De zon: vriend of vijand?
|
|
- Anja Smets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De zon: vriend of vijand? HAN V A N D E R R H E E, D E R M A T O L O O G, U T R E C H T, Onderwerpen Hoe is de mens in de loop van de geschiedenis met de zon omgegaan? Evolutie, huidskleur, blootstellingpatronen. Wat zijn de nadelen van zonlicht voor de gezondheid? Wat zijn de voordelen van zonlicht voor de gezondheid? Voorbeeld van voortschrijdend inzicht in de wetenschap. Oude standpunten verlaten of nuanceren? Mitochondrial Eve Reconstructie van een schedel Gevonden in Oost- Afrika Skelet Homo sapiens jaar oud 1
2 Out of Africa Homo sapiens jaar geleden ontstaan in Oost-Afrika jr geleden: Out of Africa jr geleden intocht in Europa Aanpassing (van de kleur van huid, ogen) Evolutiegenetica kan nagaan welke genen zich hebben aangepast, positieve en negatieve selectie en zelfs wanneer Onze pigmentgenen (vooral OCA2, SLC45A2) hebben bij uitstek selectie ondergaan Pickrell et al. Genome Res 2009 Sturm et al. Genome Biol 2012 Rees et al. JID
3 Varianten van het SCL45A2 gen 374 F 374 L Denemarken 98 % Belgie 93 % Barcelona 83 % Sevilla 72 % Tunis 61 % Zuidelijk Afrika 0% Scandinavië 2 % Zuid-Europa 30 % Zuidelijk Afrika 99 % Antropologie Iedere 10 breedtegraden noordwaarts wordt de kleur van de huid 8% lichter, gerelateerd aan de hoeveelheid zonlicht In de tropen beschermt een donkere huid tegen ernstige zonnebrand en de afbraak van foliumzuur In landen met weinig zon: laag vit D niveau: zwakke botten en spieren en verminderde vruchtbaarheid De bleekste varianten hadden de beste overlevingskansen In jaar van donkere Oost Afrikaan tot witte Nederlander Relethford Am J Physiol Anthropol 1997 Parra Yearbook Phys Anthropol 2007 Jablonski Proc Am Philos Soc 2012 Conclusie van antropologen en evolutiebiologen Door de evolutie, door aanpassing van de huidskleur ontstaat er overal ter wereld bij de autochtone bevolking een nieuwe balans, een nieuw evenwicht tussen de voor- en nadelen van zonlicht voor onze gezondheid. Onze huid is in principe prima toegerust voor het Nederlandse klimaat. 3
4 Veranderde zonblootstelling Onze voorouders waren dagelijks veel buiten: chronische of beroepsmatige blootstelling Industrialisatie: toenemend binnenberoepen Laatste decennia steeds minder zonexpositie TV, computer, videogames, binnensporten, onveiligheid op straat, hoogbouw, kinderen spelen binnen, angst voor huidkanker, bejaarden, allochtonen. Toename zonvakanties Veranderde zonblootstelling Dagelijkse blootstelling is afgenomen: recente metingen: slechts 3% van beschikbare UV bereikt de huid van hoofd en handen. De rest van ons lichaam dus nog veel minder. Niet meer maar minder zon. Af en toe zeer intensieve blootstelling met zonnebrand Toename blootstelling aan zon in het zuiden: hoge zonkracht voor een bleke huid. Blootstellingspatroon veranderd van meer en regelmatig naar minder en onregelmatig. 4
5 Nadelige effecten van zonlicht vaker of vroeger ontstaan van huidkanker versnelde veroudering van de huid lichtovergevoeligheden (fotodermatosen), zoals polymorfe lichteruptie (zonneallergie) fototoxische reacties: bv. bereklauw huidafwijkingen bij geneesmiddelgebruik verergering van huidziekten zoals rosacea en chronische discoïde lupus erythematodes bevordering van oogziekten verergering van porfyrie en lupus erythematodes (LE) Kennis over zonlicht en huidkanker Voor de 2 de wereldoorlog waren er publicaties van dermatologen met waarnemingen die een verband suggereerden tussen zon en huidkanker. Na de 2 de wereldoorlog epidemiologie: emigratiestudies, ecologische en patiënt-controle studies. Meer zon, meer huidkanker. Proefdierexperimenten: Findlay. Veel experimenten in 70-er en 80-er jaren. Vooral plaveiselcelcarcinomen. Melanomen alleen op te wekken bij buideldieren en vissen. Kennis over zonlicht en huidkanker Werkingmechanisme: UV geeft DNA schade en beinvloedt ons afweersysteem rapport van de WHO: er is voldoende bewijs dat zonlicht huidkanker kan veroorzaken. Vragen: UVB of ook UVA? Is het patroon van blootstelling ook van belang? Is zonnebrandcrème effectief? 5
6 Getallen huidkanker (NKR) Type huidkanker Aantal nieuwe gevallen 2014 Sterfte 2013 Basaal > (?) celcarcinoom Plaveiselcel 9600 <80 Carcinoom Melanoom Ontstaan van huidkanker Huidkanker ontstaat door een mismatch tussen de huid en de hoeveelheid zon of de wijze van blootstelling Ontstaat vooral bij mensen met een zongevoelige huid, die snel verbrandt, moeilijk bruin wordt, rossig haar en sproeten. Gevoeligheid van de huid belangrijker dan de zon. Nederlanders in Zuid Europa Bleke Schotten in Australië Blootstellingspatroon en huidkanker Plaveiselcelcarcinoom (SCC): iedere vorm van blootstelling, vooral regelmatig Melanoom: vooral onregelmatige blootstelling (in de jeugd) met zonverbranding. Basaalcelcarcinoom(BCC): zowel regelmatige als onregelmatige blootstelling. 6
7 Huidkanker en zonlicht in Europa en meta-analyses Onregelmatige blootstelling: overal risicotoename Regelmatige blootstelling: In Zuid-Europa verhoogd risico Naar het noorden toe neemt het risico af T.h.v. de 50ste breedtegraad wordt het risico voor melanoom en BCC 1 daarboven een verlaagd risico Het risico voor SCC neemt richting noorden af om in Scandinavië 1 te worden Door vitamine D en/of fotoadaptatie Gewenning - Fotoadaptatie Bij regelmatige blootstelling wordt de huid bruiner Wordt de epidermis dikker (tot 40%) Na een maand regelmatige blootstelling een spf van 10 3 weken 3x per week DNA-schade neemt met 40% af en in de basale laag van de epidermis met vrijwel 100% In de basale laag bevinden zich delende cellen, waaruit huidkanker ontstaat De Winter et al. JID 2001 Narbutt et al. Br J Dermatol
8 Positieve effecten zonlicht Gezonde botten en spieren (vit D) Psoriasis, (atopisch) eczeem, PLE, etc. Depressie Verschillende vormen van kanker Multiple Sclerose(MS) Hoge bloeddruk Diabetes Positieve effecten zonlicht Kennistoename vertoont sterke parallellen met de kennis over huidkanker Midden vorige eeuw: ecologische studies tonen aan dat bij meer zon de frequentie van dikke darm-, borst-, prostaatkanker, non-hodgkin lymfoom, MS, diabetes en hoge bloeddruk afneemt Eind vorige en begin deze eeuw patiënt-controle en prospectieve studies Begin deze eeuw proefdierstudies Recent toename van inzicht in de mechanismen 8
9 Multiple Sclerose (MS) Landen met weinig zon veel MS en andersom 7 epidemiologische studies (3x Australië, VS, Noorwegen, Zweden, Canada) vonden bij flinke zonblootstelling (in de jeugd) een sterk verminderd risico op MS. Tweelingstudie VS. 4 epidemiologische studies vonden bij mensen met een hoge vitamine D spiegel een verminderd risico op MS en een gunstiger beloop bij patiënten met MS Overal ter wereld zijn er nu grote onderzoeken naar de invloed van vitamine D tabletten bij MS patiënten eerste resultaten: Zon wel effect; vit D niet Freedman et al. Occup Environ Med 2000 Van der Mei et al. BMJ 2003 Woolmore et al. Multiple Sclerosis 2007 Van der Mei et al. J Neurol 2007 Islam et al. Neurology 2007 Munger et al. Neurology 2011 Taylor et al. J neurol Neurosurg Psychiatr
10 Zonlicht bij de preventie van darm-, borst-, prostaatca en NHL >30 ecologische studies: richting evenaar (meer zon) minder incidentie en sterfte aan kanker >40 patiënt-controle en prospectieve studies Proefdierexperimenten Van der Rhee et al. Eur J Cancer 2006 Van der Rhee et al Eur J Cancer Prev 2009 Van der Rhee et al Eur J Cancer 2013 Epidemiologie Meer dan 40 goede patiënt-controle en prospectieve studies verricht naar de invloed van zonlicht op het risico van dikke darm-, prostaat-, borstkanker en non-hodgkin lymfoom(nhl) Vrijwel zonder uitzondering: regelmatig in de zon gaan vermindert het risico Onregelmatig in de zon gaan: geen effect Epidemiologie vitamine D: -dikkedarmca: + -borstca:? -prostaatca, NHL: - Van der Rhee et al Eur J Cancer 2013 Proefdierexperimenten UV vs vit D Borstca: 3x per week zonnebank halveert groei tumoren Valrance et al. Endocrinology 2013 Darmca: UV effectiever dan vit D bij remmen tumorgroei. UV remt het ontstaan van carcinoom, vit D niet Rebel et al. Int J Cancer 2014 MS: UV werkt preventief onafhankelijk van vit D. UV effectiever Becklund et al. PNAS
11 Zonlicht en hypertensie Franse 65-plussers hoge buitentemperatuur bloeddruk, lage temp. Richting evenaar incidentie hoge bloeddruk Eenmaal onder de zonnebank : bloeddruk enkele uren Driemaal per week onder de zonnebank bloeddruk weken: Productie NO: bloedvaten wijder en minder plakkerig Rostand et al. Hypertension 1997 Krause et al. Lancet 1998 Weber et al. Am J Med 2004 Alperovitch et al. Arch Int Med 2009 Liu et al 2014 JID 2014 Zonlicht en diabetes Epidemiologie zonlicht en vit D negatief geassocieerd met diabetes type 1 en 2 Proefdierexp. vit D vermindert insulineresistentie Proefdierexp. Regelmatig zonnen vermindert het risico op diabetes, via productie NO Ponsonby et al. Am J Epidemiol 2008 Mohr et al. Diabetologia 2008 Linqvist et al. Diab res Clin Pract 2010 Forouhi et al. Diabetologia 2012 Geldenhuys et al. Diabetes 2014 werkingsmechanismen DNA-schade in de huid Fotoadaptatie Beïnvloeding immuunsysteem Aanmaak serotonine en endorfine Vitamine D productie Beïnvloeden biologische klok Productie stikstofmonoxide Afbraak foliumzuur Aanmaak melatonine 11
12 Regelmatig in de zon en totale sterfte Drie prospectieve studies Zweedse studie (rond Uppsala): minder sterfte bij meer zon MISS studie (Melanoma Inquiry South Sweden) Minder sterfte bij meer zon Amerikaanse studie: bewoners zuiden versus bewoners zuiden : iets meer sterfte in zuiden Kritische kanttekeningen bij huidige zonadvies Terecht waarschuwen tegen overmatig zonnen (strandvakanties, vooral in buitenland) en zonnebrand Altijd zonnebrandcrème gebruiken (zeker in Nederland)? Remt fotoadaptatie, dus natuurlijke bescherming Altijd zonnebrandcrème verhindert het benutten van de gezondheidsvoordelen van de zon Te algemeen: nauwelijks verschil tussen huidtype 1 en 4 12
13 13
Positieve effecten van blootstelling aan zonlicht/uv. Han van der Rhee Hagaziekenhuis Den Haag
Positieve effecten van blootstelling aan zonlicht/uv Han van der Rhee Hagaziekenhuis Den Haag Amersfoort, 20-04-2011 mediaberichten 2009 Door een veranderende leefstijl, maar ook door een sterkere schoonheidswens
Nadere informatieVerstandig zonnen. J.L.M. van Houtum, dermatoloog. 8 mei 2012
Verstandig zonnen J.L.M. van Houtum, dermatoloog 8 mei 2012 Inhoud Wat is zonlicht? Ultraviolet licht Huidtypes Effecten van zonlicht: acuut en chronisch Zonnebrandcrèmes Hoe beschermt u uw huid het best
Nadere informatieZonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon
Zonlicht en de huid Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon Een beetje zonlicht is goed voor iedereen. Ultraviolette stralen zorgen voor de aanmaak van vitamine D. Dit is nodig voor sterke botten.
Nadere informatieZONNESLIMME SCHOLENPROGRAMMA FACTSHEET
Factsheet ZONNESLIMME SCHOLENPROGRAMMA FACTSHEET WAT IS HUIDKANKER? Kanker is een ongeremde deling van lichaamscellen, die in het omliggende weefsel kunnen ingroeien en via de bloed-of lymfbanen kunnen
Nadere informatieZonlicht en de huid. Verstandig omgaan met de zon
Zonlicht en de huid Verstandig omgaan met de zon Een beetje zonlicht is goed voor iedereen. Ultraviolette stralen zorgen voor de aanmaak van vitamine D. Dit is nodig voor sterke botten. Pas op voor teveel
Nadere informatiePatiënteninformatie. Zonlicht en de huid. Verstandig omgaan met de zon terTER_
Patiënteninformatie Zonlicht en de huid Verstandig omgaan met de zon 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Verstandig omgaan met de zon 4 Wat is zonlicht? 4 Wat zijn de goede effecten van
Nadere informatieVoorstel van resolutie tegen huidkanker als gevolg van een langdurige blootstelling aan de zon. Toelichting
Voorstel van resolutie tegen huidkanker als gevolg van een langdurige blootstelling aan de zon (Ingediend door mevrouw Hilde Dierickx) Toelichting Zonnestralen Zonnestralen kunnen volgens hun golflengte
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39182 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Miller, Sharon Title: Optimization of UV exposure schedules for tanning Issue Date:
Nadere informatieAdvies van de directeur bureau Risicobeoordeling Aan de inspecteur-generaal van de Voedsel en Waren Autoriteit
Advies van de directeur bureau Risicobeoordeling Aan de inspecteur-generaal van de Voedsel en Waren Autoriteit onderwerp Geactualiseerde advies inzake zonnebanken en zonlicht Samenvatting Ten behoeve van
Nadere informatieUV-stralingsrisico s en klimaat:
UV-stralingsrisico s en klimaat: tijd voor een zonkrachtactieplan! Dr Harry Slaper Centrum Veiligheid RIVM Slaper UV-straling Hittestresscongres juni 2018 Zonkracht is maat voor hoeveelheid (schadelijke)
Nadere informatieDe zon en huid. dermatologie
De zon en huid Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken en van zonnebrandcrèmes (ook wel: antizonnebrandcrème of zonnemelk). In deze folder komt
Nadere informatieInformatie over verstandig zonnen en bescherming van de huid.
Informatie over verstandig zonnen en bescherming van de huid. Ieder jaar gaan er miljoenen mensen op vakantie naar zonnige oorden. Maar ook in eigen land kunnen we van de zon genieten. En daar is niets
Nadere informatieZonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon
Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon Ervaren dermatologen. Zeer persoonlijke zorg. Korte wachttijden. Mohs Klinieken. Uw zorg in ervaren handen. Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met
Nadere informatielyondellbasell.com Huidkanker
Huidkanker Hoeveel weet je hier van? Deze presentatie is bedoeld om je beter je leren begrijpen wat huidkanker is, welk effect het op je kan hebben en wat je kunt doen om het te voorkomen. De antwoorden
Nadere informatieWat is een melanoom. Wat zijn pigmentcellen. Wie krijgt een melanoom
Melanoom Wat is een melanoom In de huid bevinden zich talrijke pigmentcellen (melanocyten). Wanneer deze pigmentcellen ongeremd gaan groeien en daardoor een agressief groeiende tumor ontstaat, spreekt
Nadere informatieMelanoom: Risicofactoren en vroegtijdige opsporing
Melanoom: Risicofactoren en vroegtijdige opsporing NA Kukutsch dermatoloog LUMC WIN-O symposium melanoom 03-11-2011 Overzicht Inleiding Risicofactoren genetische factoren omgevingsfactoren Vroegtijdige
Nadere informatieVerstandig omgaan met de zon, zonlicht en de huid
Verstandig omgaan met de zon, zonlicht en de huid Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken en van zonnebrandcrèmes (ook wel: antizonnebrandcrème
Nadere informatieACTINISCHE KERATOSE 17824
ACTINISCHE KERATOSE 17824 Inleiding De dermatoloog heeft bij u actinische keratosen geconstateerd. In deze folder staat meer informatie over actinische keratosen en de behandelmogelijkheden. Wat zijn actinische
Nadere informatiefact sheet zonneslimmescholenprogramma
30 fact sheet zonneslimmescholenprogramma WAT IS HU IDKANKER? Kanker is een ongeremde deling van lichaamscellen. Die kunnen ingroeien in het omliggende weefsel en via de bloed-of lymfbanen uitzaaien naar
Nadere informatieDE ZIN EN ONZIN OVER ZONLICHT
DE ZIN EN ONZIN OVER ZONLICHT 1078 Inleiding Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken en van zonnebrandcrèmes. In deze folder komt een aantal veel
Nadere informatieWarmte Protocol Versie maart 2019
Warmte Protocol Versie maart 2019 1. Introductie Het is heerlijk als de zon schijnt. Maar voor de medewerkers van madelief betekent het wel dat zij extra moeten oppassen voor de schadelijke gevolgen van
Nadere informatieDe plaats op aarde. Hoe dichter bij de evenaar en hoe hoger in de bergen hoe sterker het UV-licht.
Verstandig zonnen Zonnestraling De zon geeft ons warmte, daglicht, maar ook UV-straling. Twee soorten UV-straling, bereiken de aarde. Het UV-A licht is het gedeelte van het zonlicht waardoor de huid bruin
Nadere informatieNachtwerk en borstkanker: een causaal verband?
Nachtwerk en borstkanker: een causaal verband? Dr.ir. A. Pijpe Afd. Psychosociaal onderzoek en Epidemiologie Heijermanslezing Kanker en Werk 14 juni 2013 Soorten kanker in verband gebracht met ploegendienst
Nadere informatieLichttherapie UVB-behandeling
Lichttherapie UVB-behandeling Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2014 pavo 0550 Inleiding De dermatoloog heeft u verteld dat u lichttherapie gaat krijgen en in welke vorm. In deze folder leest u meer over
Nadere informatieTe veel zon is niet gezond
Te veel zon is niet gezond Dat beetje zon in Nederland... Als u zorgt voor de nodige bescherming, dan is de zon beslist ook goed voor u. In deze folder vindt u 10 tips om verstandig te zonnen. Veel mensen
Nadere informatiePatiënteninformatie. Verstandig zonnen
Patiënteninformatie Verstandig zonnen Inhoud Inleiding... 3 Zonnestraling... 3 Effecten van de zon... 4 Positieve effecten... 4 Negatieve effecten... 4 Wat kunt u doen om negatieve effecten van de zon
Nadere informatieLichttherapie UVB behandeling
Lichttherapie UVB behandeling Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De dermatoloog heeft u verteld dat u voor uw huidziekte lichttherapie gaat krijgen en in welke
Nadere informatieCoRPS. 'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies
'Cancer survivorship' onderzoek in Zuid Oost Nederland: van epidemiologische bevindingen naar interventies Center of Research on Psychology in Somatic diseases Lonneke van de Poll Franse, Integraal Kankercentrum
Nadere informatieWerkstuk door een scholier 1620 woorden 6 maart keer beoordeeld. Wat is CPLD?
Werkstuk door een scholier 1620 woorden 6 maart 2003 5 10 keer beoordeeld Vak ANW Wat is CPLD? CPLD is de afkorting voor Chronische Polymorfe Licht Dermatose. Het is een huidaandoening waarbij de huid
Nadere informatieDermatologie. Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon
Dermatologie Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon 1 Zonlicht en de huid: verstandig omgaan met de zon Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken
Nadere informatieHOE MOET HET NU VERDER?
EEN MELANOOM HOE MOET HET NU VERDER? Deze brochure bevat zeker niet alle gedetailleerde informatie over huidkanker of een melanoom. We geven u vooral de belangrijkste en zeker de juiste informatie mee.
Nadere informatieActinische keratosen, Keratosis Actinica, Hoornkorstjes, UV schade
Actinische keratosen, Keratosis Actinica, Hoornkorstjes, UV schade wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen (keratosis actinica) zijn kleine, ruw aanvoelende plekjes op de huid, vaak met een
Nadere informatieH.C. Wisgerhof 6 oktober 2008 Den Haag. J.N. Bouwes Bavinck 13 november 2010 Apeldoorn
Huidproblematiek bij nierpatiënten H.C. Wisgerhof 6 oktober 2008 Den Haag J.N. Bouwes Bavinck 13 november 2010 Apeldoorn Huidproblematiek bij nierpatiënten H.C. Wisgerhof 6 oktober 2008 Den Haag J.N. Bouwes
Nadere informatieInleiding. De zomer is weer in volle gang. Daarbij hopen we op mooi weer. Maar dit kan tijdens ons werk een risico vormen.
WERKEN IN DE ZOMER Inleiding De zomer is weer in volle gang. Daarbij hopen we op mooi weer. Maar dit kan tijdens ons werk een risico vormen. Hoe reageert de mens op warmte? Normaal bedraagt de lichaamstemperatuur
Nadere informatieFolder lichttherapie. Kuur
Folder lichttherapie Kuur In overleg met uw behandelend dermatoloog heeft u besloten met lichttherapie te beginnen. Lichttherapie is een behandeling met ultraviolet licht, een deel van het zonlicht. Mensen
Nadere informatieZON EN HUIDKANKER KANKERCENTRUM UZ GENT. Onco_dermato_011
ZON EN HUIDKANKER KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_dermato_011 INHOUDSTAFEL 01 Inleiding 3 02 Wat zijn risicofactoren voor het ontstaan van huidkanker? 3 03 Wat doet de straling van de zon met onze huid? 4 04
Nadere informatieVerstandig zonnen Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken en zonnebrandcrèmes. Het grote aanbod van informatie kan ervoor zorgen dat u door de bomen
Nadere informatieKanker: klinisch beeld,
Kanker: klinisch beeld, epidemiologie, biologie en pathofysiologie Prof. Patrick Schöffski, M.D., M.P.H. Dienst Algemene Medische Oncologie Universitair Ziekenhuis Gasthuisberg Leuvens Kanker Instituut
Nadere informatieZonlicht bestaat uit ultraviolette straling (UV), zichtbaar
Stand van zaken Ziekte, gezondheid en zonlicht Han J. van der Rhee, Claudia P. Coomans, Piet van de Velde, Jan Willem Coebergh en Esther de Vries Nieuwe bevindingen maken duidelijk dat de invloed van zonlicht
Nadere informatieINFOBLAD ZON VERSTANDIG!
INFOBLAD ZON VERSTANDIG! Pas op voor piekbelasting van de zon. Je huid wordt blootgesteld aan een hoge dosis UV- straling. Dit zorgt voor een grote kans op verbranding en daarmee een vergroot risico op
Nadere informatieActinische keratosen
Actinische keratosen ACTINISCHE KERATOSEN Actinische keratosen, ook wel zonlichtbeschadigingen genoemd, zijn meestal kleine veelal ruw aanvoelende verhoornde plekjes van de huid. De kleur varieert van
Nadere informatieInformatiefolder. Zonnebrand
Informatiefolder Zonnebrand Inhoudsopgave Zonlicht en UV-straling 3 Risico's van zonnebaden 4 Zonnebrand Zonnesteek Zonneallergie Geneesmiddelen Wanneer moet u een arts raadplegen 5 Huidtypen 6 Kinderen
Nadere informatieActinische keratosen
Actinische keratosen Uw behandelend arts heeft actinische keratosen bij u geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden Wat zijn actinische keratosen?
Nadere informatieHoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofd- stuk 4
S a m e n vat t i n g Dit proefschrift beschrijft onderzoek naar de relatie tussen betapapillomavirussen (betapv) en het cutane plaveiselcelcarcinoom (PCC) en diens voorloper actinische keratose (AK).
Nadere informatiePlaveiselcel carcinoom Plastisch chirurgie
Plaveiselcel carcinoom Plastisch chirurgie Wat is een plaveiselcelcarcinoom Het plaveiselcelcarcinoom van de huid is een kwaadaardige vorm van huidkanker. Het ontstaat in de opperhuid en kan soms uitzaaien
Nadere informatieHet Nationale Zonrapport. juni 2017
Het Nationale Zonrapport juni 2017 Nederlanders en zonbescherming 94% van de Nederlanders is weleens verbrand in de zon, waarvan 63% het afgelopen jaar. 54% van de Nederlanders is weleens zwaar verbrand
Nadere informatiefact sheet zonneslimmescholenprogramma
30 fact sheet zonneslimmescholenprogramma WAT IS HU IDKANKER? Kanker is een ongeremde deling van lichaamscellen. Die kunnen ingroeien in het omliggende weefsel en via de bloed-of lymfbanen uitzaaien naar
Nadere informatiePREVENTIE: ZON EN KANKER
PREVENTIE: ZON EN KANKER ONCOLOGISCH CENTRUM Onco_dermato_015 INHOUDSTAFEL 01 Wat doet de straling van de zon met onze huid? 3 02 Praktische tips 8 03 Veel gestelde vragen 8 Preventie: zon en kanker 2
Nadere informatieministerie van de Vlaamse Gemeenschap administratie Gezondheidszorg
I N F O R M A T I E F O L D E R Overdaad schaadt ZON SPRING ER VERSTANDIG MEE OM! ministerie van de Vlaamse Gemeenschap administratie Gezondheidszorg EVEN UW AANDACHT GRAAG!!! De meeste mensen houden van
Nadere informatieSchaduwzijde van de zon TOOLBOX. UV-straling
Schaduwzijde van de zon TOOLBOX UV-straling UV-straling In het kader van het project: Duurzaam inzetbaar dakwerk Veilig en gezond op het dak Afspraken weersomstandigheden Arbocatalogus Platte daken Afhankelijk
Nadere informatieDermatologie. De zon en de huid. Afdeling: Onderwerp:
Afdeling: Onderwerp: Dermatologie De zon en de mens; een (positieve?) relatie De laatste jaren beseft men dat regelmatige blootstelling aan zonlicht en kunstmatige lichtbronnen om bruin te worden (kunst
Nadere informatiePUVA - Therapie. Dermatologie
PUVA - Therapie Dermatologie U heeft een afspraak op de polikliniek Dermatologie voor handen en/of voeten PUVA therapie. Voor wie is deze behandeling bedoeld Deze behandeling is bedoeld voor patiënten
Nadere informatieNederlandse samenvatting. (summary in Dutch)
(summary in Dutch) Type 2 diabetes is een chronische ziekte, waarvan het voorkomen wereldwijd fors toeneemt. De ziekte wordt gekarakteriseerd door chronisch verhoogde glucose spiegels, wat op den duur
Nadere informatieHoe ontstaan problemen door de zon en wat zijn de verschijnselen?
De zon en de huid De zon en de mens een (positieve) relatie? De laatste jaren beseft men dat regelmatige blootstelling aan zonlicht en kunstmatige lichtbronnen om bruin te worden (kunstzonlicht) schadelijke
Nadere informatieGunstige en ongunstige effecten van zonlichtexpositie
capita selecta Gunstige en ongunstige effecten van zonlichtexpositie H.J.van der Rhee, E.de Vries en J.W.W.Coebergh Nadelige effecten van zonlicht zijn onder andere het vaker of vroeger ontstaan van huidkanker
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Zon, zonnen en zonlicht gezond en goed voor je gezondheid We hebben al heel lang te horen gekregen dat, te veel, zonlicht niet goed voor ons is. Daarom moeten we ons insmeren met zonnebrandcrème en moeten
Nadere informatieDermatologie. Actinische keratosen
Dermatologie Actinische keratosen 1 2 Wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen (Grieks: aktis = straal; keratose = verhoorning van de huid), ook wel zonlichtbeschadigingen genoemd, zijn meestal
Nadere informatieVeilig in de zon met Mylène
Veilig in de zon met Mylène D9809 1 2 3 De zon belicht: het spectrum van het zonlicht Reactie van de huid tegen de zon - De vorming van melanine Wat gebeurt er als onze huid wordt blootgesteld aan UV-straling?
Nadere informatieZonlicht en huid: het verstandig omgaan met de zon
1/6 Dermatologie Zonlicht en huid: het verstandig omgaan met de zon Inleiding Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken en van zonnebrandcrèmes (ook
Nadere informatie11. Zonneallergie. Dermatologie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
11. Zonneallergie Dermatologie Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wat is zonneallergie? Zonneallergie betekent dat u allergisch bent voor zonlicht. De bekendste en meest voorkomende
Nadere informatieDe vroegtijdige diagnose van huidkankers is primordiaal!
De vroegtijdige diagnose van huidkankers is primordiaal! Dr. I. Tromme UCL 2009 Dr. I. Tromme UCL 2009 Pr. Dr. G.E. Piérard ULg 2009 Met de medewerking van De verschillende types zonnestraling. UVA- en
Nadere informatie16. Vitiligo. dermatologie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
16. Vitiligo dermatologie Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Wat is vitiligo? Bij vitiligo heeft u witte plekken op de huid. De kleur (het pigment) verdwijnt uit uw huid. Het
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieActinische keratosen. Dermatologie. Beter voor elkaar
Actinische keratosen Dermatologie Beter voor elkaar 2 Actinische keratosen Wat zijn actinische keratosen? Actinische keratosen, (Grieks: aktis = straal ; keratose = verhoorning van de huid), ook wel zonlichtbeschadigingen
Nadere informatieDermatologie. Lichttherapie (UV-B)
Dermatologie Lichttherapie (UV-B) Inleiding Zonlicht kan een gunstige werking hebben op verschillende huidziekten, zoals psoriasis of eczeem. Voor de behandeling van deze aandoening kennen we daarom een
Nadere informatiePatiënteninformatie. Huidkanker ExpertiseCentrum
Patiënteninformatie Huidkanker ExpertiseCentrum Inhoudsopgave Pagina Huidkanker: Onze zorg 4 Huidkanker komt veel voor 4 Topteam Dermatologie Tergooi 4 UV-licht en huidkanker 5 Wat is huidkanker? 5 Actinische
Nadere informatieFysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper
Fysiotherapie bij osteoporose Digna de Kam Fysiotherapeut/ Bewegingswetenschapper Digna.dekam@radboudumc.nl Programma Inleiding Osteoporose De rol van de fysiotherapeut bij osteoporose KNGF behandelrichtlijn
Nadere informatieZonlicht en huid: het verstandig omgaan met de zon
1/7 Dermatologie Zonlicht en huid: het verstandig omgaan met de zon Inleiding Er wordt veel gezegd en geschreven over zonlicht en zonnebaden, over het gebruik van zonnebanken en van zonnebrandcrèmes (ook
Nadere informatieHoe ontstaan moedervlekken. Hoe zien moedervlekken eruit
Moedervlekken Hoe ontstaan moedervlekken Iedereen heeft moedervlekken, soms wel veertig of meer. Een moedervlek is een onschuldige opeenhoping van pigmentvormende cellen in de huid. Moedervlekken zijn
Nadere informatieVitamine D IS EEN SUPPLEMENT NODIG. 11x vraag en antwoord over supplementen
11x vraag en antwoord over supplementen Vitamine D IS EEN SUPPLEMENT NODIG Om aan vitamine D te komen is vooral zonlicht erg belangrijk. Voeding speelt, zeker s zomers, een bijrol. Hoe krijg je niet te
Nadere informatiemetabole en cardiovasculaire aandoeningen info voor patiënten Zonnebescherming
metabole en cardiovasculaire aandoeningen info voor patiënten Zonnebescherming Inhoud 01 Zonnebescherming... 04 02 Natuurlijke bescherming... 04 03 Sneeuw, water, zand en kledij... 05 04 Wat kunt u zelf
Nadere informatieHierna worden besproken de gevolgen van overmatige blootstelling aan (kunst)zonlicht en lichtovergevoeligheid.
De zon en de huid Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Hoe ontstaan problemen door de zon en wat zijn de verschijnselen? 1 Gevolgen van overmatige blootstelling aan (kunst)zonlicht 1
Nadere informatieSun Verstandig zonnen
Sun Verstandig zonnen De Zon De zon heeft letterlijk en figuurlijk een enorme aantrekkingskracht. Zodra de eerste zonnige lentedagen verschijnen wordt iedereen vrolijker, vakantieplannen worden gemaakt,
Nadere informatieIt takes two to tango
It takes two to tango Voeding & leefstijl bij kanker 19 november 2016 Ilse Kavak-Scholten Inhoud Kanker Ondervoeding Kankercachexie Voedingsadviezen Beweging Feiten en fabels Rol fitnessprofessional Take
Nadere informatieDe gezondheidsvoordelen van Juice Plus+ Omega:
De gezondheidsvoordelen van Juice Plus+ Omega: John Verhiel (CPG/Vetzuurstofwisseling) www.duurzaamgezond.info De gezondheidsvoordelen van Algen-zaad olie: Algenzaad-olie Ώ3 (EPA/DHA) Bevorderd een gezonde
Nadere informatieLichttherapie UVA-1 Radboud universitair medisch centrum
Lichttherapie UVA-1 In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten een afspraak te maken bij de afdeling Lichttherapie van het Radboudumc. Deze folder bevat informatie over therapie met langgolvig
Nadere informatieVitamine D. Essentieel prohormoon
Vitamine D Essentieel prohormoon Biochemie en fysiologie Vit D in voeding: D3 (cholecalciferol, dierlijk) D2 (ergocalciferol, plantaardig). Belangrijkste bron is de aanmaak id huid oiv zonlicht: >90% vd
Nadere informatieLichttherapie hoe vindt de behandeling plaats? 1
Lichttherapie Lichttherapie Bij lichttherapie wordt u behandeld met bepaalde ultraviolette stralen (UV-A of UV-B). Deze stralen maken ook deel uit van het zonlicht. Ze hebben een gunstig effect op verschillende
Nadere informatiePUVA- behandeling lokaal voor handen en/of voeten locatie Amstelwijck
PUVA- behandeling lokaal voor handen en/of voeten locatie Amstelwijck Albert Schweitzer ziekenhuis Polikliniek Dermatologie locatie Amstelwijck februari 2008 pavo 0602 Inleiding De arts heeft met u besproken
Nadere informatieH Melanoom
H.40073.0318 Melanoom Inleiding U heeft van uw arts gehoord dat u een melanoom heeft. Uw arts heeft met u de behandelmogelijkheden besproken. Gedurende de behandeling krijgt u veel informatie. Deze folder
Nadere informatieSunline zonneproducten
Sunline zonneproducten De Sunline zonneproducten van Mylène zorgen ervoor dat het hele gezin optimaal beschermd is tegen de zon. In het gamma wordt gewerkt met speciale zonnefilters die lang houden en
Nadere informatieLichttherapie Bad PUVA behandeling
Lichttherapie Bad PUVA behandeling Inleiding De dermatoloog heeft u verteld dat u lichttherapie gaat krijgen en in welke vorm. In deze folder leest u meer over de lichttherapie en de gang van zaken op
Nadere informatieLichttherapie Bad- PUVA behandeling
Lichttherapie Bad- PUVA behandeling Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De dermatoloog heeft u verteld dat u voor uw huidziekte lichttherapie gaat krijgen in combinatie
Nadere informatiePluis en niet pluis! Pluis: goedaardige tumoren. Ouderdomswratten. Neurofibroom. Cysten 31-1-2014. Verruca seborrhoica
Pluis en niet pluis! Pluis: goedaardige tumoren Ouderdomswratten Cysten Lipoom Neurofibroom Moedervlekken Johan Toonstra NGS congres Arnhem 1 febr. 2014 Ouderdomswratten Verruca seborrhoica Verruca seborrhoica
Nadere informatieVitamine D. Ton Boermans huisarts
Vitamine D Ton Boermans huisarts 2 2 Vitamine D Onvoldoende UVB voor Vitamine D synthese van november tot begin maart 90% van Europa heeft gedurende 4-6 mnd onvoldoende UVB straling. Latitude 38 o north
Nadere informatieWat u moet weten over het melanoom
Dermatologie/Chirurgie Patiënteninformatie Wat u moet weten over het melanoom U ontvangt deze informatie, omdat u meer wilt weten over het melanoom. Hierin leest u onder andere wat deze vorm van huidkanker
Nadere informatieINFO VOOR PATIËNTEN ZONNEBESCHERMING
INFO VOOR PATIËNTEN ZONNEBESCHERMING INHOUD 01 Zonnebescherming 4 02 Natuurlijke bescherming 4 03 Sneeuw, water, zand en kledij 5 04 Wat kunt u zelf doen? 6 4 / 01 ZONNEBESCHERMING Onze huid wordt continu
Nadere informatieBehandeling van een melanoom. Huidziekten
Behandeling van een melanoom Huidziekten Het melanoom Melanoom betekent letterlijk: zwart gezwel. Deze vorm van kanker ontstaat uit de pigmentcellen (melanocyten). Pigmentcellen komen vooral voor in de
Nadere informatieOnderwerp : UV-bescherming. hoe we een melanoom vroeg kunnen opsporen.
1e Melanoompunt studiedag 16.12.2017 Antwerpen Dr. J.D. van der Endt, dermatoloog Belgische Taskforce Euromelanoma Onderwerp : UV-bescherming. hoe we een melanoom vroeg kunnen opsporen. 1 Belangrijk hierbij
Nadere informatieWerken in de Zon / UV-straling
Werken in de Zon Werken in de Zon / UV-straling Inleiding Gezondheidsrisico's Verschillende huidtypes Plan van aanpak UV-index / Zonkrachtwaarden 0 1-2 3-4 5-6 7-8 9-10 geen zonkracht vrijwel geen zonkracht
Nadere informatieNederlandse samenvatting
136 Melanoom van de huid is kanker die uitgaat van de pigmentcellen in de huid. Melanoom bij twee of meer eerstegraads verwanten of drie tweedegraads verwanten noemen we erfelijk. Als deze vorm van kanker
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 87 88 Inleiding Orgaan transplantatiepatiënten hebben een verhoogd risico op niet-gepigmenteerde huidkankers, in het bijzonder het plaveiselcelcarcinoom, wat gepaard gaat met een
Nadere informatieZON en HUID. De feiten over zonnebrandcrèmes
ZON en HUID De feiten over zonnebrandcrèmes Er wordt veel gezegd en geschreven over de invloed van de zon op onze huid en de eventuele kwalijke gevolgen wanneer de huid niet voldoende wordt beschermd.
Nadere informatiedossier Huidkanker Gezond blijven & gezond worden 18 Nieuws De laatste inzichten 23 Feiten & cijfers De laatste stand van zaken rond huidkanker
dossier Huidkanker Van alle soorten kanker komt huidkanker het meest voor; deskundigen noemen het zelfs al een volksziekte. Houd je huid dus goed in de gaten. Gezond blijven & gezond worden ILLUSTRATIES
Nadere informatieZon verstandig Geef huidkanker minder kans
Zon verstandig Geef huidkanker minder kans Inhoud Dat beetje zon in Nederland 3 Zonlicht: onverwachte effecten 4 Zonkracht 5 Tips voor verstandig zonnen 7 Elke huid reageert anders 8 Anti-zonnebrandmiddelen
Nadere informatieSamenvatting. Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties
Samenvatting Vitamine D-tekort in een multi-etnische populatie; determinanten, prevalentie en consequenties Samenvatting 116 In de huid van het menselijk lichaam wordt, bij blootstelling aan zonlicht,
Nadere informatieZon is meer dan vitamine D Huidkanker en hart-vaatziekten
DOOR: HANNY ROSKAMP Zon is meer dan vitamine D Huidkanker en hart-vaatziekten Voorlichting is onevenwichtig Sinds mensenheugenis is al bekend dat zonlicht heilzaam is. Maar de laatste jaren is de angst
Nadere informatie