Studiehandleiding. Opleiding: Hbo-masteropleiding Islamitische Geestelijke Verzorging

Transcriptie

1 Studiehandleiding Opleiding: Hbo-masteropleiding Islamitische Geestelijke Verzorging Naam onderwijseenheid: Ethiek en geestelijke verzorging vanuit islamitisch perspectief HBOMIGV1EG Studiebelasting: 5 ec Blok: 3 Docent: G. Muishout Datum:

2 Inhoud 1 Inleiding Eindkwalificaties en leerdoelen Eindkwalificaties Leerdoelen Opbouw en inhoud van de onderwijseenheid Schematisch overzicht van de colleges Studiebelasting Toetsing Literatuur Bijlage: opdracht en beoordelingsformulier werkstuk Opdracht werkstuk Beoordelingsformulier

3 1 Inleiding Een belangrijke taak van de geestelijke verzorger is individueel of samen met anderen advies geven over ethische kwesties waarmee gelovigen en zij die hun zorg verlenen, geconfronteerd worden. Het kan gaan om de advisering en ondersteuning van individuele gelovigen bij ethische kwesties in hun persoonlijke leven, van gezinnen, om ethisch advies en de deelname aan moreel en ethisch beraad binnen bijvoorbeeld zorginstellingen of met betrekking tot nieuwe behandelmethoden, of ook om ethisch advies inzake grote maatschappelijke vraagstukken. Belangrijk voor de islamitische geestelijke verzorger is daarbij dat deze niet alleen op de hoogte is van verschillende bronnen en methoden van ethische besluitvorming binnen de islamitische traditie, maar deze ook binnen de context van de hedendaagse Nederlandse samenleving toe kan passen. Daarnaast is belangrijk dat de geestelijke verzorger bij zijn begeleiding en advies in ethische aangelegenheden rekening houdt met collega s en andere betrokkenen van diverse disciplines en levensbeschouwelijke achtergronden en de relevante Nederlandse wet- en regelgeving. Deze onderwijseenheid verschaft een inzicht in de belangrijkste ethische benaderingen in het klassieke en moderne westerse en islamitische denken. Bijzondere aandacht wordt besteed aan ethische aspecten van moderne ontwikkelingen in de geneeskunde en aan het moreel beraad in zorginstellingen. 2 Eindkwalificaties en leerdoelen 2.1 Eindkwalificaties Bij deze onderwijseenheid werk je in het bijzonder aan de ontwikkeling van de volgende eindkwalificaties van de opleiding: kennis b. een diepgaande kennis van de inhoud en achtergrond van hedendaagse opvattingen en discussies inzake ethiek en zingeving, in het bijzonder voor zover deze betrekking hebben op het leven van moslims in de huidige westerse en Nederlandse context; c. kennis van de standpunten inzake ethiek en zingeving van de belangrijkste niet-islamitische levensbeschouwingen in Nederland en hun achtergrond, voldoende om op het gebied van de geestelijke zorg op vruchtbare wijze samen te kunnen werken met niet-islamitische collega s en als geestelijk verzorger te kunnen functioneren binnen een context die gekenmerkt wordt door culturele, maatschappelijke en levensbeschouwelijke pluriformiteit; Inzicht a. inzicht in de dynamiek en diversiteit van opvattingen en houdingen op het gebied van ethiek, zingeving en maatschappelijke waarden die het gevolg zijn van de interactie tussen de religieuze bronnen, intellectuele, culturele en maatschappelijke tradities en hedendaagse context; Vaardigheden a. het kunnen identificeren van vragen en behoeften op het gebied van ethiek en zingeving bij personen in het bijzonder personen met een islamitische achtergrond in situaties van ziekte, lijden en existentiële nood (anamnese); h. het in staat zijn islamitische standpunten en houdingen op het gebied van ethiek, zingeving en maatschappelijke ontwikkeling zodanig te ontwikkelen, dat zij enerzijds in overeenstemming zijn met de fundamentele principes en waarden van de islam en anderzijds met de specifieke omstandigheden van Europa in het algemeen en Nederland in het bijzonder en beantwoorden aan de specifieke behoeften van moslims in het hedendaagse Nederland en Europa; 3

4 i. Het in staat zijn met mensen van diverse levensbeschouwelijke achtergronden volwaardig, op hoog niveau en constructief te participeren in discussies en besluitvormingsprocessen, met name aangaande zinvragen, spirituele en ethische vraagstukken en vraagstukken die verband houden met het samenleven van bevolkingsgroepen van diverse levensbeschouwelijke, etnische en culturele achtergronden (3 en 4); j. het in staat zijn zich zelfstandig voortdurend verder te ontwikkelen op het gebied van de geestelijke verzorging, in uiteenlopende en ook in nieuwe beroepssituaties. 2.2 Leerdoelen Het leerdoel van deze onderwijseenheid luidt als volgt: Na afronding van deze onderwijseenheid kun je een ethische kwestie die relevant is voor de beroepspraktijk van de islamitische geestelijke verzorger, vanuit islamitische en andere binnen de Nederlandse beroepspraktijk belangrijke perspectieven identificeren, analyseren en er een oplossing voor voorstellen die zowel vanuit het perspectief van de islam als van de Nederlandse context en professioneel verantwoord is. 3 Opbouw en inhoud van de onderwijseenheid Ter voorbereiding op de colleges moet je de betreffende hoofdstukken in het boek doornemen of opdrachten voorbereiden. Dit is noodzakelijk om aan het college te kunnen deelnemen. 3.1 Schematisch overzicht van de colleges Bijvoorbeeld: Week Inhoud Werkvorm/contacttijd Voorbereiding door student 1 Inleiding ethiek & inleiding moreel beraad Hoor- en besprekingscollege, 2 Inleiding ethiek Uitwerken casuïstiek moreel beraad Besprekingscollege, Vaardigheidstraining Ten Have et al, hoofdstuk 1-2 Dartel & Molenwijk hoofdstuk 3 Voorbereiden casuïstiek. 3 Uitwerken casuïstiek Besprekingscollege Vaardigheidstraining 4 Uitwerken casuïstiek Besprekingscollege, vaardigheidstraining Dartel & Molenwijk, hoofdstuk 4-6 Voorbereiden casuïstiek. Dartel & Molenwijk, Hoofdstuk 7-8 Voorbereiden casuïstiek 4

5 5 Uitwerken casuïstiek Besprekingscollege, Vaardigheidstraining Dartel & Molenwijk, hoofdstuk 9-10 Voorbereiden casuïstiek. 6 Bronnen en benaderingen van ethiek binnen de islam 7 Recap Moreel beraad: casuïstiek idem idem Brockopp, Brown, Padela, Majid Voorbereiden casuïstiek. 3.2 Studiebelasting De studiebelasting kan globaal op de volgende wijze nader aangegeven worden: Colleges: 7 x 90 min. = 10 uur, 30 min. Bestudering aantekeningen docent en literatuurstudie ter voorbereiding van de colleges: 7 x 3 uur, 30 min. = 24 uur, 30 min. Voorbereiding (literatuuronderzoek, interviews) en redactie werkstuk: 105 uur Totaal: 140 uur (5 ec). 4 Toetsing Deze onderwijseenheid wordt getoetst aan de hand van een individueel werkstuk. 5 Literatuur Brockopp, Jonathan E., Islamic Ethics Of Saving Life: A Comparative Perspective, Medicine and Law 21 (2002), Brown, Daniel, Islamic Ethics In Comparative Perspective, The Muslim World Vol.LXXXIX, 2 (April 1999), Dartel, Hans van en Bert Molenwijk, In gesprek blijven over goede zorg. Overlegmethoden voor moreel beraad, Amsterdam: Boom, ed. 2014, hoofdstuk 4-10 en de bijlagen Fakhry, Majid, Ethical Theories in Islam, Leiden etc.: Brill, 1991: Introduction; Part two, Chapter six; Part four, Chapter six Ghaly, Mohammed, The Beginning of Human Life: Islamic Bioethical Perspectives, Zygon, 47, 1 (March 2012), ( idem, Religio-ethical Discussions on Organ Donation among Muslims in Europe: An Example of Transnational Islamic Bioethics, Medicine, Health Care and Philosophy, May 2012, 15, 2 (May 2012), , DOI /s x (open access) Have, H.A.M.J. ten, R.H.J. ter Meulen, E. van Leeuwen, Medische ethiek, Houten: Bohn Stafleu van Loghum, derde, herziene druk, 2009 Mūkhtār, M.Ould Imbāla, al- (2012) Ḥukm Īqāf al-'alāj 'an al-marīḍ al-may'ūs min Ḥayātihi. (Het betreft hier een op de 21ste cyclus van de IFA (International Fiqh Academy) op 10 december 2012 gepresenteerde paper als onderdeel van de derde zitting.) 5

6 Rahman, Fazlur, Law and Ethics in Islam, in Richard G. Hovanissian (ed.), Ethics in Islam (papers, 9th Giorgio Levi Della Vida Biennial Conference), Undena, Malibu, 1985, p Padela, Aasim I., Islamic Medical Ethics: A Primer, Bioethics, 21, 3 (March 2007), Platform Moreel Beraad, Handreiking implementatie en borging moreel beraad, Utrecht: Reliëf, 2010 (digitaal beschikbaar op Widdershoven, Guy, Ethiek in de kliniek: Hedendaagse benaderingen in de gezondheidsethiek: Boom, Bijlage: opdracht en beoordelingsformulier werkstuk 6.1 Opdracht werkstuk Deze onderwijseenheid wordt afgesloten met een (individueel) werkstuk, waarmee getoetst wordt of je het leerdoel bereikt hebt. Het werkstuk betreft een analyse van een ethische kwestie die relevant is voor de beroepspraktijk van de islamitische geestelijke verzorger. Het kan gaan om een kwestie die jij werkelijk hebt meegemaakt of waarover jij bijvoorbeeld uit de literatuur of van anderen gehoord hebt. Het kan ook gaan om een kwestie die jij zelf bedacht hebt, maar zich wel in de beroepspraktijk voor zou kunnen doen. Het zou om een ethisch dilemma kunnen gaan, maar ook andere vraagstukken, die niet het karakter van een dilemma een keuze tussen mogelijkheden waarvan geen enkele in alle opzichten bevredigend is heeft. Leg je keuze voor het onderwerp per of tijdens een college aan de docent voor. De docent deelt de student vervolgens mee of het voorgestelde onderwerp eventueel met een aanpassing geaccepteerd is of niet. Dit is onder andere om te vermijden dat twee studenten hetzelfde onderwerp kiezen. De bedoeling is dat je met het werkstuk aantoont dat je geleerd hebt een dergelijke kwestie te analyseren en er een oplossing voor aan te dragen op een manier die vanuit het perspectief van de islam, maar ook van de Nederlandse context en professioneel verantwoord is. Bij de analyse en oplossing ga je te werk aan de hand van een degelijk model voor moreel beraad, bijvoorbeeld één van de modellen die beschreven worden in Dartel & Molenwijk, In gesprek blijven over goede zorg, hoofdstuk Je gaat daarbij niet werkelijk met anderen overleg voeren, maar bekijkt de kwestie zo veel mogelijk vanuit het perspectief van verschillende mogelijke betrokkenen en volgt de stappen van het model. Het gaat daarbij meer expliciet om de volgende perspectieven: het perspectief van de cliënt/patiënt/hulpvrager/hulpontvanger; het perspectief van beroepskrachten van andere disciplines (arts, verpleger, maatschappelijk werker, manager,...); het perspectief van verschillende klassieke benaderingen in de ethiek: deugdethiek, plichtethiek en utilisme; het perspectief van de islam, met oog voor diverse benaderingen en standpunten binnen de islamitische ethiek; het perspectief van één of meer andere religie(s) dan de islam; het perspectief van de eventueel relevante Nederlandse wet- en regelgeving. Je verantwoordt jouw keuzes, bijvoorbeeld voor een bepaald model van moreel beraad, voor een bepaalde benadering binnen de islamitische traditie of voor een bepaalde mogelijkheid voor de oplossing van de kwestie. 6

7 Als globale richtlijn voor de omvang van het werkstuk kun je aanhouden dat het uit niet minder dan 2500 en niet meer dan woorden zou moeten bestaan. 6.2 Beoordelingsformulier Beoordelingsformulier werkstuk Ethiek en geestelijke verzorging vanuit islamitisch perspectief Student:.. Studentnummer:... Datum:.. De student heeft: (algemeen) Max. aantal punten Score * een werkstuk geschreven over een door de docent goedgekeurde, voor de beroepspraktijk van de islamitische geestelijke verzorger relevante ethische kwestie. 1 * deze kwestie bekeken vanuit ten minste vier van de volgende zes perspectieven, waaronder in ieder geval het perspectief van de islam: het perspectief van de cliënt/patiënt/hulpvrager/hulpontvanger; het perspectief van beroepskrachten van andere disciplines (arts, verpleger, maatschappelijk werker, manager,...); het perspectief van verschillende klassieke benaderingen in de ethiek: deugdethiek, plichtethiek en utilisme; het perspectief van één of meer andere religie(s) dan de islam; het perspectief van de eventueel relevante Nederlandse wet- en regelgeving. * een oplossing voor deze kwestie voorgesteld. 2 (vorm) * het werkstuk in correct en duidelijk Nederlands geschreven. 4 * (eventueel op enkele functionele citaten na) in eigen woorden geschreven. 1 (referenties) 2 * van ten minste vier verschillende publicaties gebruik gemaakt, waarvan ten minste drie gedrukt of uit een digitale wetenschappelijke encyclopedie, digitaal wetenschappelijk tijdschrift of digitaal vaktijdschrift. 3 referenties gebruikt die van goede kwaliteit zijn en elkaar aanvullen. 3 op een duidelijke, volledige (zaken als auteur, titel, uitgever, jaartal en plaats van uitgave bevattende) en in het hele werkstuk consistente wijze verwezen naar bronnen. 2 7

8 * de bronnen waarnaar in het werkstuk verwezen worden op een duidelijke, volledige (zaken als auteur, titel, uitgever, jaartal en plaats van uitgave bevattende) en consistente wijze in een literatuurlijst vermeld. 2 (structuur) een duidelijke en functionele opbouw van het verslag gehanteerd (inleiding; functionele en duidelijke indeling in hoofdstukken, paragrafen en/of subparagrafen; duidelijke conclusie/afsluiting die bij de inleiding en overige delen van het werkstuk aansluit). 5 (analyse) de bestudeerde kwestie op een degelijke manier geanalyseerd vanuit het perspectief van: de cliënt/patiënt/hulpvrager/hulpontvanger; 7 beroepskrachten van andere disciplines (arts, verpleger, maatschappelijk werker, manager,...); verschillende klassieke benaderingen in de ethiek: bijvoorbeeld deugdethiek, plichtethiek en/of utilisme; 7 7 één of meer andere religie(s) dan de islam; 7 de eventueel relevante Nederlandse wet- en regelgeving. 7** Toelichting op de puntentoekenning voor de vijf laatste criteria: ontbreekt: 0; zeer zwak: 1; zwak: 2; onvoldoende: 3; (net) voldoende: 4; ruim voldoende: 5; goed (gedeeltelijk in overeenstemming met wat achter uitstekend vermeld is): 6; uitstekend (zeer evenwichtig en genuanceerd, met referentie aan verscheidene standpunten en publicaties): 7 **Indien dit criterium niet van toepassing is, wordt het gemiddelde van de scores voor de vier daarboven genoemde criteria, afgerond op een geheel getal, toegekend. de islam, met oog voor diverse benaderingen en standpunten binnen de islamitische ethiek en verantwoording van keuzes daarbinnen; 15 Toelichting op de puntentoekenning voor het laatste criterium: ontbreekt: 0; net voldoende: 8; uitstekend(zeer evenwichtig en genuanceerd, met referentie aan verscheidene standpunten en publicaties): 15 ; andere hele getallen voor gevallen daartussenin, naar analogie van het scorevoorschrift voor de 7-puntscriteria hierboven. (synthese en evaluatie) stelt, op basis van de hiervoor genoemde analyse, een oplossing van deze kwestie voor die zowel vanuit het perspectief van de islam als van de Nederlandse context en professioneel verantwoord is, d.w.z.: de voorgestelde oplossing is op de hiervoor genoemde analyse gebaseerd; 5 het is een oplossing voor de aan de orde gestelde kwestie; 5 8

9 ze is verantwoord vanuit het perspectief van de islam; 5 ze is verantwoord vanuit het perspectief van de Nederlandse context; 5 ze is professioneel verantwoord (d.w.z.: a. ze wordt beargumenteerd; b. ze is als professioneel verantwoord herkenbaar voor relevante deskundigen van andere disciplines en levensbeschouwelijke achtergronden; c. ze stijgt boven het routinematige uit) 5 Toelichting op de puntentoekenning voor de vijf laatste (sub)criteria: ontbreekt: 0; zeer zwak: 1; onvoldoende: 2; voldoende: 3; goed: 4; uitstekend: 5) N.B. Voor alle criteria waarvoor een asterisk (*) staat, moet een voldoende (meer dan de helft van het aantal te behalen punten) gescoord worden. Anders kan er geen voldoende voor het werkstuk gegeven worden, tenzij de examinator van mening is dat dat gebrek in voldoende mate gecompenseerd wordt door de kwaliteit van het verslag op de andere punten waarop geoordeeld wordt. In dat laatste geval dient de examinator zijn mening toe te lichten in het vak Eventuele opmerkingen examinator hieronder. Eventuele opmerkingen examinator: Cijfer werkstuk (totaal aantal gegeven punten tussen 10 en 100, gedeeld door 10): Naam examinator:... Handtekening examinator:... 9