Samenvatting concept-beheerplan Natura 2000 gebied Lauwersmeer. Zeearenden (foto: Roef Mulder)
|
|
- Christiaan de Wilde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting concept-beheerplan Natura 2000 gebied Lauwersmeer Zeearenden (foto: Roef Mulder) Informatiebijeenkomst april 2014
2 Wat is Natura 2000? Nederland is rijk aan natuur, ook in vergelijking met andere Europese landen. De Europese Unie is zich daarvan bewust. In de jaren 90 heeft zij een stelsel ontworpen om onvervangbare natuur in heel Europa te beschermen, ook in Groningen en Friesland. Dat netwerk heet Natura De bescherming is gericht op voor Europa kenmerkende natuur: landschappen, planten en dieren. In het stelsel zijn twee Europese richtlijnen opgenomen, de Vogelrichtlijn en de Habitatrichtlijn. De eerste richtlijn is gericht op de bescherming van vogelsoorten, bij de tweede gaat het om specifieke natuurtypen en planten- en diersoorten. De richtlijnen kunnen beide of afzonderlijk voor natuurgebieden van toepassing kunnen zijn. In Nederland stelt het ministerie van Economische Zaken een lijst op van gebieden die in het stelsel thuis horen. Het Lauwersmeer is in de lijst opgenomen als Vogelrichtlijngebied. Een Natura 2000 beheerplan voor het Lauwersmeer Het Lauwersmeer (kaart 1) is onderdeel van het Europese Natura 2000-netwerk. De belangrijkste natuurgebieden in Europa zijn in dit netwerk opgenomen om de achteruitgang van de natuur onze biodiversiteit tegen te gaan. Het Natura 2000 gebied Lauwermeer ligt op de grens van Groningen en Friesland en heeft een oppervlakte van ha. Het gebied is aangewezen als Natura 2000-gebied omdat de aanwezigheid van open water, moerassen en graslanden als geheel het leefgebied vormen voor talrijke vogelsoorten uit de Vogelrichtlijn. Het fungeert voor deze vogels als leefgebied, broedgebied, ruigebied, overwinteringsgebied en rustplaats op de trekroute. Het huidige Lauwersmeer ligt op de plaats van de voormalige monding van het riviertje de Lauwers, de grensrivier tussen Groningen en Friesland. In 1969 is de toenmalige Lauwerszee door de aanleg van een dijk van de Waddenzee en daarmee van getijdenwerking afgesneden. Het gebied is weids door het vlakke, open landschap en bestaat tegenwoordig uit open water met een systeem van geulen, prielen, slikken en zandplaten. Het landdeel is een grootschalig gebied met een gering reliëf. De voormalige kwelders zijn in de eerste helft van de jaren zeventig ontgonnen, waarbij grote delen zijn begreppeld, bekaad en in het zuiden in landbouwkundig gebruik zijn genomen. Binnen het Natura 2000-gebied bestaan kwelders en platen nu uit moerassen, ruige graslanden en rietruigten die zich plaatselijk ontwikkelen richting struweel en bos. Er zijn op natte duinvallei en duingrasland lijkende vegetaties aanwezig. De huidige natuurwaarden zijn ontstaan door spontane ontwikkeling onder invloed van processen als overstroming, ontzilting, begrazing en vegetatiesuccessie. Het gebied vormt een belangrijk onderdeel van de Gronings-Drentse en Friese boezem en speelt een cruciale rol in de regionale waterhuishouding; o.a de Dokkumer Ee en het Reitdiep stromen af in het Lauwersmeer. Doordat het water, als gevolg van hoge waterstanden op de Waddenzee, niet altijd geloosd kan worden, treden regelmatig schommelingen van de waterstand op. Het Lauwersmeer is de verbinding tussen het Natura 2000 gebied Waddenzee en diverse Natura 2000 gebieden in het achterland van Friesland, Groningen en Drenthe. Naast de aangewezen vogelsoorten is het Lauwersmeer van groot belang voor vismigratie. Het is de belangrijkste schakel tussen de leefgebieden van diverse vissoorten. 1
3 Kaart 1; Begrenzing van het Natura 2000 gebied Lauwersmeer 2
4 In het beheerplan voor een Natura 2000 gebied zijn de natuurdoelen die Europa voor de gebieden heeft aangewezen beschreven. Maar het belangrijkste doel van het beheerplan is de beschrijving van de maatregelen die nodig zijn om die bijzondere natuur te behouden en te versterken. Het hoofddoel van de eerste beheerplanperiode van zes jaar is het stoppen van de achteruitgang van de natuur in het gebied. Ook geeft het plan een doorkijkje op de jaren daarna. Een belangrijk aspect van het beheerplan is, dat het wordt gebruikt om goede beslissingen te nemen als er vergunningen voor activiteiten in en om het gebied worden aangevraagd. Het beheerplan is opgesteld in nauwe samenwerking met de terreinbeheerders, gemeenten, provincies, het waterschap, particuliere eigenaren, agrariërs en andere betrokkenen. Dit is gedaan om een zo breed mogelijk draagvlak te krijgen voor het behoud van deze unieke natuur en de maatregelen die daar bij horen. Het beheerplan heeft een looptijd van zes jaar. Belangrijkste doelen Het Lauwersmeer is aangewezen als Natura 2000-gebied voor 13 soorten broedvogels en 29 soorten niet-broedvogels (trekvogels en wintergasten). Al deze soorten zijn kenmerkend voor het landschap van meren en moerassen waar het Lauwersmeer onderdeel van uit maakt. Hieronder staat per aangewezen soort aangegeven welke doelen er voor het Lauwersmeer geformuleerd zijn. Instandhoudingsdoelen broedvogels Landelijke staat van instandhouding Doelstelling oppervlakte leefgebied Doelstelling kwaliteit leefgebied Roerdomp Zeer ongunstig Behoud Behoud Bruine Kiekendief Gunstig Behoud Behoud Grauwe Kiekendief Zeer ongunstig Behoud Behoud Porseleinhoen Zeer ongunstig Behoud Behoud Kluut Matig ongunstig Behoud Behoud Bontbekplevier Matig ongunstig Behoud Behoud Kemphaan Zeer ongunstig Uitbreiding Verbetering Noordse Stern Gunstig Behoud Behoud Velduil Zeer ongunstig Behoud Behoud Blauwborst Gunstig Behoud Behoud Paapje Zeer ongunstig Behoud Behoud Snor Zeer ongunstig Behoud Behoud Rietzanger Matig ongunstig Behoud Behoud Instandhoudingsdoelen niet-broedvogels Landelijke staat van instandhouding Doelstelling oppervlakte leefgebied Doelstelling kwaliteit leefgebied Fuut Matig ongunstig Behoud Behoud Aalscholver Gunstig Behoud Behoud Lepelaar Gunstig Behoud Behoud Kleine Zwaan Matig ongunstig Behoud Behoud Wilde Zwaan Matig ongunstig Behoud Behoud Kolgans Gunstig Behoud Behoud Dwerggans Zeer ongunstig Behoud Behoud Grauwe Gans Gunstig Behoud Behoud Brandgans Gunstig Behoud Behoud Bergeend Gunstig Behoud Behoud Smient Gunstig Behoud Behoud Krakeend Gunstig Behoud Behoud Wintertaling Matig ongunstig Behoud Behoud Wilde eend Gunstig Behoud Behoud Pijlstaart Matig ongunstig Behoud Behoud Slobeend Gunstig Behoud Behoud 3
5 Instandhoudingsdoelen niet-broedvogels Landelijke staat van instandhouding Doelstelling oppervlakte leefgebied Doelstelling kwaliteit leefgebied Tafeleend Zeer ongunstig Behoud Behoud Kuifeend Matig ongunstig Behoud Behoud Brilduiker Gunstig Behoud Behoud Nonnetje Matig ongunstig Behoud Behoud Zeearend Gunstig Behoud Behoud Meerkoet Matig ongunstig Behoud Behoud Kluut Matig ongunstig Behoud Behoud Bontbekplevier Gunstig Behoud Behoud Goudplevier Zeer ongunstig Behoud Behoud Grutto Zeer ongunstig Behoud Behoud Wulp Gunstig Behoud Behoud Zwarte ruiter Gunstig Behoud Behoud Reuzenstern Gunstig Behoud Behoud Kernopgaven Soms zijn speciale maatregelen nodig om de bijzondere natuurwaarden in een Natura 2000-gebied te verbeteren. Anders verdwijnt de bijzondere natuur en is herstel niet altijd meer mogelijk. In het kader van Natura 2000 kunnen daarom zogenaamde kernopgaven worden geformuleerd waaruit naar voren komt wat de belangrijkste bijdrage is van een gebied aan het Europese Natura netwerk. Het formuleren van kernopgaven kan bijdragen aan het bepalen van de prioriteit binnen een gebied. Voor het Lauwersmeer zijn vier officiële kernopgaven geformuleerd, waarvan er twee gekoppeld zijn aan een wateropgave: Kernopgave Beschrijving kernopgave Wateropgave Evenwichtig systeem Rui- en rustplaatsen Moerasranden Plas-dras situaties Nastreven van een meer evenwichtig systeem met goede waterkwaliteit voor waterplanten, vissen en schelpdieren mede t.b.v. vogels zoals kleine zwaan, tafeleend, kuifeend en nonnetje Voldoende open water met ruiplaatsen en rustgebieden voor watervogels zoals fuut, ganzen, slobeend en kuifeend Moerasvorming aan de randen van de meren voor land-water interactie, paaigebied vis en voor moerasvogels als roerdomp Plas-dras situaties voor smienten en broedvogels zoals kemphaan Ja Nee Ja Nee Ontwikkelingen De afsluiting van de Lauwersmeer in 1969 heeft voor een groot deel bepaald hoe het gebied er op nu uitziet en welke natuurwaarden er voorkomen. Sinds de afsluiting hebben er zich grote veranderingen voorgedaan. En het gebied ontwikkelt zich nog steeds. Voor de afsluiting in 1969 was het Lauwersmeer onderdeel van de Waddenzee. Het was een marien en dus zout systeem met getijdenwerking. Na de afsluiting werd het een meer dat gevoed wordt door regenwater en door wateraanvoer vanuit het achterland. Het Lauwersmeer vervult een bufferfunctie voor de Electraboezem (Groningen) en het boezemsysteem van Friesland. De verzoeting van het oppervlaktewater heeft zich zeer snel voltrokken. Al binnen één jaar na afsluiting van het Lauwersmeer was het oppervlaktewater grotendeels verzoet. Het heeft nu overwegend een licht brak karakter door de menging van het zoete water uit het achterland en zout water dat binnen komt bij het sluisbeheer en toestroomt door zoute kwel. Ook de zandplaten zijn verzoet sinds de afsluiting. Dit proces heeft zich veel langzamer voltrokken dan de verzoeting van het meer. De verzoeting van de platen heeft zich vooral voorgedaan in de eerste 10 tot 15 jaar na afsluiting. In deze periode is op een groot deel van de platen het zoute grondwater in de bovenste bodemlaag vervangen door neerslagwater en overstromend oppervlaktewater. 4
6 De verzoeting is (nog) niet overal doorgedrongen. Ondanks het feit dat gebied al 40 jaar is afgesloten van zee-invloed komen er nog steeds plekken voor waar op geringe diepte brak grondwater aanwezig is. De verwachting is dat het aandeel zoute dan wel brakke kweldervegetaties iets verder af zal nemen maar dat er nog langere tijd enkele kernen met brakke zones en slikkige delen aanwezig zullen blijven. Na 1969 is er een vast streefpeil voor het Lauwersmeer ingesteld. Het getijdenverschil van eb en vloed (gemiddeld -1,30 meter en +1,30 meter NAP) is daarmee teruggebracht naar een zeer constant en relatief laag peil. De afvoer uit het Lauwersmeer is afhankelijk van het waterpeil op het wad. Bij normale zeewaterstanden kan er tweemaal daags gespuid worden en kan het streefpeil vrij eenvoudig worden gerealiseerd. Bij hoge waterstanden op het wad zijn de spuimogelijkheden beperkt en kan de waterstand oplopen. Bij de verwachting van veel neerslag wordt extra gespuid om de buffercapaciteit van het Lauwersmeer te vergroten. Bij veel neerslag en bij grote afvoeren en weinig spuimogelijkheden kan het waterpeil (aanzienlijk) hoger staan dan het streefpeil. De praktijk is dat de waterstand zich gedurende een groot deel van het jaar rond het streefpeil van -0,93 m NAP beweegt. Periodiek treden er kortdurende pieken op. Vanaf 1971 is op kleine schaal gestart met seizoensbegrazing. Vanaf 1985 op een aantal plaatsen opgevolgd door jaarrondbegrazing. De eerste begrazing werd toegepast op de noordelijke platen. Vanaf de jaren 80 is hier al een vrij hoge begrazingsdruk ingesteld. Pas vanaf 1993 zijn de zuidelijke platen begraasd in eerste instantie met een geringe graasdichtheid - waarna de aantallen grazers geleidelijk zijn opgevoerd. Een gevolg van de gevarieerde inzet van de grazers is dat het aandeel grazige vegetaties, bos en struweel binnen het gebied verschilt. Knelpunten en kansen Het stabiele en relatief lage peil van het Lauwersmeer zorgt er voor dat het grootste deel van de platen slechts incidenteel en gedurende korte tijd overstroomt. Het waterregime kent weinig natuurlijke dynamiek. Dit heeft onder meer gevolgen voor de moerasontwikkeling. Zo is het op de platen aanwezige landriet slecht ontwikkeld en neemt het in kwaliteit en areaal verder af. Een ander effect van het stabiele peil is dat er watererosie door golfslag optreedt. De plaatranden worden steiler terwijl de geulen ondieper worden. Een gevolg hiervan is dat de oevervegetaties slecht ontwikkeld zijn, onder meer de waterrietvegetaties. De moerasvorming aan de randen van de meren (kernopgave) staat hierdoor onder druk. Voor de aangewezen vogelsoorten is rust van groot belang. In het algemeen geldt: hoe groter de vogel, hoe schuwer en daarmee hoe groter de afstand waarover verstoring optreedt. De broedvogels waarvoor het Lauwersmeergebied is aangewezen stellen nogal verschillende eisen aan hun broedplek. De meeste soorten broeden in een halfhoge vegetatie met riet en ruigte. Daarbinnen varieert de voorkeur voor de dichtheid van het riet, de mate van natheid waarin het riet groeit en de mate van afwisseling waarin open plekken, opslag van struiken e.d. voorkomen. Voor roerdomp, snor en in mindere mate bruine kiekendief zijn de vrij dichte, natte rietlanden van essentieel belang als broedhabitat. Voor de roerdomp is van belang dat een voedselgebied met een flinke randlengte van waterrietkragen en ruimtelijke overgangen van riet- naar grasland. Een natuurlijk peilbeheer ( s winters hoog Roerdomp (foto: Roef Mulder) en s zomers laag peil) is erg gunstig voor de roerdomp. Ook de porseleinhoen voelt zich thuis in natte, half open, lage vegetaties met water- en oeverplanten. Behalve de bruine kiekendief foerageert deze groep vogels ook in of vlakbij de 5
7 broedplek. De bruine kiekendief haalt voedsel - vogels en soms muizen en jonge konijnen - van elders. Velduil en grauwe kiekendief vangen hun prooien, muizen, kleine vogels e.d. ook op aanzienlijke afstand van de broedplek. Voor de zangvogels zoals paapje, rietzanger, blauwborst en snor zijn kleine insecten die in, op en tussen het riet leven van groot belang, ook als prooi voor de jongen. De afzonderlijke soorten verschillen iets in hun voorkeur voor de afwisseling in structuur van de begroeiing en de mate van openheid. De kemphaan heeft voorkeur voor vochtige open plekken die in het voorjaar kort gegraasd zijn en zich later wat pollig ontwikkelen en waarin regelmatig natte plekken en ondiepe plasjes voorkomen. Kluut, bontbekplevier en noordse stern hebben een duidelijke voorkeur voor droogvallende plekken en schelpenbanken dichtbij ondiep water met slik en veel macrofauna, slakken, kreeftachtige e.d. De noordse stern vangt prooien op grotere afstand van de broedplek terwijl de bontbekplevier en de kluut dit vooral in de directe omgeving van de broedplaats doen. Kluten (foto: Roef Mulder) De aangewezen niet-broedvogels in het Lauwersmeergebied hebben allemaal hun eigen specialisatie in foerageergedrag. Zolang het water niet bevroren is maken meerdere soorten gebruik van groot, open, diep en ondiep water om er op met name vis te jagen. Voorbeelden hiervan zijn fuut, aalscholver en nonnetje, reuzenstern en zeearend. Meer of minder diep, open water wordt ook gebruikt door zowel duikeenden als kuifeend, tafeleend en brilduiker en meerkoet. Voor hen is het op de bodem levende voedsel en soms waterplanten van belang. Grondeleenden als krakeend, wilde eend en pijlstaart gebruiken zowel diep als ondiep water mits het voldoende rijk is aan macrofauna die ze uit het water filteren. De wilde eend filtert ook in zeer ondiep water en geïnundeerde graslanden veel slakjes, kreeftjes e.d. weg. Op geïnundeerde en zeer ondiepe plekken is ook de wintertaling actief om vooral zaden van het water weg te eten. Smienten en een aantal ganzensoorten, vooral brandgans en kolgans, grazen op plekken met vrij kort gras maar bekend zijn ook hun voedselvluchten naar de weide omgeving waar volop gegraasd wordt op agrarische graslanden, maïsresten en oogstresten van aardappelen, bieten e.d.. Ook de wilde zwaan is op grazige delen in het gebied aanwezig maar ook vaak in de buurt van oogstresten op akkers in de omgeving. De kleine zwaan foerageert in het najaar bij aankomst uit de broedgebieden vooral op de wortelknolletjes van schedefonteinkruid in het rustige vrij ondiepe water van het Lauwersmeergebied. In de winter trekken ook zij naar graslanden en op oogstresten. De droogvallende slikkige plekken zijn vooral van belang voor foeragerende steltlopers als grutto, wulp, goudplevier, bontbekplevier en zwarte ruiter. Het areaal ondiep liggende slikkige lagen in het Lauwersmeergebied is niet erg groot. Over de dichtheid van voedsel in deze laag weten we weinig. Het dierlijk voedsel uit de sliblaag die onder enkele centimeters water staat is van groot belang voor o.a. Bontbekplevieren (foto: Roef Mulder) bergeend en kluut. Een andere specialist is de lepelaar die zich vooral voedt met kleine vis in water dat 10 tot 50 cm diep is en een vrij stevige bodem heeft. Deze omstandigheden komen vooral voor in delen van Achter de zwarten en in de prielen bij het zuidelijke platengebied. Een belangrijke factor voor pleisterende, foeragerende en overwinterende vogelsoorten is rust. Elke vlucht voor potentieel gevaar die ondernomen wordt kost energie en gaat ten koste van de overlevingskansen. De afstanden waarop verstoring optreedt is afhankelijk van de soort en de 6
8 terreinomstandigheden (mate van openheid) maar ligt gemiddeld tussen de 400 en 800 meter. Dit is van belang bij de zonering voor openstelling in de kwetsbare perioden. Voor visetende / duikende soorten kan de aanwezigheid van visnetten en fuiken gevaarlijk zijn (fuut, nonnetje, brilduiker en kuifeend). Huidige activiteiten De Crisis- en herstelwet (CHW1) van 31 maart 2010 geeft aan dat het niet meer nodig is om een vergunning aan te vragen voor bestaande activiteiten, voor zover er geen sprake is van een project. Het is wel belangrijk - vanuit de Natuurbeschermingswet dat bij het bereiken van de Natura 2000 doelen ook de huidige activiteiten binnen het Natura 2000 gebied (en, voor zover relevant, de huidige activiteiten daarbuiten) in beeld worden gebracht. Hiermee kan bepaald worden welke activiteiten een mogelijke relatie hebben met de eerder geformuleerd knelpunten. En daarmee kan bepaald worden welke maatregelen er genomen kunnen worden om deze knelpunten te verminderen. Daarom is in het beheerplan beschreven welke huidige activiteiten in en buiten het gebied een relatie hebben met de aanwezige knelpunten. De voornaamste huidige activiteiten zijn: Natuurbeheer en -onderhoud b.v. begrazing, bosbeheer en maaien van rietlanden. Recreatie b.v. watersport, wandelen en fietsen. Agrarische activiteiten Waterbeheer en waterhuishouding Beroepsvaart en beroepsvisserij Uit de analyse van deze huidige activiteiten komt naar voren dat een aantal huidige activiteiten een relatie hebben met de knelpunten in het gebied. Zo hebben het natuurbeheer en het beheer van het waterpeil negatieve gevolgen voor een aantal vogelsoorten. Dit komt vooral doordat het overjarig waterriet door de jaarrond begrazing en het vaste waterpeil in het Lauwersmeer zich slecht kan verjongen en daardoor onvoldoende vitaliteit heeft. Ook de beroepsvisserij kent effecten zoals verstoring, verdrinking en voedselconcurrentie die mogelijk van invloed zijn op de vogels. Seizoensbeweiding, landbouw en diverse activiteiten op en aan het water hebben vooral een verstorend effect op verschillende soorten vogels. Voor deze activiteiten gelden in sommige gevallen al beperkingen en zijn mitigerende maatregelen opgenomen in het beheerplan. Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) Voor het bepalen van maatregelen die zullen leiden tot een verminderde aanvoer van stikstof is er een landelijk methodiek ontwikkeld, de Programmatische Aanpak Stikstof. Voor het Lauwersmeer heeft de analyse uitgewezen dat er in de huidige situatie een zeer gering knelpunt is, maar dat dit knelpunt naar verwachting in 2030 zal zijn verdwenen. Er zijn hierdoor geen aanvullende maatregelen in het kader van de PAS nodig. Foto: Roef Mulder Visie De kernopgaven en de opdracht van het ministerie van Economische Zaken zijn richtinggevend voor de natuurkoers van het Lauwersmeer. Binnen de begrenzing van Natura 2000 is natuur de hoofdfunctie en is er zorg voor de omgeving. 7
9 De opgave voor het beheerplan Natura 2000 is volgt geformuleerd: 1. Voldoende vitaal rietmoeras creëren als nodig voor de realisatie van de instandhoudingsdoelen; 2. In stand houden en ontwikkelen van slikkige pioniersituaties voor foeragerende en broedende vogels; 3. Borgen van voldoende rust 4. Optimaliseren van het watersysteem van het Lauwersmeer als centrale positie tussen Waddenzee en achterland gericht op het de functie van leefgebied en migratiemogelijkheden voor fauna (o.a. vis en vistrek). De samenhang met KRW doelen is hierbij nadrukkelijk in beeld. Voor vitaal rietland is het nodig dat er door het jaar heen afwisselend wel en geen gebufferd water op de rietoever staat. Inundatie en droogval zijn belangrijke processen voor vitale moerasoevers met riet en ook voor slikkige pioniervegetaties. Bij natuurlijke schommelingen in de oppervlaktewaterstand kan zich in de vooroever waterriet ontwikkelen en ontstaan gunstige omstandigheden voor paaiende en opgroeiende vissen. Als het huidige beheer wordt voortgezet, gaat de successie door en neemt de openheid van het gebied af. Het Lauwersmeer gaat zo van een open kwelder- en wadlandschap naar een uitgestrekte rietruigte met omvangrijke bosrijke delen. Door de vermindering van de openheid en de daarbij horende achteruitgang van de schaarse waterrietvegetaties vermindert het leefgebied van veel aangewezen vogelsoorten. Ook wordt de rietvegetatie door de verzuring van jaar tot jaar steeds dunner en ijler, waardoor het aandeel ruigtekruiden toeneemt en steeds meer bomen opslaan. Herstel van een vitaal rietmoeras is in deze situatie niet te verwachten. Intensivering van het huidige (begrazings)beheer zal de verruiging (deels) tegen kunnen gaan, maar gaat ten koste van het areaal en de kwaliteit van het rietmoeras en waterrietoevers, dat noodzakelijk is voor realisatie van een aantal andere instandhoudingsdoelen. Het is dus de opgave om een optimaal areaal van het gebied op een slimme, duurzame wijze in de gewenste pioniersituatie te houden. Daarbij moet gedacht worden aan historische gebiedskenmerken met veel waterdynamiek, sedimentafzet en invloed van brak water. Hiermee kan op de lagere delen de successie worden tegen gegaan of vertraagd. De hogere delen waarop geen beïnvloeding met water mogelijk is zullen op termijn verder verbossen. Het Natura 2000-gebied Lauwersmeer staat niet op zichzelf. Het vormt een belangrijke schakel tussen het Waddengebied en (Natura 2000-)natuurgebieden in het achterland. Een aantal aangewezen aquatische soorten (vissen) van Natura 2000 gebieden in Friesland en Drenthe migreren via het Lauwersmeer van de Waddenzee naar het achterland en vice versa. De inrichting van het watersysteem van het Lauwersmeer is zo van Noord-Nederlands belang voor het behalen van de Natura 2000 doelstellingen. Maatregelen De visie en de daarin uitgezette koers worden in de eerste twee jaar van de eerste beheerplanperiode verder onderbouwd en getoetst door het uitvoeren van een intensief onderzoeksprogramma in combinatie met het uitvoeren van beheerexperimenten. De resultaten van onderzoek en experiment geven verder vorm aan de inhoud van het beheerplan over langere periode (volgende 4 jaar van de eerste beheerplanperiode en doorkijk naar de tweede en derde beheerplanperiode). Voorop blijft staan de opdracht om in de eerste beheerplanperiode de gesignaleerde achteruitgang te stoppen. Dit betekent dat als uit onderzoek en experimenten blijkt dat er onvoldoende verbetering optreedt, aanvullende maatregelen genomen moeten worden. Om ervaring en kennis op te doen met meer peildynamiek wordt de eerste twee jaar van de beheerplanperiode gestart met een experimenteel waterbeheer. Voor de formulering van het experimenteel waterbeheer wordt nagegaan welke waterpeilen in de praktijk en op korte termijn realiseerbaar zijn binnen de eisen die gesteld zijn aan waterveiligheid en waterberging. In absolute waarden gaat het om het peilbereik tussen -0,93 en -0,52 m NAP. In Friesland moet vrije afstroming van de boezem naar het Lauwersmeer mogelijk zijn. Dit kan tot een peil van maximaal 8
10 -0,52 m NAP. Gedurende het experiment wordt nagegaan wat vrije afstroom betekent voor het regiem van peilbeheer gedurende drogere en nattere periode. Eveneens wordt nagegaan welke ecologische en sociaal maatschappelijke effecten te verwachten zijn. Bij sociaal maatschappelijke effecten gaat het om effecten op recreatievoorzieningen, bebouwing, landbouw, visserij en defensie. Het experimentele waterbeheer inclusief de monitoring wordt in de loop van 2014 opgestart. In 2016 kunnen de resultaten worden geëvalueerd. Naast het onderzoeksprogramma worden aanvullende beheermaatregelen genomen. Het gaat daarbij o.a. om rietmaaien, begrazing, zonering visvrije gebieden en het beleid t.a.v. openstelling (o.a. in een deel van de vaarroute Stropersgat). In kaart 2 is de situatie van openstelling en afsluiting op het water weergegeven. In kaart 3 zijn de maatregelen, voor zover mogelijk, weergegeven. Uitvoering en financiering Voor het realiseren van de instandhoudingsdoelen is het noodzakelijk dat alle maatregelen in de eerste beheerperiode verder worden ingevuld en worden uitgewerkt en uitgevoerd. Na vaststelling van het beheerplan wordt direct gestart met de uitvoering van het onderzoeksprogramma, de experimenten en de scenario s. De planning is er op gericht om de eerste twee jaar van de eerste beheerplanperiode hiervoor te benutten. Tegelijkertijd kan een start gemaakt worden met de uitvoering van de aanvullende beheermaatregelen. De kosten van de nu bekende uit te voeren maatregelen worden geraamd op ongeveer 2 miljoen. Borging uitvoering maatregelen De samenwerking tussen betrokken partijen bij het opstellen van dit beheerplan is constructief, opbouwend en vooruitstrevend geweest. Er is meegedacht en rekening gehouden met elkaars belangen binnen de ruimte die de doelstellingen van Natura 2000 daarvoor bieden. Voor het daadwerkelijk bereiken van de beoogde verbeteringen voor de natuur in het Lauwersmeergebied is het van belang deze samenwerking voort te zetten bij de uitvoering van het onderzoeksprogramma. De uitvoering van het onderzoeksprogramma en de andere beheermaatregelen wordt ondersteund door een (wetenschappelijke) beheeradviescommissie die natuurbeheerders en waterbeheerders gevraagd en ongevraagd advies geeft over alle aspecten die samenhangen met het beheer van het gebied in samenhang tussen Natura 2000, Kader Richtlijn Water en relevante maatschappelijke ontwikkelingen. Ook is het van groot belang om de (mede)gebruikers van het gebied actief te raadplegen en te betrekken. Dit gebeurt door zoveel mogelijk samen te werken met de organisatie van het Nationaal Park Lauwersmeer. Zo wordt bijvoorbeeld 1 klankbordgroep gevormd voor alle aspecten in het gebied. Monitoring en aanvullend onderzoek Om de effecten van de maatregelen te kunnen volgen is het noodzakelijk de ontwikkelingen goed in de gaten te houden. Dat noemt men monitoren. Monitoring vanuit Natura 2000 zal zoveel mogelijk aansluiten op de bestaande inventarisatieactiviteiten van de beheerders. Ook verzamelen andere organisatie zoals de waterschappen gegevens. Ook die gegevens zijn bruikbaar om de effecten van maatregelen te beoordelen. In het beheerplan staat aangegeven waar de bestaande monitoring programma aansluit op de bestaande programma s en waar er vanuit Natura 2000 nog extra inspanning noodzakelijk is. Communicatie Voor het behalen van de doelen van het beheerplan is het van belang dat gebruikers, ondernemers, omwonenden, maatschappelijke organisaties en overheden op de hoogte zijn van het belang van het Natura 2000-gebied en de mogelijke gevolgen die het beheerplan voor hen heeft. Hiervoor wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de bestaande voorlichtingsactiviteiten die de terreinbeherende organisaties en het bezoekerscentrum gebruiken. 9
11 Kaart 2: Openstellingen en afsluitingen water 10
12 Kaart 3; Overzichtskaart met de maatregelen voor het Lauwersmeergebied 11
13 Sociaal- economische aspecten Veel mensen ervaren natuur en landschap hun leefomgeving - als waardevol, maar meestal worden deze waarden niet in geld uitgedrukt. Het waardevolle zit veelal in lastig meetbare begrippen, zoals een gevoel van verbondenheid en identiteit. De klankbordgroep voor het beheerplan Natura 2000 typeerde het Lauwersmeer als een watersportgebied waar je kan genieten van de rust en ruimte, met veel mogelijkheden en voorzieningen, dichtbij het wad. Een unieke combinatie van groot en klein water, ontstaanswijze en ontwikkeling. Bij slecht weer ideaal alternatief voor zeekanoërs. Een historisch gebied (oude zeearm), diversiteit van vaarwater, toegang tot de nationale parken Lauwersmeer en Schiermonnikoog,. Met een functie in de afwatering van Noord-Nederland. Grutto s (foto: Roef Mulder) De gevolgen van de maatregelen uit het beheerplan voor de omgeving blijven beperkt. Het bestaande gebruik kan voor verreweg het grootste gedeelte doorgang blijven vinden. De belangrijkste gebruikers van het gebied, de watersporters, andere recreanten en ondernemers zullen minimale veranderingen ondervinden. Een mogelijk alternatief peil en aangepast peilbeheer heeft gevolgen voor de waterdiepte en daarmee voor de oppervlakte bevaarbaar water. Daarnaast kunnen er gevolgen ontstaan bij (vaste) steigers, aanlegplaatsen, trailerhellingen en in de afwatering van aangrenzende gebieden. Met de belangenorganisaties, betrokkenen en ondernemers wordt hierover overleg gevoerd. Indien nodig worden specifieke aspecten meegenomen in het onderzoeksprogramma. Vergunningverlening De meeste huidige activiteiten kunnen (eventueel onder voorwaarden) gewoon doorgaan en vormen geen knelpunt met de Natura 2000-doelen. Voor onderhoudsbaggeren, bestrijding muskusratten, kitesurfen, monitoring van flora en fauna en militair gebruik zijn (nu al geldende) voorwaarden opgenomen in het beheerplan. Binnen deze voorwaarden vormen deze activiteiten geen knelpunt met de Natura 2000-doelen. Gaswinning, schietoefeningen in de Marnewaard en laagvliegen door Defensie zijn activiteiten die nu vergund zijn en ook in de toekomst vergunningplichtig blijven. Nieuwe projecten, activiteiten en plannen die niet in het beheerplan zijn beschreven of verandering van bestaande activiteiten en bijhorende voorwaarden kunnen mogelijk negatieve effecten hebben op de Natura 2000-doelen. In dat geval is er misschien een vergunning op grond van de Natuurbeschermingswet nodig. Om te bepalen of een nieuw project, activiteit of plan negatieve effecten heeft zal deze getoetst moeten worden aan de Natuurbeschermingswet. De initiatiefnemer is verantwoordelijk voor het uitvoeren van deze toets. Hierna kan de initiatiefnemer, op basis van de resultaten van de toetsing, het bevoegde gezag (provincie of gemeente) vragen of een 12
14 vergunning noodzakelijk is of niet. Bij onduidelijkheden of vragen over deze toetsing kan een initiatiefnemer altijd contact opnemen met het bevoegd gezag, in dit geval de provincie Friesland. Inspraak Het beheerplan heeft een wettelijke status. De omschreven maatregelen moeten worden uitgevoerd. De minister van Economische Zaken en gedeputeerde staten van Friesland en Groningen bieden ruimte voor inspraak. Tijdens de inspraakperiode van zes weken ligt het beheerplan ter inzage en kan iedereen zienswijzen over het beheerplan naar voren brengen. Na afronding en verwerking van de inspraak stellen het rijk en de provincie het definitieve beheerplan vast. Tegen de definitieve vaststelling van het beheerplan is beroep mogelijk bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. Voor de exacte periode waarin dit beheerplan ter inspraak ligt, en voor de onderdelen waarop inspraak mogelijk is, verwijzen we naar de website van het ministerie van Economische Zaken. ( Tot Slot Het Lauwersmeer een uniek gebied. Gebieden van deze kwaliteit zijn erg zeldzaam in binnen- en buitenland. Door de aanwijzing als Natura 2000-gebied erkent Europa de bijzondere waarde van het gebied. Met dit beheerplan probeert Nederland op passende wijze te voldoende aan de taakstelling van de internationale afspraken voor de biodiversiteit. Het beheerplan Natura 2000 heeft daarbinnen zijn eigen verplichtingen en sturende verantwoordelijkheden. Het beheerplan Natura 2000 en de uitwerking van de Kaderrichtlijn water door de waterschappen zijn voor het Lauwersmeer complementair. Ze sturen beiden op een goede ecologische toestand in een duurzame relatie met de omgeving. Andere plannen in voorbereiding, zoals Droge Voeten 2050, de actualisatie van het veiligheidsplan Friesland en het uitvoeringsprogramma van de Koers voor het Lauwersmeer zullen de kaders van Natura 2000 en Kaderrichtlijn water gebruiken om goede afwegingen te maken. Het Lauwersmeer is deze zorgvuldigheid en bescherming meer dan waard! Foto: Roef Mulder 13
15 Colofon Deze samenvatting is een uitgave van Dienst Landelijk Gebied, maart Deze samenvatting is tot stand gekomen in samenspraak met de Klankbordgroep Lauwersmeer Opdrachtnemer Bevoegd gezag Programmaleider Auteurs Status Dienst Landelijk Gebied Regio Noord Postbus JA Leeuwarden Telefoon: (058) Provincie Fryslân Provincie Groningen Ministerie van Economische Zaken Eric Slangen Karen Beukema (projectleider) Sies Krap Roef Mulder Willem Molenaar Henk Hut Maarten Clerx Bauke Roelevink Concept Versie Maart 2014 In opdracht van het ministerie van Economische Zaken, Programmadirectie Natura 2000, Programmateam Beheerplannen DISCLAIMER Deze versie van de samenvatting betreft een conceptversie waaraan geen enkel recht kan worden ontleend. 14
Informatiebijeenkomst concept-beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer
Informatiebijeenkomst concept-beheerplan Natura 2000 Lauwersmeer 1 Programma Welkom door Douwe Hollenga, voorzitter van de stuurgroep - Wat is Natura 2000 - Waar staan we: wat is geweest en wat komt Toelichting
Nadere informatieNatura 2000-ontwerpbeheerplan Lauwersmeer (8)
Natura 2000-ontwerpbeheerplan Lauwersmeer (8) Datum Augustus 2015 Status Ontwerp-beheerplan Zeearenden (foto: Roef Mulder) Colofon Opdrachtgever: Opgesteld door: Tekst: Ministerie van Economische Zaken
Nadere informatieNatura 2000-Beheerplan Lauwersmeer (8)
Natura 2000-Beheerplan Lauwersmeer (8) Datum Maart 2016 Status Definitief Beheerplan Zeearenden (foto: Roef Mulder) Natura 2000 Definitief beheerplan Lauwersmeer Colofon Dit beheerplan is een uitgave van
Nadere informatieNatura 2000-ontwerpbeheerplan Lauwersmeer (8)
Natura 2000-ontwerpbeheerplan Lauwersmeer (8) Datum Augustus 2015 Status Ontwerp-beheerplan Zeearenden (foto: Roef Mulder) Colofon Opdrachtgever: Opgesteld door: Tekst: Ministerie van Economische Zaken
Nadere informatieNatura 2000-ontwerpbeheerplan Lauwersmeer (8)
Natura 2000-ontwerpbeheerplan Lauwersmeer (8) Datum Augustus 2015 Status Ontwerpbeheerplan Zeearenden (foto: Roef Mulder) Colofon Opdrachtgever: Opgesteld door: Tekst: Ministerie van Economische Zaken
Nadere informatie! " #! " "$ % &'%&()#" & )+&, %!, )* -$)* $, . )*/ ))) & )2 &, " & ") * '34( '5+(! "'!2%( && % &5" )+ & "&" "$& "&& ) * % " " 5" & "$)* & )!
! #! $ % '%(# '$(* +, %!, * -$* $,. */ 0,-1* $ 2, * '34( '5+(! '!2%( % 5 + $ * % 5 * $*! 62 7*$ 8 97$ : ; * < = ; 5345+!2%* 5 %!, * $ % 7 $ 5'!2>( '!>(* < $ 1 # *$! * / $
Nadere informatieRuimte voor vogels Samenvatting van het beheerplan Leekstermeergebied. Concept
Ruimte voor vogels Samenvatting van het beheerplan Leekstermeergebied Concept a Ruimte voor vogels Samenvatting van het beheerplan Leekstermeergebied Colofon Deze samenvatting is een uitgave van de provincie
Nadere informatieBeheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting
Beheerplan bijzondere natuurwaarden Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein Samenvatting Samenvatting van het beheerplan 2012-2017 een bijdrage aan het Europese programma Natura 2000 Het beheerplan is
Nadere informatieHartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen
Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Fochteloërveen Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting
Nadere informatieNatura 2000 gebied 10 Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving
Natura 2000 gebied 10 Oudegaasterbrekken, Fluessen en omgeving (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Status: Site code: Beschermd natuurmonument: Beheerder: Provincie: Gemeente: Oppervlakte:
Nadere informatieNatura 2000 gebied 89 - Eilandspolder
Natura 2000 gebied 89 - Eilandspolder (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Meren en moerassen Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL3004002 + NL4000056 Beschermd natuurmonument:
Nadere informatieToekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept
Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept a Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Colofon Deze samenvatting is een uitgave van de
Nadere informatieNatura 2000 gebied Markiezaat
Natura 2000 gebied 127 - Markiezaat (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Noordzee, Waddenzee en Delta Status: Vogelrichtlijn Site code: NL3009015 Beschermd natuurmonument: Markiezaatsmeer
Nadere informatieBetreft: Zienswijze ontwerp-aanwijzingsbesluit Natura2000-gebied #79 Lepelaarplassen
Aan het Inspraakpunt Natura 2000 t.a.v. gebied 79 (Lepelaarplassen) Postbus 30316 2500 GH Den Haag Betreft: Zienswijze ontwerp-aanwijzingsbesluit Natura2000-gebied #79 Lepelaarplassen Almere, 15 februari
Nadere informatieInstandhoudingsdoelstellingen Hollands Diep en Haringvliet, doelen beschermde natuurmonumenten
BIJLAGE 5 Instandhoudingsdoelstellingen Hollands Diep en Haringvliet, doelen beschermde natuurmonumenten Hollands Diep Habitattypen SVI Landelijk Opp.vl. Kwal. H6430B Ruigten en zomen (harig - = = wilgenroosje)
Nadere informatieInstandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden
Bijlage C. Instandhoudingsdoelen Nederlandse Natura 2000- gebieden Waddenzee Habitat H1110A H1140A Permanent overstroomde zandbanken (getijdengebied) Slik- en zandplaten, (getijdengebied) Behoud oppervlakte
Nadere informatieInspraakwijzer beheerplannen Natura 2000 Drenthe
Inspraakwijzer beheerplannen Natura 2000 Drenthe Waarom deze inspraakwijzer? Deze inspraakwijzer is geschreven als toelichting op de terinzagelegging van het ontwerp-beheerplan voor Natura 2000-gebied
Nadere informatieOp weg naar een levend hoogveen Samenvatting van het beheerplan Fochteloërveen Concept
Op weg naar een levend hoogveen Samenvatting van het beheerplan Fochteloërveen Concept a Op weg naar een levend hoogveen Samenvatting van het beheerplan Fochteloërveen Colofon Deze samenvatting is een
Nadere informatieNatura 2000 gebied 78 - Oostvaardersplassen
Natura 2000 gebied 78 - Oostvaardersplassen (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Meren en Moerassen Status: Vogelrichtlijn Site code: NL9802054 Beschermd natuurmonument: Oostvaardersplassen
Nadere informatieInrichtingsplan verbindingszone Weerribben-Wieden Deelgebied Noordmanen, versie 1.2
Inrichtingsplan verbindingszone Weerribben-Wieden Deelgebied Noordmanen, versie 1.2 Dit inrichtingsplan is een schets van de door Staatsbosbeheer wenselijk geachte situatie voor de verbindingszone tussen
Nadere informatieNatuurdoelstellingen voor Vogelrichtlijngebied IJzervallei. Danny Maddelein Agentschap voor Natuur en Bos
Natuurdoelstellingen voor Vogelrichtlijngebied IJzervallei Danny Maddelein Agentschap voor Natuur en Bos 183 Natuurdoelen SBZ-V IJzervallei Infomoment Blankaartwaterlopen 19 juni 2017 Europees beschermde
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - VMBO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatienatuurpunt WAL Wase Linkerscheldeoever Schor Ouden Doel
natuurpunt WAL Wase Linkerscheldeoever Schor Ouden Doel Het Schor Ouden Doel Het Schor Ouden Doel is een natuurgebied op de linkerscheldeoever tegen de scheldedijk. Aan de grens met Nederland sluit het
Nadere informatieKoppel kuifeenden. Kuifeenden
42 Ecologie en natuurfuncties Het IJsselmeergebied is een uniek natuurgebied van (inter-)nationale betekenis. Het is een van de zee afgesloten, benedenstrooms gelegen, zoet laaglandmeer met een relatief
Nadere informatieNatura 2000 gebied 74 Zwarte Meer
Natura 2000 gebied 74 Zwarte Meer (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Meren en moerassen Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL2003056 + NL9802031 Beschermd natuurmonument:
Nadere informatieNatura essentietabellen Leeswijzer
Natura 2000- essentietabellen Leeswijzer Ministerie van LNV, juni 2009 Inleiding In diverse Natura 2000-documenten staat informatie over Natura 2000-doelen die sturend is voor het opstellen van beheerplannen.
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Bekendmaking aanwijzingsbesluiten Natura 2000 in het Waddengebied
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 38 25 februari 2009 Bekendmaking aanwijzingsbesluiten Natura 2000 in het Waddengebied De Minister van Landbouw, Natuur
Nadere informatie^^^^^<^3^ der Wal 'htinsen bij Bolt. Nederlandse Vissersbond De heer D.J.T. Berends Postbus AB EMMELOORD. Geachte heer Berends,
PROVI N^IE FLEVOLAND Postbus 55 8200 AB Lelystad Nederlandse Vissersbond De heer D.J.T. Berends Postbus 64 8300 AB EMMELOORD Telefoon (0320)-255265 Fox (0320)-265260 E-mail provincie@flevoland.nl Website
Nadere informatieSamenvatting. Natura 2000 Beheerplan. Polder Zeevang
Samenvatting Natura 2000 Beheerplan Polder Zeevang Verantwoording Titel Samenvatting Opdrachtgever Provincie Noord-Holland Projectleider Eric Versteeg Auteur(s) Edmee Jongkind Projectnummer 4587070 Aantal
Nadere informatieAchter de Schotbalken. Een evaluatie
Achter de Schotbalken Een evaluatie Sinds 2010 is de regeling van de toegang tot het gebied achter de schotbalken opnieuw onder de loep genomen. In het verleden was er een ontheffing nodig die was aan
Nadere informatieBijlage Overzicht Natura 2000-gebieden 1
Bijlage Overzicht Natura 2000-gebieden 1 In en in de ruimere omgeving van het plangebied zijn verschillende Natura 2000-gebieden gelegen. Binnen het plangebied zijn geen ontwikkelingen voorzien in de Natura
Nadere informatieNatura 2000 Zouweboezem Presentatie gemeenteraad Zederik 2 sept Laurens van Ruijven Miriam de Boer Afdeling Water en Groen
Natura 2000 Zouweboezem Presentatie gemeenteraad Zederik 2 sept 2014 Laurens van Ruijven Miriam de Boer Afdeling Water en Groen Onderwerpen -Natura 2000 -Programmatische Aanpak Stikstof -Aanwijzing Zouweboezem
Nadere informatieWaardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Concept
Waardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Concept a Waardevol heidelandschap op de Hondsrug Samenvatting van het beheerplan Drouwenerzand Colofon Deze samenvatting
Nadere informatieBijlagen van Plan-MER windenergie Dordrecht. Opdrachtgever:
Bijlagen van Plan-MER windenergie Dordrecht Opdrachtgever: Bijlagen van Plan-MER windenergie Dordrecht 5 juni 2015 Auteurs: Drs. Ing. Jeroen Dooper Steven Velthuijsen Msc. Bosch & Van Rijn Prins Bernhardlaan
Nadere informatieReferentienummer Datum Kenmerk 317645.ehv.N001 14 februari 2012 SKu/RvS
Notitie Referentienummer Datum Kenmerk 317645.ehv.N001 14 februari 2012 SKu/RvS Betreft Risico inventarisatie ecologie voor percelen Brabantse Wal 1 Inleiding De Buisleidingenstraat N.V. onderzoekt op
Nadere informatieomgevingsdienst HAAGLANDEN
Zaaknummer Ons Kenmerk Datum Beschikking 00490424 ODH-2017-00073147 2 8 JULI 2017 omgevingsdienst Bezoekadres Zuid-Hollandplein 1 2596 AW Den Haag Postadres Postbus 14060 2501 GB Den Haag T (070) 21 899
Nadere informatieBij besluit Wet natuurbescherming Project Peilbesluit IJsselmeergebied 1 ONDERWERP AANVRAAG PROCEDURE WETTELIJK KADER...
Bij besluit Wet natuurbescherming Project Peilbesluit IJsselmeergebied Directoraat-generaal Agro en Directie en Biodiversiteit Behandeld door Datum 29 september 2017 Bijlage nummer 1 Horend bij kenmerk
Nadere informatieQuickscan natuur Besto terrein Zwartsluis
Quickscan natuur Besto terrein Zwartsluis 3 april 2014 Zoon ecologie Colofon Titel Quickscan natuur Besto terrein Zwartsluis Opdrachtgever mro Uitvoerder ZOON ECOLOGIE Auteur C.P.M. Zoon Datum 3 april
Nadere informatieStaatsbosbeheer Regio Oost T.a.v. De heer Winterman Postbus 6 ' 7400 AA DEVENTER. Geachte heer Winterman,
PROVINCIE FLEVOLAND Postbus 55 8100 AB Lelystad Telefoon Fax Staatsbosbeheer Regio Oost T.a.v. De heer Winterman Postbus 6 ' 7400 AA DEVENTER E-mail provincie@flevoland nl Website www.flevoland.nl Datum
Nadere informatieomgevingsdienst HAAGLANDEN
Bezoekadres Zuid-Hollandplein 1 2596 AW Den Haag Postadres Postbus 14060 2501 GB Den Haag T (070) 21 899 02 E vergunningen@odh.nl I www.odh.nl Zaaknummer Ons Kenmerk Datum 00490430 ODH-2017-00107543 -
Nadere informatieNatura 2000 gebied 23 - Fochteloërveen
Natura 2000 gebied 23 - Fochteloërveen (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Hoogvenen Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL9801007 + NL9801007 Beschermd natuurmonument: -
Nadere informatieNatura 2000 gebied 77 Eemmeer & Gooimeer Zuidoever
Natura 2000 gebied 77 Eemmeer & Gooimeer Zuidoever (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Meren en Moerassen Status: Vogelrichtlijn Site code: NL9802035/NL3009011/NL9902008 Beschermd natuurmonument:
Nadere informatieBezoekerscentrum Lauwersmeer Globale verhaallijn (concept)
Bezoekerscentrum Lauwersmeer Globale verhaallijn (concept) Interviews: welke verhalen mogen absoluut niet ontbreken? van dynamisch getijdengebied naar zoetwatermeer achter een zeedijk nieuwe, jonge natuur
Nadere informatiePROVINCIE FLEVOLAND. Wat. Gedeputeerde Staten van Flevoland afdeling Gebiedsprogramma's en Europa Mevrouw M.F.A. Haselager.
PROVINCIE FLEVOLAND Postbus 55 8200 AB Lelystad Gedeputeerde Staten van Flevoland afdeling Gebiedsprogramma's en Europa Mevrouw M.F.A. Haselager Postbus 55 8200 AB LELYSTAD Telefoon (0320)-265265 Fax (0320)-265260
Nadere informatieKetelmeer & Vossemeer
Natura 2000 ontwerpbeheerplan IJsselmeergebied 2016-2021 Ketelmeer & Vossemeer Natura 2000 ontwerpbeheerplan IJsselmeergebied 2016-2021 Ketelmeer & Vossemeer Datum: april 2016 Status: Ontwerp-beheerplan
Nadere informatieNatura 2000 Beheerplan IJsselmeergebied Ketelmeer & Vossemeer
Natura 2000 Beheerplan IJsselmeergebied 2017-2023 Ketelmeer & Vossemeer Natura 2000 Beheerplan IJsselmeergebied 2017-2023 Ketelmeer & Vossemeer Datum: Oktober 2017 Status: Beheerplan Natura 2000 Voortouwnemer:
Nadere informatieDe inrichting en het beheer van de kwelders sluit aan bij het Kwelderherstelprogramma Groningen.
Beschrijving kwelderherstelmaatregelen 1 1.1 Inleiding Aan de noordkust van Groningen heeft Groningen Seaports, mede ten behoeve van RWE, circa 24 ha. kwelders aangekocht. Door aankoop van de kwelders
Nadere informatieONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND
ONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Datum besluit : 16 december 2014 Onderwerp : Natuurbeschermingswet 1998-2014-008636 - gemeenten Harderwijk, Nunspeet en
Nadere informatieDossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer:
Bijlagen bij verordening subsidies natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen 2014: 1. Inrichtingseisen natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen; 2. Richtlijnen voor natuurvriendelijk onderhoud.
Nadere informatieProgramma publieke avond 26 januari 2012
Informatie avond Beheerplan Natura2000 Ameland 26 januari 2012 1.Piet op t Hof 2.Sies Krap DLG Natura 2000 26 januari 2012 Programma publieke avond 26 januari 2012 1. Opening,Piet Dijkstra (DLG) 2. Presentatie
Nadere informatieZijn moerasvogels te beheren? Jan van der Winden
Zijn moerasvogels te beheren? Jan van der Winden Terug naar Nederland Nederland, moerassenland Tegenwoordig ongeveer 45.000 hectare moeras aanwezig, waarvan de helft verlandingstypen waar typische
Nadere informatieNatura 2000 gebied 90 Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder
Natura 2000 gebied 90 Wormer- en Jisperveld & Kalverpolder (Zie leeswijzer) Kenschets Natura 2000 Landschap: Meren en moerassen Status: Habitatrichtlijn + Vogelrichtlijn Site code: NL2003054 + NL9802058
Nadere informatie: Vergunning Natuurbeschermingswet 1998 Natura-2000 gebied IJsselmeer
Staatsbosbeheer Naritaweg 221 1043 CB AMSTERDAM Leeuwarden, 11 juni 2008 Verzonden, Ons kenmerk : 00771280 Afdeling : Landelijk Gebied Beleid Behandeld door : Arjan de Haan / (058) 292 50 77 of arjan.dehaan@fryslan.nl
Nadere informatieBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND
BESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Datum : 3 november 2014 Onderwerp : Natuurbeschermingswet 1998-2014-011120 - gemeente Gennep (Li.) Activiteit : compostfabriek
Nadere informatieHet Natura 2000 beheerplan Drentsche Aa-gebied: wat houdt het in, wat gaat er gebeuren? Programma
Het Natura 2000 beheerplan Drentsche Aa-gebied: wat houdt het in, wat gaat er gebeuren? Informatieavond, 9 december 2014 De Aanleg, Deurze 1 Programma 1. Welkom (Hendrik Oosterveld) 2. Doel van de avond
Nadere informatieSTUREN MET WATER. over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden
STUREN MET WATER over draagvlak en draagkracht in de westelijke veenweiden STUREN MET WATER Het ontwerp Sturen met water van het Veenweide Innovatiecentrum Zegveld (VIC) zet in op actief, dynamisch grondwaterbeheer
Nadere informatieWetland. Groot Wilnis-Vinkeveen
Groot Wilnis-Vinkeveen Moeras met Lisdodde in de Krimpenerwaard Wetland Wetland is een mozaïek van open water, drijvende waterplanten, planten die met hun voeten in het water staan, riet dat in het water
Nadere informatieVogels van weide/boerenland en plas-dras
Vogels van weide/boerenland en plas-dras Vogelherkenningscursus 2017 Bert Geelmuijden Waarnemen en kennis Kun je iets waarnemen dat je niet kent? (5 e symfonie van Beethoven als ezelsbrug voor zang van
Nadere informatieLESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE ANTWOORDEN OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
NATUUR EN MILIEU LESBRIEF ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS - HAVO - BIOLOGIE De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam
Nadere informatieDe wijziging betreft een verlenging van de periode dat werkzaamheden worden uitgevoerd.
Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 overijssel.nl postbus@overijssel.nl RABO Zwolle 39 73 41 121 TenneT TSO de heer L. den Otter Postbus 718 6800 AS
Nadere informatieProgramma. Beheerplan Elperstroomgebied
Beheerplan Elperstroomgebied Alie Alserda Pietop t Hof Christina Schipper Rienko van der Schuur 1 Elperstroomgebied Natura 2000 14 mei 2013 Programma Inleiding Doelen Knelpunten Activiteiten Aanvullend
Nadere informatieBijlage 9 - Toetsing typische soorten in Natura 2000 gebieden zonder vogeldoelen
Bijlage 9 - Toetsing typische soorten in Natura 2000 en zonder vogeldoelen Erratum Bijlage 9 Toetsing typische soorten in Natura 2000 en zonder vogeldoelen Onderstaande tekst vervangt bijlage 9 bij het
Nadere informatieNatura 2000 Botshol. Fleur Smout. Indeling van de avond. Stand van zaken beheerplan Presentatie Natuurmonumenten Terugkoppeling en vragenronde
Natura 2000 Botshol Fleur Smout 1 Indeling van de avond Stand van zaken beheerplan Presentatie Natuurmonumenten Terugkoppeling en vragenronde 2 provincie Utrecht 1 Natura 2000 Waarborgen biodiversiteit
Nadere informatieONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND
ONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Datum : 8 oktober 2014 Onderwerp : Natuurbeschermingswet 1998 2014-021574 - gemeente Zaltbommel Activiteit : productie chemische
Nadere informatiede Oostvaardersplassen
Oostvaardersplassen Informatie over het beheer en Natura 2000 Inhoud Pagina 1 Oostvaardersplassen, een onverwachte ontdekking Pagina 2 Wat is Natura 2000? Pagina 3 Water en natuur, een bijzonder evenwicht
Nadere informatieN2000 Oostelijke Vechtplassen Utrecht
Programmabureau Utrecht-West Provinciehuis Utrecht Archimedeslaan 6 T (030) 258 38 71 www.utrecht-west.com N2000 Oostelijke Vechtplassen Utrecht Postadres: Postbus 194, 3500 AD Utrecht Aan de bewoners
Nadere informatieWerkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie
BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het
Nadere informatieomgevingsdienst HAAGLANDEN
Zaaknummer Ons Kenmerk Datum Beschikking 00490433 ODH-2017-00090918 2 6 SEP. 2017 omgevingsdienst Bezoekadres Zuid-Hollandplein 1 2596 AW Den Haag Postadres Postbus 14060 2501 GB Den Haag T (070) 21 899
Nadere informatieNatuurherstel in het zeekleilandschap: mag het iets meer zijn? Mennobart van Eerden Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving
Natuurherstel in het zeekleilandschap: mag het iets meer zijn? Mennobart van Eerden Water, Verkeer en Leefomgeving Afgesloten zeearm 2 13 september 2017 Overzicht 85 jaar ontwikkeling van zeekleilandschappen
Nadere informatiePROVINCIE FLEVOLAND. 'erbeek. mr. drs T. van der Wal. Geacht College,
PROVINCIE FLEVOLAND Postbus 55 8200 AB Lelystad Het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Lelystad Postbus 91 8200 AB LELYSTAD Telefoon (0320)-265265 Fax (0320)-265260 E-mail provincie@flevoland.nl
Nadere informatieVAN OORDT S MERSKEN. Concept Ontwerp Beheerplan Natura 2000
VAN OORDT S MERSKEN Concept Ontwerp Beheerplan Natura 2000 Juli 2015 Colofon Project Beheerplan Natura 2000 Gebiedsnummer 15 Gebied Van Oordt s Mersken Versie Juli 2015 Status Concept Ontwerp Opdrachtgever
Nadere informatieVragen van de heer A. Hietbrink en mevrouw ing. V.M. Dalm (GroenLinks) over vuurwerkshow nabij Natura-2000 gebied in Huizen
Aan de leden van Provinciale Staten van Noord-Holland Haarlem, 19 mei 2015 Vragen nr. 31 Vragen van de heer A. Hietbrink en mevrouw ing. V.M. Dalm (GroenLinks) over vuurwerkshow nabij Natura-2000 gebied
Nadere informatieDe Marne. Bestemmingsplan Lauwersoog e.o. Bijlage 4. Voortoets in het kader van de Natuurbeschermingswet
De Marne Bestemmingsplan Lauwersoog e.o. Bijlage 4 Voortoets in het kader van de Natuurbeschermingswet 1. Inleiding 1.1. Aanleiding en doel voortoets Het voorliggende beheersbestemmingsplan voorziet in
Nadere informatieArt. 14. Art. 15. Art. 16.
N. 2000 2153 [C 2000/35885] 17 JULI 2000. Besluit van de Vlaamse regering tot wijziging van het besluit van de Vlaamse regering van 17 oktober 1988 tot aanwijzing van speciale beschermingszones in de zin
Nadere informatieTOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN OUDELAND VAN STRIJEN (110)
TOETSING MILITAIRE VLIEGACTIVITEITEN OUDELAND VAN STRIJEN (110) STATUS Het gebied valt onder de volgende beschermingsregimes: N2000 gebied Oudeland van Strijen (Aanwijzingsbesluit is definitief) BESTAAND
Nadere informatieZwarte Meer
Natura 2000 ontwerpbeheerplan IJsselmeergebied 2016-2021 Zwarte Meer Natura 2000 ontwerpbeheerplan IJsselmeergebied 2016-2021 Zwarte Meer Datum: april 2016 Status: Ontwerp-beheerplan Natura 2000 Voortouwnemer:
Nadere informatieToetsing Leeuwenveld III en IV te Weesp Onderzoek in kader van Natuurbeschermingswet en EHS
projectnr. 249939 rev. 00 13 augustus 2012 auteur ir. M. Korthorst Opdrachtgever Blauwhoed Eurowoningen B.V. Piet Heinkade 201 1019 HC Amsterdam datum vrijgave beschrijving revisie 0.0 goedkeuring Vrijgave
Nadere informatieNatura 2000 en weidevogels
Natura 2000 en weidevogels Natura 2000 en weidevogels Visie Vogelbescherming Nederland B e g i n 2 0 0 9. P r o v i n c i e s, a g r a r i ë r s e n n a t u u r - b e s c h e r m e r s d i s c u s s i
Nadere informatieONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND
ONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Datum besluit : 24 juni 2016 Onderwerp : Natuurbeschermingswet 1998 2016-001656 - gemeente Lingewaard Activiteit : Festival
Nadere informatieVissen in het IJsselmeer. Romke Kats
Vissen in het IJsselmeer Romke Kats Functies IJsselmeer Water Transport Recreatie Visserij Natuur Vissen in het IJsselmeer Historie Ecologie Voedselketen IJsselmeer algen, vissen, mosselen, waterplanten,
Nadere informatieHoofdzaken. Beheerplan Natura 2000 Schiermonnikoog. Informatiebijeenkomst juni 2014. (handout)
Hoofdzaken Beheerplan Natura 2000 Schiermonnikoog Informatiebijeenkomst juni 2014 (handout) Informatieavond Natura 2000 Schiermonnikoog Beheerplan Natura 2000 Schiermonnikoog 3 juni 2014 Programma van
Nadere informatiepaspoort Veerse meer
paspoort Veerse meer 2 Datum uitgifte: 23 januari 2013 De stuurgroep Zuidwestelijke Delta werkt toe naar besluiten over de Zuidwestelijke Delta waarin veiligheid, ecologie en economie zijn geborgd en elkaar
Nadere informatieNatura 2000 Beheerplan IJsselmeergebied Zwarte Meer
Natura 2000 Beheerplan IJsselmeergebied 2017-2023 Zwarte Meer Natura 2000 Beheerplan IJsselmeergebied 2017-2023 Zwarte Meer Datum: Oktober 2017 Status: Beheerplan Natura 2000 Voortouwnemer: Rijkswaterstaat
Nadere informatieVEEL GESTELDE VRAGEN NATURA 2000
VEEL GESTELDE VRAGEN NATURA 2000 1. Algemeen...1 2. Gebieden...3 3. Beheerplan...4 4. Gevolgen...5 5. Europa...6 6. Relatie met andere wetgeving...6 7. Belanghebbende...7 8. Financiering...8 1. Algemeen
Nadere informatieBestuurlijke samenvatting. Laatste onderzoeksresultaten De Groote Meer op de Brabantse Wal
Bestuurlijke samenvatting Laatste onderzoeksresultaten De Groote Meer op de Brabantse Wal De Groote Meer, deels gevuld met water De Brabantse Wal: een afwisselend natuurgebied met een grote variatie aan
Nadere informatieHartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld
Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting
Nadere informatieBestemmingsplan Noorderplassen West. 1 Aanleiding. 2 Voorgenomen wijziging. Quickscan natuurwetgeving
Dienst Stedelijke Ontwikkeling Jasper Ohm Telefoon (036) 036 527 7979 Fax (036) 036 539 9955 jnohm@almere.nl Noorderplassen West Quickscan natuurwetgeving Stadhuisplein 1 Postbus 200 1300 AE Almere Telefoon
Nadere informatieDatum: Vrijdag 5 april Excursie: Oostvaardersplassen ochtendexcursie. Gidsen: Taco & Pim
Datum: Vrijdag 5 april 2019 Excursie: Oostvaardersplassen ochtendexcursie Gidsen: Taco & Pim Op deze fraaie vrijdagochtend waren de gidsen Taco & Pim in de gelukkige omstandigheid om een groep uit Ede
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VWO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatieDE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL
DE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL Bekijk op https://www.youtube.com/watch?v=pgyczqy-krm voor het herinirichtingplan Sarsven en De Banen. Begin vorige eeuw kwamen plantenliefhebbers uit het hele land al naar
Nadere informatieGedragscode een werkbaar zorgvuldig instrument of is er meer achter de zon?
Gedragscode een werkbaar zorgvuldig instrument of is er meer achter de zon? - Wat schrijven de opstellers van de gedragscode - Gedragscode bied ruimte voor lokaal maatwerk, toegesneden op de lokale situatie
Nadere informatieWijzigingsbesluit Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe
Wijzigingsbesluit Natura 2000-gebied Westerschelde & Saeftinghe De Staatssecretaris van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Gelet op de artikelen 10a en 15 van de Natuurbeschermingswet 1998; BESLUIT:
Nadere informatieNotitie. 1 Aanleiding
Aan Bart van Eck Onderwerp Advies over natuurwetgeving bij de inrichtingsplannen voor de waterberging de Ronde Hoep 1 Aanleiding De polder de Ronde Hoep is aangewezen voor calamiteitenberging in de deelstroomgebiedsvisie
Nadere informatieProgramma van Eisen - Beheerplannen
Programma van Eisen - Beheerplannen Eisen voor de inhoud Inventarisatie 1. Het beheerplan geeft allereerst een beschrijving van de natuurwaarden in het Natura 2000-gebied (de actuele situatie en trends,
Nadere informatieDurgerdam voortgang ontwerp
Methode & resultaten Sectie Naam STBI STBU HT EA-10B Kinselmeer EA-11 Polder IJdoorn EA-12 Durgerdam EA-13 Durgerdam-West Sectie 10B: Kinselmeer Sectie 11:Polder IJdoorn Variant: Dijk buitenom (Dijk maximaal
Nadere informatieNatura 2000 & PAS. Natura 2000 implementatie in Nederland
Natura 2000 & PAS Natura 2000 implementatie in Nederland Natura 2000 in Nederland 13-6-2016 Dia 2 Natura 2000 in Zeeland 13-6-2016 Dia 3 Natura 2000 in Zeeland Beschermd natuurmonument 13-6-2016 Dia 4
Nadere informatieLesbrief. biologie NATUUR EN MILIEU OPDRACHT 1 - MAASVLAKTE 2
Lesbrief Onderbouw voortgezet onderwijs - VMBO NATUUR EN MILIEU De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip in Rotterdam binnen.
Nadere informatieSTREEFBEELD NATUUR ONDER DE HYDROLOGISCHE RANDVOORWAARDEN VAN EEN GEMAAL IN 2015
WATERVISIE LAUWERSMEER STREEFBEELD NATUUR ONDER DE HYDROLOGISCHE RANDVOORWAARDEN VAN EEN GEMAAL IN 2015 - verslag en uitwerking van de workshop van 3 juli 2007 - Provincie Groningen Provincie Fryslân Auteurs:
Nadere informatieNATURA 2000 IN NIEUWKOOP
1 NATURA 2000 IN NIEUWKOOP Gebiedsanalyse Aanvulling en wijziging van gegevens in verband met de publicatie van het Ontwerpbesluit INCAconsult 16 september 2008 2 Aanvulling en wijziging van gegevens in
Nadere informatieomgevingsdienst HAAGLANDEN
Zaaknummer Ons Kenmerk Datum Beschikking 00490425 ODH-2017-00081885 2 8 AUG. 2017 omgevingsdienst Bezoekadres Zuid-Hollandplein 1 2596 AW Den Haag Postadres Postbus 14060 2501 GB Den Haag T (070) 21 899
Nadere informatie