vlaams medische milieukundig netwerk Een ongezond huis word ik daar ziek van?

3 MEDISCH MILIEUKUNDE focus op binnenmilieu

4 WAT BEÏNVLOEDT GEZONDHEID Gezondheid (WGO, 1946): Volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn Agentschap Zorg en Gezondheid 4

5 Agentschap Zorg en Gezondheid 5

6 MEDISCHE MILIEUKUNDE: 3 SPOREN BENADERING Milieufactoren (milieuspoor) > Bronnen van milieuverontreiniging? > Uitstoot milieuvervuilende stoffen? > Hoe groot is de verspreiding van verontreiniging? > Wat zijn de gezondheidseffecten van deze stoffen? Gezondheidseffecten(ziektespoor) > Welke aandoeningen komen voor en in welke mate? > Wat is de geografische spreiding van die klachten? Kruisen milieu- en ziektespoor: BLOOTSTELLING EFFECT? Wat zijn de blootstellingwegen, -duur & frequentie? Wie en hoeveel mensen worden blootgesteld? Gevoelige groepen?... preventies acties /advies Agentschap Zorg en Gezondheid 6

7 VLAAMS MEDISCHE MILIEUKUNDIG NETWERK Agentschap Zorg en Gezondheid 7

8 VLAAMS MEDISCH MILIEUKUND IG NETWERK Agentschap Zorg en Gezondheid 8

9 PO MGZ + WETENSCHAPPELIJK STEUNPUNT Agentschap Zorg en Gezondheid 9

10 AFDELING PREVENTIE: TEAM MILIEUGEZONDHEIDSZORG > THEMATISCH: 7 PRIORITEITEN 1. risico-analyse 2. binnenmilieu gerelateerde gezondheidswinst 3. aandachtsgebieden milieu-gezondheid 4. gezondheidsimpact mobiliteit 5. gezonde en veilige waterrecreatie 6. gezond, veilig en schoon drinkwater (incl. legionella) 7. non-thematisch deel (o.a. hitte en ozonplan) > WETTELIJK Preventiedecreet (2003) logobesluit (mmk-werking, 2009) binnenmilieubesluit (2004) Legionellabesluit (2004) drinkwaterdecreet (2002) decreet van houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (1995), decreet omgevingsvergunning (23/02/2017) - advies en toezicht ikv omgevingsvergunning - advies ikv mer Agentschap Zorg en Gezondheid 10

11 BINNENMILIEUBESLUIT RICHT EN INTERVENTIEWAARDEN > Betekenis/waarde binnenmilieubesluit: richtlijnen die een gezond binnenmilieu omschrijven + de bevoegdheden om onderzoeken in te stellen in particuliere woningen en publiek toegankelijke gebouwen + preventiemogelijkheden (informeren en sensibiliseren) > richtwaarde: de meetbare blootstellingswaarde van een chemische, fysische of biotische factor, die overeenkomt met een kwaliteitsniveau van het binnenmilieu dat zo veel mogelijk moet worden bereikt of gehandhaafd. Voor chemische factoren komt dat kwaliteitsniveau overeen met een blootstellingsniveau dat geen nadelige gezondheidseffecten veroorzaakt; > interventiewaarde: de meetbare blootstellingswaarde van een chemische, fysische of biotische factor, waarbij een actie vereist is als ze bereikt of overschreden wordt, omdat het blootstellingsniveau een gezondheidsrisico kan inhouden; Agentschap Zorg en Gezondheid 11

12 BINNENMILIEUBESLUIT RICHT EN INTERVENTIEWAARDEN Agentschap Zorg en Gezondheid 12

13 BINNENMILIEUBESLUIT - POLLUENTEN > Polluenten selecteren: veel verschillende, steeds meer en meer, Waar soms nog geen toxicologische info over is Bv. endocriene verstoorders, vlamvertragers, > Noodzaak: identificeren gezondheidsrelevante polluenten mengseltoxiciteit > Selectiecriteria binnenmilieubesluit: gekende binnenbronnen meetwaarden in binnenlucht beschikbaar Erkende referentiemeetmethode Potentiele gezondheidseffecten veroorzaken in binnenmilieu: concentratie! voldoende toxicologische of epidemiologische kennis voor een gezondheidskundig onderbouwde richtlijn Agentschap Zorg en Gezondheid 13

14 MEDISCH MILIEUKUNDIGEN > PREVENTIEF informeren & sensibiliseren MG-risico s ondersteunen & adviseren lokale actoren lokale projecten opstarten & ondersteunen ontwikkelen platform/overlegkader risicocommunicatie ongerustheid en signaalfunctie > REACTIEF: EERSTELIJNSFUCNTIE vragen & klachten van burgers & intermediairen (ook artsen!) woningonderzoeken is relatie G-M plausibel op basis van ruwe toetsing Agentschap Zorg en Gezondheid 14

15 AANVRAAGFORMULIER 15

16 WONINGONDERZOEK DOOR MMK S > onderzoek naar potentiële gezondheidsrisico s en -klachten door binnenmilieu in private woning of publiek gebouw. > gemotiveerde aanvraag door arts, maar toestemming bewoner noodzakelijk > woningonderzoek zintuiglijke controle optioneel: metingen ZG MMK en ZG verstrekken niet-bindende adviezen over gezondheidsrisico + voorstel saneringsmaatregelen 16

17 WANNEER WEL/NIET >Ja: Binnenmilieuverontreiniging: onbekende oorzaak, schimmel, producten, bouwmaterialen,. >Nee: Bouwtechnische problemen: elektrocutiegevaar, stabiliteitsproblemen huisvestingsambtenaar ikv Vlaamse wooncode Huurder-verhuurder conflict huurderssyndicaat/vredegerecht Woningvervuiling burgemeester

18 WISSELWERKING ARTS ZG/MMK S Patiënt gezondheidsklachten tgv het binnen/buiten milieu? Preventieve of reactieve maatregelen MMK & ZG Expertise medische milieukunde Gezondheidsrisico voor patiënt (en anderen) beperken Huisarts Medische expertise

19 EEN ONGEZOND HUIS WORD IK DAAR ZIEK VAN? Impact van binnenmilieu op de gezondheid

20

21 DIAGNOSE LINK MET BINNENMILIEU Rosalia, 3 jaar verblijft in een asielcentrum sinds 3 maanden. Sinds haar verblijf gedraagt ze zich lusteloos en suf. De laatste dagen klaagt ze meer van buikpijn. De ouders vermelden dat ze voortdurend dingen in haar mond steekt. 1. CO-intoxicatie 2. Loodintoxicatie 3. Malnutritie 4. Depressie / angst Agentschap Zorg en Gezondheid 21

22 3 JAAR - ASIELCENTRUM SINDS 3 MD. LUSTELOOS EN SUF - LAATSTE D. MEER BUIKPIJN. - DINGEN IN MOND STEEKT POLL OPEN 1. CO-intoxicatie 7.35% 2. Loodintoxicatie 3. Malnutritie 4. Depressie / angst 14.71% 20.59% 57.35% Agentschap Zorg en Gezondheid 22

23 DIAGNOSE LINK MET BINNENMILIEU Bron polluent effect Bluyssen P. The Indoor Environment Handbook Agentschap Zorg en Gezondheid 23

24 DIAGNOSE LINK MET BINNENMILIEU Bluyssen P. The Indoor Environment Handbook Agentschap Zorg en Gezondheid 24

25 DIAGNOSE LINK MET BINNENMILIEU Agentschap Zorg en Gezondheid 25

26 WAT BEÏNVLOEDT BINNENLUCHT Buitenlucht: locatie gebouw, omgeving Gebouwschil: technische aspecten woning+ materialen Binnen bronnen: bewonersgedrag (poetsen, koken, hobby s), onderhoud, ventilatie, inrichting, Agentschap Zorg en Gezondheid 26

27 Agentschap Zorg en Gezondheid 27

28 INVLOED BUITENLUCHT Agentschap Zorg en Gezondheid 28

29 INVLOED BUITENLUCHT Agentschap Zorg en Gezondheid 29

30 INVLOED BUITENLUCHT VERMINDEREN > Woningen / gebouwen zonder ventilatiesysteem Ventileren en verluchten aan de minst drukke zijde van de woning. Aan een drukke weg, vermijd de spitsmomenten > Woningen / gebouwen met mechanisch ventilatiesysteem Bij ontwerp rekening houden met plaats voor de luchttoevoer Filters koppelen aan ventilatiesysteem Agentschap Zorg en Gezondheid 30

31 Agentschap Zorg en Gezondheid 31

32 GEBOUWSCHIL > Gebouwschil = gebouwisolatie + ventilatiesysteem > Gebouwen voor 2006: minder geïsoleerd, warmteverliezen natuurlijke ventilatie door openingen en kieren meestal zonder mechanische ventilatie, verluchting via openen raam en/of roosters > Gebouwen na 2006: toegenomen isolatie en luchtdichtheid, warmteverliezen worden beperkt risico op koudebruggen (vocht- en schimmelproblemen) steeds minder natuurlijke ventilatie door openingen en kieren noodzakelijke mechanische, gecontroleerde ventilatie Agentschap Zorg en Gezondheid 32

33 VENTILEREN: CONTINUE LUCHTVERVERSING > verse lucht binnenlaten en vuile, vochtige lucht afvoeren Zo veel als mogelijk

34 VERLUCHTEN: AANVULLEND Zet de verwarming lager of schakel ze uit tijdens verluchten Beperk de tijdsduur Binnentemperatuur niet lager dan 15 C

35 MECHANISCHE VENTILATIE Agentschap Zorg en Gezondheid 35

36 Agentschap Zorg en Gezondheid 36

37 BINNENBRONNEN Agentschap Zorg en Gezondheid 37

38 LUCHT ZUIVERING Agentschap Zorg en Gezondheid 38

39 LUCHTZUIVERINGSTOESTELLEN Agentschap Zorg en Gezondheid 39

40 LUCHTZUIVERENDE PLANTEN Agentschap Zorg en Gezondheid 40

41 ORGANISMEN DIE DE BINNENLUCHT VERBETEREN Agentschap Zorg en Gezondheid 41

42 advies Broncontrole Ventileren en verluchten

43 VENTILEREN EN VERLUCHTEN Agentschap Zorg en Gezondheid 43

44 PASSIEF ROKEN Agentschap Zorg en Gezondheid 44

45

46 VRAAG > Hoeveel kinderen zitten nog dagelijks in de tabaksrook? Agentschap Zorg en Gezondheid 46

47 HOEVEEL KINDEREN IN DE ROOK? POLL OPEN % 24% 65.33% Agentschap Zorg en Gezondheid 47

48 HOEVEEL KINDEREN ZITTEN NOG DAGELIJKS IN DE TABAKSROOK? Agentschap Zorg en Gezondheid 48

49 PASSIEF ROKEN Agentschap Zorg en Gezondheid 49

50 Patiënt informeren Actie ondernemen

51 informatie gezondheidseffecten maatregelen motiveren buiten roken

52 MEEROKEN IS GEEN BINNENPRETJE, PRAAT EROVER Online vorming rond passief roken Vormingsaanbod Richtlijnen motiverende gesprekvorming Online gesprekstool Ondersteunende materialen Agentschap Zorg en Gezondheid 52

53 KOKEN Agentschap Zorg en Gezondheid 53

54 KOKEN Agentschap Zorg en Gezondheid 54

55 KOKEN > Kookdampen: geur > braden van vlees, wokken van groenten > Koken op gas: NO2, PM 2,5 en CO Agentschap Zorg en Gezondheid 55

56 CO Agentschap Zorg en Gezondheid 56

57 CO-INTOXICATIE Agentschap Zorg en Gezondheid 57

58 ONTSTAAN CO > Bij onvoldoende zuurstof voor goede verbranding > Defect of niet correct geïnstalleerd toestel > De verbrandingsgassen niet goed wegkunnen onderhoud weersomstandigheden > CO kan enkel ontstaan bij toestellen met een vlam

59 CO > Acute CO-vergiftiging > Chronische CO-vergiftiging: link chronologie symptomen en plaats + timing ( start stookseizoen)

60 Let op! Agentschap Zorg en Gezondheid 60

61 ONDERHOUD TOESTELLEN EN SCHOORSTEEN > laat toestellen plaatsen door een vakman toestel op gas: om de 2 jaar vaste/vloeibare brandstof: jaarlijks > schoorsteen vegen mazout, kolen of hout: jaarlijks gas: om de 2 jaar, enkel voor open toestellen

62 Informatie over onderhoud toestel signalen onvolledige verbranding griepachtige symptomen Opletten voor gasgeisers + petroleumkachels signalen onvolledige verbranding luchttoevoer en afvoer rookgassen

63 SCHOONMAAK PRODUCTEN Agentschap Zorg en Gezondheid 63

64 SCHOONMAAKPRODUCTEN Agentschap Zorg en Gezondheid 64

65 SCHOONMAAKPRODUCTEN 0.5/h 1.5/h Agentschap Zorg en Gezondheid 65

66 ZIN EN ONZIN VAN ONTSMETTEN > ONZIN bacteriën sowieso in de lucht en op oppervlakten geen winst voor de gezondheid onnodig vervuilende stoffen in lucht > ZIN: bij braaksel, diarree of bloed. bij bepaalde ziekten: hepatitis A > Ontsmetten met 70 % Alcohol chloorwater 1000ppm ( tabletten apotheker: 1g/1 liter water) geen DETTOL Agentschap Zorg en Gezondheid 66

67 DETTOL > geen geschikt ontsmettingsmiddel Chloroxylenol is minder effectief en werkt minder snel dan chloor of alcohol > irritatie van de luchtwegen > idem voor HAC en huishoudelijk bleekwater! Agentschap Zorg en Gezondheid 67

68 Informatie over : bewuste keuze productgebruik Aandacht in huis voor : ventileren en verluchten gevoelige personen voor VOC

69 SCHOONMAAKPRODUCTEN Agentschap Zorg en Gezondheid 69

70 Infofiche banners Agentschap Zorg en Gezondheid 70

71 CASE: KLACHTEN NA REINIGING TAPIJTEN > Reinigen tapijten met reiniger > Klachten: geïrriteerde en pijnlijke ogen Hoofdpijn Ademhalingsproblemen Jeuk > Woningonderzoek: geen aanduidbare bron > Overleg huisarts: onderzoeken > ( allergie/provocatietesten/onderzoek nko) wijzen niks uit > Piste: sanerings advies + Idiopathische omgevingsintolerantie > Suggestie: Tumi Therapeutics Intakegesprek en metingen fysiologische parameters in rust en bij praten over stressoren o Bespreking resultaten en behandelingsplan > Praktijk moeilijk Agentschap Zorg en Gezondheid 71

72 GEUR VERFRISSERS Agentschap Zorg en Gezondheid 72

73 GEURVERFRISSERS/ STOKJES/ WIERROOK Agentschap Zorg en Gezondheid 73

74 LUCHTVERFRISSERS / GEURSTOKJES Agentschap Zorg en Gezondheid 74

75 Informatie over : vrijzetten VOC, fijn stof, benzeen Aandacht in huis voor : ventileren en verluchten gevoelige personen voor VOC

76 VOCHT EN SCHIMMEL Agentschap Zorg en Gezondheid 76

77 VRAAG > moet er binnen schimmelvorming zijn opdat schimmel binnen gezondheidsproblemen veroorzaakt? Agentschap Zorg en Gezondheid 77

78 MOET ER BINNEN SCHIMMELVORMING ZIJN OPDAT SCHIMMEL BINNEN GEZONDHEIDSPROBLEMEN VEROORZAAKT? POLL OPEN 1. JA 0% 2. NEE 0% Agentschap Zorg en Gezondheid 78

79 VOCHT EN SCHIMMEL Agentschap Zorg en Gezondheid 79

80 VOCHT, SCHIMMEL & GEZONDHEID > WHO Vocht ontstaan en verergeren astma klachten bovenste luchtwegen (keelpijn, verstopte neus, niezen) klachten diepere luchtwegen (hoesten, piepen, benauwdheid) > WHO schimmel ontsteking neusholten en sinussen door een allergische reactie op schimmel ontsteking longblaasjes door een allergische reactie op schimmel schimmelinfectie luchtwegen (verzwakte personen) bepaalde schimmels: toxische mycotoxines Agentschap Zorg en Gezondheid 80

81 VOCHT & SCHIMMEL PROBLEMATIEK > Groot woononderzoek Vlaanderen 2013: 21% huishoudens vorm van insijpelend of opstijgend vocht 16% huishoudens schade door condensatievocht 25% huishoudens gebrekkige verluchtingsmogelijkheden > Vragen en klachten MMK s overige vocht en schimmel Agentschap Zorg en Gezondheid 81

82 Vocht en schimmel KWALITEIT woning GEDRAG bewoners Agentschap Zorg en Gezondheid 82

83 PROBLEMEN VOORKOMEN Aanpakken technisch probleem Aanpassen bewonersgedrag Vochtproductie beperken Temperatuur Ventileren en verluchten Agentschap Zorg en Gezondheid 83

84 SCHIMMELS Agentschap Zorg en Gezondheid 84

85 CASE: ZWARE LUCHTWEGPROBLEMEN BIJ KIND > Contact door kinderpneumoloog: luchtwegproblemen bij kind, allergie aan schimmel (Alternaria alternata) > Woningonderzoek MMK: geen duidelijke bron > Metingen WIV: verhoogde concentraties Penicillium spp, Aspergillus fumigatus, Alternaria alternata gr. Advies: Jaarlijks sanering type 1 tegen schimmelsporen van buitenaf schoonmaken, stof vermijden Sanering type 2 aan lichtkoepel vocht aanpakken, schimmel verwijderen, ventileren/verluchten

86 CASE: OPSTOOT COPD KLACHTEN > Opstoot COPD klachten > Geen vocht en schimmel in de woning > Kelder: regelmatig overstroming van rioleringswater > Langdurig verblijf in kelder > Reinigings- en preventieadvies Agentschap Zorg en Gezondheid 86

87 VRAAG: MOGELIJKE DIAGNOSE POLL OPEN scabies bedwantsen Muggenbeten Staphylococcus aureus-infectie Agentschap Zorg en Gezondheid 87

88 BEDWANTS Agentschap Zorg en Gezondheid 88

89 BEDWANTSEN Agentschap Zorg en Gezondheid 89

90 BEDWANTSEN HERKENNEN > levende bedwantsen > bruin/rode vlekken op de lakens of de matras: geplette bedwantsen, bloedvlekjes of opgedroogd bloed. > donkere vlekjes op beddengoed: uitwerpselen van een bedwants. > geur: zoete amandelgeur Agentschap Zorg en Gezondheid 90

91 BEDWANTSEN BESTRIJDEN > beddengoed wassen op 60 C > eventueel diepvries voor 1 week > matras vervangen/ laten stomen > professionele bestrijding door firma Agentschap Zorg en Gezondheid 91

92 Informatie over : behandeling jeuk bestrijding Aandacht in huis voor : signalen bedwantsbesmetting

93 MUGGEN Agentschap Zorg en Gezondheid 93

94 MUGGEN Agentschap Zorg en Gezondheid 94

95 MUGGEN > preventie beten: muggenraam, klamboe, luchtstroom creëren > geen toestelletjes tegen muggen > muggen momenteel geen drager van ziektes in België > meestal niet nodig om te smeren, tenzij erge overlast. > opgelet: reactie insectenwerende middelen+ zonnecrème > opgelet specifiek reisadvies! Agentschap Zorg en Gezondheid 95

96 INSECTENWERENDE MIDDELEN > synthetische chemicaliën DEET : 30 tot 50% DEET, zwangere vrouwen en kinderen maximaal 30% picaridin/icaridin: tast kunststoffen niet aan, zwangerschap minder gedocumenteerd, vanaf 2 jaar > plantaardige oliën en synthetische stoffen citriodiol citronella: maar enkele minuten werkzaam oliën op basis van pepermunt, tijm, knoflook > geïmpregneerde kledij vermijd direct contact met de huid.

97 DRINKWATER Agentschap Zorg en Gezondheid 97

98 DRINKWATER Agentschap Zorg en Gezondheid 98

99 MOGEN WE KRAANTJESWATER DRINKEN? > JA, leidingwater heeft een goede kwaliteit > Opletten: welk water komt er uit de kraan? leidingwater of putwater aanwezigheid loden leidingen? zijn er wanverbindingen (= vaste verbinding tussen leidingwater en ander water) Agentschap Zorg en Gezondheid 99

100 PUTWATER ALS DRINKWATER > 1 e keuze : leidingwater > gezondheidsrisico bij gebruik putwater als drinkwater > kleur, smaak, geur zegt niks over kwaliteit > zekerheid over kwaliteit: controle door erkend labo > niet aansluitbaar: gratis jaarlijkse controle bij Vlaamse overheid Agentschap Zorg en Gezondheid 100

101 VERVANG LODEN LEIDINGEN > lood: geen veilige ondergrens blootstelling liefst zo laag mogelijk Vlaams actieplan loodpreventie in drinkwater > jonge kinderen: meest kwetsbaar Agentschap Zorg en Gezondheid 101

102 KLACHTEN OVER LEIDINGWATER? > afwijkende geur, afwijkende kleur, ongerustheid over waterkwaliteit, > verwijs door naar drinkwatermaatschappij:

103 WAT MET? Waterfilters niet nodig onderhoud Waterfilters gezondheidskundig niet nodig comfortreden dieet! laten afstellen warm water circuit Pesticiden geen reden voor ongerustheid opgevolgd door drinkwatermaatschappij bijna altijd onder norm Agentschap Zorg en Gezondheid 103

104 WAT MET? geen reden voor ongerustheid beperkt aandeel hormoon- Medicijnen Hormonen geen reden voor ongerustheid meeste stoffen verwijderd risico-evaluatie verstoring drinkwaterbedrijven Microplastics weinig informatie verder onderzoek is nodig en lopend nog geen reden voor ongerustheid verschillende blootstellingswegen beperkt aandeel water Agentschap Zorg en Gezondheid 104

105 ASBEST Agentschap Zorg en Gezondheid 105

106 ASBEST IN EN OM HET HUIS kans 1 of meer asbestoepassing > 70-90%

107 HOE ONGEZOND IS ASBEST? > afhankelijk van type asbestvezels ( 3types) > duur van blootstelling > concentraties: staat asbesthoudend materiaal > gezondheidseffecten pleurale plaques asbestose longkanker mesothelioom Agentschap Zorg en Gezondheid 107

108 KAN JE VAN 1 ASBESTVEZEL ZIEK WORDEN? > kan niet bewezen of weerlegd worden > hoe meer vezels, hoe groter het risico > vgl met longkanker krijgen van 1 sigaret of levercirrose van 1 pintje: zéér kleine kans! > 80% patiënten werden beroepsmatig blootgesteld > kans op ziekte: 1/ bij levenslange blootstelling aan 100 tot 1000 vezels/m³ (normale achtergrondconcentratie)

109 informatie : geruststellen bij éénmalige korte blootstelling plaatsbezoek advies: aandacht voor abesthoudende materialen + toestand

110 ////////////////////////// Agentschap Zorg en Gezondheid zoekt een Milieu-epidemioloog Statutair Niveau: A Rang: A1 Graad: Arts Met standplaats: Brussel Vacaturenummer: ////////////////////////// DE VACATURE IN HET KORT Ben jij een arts met een grondige kennis van epidemiologie & toxicologie die graag samenwerkt? Dan is deze job misschien iets voor jou! Het Agentschap Zorg & Gezondheid, afdeling preventie is op zoek naar een actiegerichte en enthousiaste milieu-epidemioloog. Samen met andere artsen en milieukundigen maak je verschillende methodieken en theoretische kennis niet alleen praktisch toepasbaar, maar vertaal je ook complexe methodieken, zodat niet-specialisten ze begrijpen. Verder ondersteun je de realisatie van nieuwe risicoanalyse methodieken bij de verschillende themagroepen van milieugezondheidszorg. Je zorgt dat de medische milieukundige data efficiënt ingezet wordt binnen verschillende thema s (binnenmilieu, klimaat, drinkwater, ). Je werkt mee met de equipe binnenmilieu. Zij linken gezondheidsklachten aan bepaalde Agentschap Zorg en Gezondheid 110

111 VRAGEN? Agentschap Zorg en Gezondheid 111

112 BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT Sofie Vandenbroeck Agentschap Zorg en Gezondheid Tel: 016/ Kirsten Knaepen Logo Limburg Tel: