AIRCONDITIONING BELANGRIJKE KENNIS VOOR DE WERKPLAATS

Transcriptie

1 AIRCONDITIONING BELANGRIJKE KENNIS VOOR DE WERKPLAATS

2 Wat is thermomanagement? Het thermomanagement van een voertuig omvat het zorgdragen voor een optimale motortemperatuur onder alle bedrijfsomstandigheden en het verwarmen en koelen van het voertuiginterieur. Een modern thermomanagementsysteem bestaat daarom uit onderdelen van de motorkoeling en het aircosysteem. Componenten van deze beide onderdelen, die elkaar beïnvloeden, vormen vaak een eenheid. In deze uitgave presenteren we een aantal moderne koelsystemen met hun technische achtergronden. We gaan ook in op de werking, oorzaken van storingen, diagnosemogelijkheden en bijzonderheden.

3 INHOUD BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING Pagina Airco-check en airco-onderhoud 04 Airco- en koeleenheid 05 Het aircocircuit 06 Onderdelen van het aircosysteem 07 Reparaties en service 14 Aanwijzingen bij het monteren en demonteren 15 Opsporen van fouten 18 COMPRESSOR (De)monteren en storingsanalyse van aircocompressoren 20 Werkwijze voor de analyse van storingen en vervanging van aircocompressoren 22 Compressorschade 26 Geluidsontwikkeling 28 Compressoren zonder magneetkoppeling 30 ONDERHOUD EN REPARATIES Het aircosysteem spoelen 35 Lekdetectietechnieken 40 Reparatie van leidingen en slangen 42 TECHNISCHE TIPS Koudemiddel R12, R134a, R1234yf 43 Interieurtemperatuursensoren 44 Afdichtmiddelen 45 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT Innovatief klimaat- en interieurcomfortmanagement 46 Thermomanagement in hybride voertuigen 50 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP PAG-, PAO- en POE-aircocompressorolie 58 Vergelijking tussen de verschillende oliën 63 Productoverzicht 64 Werkplaatsuitrusting van Hella Nussbaum Solutions 66

4 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING AIRCO CHECK EN AIRCO ONDERHOUD Afwisselend check en onderhoud Airco-check en airco-onderhoud verhouden zich tot elkaar zoals een kleine en grote inspectie: Extra informatie Behr Hella Service adviseert om 1x per jaar een airco-check uit te voeren en elke 2 jaar een airco-onderhoud. Wat houdt een airco-check in? Wanneer? Waarom? 1x per jaar De interieurfilter filtert stof, pollen en vuildeeltjes uit de lucht voordat deze zuiver en gekoeld de binnenruimte instroomt. Zoals bij elk filter is het opnamevermogen beperkt. In elk aircosysteem zit een verdamper. In de lamellen ontstaat condensatiewater. Na verloop van tijd nestelen zich hier bacteriën, schimmels en microorganismen in. Daarom moet de verdamper regelmatig gedesinfecteerd worden. Wat wordt er gedaan? Visuele controle van alle componenten Werkings- en prestatiecontrole Vervanging interieurfilter Evt. ontsmetting van de verdamper Wat houdt een airco-onderhoud in? Wanneer? Waarom? Elke 2 jaar Zelfs bij een nieuwe airconditioning ontsnapt per jaar tot wel 10 % van het koudemiddel. Dit is een normaal fenomeen maar het leidt tot een vermindering van het koelvermogen en eventueel tot schade aan de compressor. Door de filterdroger wordt het koudemiddel ontdaan van vocht en verontreinigingen. Wat wordt er gedaan? Visuele controle van alle componenten Werkings- en prestatiecontrole Vervangen van de filterdroger Evt. ontsmetting van de verdamper Vervangen van het koudemiddel Lekkagetest Vervanging van de interieurfilter

5 AIRCO- EN KOELSYSTEEM Airco en koelsysteem als een geheel Hoewel het motorkoelsysteem en het aircosysteem twee van elkaar gescheiden systemen zijn, beïnvloeden ze elkaar wel. Wanneer het aircosysteem in werking is, wordt het motorkoelsysteem extra belast en stijgt de temperatuur van de koelvloeistof. De additieven in de koelvloeistof beschermen niet alleen tegen vorst, maar ook tegen oververhitting van de motor. Door een juiste samenstelling van de koelvloeistof stijgt het kookpunt van de vloeistof tot boven 120 C: een enorme capaciteitsreserve. Vooral in de zomer, wanneer het aircosysteem en het koelsysteem door de omgevingstemperatuur en lange ritten zwaar belast worden, is dit belangrijk. Tijdens onderhoud aan de aircoinstallatie is het aan te raden de koelvloeistof meteen mee te controleren. 4 5

6 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING HET AIRCOCIRCUIT Koudemiddelcircuit met expansieventiel Expansieventiel Condensor Compressor Interieurventilator Verdamper Condensorventilator Filterdroger Werking van de airconditioning met expansieventiel Voor de regeling van het klimaat in het voertuiginterieur zijn zowel een koudemiddel- als een koelcircuit vereist. Door koude en warme lucht te mengen kan het gewenste klimaat worden gecreëerd, volledig onafhankelijk van de externe omstandigheden. Dit maakt de airco-installatie tot een wezenlijke factor voor de veiligheid en het rijcomfort. De verschillende componenten van de koudemiddelkringloop zijn door slangen en/of aluminium leidingen met elkaar verbonden en vormen zo een gesloten systeem. In het systeem circuleren het koudemiddel en de compressorolie. De kringloop is verdeeld in twee delen: Het gedeelte tussen compressor en expansieventiel wordt hogedrukzijde (geel/rood) genoemd. Tussen het expansieventiel en de compressor spreken we van de lagedrukzijde (blauw). In de compressor wordt het gasvormige koudemiddel gecomprimeerd en daardoor sterk verhit. Het wordt onder hoge druk door de condensor geperst. Daarbij wordt aan het verhitte koudemiddel warmte onttrokken, waardoor het condenseert en van een gasvormige naar vloeibare structuur verandert. In de filterdroger, het volgende station, scheidt de verontreinigingen en resterende damp van het nu vloeibare koudemiddel. Hierdoor wordt de effectiviteit van het systeem gewaarborgd en worden de componenten tegen beschadigingen door verontreinigingen beschermd. Vanaf de filterdroger gaat het koudemiddel verder naar het expansieventiel. Dit ventiel is vergelijkbaar met een stuwdam. Voor de stuw wordt ervoor gezorgd dat de gelijkmatige druk in stand gehouden wordt en na de stuw, door volumetoename, voor het verlagen van deze druk. Omdat het expansieventiel direct voor de verdamper is geplaatst, vindt de drukverlaging en daarmee de verdamping van het koudemiddel plaats in de verdamper. Voor het verdampen, dus bij de wijziging van de toestand van vloeibaar naar gasvormig, wordt warmte gebruikt uit de omgevingslucht. De verdamper heeft een zeer groot oppervlak, dat ervoor zorgt dat de warmte kan worden ontrokken uit de omgevingslucht. De warmteloze omgevingslucht wordt vervolgens door het ventilatiesysteem in het interieur van het voertuig geblazen, waar het zorgt voor een comfortabele omgeving voor de passagiers. Aan de lagedrukzijde gaat de reis van het nu weer gasvormige koudemiddel terug naar de compressor, waar de kringloop weer van vooraf aan begint.

7 ONDERDELEN VAN HET AIRCOSYSTEEM Compressoren De aircocompressor wordt door de motor van het voertuig aangedreven via een V-snaar of multiriem. Deze comprimeert en verplaatst het koudemiddel in het systeem. Er bestaan verschillende types compressoren. Het van de verdamper afkomstige koudemiddel wordt in gasvormige toestand (bij lage druk en lage temperatuur) aangezogen, gecomprimeerd en vervolgens met een hoge temperatuur en hoge druk in gasvormige toestand aan de condensor doorgegeven. Extra informatie Ontoereikende smering, veroorzaakt door lekkages en de daarmee samenhangende verliezen van koudemiddel en olie, en gebrekkig onderhoud kunnen leiden tot defecten aan de compressor (lekkage van de dichtingsring en van de behuizing, schade aan lagers, vastzitten van de zuiger enz.). De capaciteit van de compressor moet aangepast worden aan de grootte van het systeem. De compressor is gevuld met speciale olie voor de smering. Een deel van de olie circuleert met het koudemiddel door het aircosysteem. Vanaf pagina 20 wordt de werking van compressoren uitvoerig beschreven. 6 7

8 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING Condensoren Het koudemiddel wordt door de drukopbouw in de compressor verwarmt. De condensor is noodzakelijk om het verwarmde koudemiddel af te koelen. Het warme koudemiddelgas stroomt de condensor in en geeft daarbij warmte aan de omgeving af via de pijpleiding en de lamellen. Werking Het warme koudemiddelgas stroomt bovenaan de condensor in en geeft daarbij via de pijpleiding en lamellen warmte aan de omgeving af. Door de afkoeling verlaat het koudemiddel de condensor onderaan in vloeibare toestand. Extra informatie Door de inbouw-locatie kunnen door verontreiniging of steenslag gemakkelijk uitval of defecten veroorzaakt worden. Ook na frontale aanrijdingen treden vaak defecten op. Gevolgen bij uitval Een defect aan een condensor kan de volgende symptomen vertonen: Onvoldoende koelcapaciteit Uitval van het aircosysteem Continu draaiende condensorventilator Oorzaken van een defect kunnen zijn: Lekkage bij de aansluitingen of door beschadiging Gebrekkige uitwisseling van warmte door verontreiniging van de condensor Fouten opsporen Controlestappen voor het verhelpen van het defect: Condensor controleren op verontreiniging Controleren op lekkages Drukwaarden aan hoge- en lagedrukzijde vergelijken

9 Filterdroger De filterelementen van de airconditioning worden, afhankelijk van het installatietype, filterdroger of accumulator genoemd. De taak van de filterdroger bestaat uit het verwijderen van vreemde stoffen uit het koudemiddel en er vocht aan te onttrekken. Werking Het vloeibare koudemiddel stroomt de filterdroger in, doorstroomt een hygroscopische droogmedium en stroomt in vloeibare vorm weer uit de filterdroger. Het bovenste deel van een filterdroger dient tegelijk als compensatieruimte, het onderste deel als koudemiddelopslag, om drukschommelingen in het systeem te compenseren. Extra informatie Normaal gezien moet de filterdroger elke 2 jaar resp. bij het opnenen van het koudemiddelcircuit worden vervangen. Een verouderde filterdroger kan leiden tot aanzienlijke schade van het aircosysteem. De filterdroger kan door zijn constructie slechts een bepaalde hoeveelheid vocht aan het koudemiddel onttrekken dan is het droogmedium verzadigd en niet in staat om nog meer vocht te binden. Gevolgen bij uitval Een defect aan de filterdroger kan gepaard gaan met de volgende symptomen: Gebrekkig koelvermogen Uitval van het aircosysteem Oorzaken voor het uitvallen van de filterdroger kunnen zijn: Veroudering Defect filterkussen aan de binnenzijde Lekkage bij de aansluitingen of door beschadiging Fouten opsporen Volg de volgende stappen bij het opsporen van fouten: Controleer de onderhoudsintervallen (elke 2 jaar) Lektest/dichtheid van de aansluitingen/beschadigingen Drukwaarden aan hoge- en lagedrukzijde vergelijken 8 9

10 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING Expansieventiel/smoorklep Het expansieventiel is het scheidingspunt tussen het hoge- en lagedrukgedeelte van het koudemiddelcircuit. De klep is voor de verdamper gemonteerd. Om het optimale koudevermogen in de verdamper te bereiken, wordt de koudemiddelstroom afhankelijk van de temperatuur door het expansieventiel geregeld. Zo wordt een volledige verdamping van het vloeibare koudemiddel gegarandeerd zodat er uitsluitend gasvormig koudemiddel in de compressor terechtkomt. Expansieventielen kunnen onderling verschillen qua constructie. Extra informatie Vocht en vuil in het aircosysteem kunnen de werking van het expansieventiel/ smoorklep sterk beperken en kunnen leiden tot storingen. Daarom is regelmatig onderhoud van de airconditioning belangrijk! Werking Het vloeibare koudemiddel, afkomstig van de condensor en de filterdroger, stroomt door het expansieventiel en wordt ingespoten in de verdamper. Door het verdampen van het koudemiddel ontstaat verdampingskoude. Zo wordt de temperatuur verlaagd. Om het optimale koudevermogen in de verdamper te bereiken, wordt de koudemiddelstroom afhankelijk van de temperatuur door het expansieventiel geregeld. Aan het einde van de verdamper wordt het koudemiddel via het expansieventiel verder geleid naar de compressor. Als de temperatuur van het koudemiddel aan het einde van de verdamper stijgt, dan zet het uit in het expansieventiel. Daardoor wordt de koudemiddelstroom (inspuithoeveelheid) naar de verdamper verhoogd. Als de temperatuur van het koudemiddel aan het einde van de verdamper daalt, dan verkleint het volume in het expansieventiel. Daarop vermindert het expansieventiel de koudemiddelstroom naar de verdamper. Gevolgen bij uitval Een defect expansieventiel kan herkend worden door: Gebrekkig koelvermogen Uitval van het aircosysteem Mogelijke oorzaken van uitval zijn: Temperatuurproblemen door oververhitting of bevriezing Verontreinigingen in het systeem Lekkage van het onderdeel of de aansluitleidingen Fouten opsporen Bij een defect kunnen de volgende controles worden uitgevoerd Visuele controle Akoestische controle Controleren dat de aansluitleidingen goed en juist vastzitten Het onderdeel en de aansluitingen controleren op lekkage Temperatuurmeting aan het leidingsysteem Drukmeting bij ingeschakelde compressor en lopende motor

11 Verdamper De verdamper bevindt zich in de binnenruimte van het voertuig en dient voor de uitwisseling van de warmte tussen de omringende lucht en het koudemiddel van de airconditioning. Werking Het vloeibare koudemiddel, dat onder hoge druk staat, wordt via het expansieventiel resp. smoorklep in de verdamper geïnjecteerd waar het uitzet. De verdampingskoude die hierbij ontstaat wordt via het grote verdamperoppervlak aan de omgeving afgegeven en door de ventilatorstroom in de binnenruimte van het voertuig geleid. Extra informatie Temperatuurproblemen, vervuiling, vocht en gebrekkig onderhoud kunnen leiden tot een defect van de verdamper. Dit kan voorkomen worden door op regelmatige basis een aircoonderhoud te laten uivoeren en het aircosysteem te desinfecteren. Gevolgen bij uitval Een defect aan een verdamper gaat gepaard met de volgende symptomen: Onvoldoende koelcapaciteit Uitval van het aircosysteem Gebrekkige werking van de ventilator Oorzaken voor het uitvallen van de verdamper kunnen zijn: Verstopping van de pijpleidingen in de verdamper Lekkage in de verdamper (bij de aansluitingen, door beschadiging) Verontreiniging van de verdamper (luchtdoorlating geblokkeerd) Fouten opsporen Voer de volgende controles uit om de oorzaak van de storing op te sporen: Controleer de verdamper op vervuiling Controleer de verdamper op beschadigingen Test de aansluitleidingen op juiste zitting Test op lekkages Meet de druk bij ingeschakelde compressor en lopende motor Meet de temperatuur aan de in- en uitgangsleiding Het daarvoor benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina

12 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING Drukschakelaars en andere schakelaars Drukschakelaars hebben de opdracht om de airco-installatie te beschermen tegen schade door te hoge of te lage druk. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen lagedrukschakelaars, hogedrukschakelaars en trinaryschakelaars. De trinaryschakelaar omvat een hoge- en een lagedrukschakelaar, alsook een extra schakelcontact voor de condensorventilator. Extra informatie Drukschakelaars kunnen uitvallen door contactproblemen of verontreiniging. Door een regelmatig onderhoud van het systeem kan deze uitval voorkomen worden. Aanvullende aircoschakelaars zoals aanen uitschakelaars maken het assortiment compleet. Werking De drukschakelaar (drukbewaker) is gewoonlijk in de hogedrukzijde van de airco-installatie gemonteerd. Bij te hoge druk (ca bar) zorgt hij ervoor dat de stroomtoevoer naar de compressorkoppeling wordt afgesloten, bij dalende druk (ca. 5 bar) wordt deze weer ingeschakeld. Ook bij te lage druk (ca. 2 bar) wordt de stroomtoevoer onderbroken om te voorkomen dat de compressor beschadigd raakt door ontoereikende smering. Het derde schakelcontact in de trinaryschakelaar stuurt de elektrische ventilator van de condensor aan om een optimale condensatie van het koudemiddel in de condensor te waarborgen. Gevolgen bij uitval Een defecte of uitgevallen drukschakelaar kan als volgt worden herkend: Onvoldoende koelcapaciteit Airco-installatie geen functie Veelvuldig in-/uitschakelen van de compressorkoppeling Mogelijke oorzaken van uitval zijn: Contactstoringen aan de elektrische aansluitingen Verontreinigingen in het systeem Beschadiging van de behuizing door trillingen of ongevallen Fouten opsporen Voer de volgende controles uit om de storing op te sporen: Visuele controle Controleren of de aansluitstekkers correct aangesloten zijn Onderdeel controleren op beschadigingen Meting van de druk bij ingeschakelde compressor en lopende motor Controle van het onderdeel in uitgebouwde toestand met stikstoffles, drukverminderaar en multimeter

13 Ventilator De ventilator dient voor de ventilatie van de passagiersruimte. Hij zorgt voor een helder zicht en een aangenaam interieurklimaat: een belangrijke voorwaarde voor veiligheid en rijcomfort. Extra informatie Een defecte ventilator leidt tot een onprettig interieurklimaat. Dit heeft dan weer invloed op de concentratie van de bestuurder wat leidt tot een opmerkelijk lagere veiligheid. Een defecte ventilator kan eveneens leiden tot het beslaan van de voorruit waardoor de bestuurder slechts een beperkt zicht heeft. Fittingen en leidingen De fittingen en leidingen verbinden de afzonderlijke componenten waar koudemiddel doorheen stroomt. De fittingen worden met speciaal gereedschap op het slanguiteinde geperst. Fittingen zijn in verschillende uitvoeringen beschikbaar. Extra informatie Slangen van Hella Nussbaum Solutions kenmerken zich door hun hoge flexibiliteit, minimale gewicht en gering verlies van koudemiddel. Condensorventilator De condensorventilator draagt ertoe bij dat het koudemiddel optimaal condenseert bij iedere werking van het voertuig. Hij wordt als extra of gecombineerde ventilator voor of achter de condensor resp. radiateur gemonteerd. Extra informatie Condensorventilatoren kunnen door elektrische of mechanische beschadigingen uitvallen. Hierdoor wordt het koudemiddel niet meer voldoende vloeibaar gemaakt en neemt het vermogen van de airconditioning af

14 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING REPARATIES EN SERVICE Veiligheidsrichtlijnen/omgang met koudemiddel Draag altijd een beschermende bril en handschoenen! Bij normale atmosferische druk en omgevingstemperaturen verdampt vloeibaar koudemiddel zo snel dat bevriezingsverschijnselen kunnen worden veroorzaakt bij contact met de huid of de ogen (gevaar voor blindheid). Indien u toch in contact bent gekomen met koudemiddel dient u de desbetreffende plek overvloedig af te spoelen met water. Wrijf niet en consulteer onmiddellijk een arts! Ventileer de werkplek goed bij werkzaamheden aan het koudemiddelcircuit. Het inademen van hoge concentraties gasvormig koudemiddel kan leiden tot duizeligheid en verstikking. Werkzaamheden aan het koudemiddelcircuit mogen niet uitgevoerd worden vanuit een smeerput: omdat gasvormig koudemiddel zwaarder is dan lucht, kan het zich daar in hoge concentraties verzamelen. Rook niet! Koudemiddel kan uiteenvallen in giftige substanties door de hitte van een gloeiende sigaret. Breng koudemiddel niet in contact met open vuur of hete metalen delen. Hierdoor kunnen er dodelijke gassen ontstaan. Laat koudemiddel nooit ontsnappen in de atmosfeer. Als het koudemiddelreservoir of het aircosysteem wordt geopend, ontsnapt de inhoud met hoge druk. De hoogte van de druk hangt af van de temperatuur. Hoe hoger de temperatuur, des te hoger de druk. Voorkom steeds de inwerking van hitte op onderdelen van airco-installaties. Voertuigen mogen na lakwerkzaamheden maximum tot 75 C verwarmd worden (droogoven), behalve als de airco-installatie vooraf leegemaakt is. Hou de aansluitingen niet in de richting van het lichaam wanneer de serviceslangen van het voertuig worden weggenomen. Er kunnen nog resten koudemiddel uit komen. Richt de stoomreiniger niet rechtstreeks op de delen van de airco-installatie tijdens het reinigen van het voertuig. Verander nooit de fabrieksinstelling van de regelschroef op het expansieventiel.

15 AANWIJZINGEN BIJ HET MONTEREN EN DEMONTEREN Aircosysteem Vóór het monteren resp. demonteren van een (reserve-)onderdeel is het belangrijk om te controleren of de aansluitingen, bevestigingen en andere punten die van belang zijn bij de montage, identiek zijn. Bij het vervangen van componenten steeds nieuwe, voor het koudemiddel geschikte, O-ringen gebruiken. De compressorolie is sterk hygroscopisch, houdt daarom het systeem zoveel mogelijk gesloten en vul het pas kort voor het sluiten van het koudemiddelcircuit met olie. Voor de montage moeten O-ringen en pakkingen worden ingevet met compressorolie of speciale smeermiddelen om de montage te vergemakkelijken. Gebruik hiervoor geen andere vetten of siliconenspay, het nieuwe koudemiddel geraakt anders verontreinigd. Bij elke opening van het koudemiddelcircuit, moet de droger vanwege zijn sterk hygroscopische werking worden vernieuwd. Wordt de droger of de accumulator niet regelmatig vernieuwd, kan het voorkomen dat het filterkussen uit elkaar valt. Hierbij worden silicaatdeeltjes in het hele systeem verspreid, die ernstige schade veroorzaken. De aansluitingen van de installatie mogen nooit gedurende langere tijd open gelaten worden. Ze moeten onmiddellijk met kappen of stoppen afgesloten worden zodat er geen vocht uit de lucht in het systeem kan terechtkomen. Werk bij het los- en vastdraaien van de aansluitingen altijd met twee sleutels zodat er geen aansluitleidingen resp. onderdelen beschadigd worden. Let op bij het verplaatsen van slangen en kabels. Deze kunnen beschadigen door scherpe delen aan het voertuig of bewegende onderdelen. Zorg dat het systeem de juiste hoeveelheid olie bevat bij het vervangen van een onderdeel van het aircosysteem. Vul het systeem eventueel bij met olie of tap olie af. Voor het vullen van de installatie, moet het systeem gecontroleerd worden op lekkages. Vacuümmeer het systeem vervolgens lang genoeg (ca. 30 minuten) om er zeker van te zijn dat al het vocht uit het systeem verwijderd is. O-ringset Filterdroger Drukmanometer 14 15

16 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING Nadat het systeem gevuld is met de door de voertuigfabrikant gespecifieerde hoeveelheid koudemiddel, moet er gecontroleerd worden of de installatie probleemloos werkt en er geen lekkage optreedt (elektronische lekdetector). Ook moeten de hoge- en lagedrukwaarden afgelezen worden met drukmanometers en vergeleken worden met de voorgeschreven waarden. Nadat de serviceaansluitingen voorzien zijn van beschermkapjes, geeft u het tijdstip van het onderhoud aan met een zelfklevende servicesticker op de voorste dwarsdrager. (accumulatoren) en expansieventielen of smoorkleppen worden niet gespoeld. In geval van een defect van de compressor is een verontreiniging van het systeem (slijtage, spaanders) niet uit te sluiten. Daarom is het spoelen van het systeem absoluut noodzakelijk bij de vervanging van dit component. Zorg ervoor dat er geen restanten van de spoeloplossing in het systeem achter blijven. Droog het koudemiddelcircuit met stikstof. Vervang de filterdroger of accumulator en het expansieventiel resp. smoorklep (orifice tube). Aanwijzingen bij de montage van aircocompressoren Zorg ervoor dat alle verontreinigingen en vreemde deeltjes uit het koudemiddelcircuit verwijderd zijn. Voor de montage van de nieuwe compressor, moet het systeem gespoeld worden. Afhankelijk van de mate van verontreiniging, is koudemiddel R134a of een speciale spoeloplossing geschikt. Compressoren, drogers Elektronische lekdetector PAO-olie 68

17 Een en dezelfde compressor kan voor verschillende voertuigen of systemen worden ingezet. Daarom is het absoluut noodzakelijk dat de olie vulhoeveelheid en de olieviscositeit vóór de montage van de compressor wordt gecontroleerd aan de hand van de waarden van de fabrikant, en zo nodig gecorrigeerd. Hiervoor moet alle olie worden afgetapt en opgevangen. Vervolgens dient de compressor opnieuw te worden gevuld met de volledige hoeveelheid olie die wordt voorgeschreven door de fabrikant van het voertuig (systeemhoeveelheid olie). Om ervoor te zorgen dat de olie gelijkmatig verdeeld wordt, moet de aandrijfpoelie van de compressor vóór de montage 10x met de hand gedraaid worden. Bij de montage van de aandrijfsnaar moet erop gelet worden dat deze spoort. Sommige compressoren zijn ontworpen voor "meervoudig" gebruik. Dat betekent dat ze in verschillende voertuigen gemonteerd kunnen worden. Het aantal groeven op de magneetkoppeling kan eventueel afwijken van de originele. Na het monteren van de compressor en het opnieuw vullen van het koudemiddelcircuit, start u eerst de motor en laat u deze gedurende enkele minuten stationair draaien. Daarnaast moeten andere opgegeven waarden (instructies, voorschriften van de fabrikanten, inloopvoorschriften) dienen in acht genomen te worden. U vindt alle afgebeelde producten en nog veel meer in het onderdelenprogramma van Behr Hella Service (reserveonderdelen voor airconditioning) en Hella Nussbaum Solutions (werkplaatsuitrusting)

18 BASISPRINCIPES VAN AIRCONDITIONING OPSPOREN VAN FOUTEN Controle van het koelvermogen Elke werkplaats moet naast test- en speciaal gereedschap ook beschikken over de desbetreffende vakkennis, die bijvoorbeeld door opleidingen kan worden verworven. Dit is vooral van belang voor aircosystemen. Door de hoeveelheid aan verschillende systemen kunnen de aanwijzingen in deze publicatie slechts dienen als leidraad. 1. Motor starten. Ventilator op een hogere stand zetten. Werkt de ventilator? 5. Installatie met maximale koeling en gemiddelde ventilatorsnelheid enkele minuten laten werken, temperatuur van uittredende lucht bij de middelste ventilatieopening 3-8 C. Ja Nee Ja Nee Temperatuur op max. koeling Magneetkoppeling geactiveerd? Zekering controleren Relais, schakelaars, bekabeling van alle onderdelen controleren 6. Bij te hoge luchttemperatuur: Verwarming uitgeschakeld? Interieurfilter in orde? Temperatuurschakelaar/-sensor, thermostaat (indien aanwezig) controleren Ventilatiekleppen, verwarmingsventielen, condensorventilatie controleren Ja 4. Nee Bekabeling/elektr. aansluitingen, stroomtoevoer (+/-) controleren Temperatuurschakelaar/-sensor, drukschakelaar controleren Vulhoeveelheid koudemiddel onjuist 7. Lage (LD) en hoge druk (HD) controleren bij min -1 : LD: 0,5 3,0 bar HD: 6,0 25,0 bar bij vermogensgeregelde compressoren: LD: ca. 2 bar, constant Ja Nee 8. Zie tabel fouten opsporen Verder naar 5. Airconditioning in orde

19 Het is zeer belangrijk dat de drukmanometers correct afgelezen worden. Hier volgen enkele voorbeelden: Aircosystemen met expansieventiel Lagedrukzijde Hogedrukzijde Temperatuur uittredende lucht hoog hoog verhoogd, tot omgevingstemperatuur Mogelijke oorzaken motor oververhit, condensor vervuild, condensorventilator defect-verkeerde draairichting, te veel koudemiddel normaal tot af en toe laag hoog, af en toe verhoogd, eventueel schommelend expansieventiel klemt, af en toe gesloten normaal hoog iets verhoogd filterdroger verouderd, condensor vervuild hoog normaal tot hoog verhoogd, afhankelijk van de vernauwing leiding van compressor naar expansieventiel vernauwd normaal normaal verhoogd te veel compressorolie aanwezig normaal, maar ongelijkmatig normaal, maar ongelijkmatig verhoogd vocht in de installatie, expansieventiel defect schommelend schommelend schommelend expansieventiel of compressor defect normaal tot laag normaal tot laag verhoogd verdamper vervuild, tekort aan koudemiddel hoog laag verhoogd, bijna omgevingstemperatuur expansieventiel klemt geopend, compressor defect laag laag verhoogd, tot omgevingstemperatuur te weinig koudemiddel lagedruk en hogedruk gelijk lagedruk en hogedruk gelijk omgevingstemperatuur te weinig koudemiddel, compressor defect, fout in het elektr. systeem Aircosysteem met vaste klep/orifice tube Lagedrukzijde Hogedrukzijde Temperatuur uittredende lucht hoog hoog verhoogd, tot omgevingstemperatuur Mogelijke oorzaken motor oververhit, condensor vervuild, condensorventilator defect-verkeerde draairichting, te veel koudemiddel normaal tot hoog hoog verhoogd te veel koudemiddel, condensor vervuild normaal normaal tot hoog schommelend vocht in de installatie, vaste klep gedeeltelijk verstopt hoog normaal verhoogd vaste klep defect (doorsnede) normaal normaal verhoogd te veel compressorolie aanwezig normaal tot laag normaal tot laag verhoogd te weinig koudemiddel Lagedruk en hogedruk gelijk Lagedruk en hogedruk gelijk omgevingstemperatuur te weinig koudemiddel, compressor defect, fout in het elektr. systeem 18 19

20 COMPRESSOR (DE)MONTEREN EN STORINGSANALYSE VAN AIRCOCOMPRESSOREN Algemeen De aircocompressor wordt door de motor van het voertuig aangedreven via een multiriem, of een V-snaar. Deze comprimeert en verplaatst het koudemiddel in het systeem. Er zijn verschillende types compressoren. Werking Het koudemiddel, afkomstig van de verdamper, wordt in gasvormige toestand (bij lage druk en lage temperatuur) aangezogen, gecomprimeerd en vervolgens met een hoge temperatuur en hoge druk in gasvormige toestand aan de condensor doorgegeven. Schroefaansluitingen Tandwiel Oliedeksel Behuizing Aanzuigdrukventiel Cilinderkop Aandrijfas Afdichtrubber Zuiger Tuimelschijf Symptomen bij een defecte compressor Een beschadigde of uitgevallen compressor kan als volgt worden opgemerkt: lekkage geluidsontwikkeling weinig of geen koelvermogen storingscode in de aircoregelaar Let op! Voor de montage van een nieuwe compressor moeten in ieder geval de oliehoeveelheid en viscositeit worden gecontroleerd op basis van de gegevens van de fabrikant!

21 Mogelijke oorzaken van de uitval zijn: lagerschade door defecte spaninrichting of slijtage lekken van de compressoras of de behuizing mechanische beschadiging van de compressorbehuizing slecht contact (elektrische aansluitingen) gebrek aan compressorolie gebrek aan koudemiddel vaste stoffen (bv. spaanders) vocht (corrosie enz.) Storing opsporen Functietest en drukmeting van de installatie: Schakel de compressor in. Zit de stekker goed vast? Is er spanning aanwezig? Zit de aandrijfriem op de juiste plaats? Deze op beschadiging en spanning controleren. Visuele controle op lekkage. Controleren of koudemiddelleidingen goed vastzitten. Drukwaarden aan hoge- en lagedrukzijde vergelijken. Foutgeheugen uitlezen. Let absoluut op het volgende: Indien de compressor vervangen wordt, moet het hele aircosysteem worden gespoeld en de olie vervangen worden

22 COMPRESSOR WERKWIJZE VOOR DE ANALYSE VAN STORINGEN EN VERVANGING VAN AIRCOCOMPRESSOREN OORZAKEN OPSPOREN: a) defect in koelcircuit b) elektrische storing c) defecten in de omgeving van de compressor (riemaandrijving, nevenaggregaten) niet in orde Koudemiddel afzuigen Compressor demonteren Systeem controleren op verontreinigingen/ vaste stoffen/ doorstroming BELANGRIJK! Installatie spoelen in orde compressor in gemonteerde toestand controleren PRAKTISCHE TIP a) magneetkoppeling controleren b) mechanische beschadigingen? c) elektrisch regelventiel werkt? d) controleren op lekkage

23 Nieuwe of gerepareerde compressor monteren Expansieventiel / smoorklep en filterdroger / accumulator vervangen Met servicestation 1.Systeem vacuümeren 2. Lekdichtheidstest uitvoeren 3. Vullen met koudemiddel (evt. olie/ UV) 1. Systeemdruktest 2. Lekdichtheidstest 3. Systeemcontrole Servicesticker aanbrengen - Proefrit maken - Administratie van de uitgevoerde werkzaamheden BELANGRIJK Vóór de montage de oliehoeveelheid controleren evt. bijvullen BELANGRIJK Vullen van het aircosysteem conform voorschriften voertuigfabrikant PRAKTISCHE TIP Monteer evt. een filterzeef in de aanzuigleiding van de compressor om vervolgschade te voorkomen. PRAKTISCHE TIP Voorschriften van de fabrikant in acht nemen: a) vacuümtijd b) vulhoeveelheid koudemiddel PRAKTISCHE TIP Lekdetectiemiddel bijvullen zie volgende pagina 22 23

24 COMPRESSOR Consequent spoelen Vuildeeltjes in het aircosysteem kunnen alleen door grondig spoelen volledig uit het hele systeem worden verwijderd. De mate van het spoelen is afhankelijk van de vervuilingsgraad. Het koudemiddel R134a en een speciale spoeloplossing uit het productaanbod van Hella Nussbaum Solutions zijn hiervoor geschikt. Compressoren, drogers, accumulatoren, expansieventielen en smoorkleppen kunnen niet worden gespoeld. In geval van een mechanisch defect van de compressor moet er altijd van een verontreiniging van het systeem (slijtage, spaanders) worden uitgegaan. Hierbij is het spoelen van het systeem absoluut noodzakelijk. Alleen het vervangen van de compressor is niet voldoende. Compressorolie Voorschriften van de fabrikant en bijgevoegde instructies naleven/ viscositeit in acht nemen. 1. Verdeling van oliehoeveelheid. In alle componenten van het aircosysteem bevindt zich compressorolie. Een deel van de olie wordt bij een reparatie samen met het te vervangen onderdeel verwijderd. Daarom is het absoluut noodzakelijk dat, wanneer er niet gespoeld wordt, de verwijderde oliehoeveelheid weer wordt aangevuld. De onderstaande grafiek toont de gemiddelde verdeling van de oliehoeveelheden binnen het systeem. 2. Respecteer de oliehoeveelheid en specificaties. Voor de montage van een nieuwe compressor of bij het bijvullen van compressorolie moeten de oliehoeveelheid en viscositeit overeenkomstig zijn met de gegevens van de voertuigfabrikant. 3. Het correct bijvullen van de olie in het koelsysteem loopt via de compressor. Omdat één en dezelfde compressor in verschillende voertuigen of systemen kan worden gebruikt, is het absoluut noodzakelijk dat de vulhoeveelheid van de olie vóór de montage van de compressor wordt gecontroleerd en, indien nodig, gecorrigeerd. Hiervoor moet alle olie worden afgetapt (draai hierbij ook de compressoras enkele malen rond) en opgevangen. Vervolgens dient de compressor opnieuw te worden gevuld met de volledige systeemhoeveelheid olie die wordt voorgeschreven door de voertuigfabrikant. Opdat de olie gelijkmatig in de compressor wordt verdeeld, moet vóór montage de compressoras 10 x met de hand worden doorgedraaid. Dit stemt ook overeen met de gegevens van voertuigfabrikant Sanden, waarbij de richtlijnen van de voertuigfabrikant steeds afzonderlijk in acht moeten worden genomen. Algemeen: gemiddelde verdeling van de oliehoeveelheid in het koudemiddelcircuit 10% 20% 50% 10% 10% Compressor Leidingen/ slangen Verdamper Condensor Filterdroger/accumulator

25 Compressor filterzeef Spoelen na mechanische compressorschade is zeer belangrijk. Echter ook na het spoelen blijft er nog een beperkt risico op vervolgschade door achtergebleven vastzittende vuildeeltjes die alsnog los kunnen komen. Om deze vervolgschade te voorkomen is het aan te raden een extra filterzeefje te monteren in de aanzuigleiding van de compressor. Aircosysteem met koudemiddel vullen Voorschriften voor de compressor: Het koudemiddel kan via het aircoservicestation worden gevuld. Om vloeistofslag in de compressor te vermijden, mag het vullen van koudemiddel in principe alleen gebeuren via de serviceaansluiting aan de hogedrukzijde. Voor het koudemiddel mogen alleen de hoeveelheid en specificaties worden toegepast, die door de voertuigfabrikant zijn voorgeschreven. Middelste ventilatieroosters openen en luchtverdeling in de stand op deze roosters zetten. Ventilatorsnelheid in de middelste stand plaatsen. Temperatuur op het maximale koelvermogen instellen. Motor starten (aircosysteem nog niet in werking) en motor zonder onderbrekingen gedurende tenminste 2 minuten stationair laten draaien. Aircosysteem ca. 10 seconden inschakelen bij stationair toerental; aircosysteem ca. 10 seconden uitschakelen. Dit proces tenminste 5 keer herhalen. Het systeem aan controle onderwerpen. UV-contrastmiddell Compressorschade wordt ook veroorzaakt door een gebrek aan koudemiddel. Daarom is het aan te raden om regelmatig een airco-servicebeurt uit te voeren en eventueel contrastmiddel in het systeem te brengen. Hiervoor bestaan verschillende methoden. Documenteer het gebruik van contrastmiddel in het systeem terechtkomt; dit kan in extreme gevallen leiden tot schade aan de compressor. Het daarvoor benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina 66. Belangrijk! Voor een perfecte afdichting moeten bij montage van een nieuwe compressor alle O-ringen worden vervangen en vóór montage met wat compressorolie worden ingesmeerd

26 COMPRESSOR COMPRESSORSCHADE De airconditioning werkt niet meer na het verhelpen van een lekkage of het uitvoeren van een airco-onderhoud. Casus: Na het vervangen van airco-onderdelen en ook na regulier aircoonderhoud komt het regelmatig voor dat de airco niet goed meer werkt, hetzij onmiddellijk na de uitgevoerde werkzaamheden, hetzij korte tijd later. Wat zijn de klachten van de klant? De klant brengt zijn wagen in eerste instantie naar de garage met de klacht "De airco koelt niet goed meer" of "De airco werkt helemaal niet meer". Wat doet de garage? In dergelijke gevallen wordt gewoonlijk eerst de hoeveelheid koudemiddel in het koudemiddelcircuit gecontroleerd. Daarbij wordt vaak vastgesteld dat het systeem te weinig koudemiddel bevat. Afhankelijk van het installatietype kan er door natuurlijke verdamping tot 10% koudemiddel verloren gaan uit het aircosysteem. Voordat het systeem wordt gevuld met koudemiddel, moet er worden vastgesteld of het tekort aan koudemiddel is ontstaan door een "natuurlijk verlies" of door lekkage. Als er een vermoeden van lekkage is, mag het systeem niet worden gevuld met koudemiddel. Er moet eerst een lekkagetest plaatsvinden, bijvoorbeeld door het aircosysteem met formeergas te vullen en te controleren met een elektronische lekdetector. Afhankelijk van het resultaat wordt dan een lek onderdeel (afbeelding 1) van het koudemiddelcircuit vervangen, of enkel het filterdrogerelement vernieuwd. Vervolgens wordt de installatie volgens de voorschriften gevacuümeerd en volgens de specificaties van de fabrikant gevuld met koudemiddel en olie. Wanneer de airco-installatie weer in werking wordt gesteld, kan het voorkomen dat de compressor geen vermogen meer afgeeft. Bij controle van de actuele drukwaarden op het servicestation wordt vastgesteld dat de waarden in de hoge- en lagedrukzijde bijna gelijk zijn (afbeelding 2). Hierdoor ontstaat het vermoeden dat er onvoldoende koudemiddel door het circuit stroomt, bijvoorbeeld bij het expansieventiel of door een defect van de compressor. Opvallend genoeg zijn er ook gevallen waar bij de ingangscontrole van de airco-installatie de hoge- en lagedrukwaarden normaal zijn en er slechts te weinig koudemiddel in het systeem aanwezig is. In dit geval ontstaan er pas problemen nadat de airco-installatie volgens de voorschriften opnieuw is gevuld. Door het leeghalen en opnieuw vullen kunnen vuildeeltjes of metaalslijpsel losraken, in het regelventiel (afbeelding 3) van de compressor of in het expansieventiel/smoorklep (afbeelding 4) terechtkomen en zo storingen veroorzaken. Dit soort problemen treden voornamelijk op wanneer de filterdroger verouderd was of de airco-installatie te weinig koudemiddel bevatte. Afbeelding 1 Afbeelding 2

27 Wat moet er gebeuren? Indien er problemen worden vastgesteld, is het noodzakelijk de compressor te demonteren en de olie af te tappen. Mogelijk wordt bij deze handeling ook een grijsachtige verkleuring (bij het gebruik van contrastmiddel grijsgroen of grijsgeel) van de olie vastgesteld door de aanwezigheid van fijne metaaldeeltjes (afbeelding 5). In dat geval moet het koudemiddelcircuit volgens de voorschriften gespoeld worden. Verder is het noodzakelijk om de compressor, het expansieventiel en de filterdroger te vervangen, het koudemiddelcircuit volgens de voorschriften te vacuümeren en opnieuw te vullen met olie en koudemiddel. Hierna zou de airco-installatie opnieuw zonder problemen moeten functioneren. Is de klant voldoende geïnformeerd? Als de werkplaats de klant vooraf enkel een kostenraming heeft gegeven voor het zoeken naar lekken en het eventueel vervangen van een lek onderdeel of uitsluitend voor het airco-onderhoud, kan er onenigheid met de klant ontstaan. Deze is dan vaak niet bereid om de extra kosten voor bijvoorbeeld het vervangen van een compressor en een spoeling te betalen. Daarom is het erg belangrijk om de technische aspecten en de risico's op voorhand met de klant bespreken. Wat is de oorzaak voor het uitvallen van de compressor? De compressor bevat de enige bewegende delen in het koudemiddelcircuit; er moet dan ook voldoende olie in het circuit aanwezig zijn voor de smering ervan. De olie in het koudemiddelcircuit dient eveneens om de compressor te koelen en om oververhitting te voorkomen. Als een compressor gedurende langere tijd wordt gebruikt met te weinig koudemiddel (bv. door een lek), worden de compressoronderdelen ontoereikend gekoeld en gesmeerd; de olie wordt immers met het koudemiddel door het aircosysteem getransporteerd. Door de overbelasting van de compressoronderdelen ontstaat metaalslijpsel, wat kan leiden tot een gehele of gedeeltelijke blokkering van het regelventiel. Hierdoor werkt de compressor niet goed meer. De schade kan alleen worden verholpen door de compressor te vervangen, wat ook het spoelen van het systeem omvat. Gebrekkige smering leidt bij alle types compressoren tot beschadiging. Vermogensgeregelde compressoren zijn echter bijzonder gevoelig voor een tekort aan koudemiddel of olie. Advies voor de werkplaats en degene die de reparatie aanneemt Wanneer een klant zijn wagen naar de werkplaats brengt vanwege ontoereikend vermogen van de airco, dient hij gewezen te worden op de eventuele noodzaak van vervanging van de compressor. Door een eventueel tekort aan koudemiddel en de daarmee samenhangende ontoereikende smering kan de compressor al eerder beschadigd zijn geweest. In geval van twijfel moet de compressor altijd gedemonteerd worden. Indien blijkt dat de olie verontreinigd is, moet de installatie gespoeld worden voor het vervangen van de compressor. Indien de klant wenst dat de werkplaats op een andere manier te werk gaat, is het handig dit op de rekening te specificeren of de afwijkende handelwijze in schriftelijke vorm te laten bevestigen door de klant. Deze technische informatie is opgesteld in samenwerking met compressorfabrikant Sanden en betreft compressoren van alle merken en types die op dit op moment bekend zijn op de markt. Afbeelding 3 Afbeelding 4 Afbeelding

28 COMPRESSOR GELUIDSONTWIKKELING Aanwijzingen over het zoeken naar storingen bij geluiden en bij het vervangen van compressoren. Neem bij het zoeken naar oorzaken van vreemde geluiden en vóór iedere compressorvervanging absoluut de volgende aanwijzingen in acht: Controleer alle montagebeugels en bevestigingspunten op breuken of scheuren en eventueel ontbrekende bouten of moeren. Elke trilling die hierdoor veroorzaakt wordt, kan de oorzaak van overmatig compressorgeluid zijn. Ga na of de geluiden veranderen als u bijvoorbeeld kracht op de bevestigingspunten uitoefent met een montagehefboom (afbeelding 1). Als er een verandering optreedt, worden de geluiden waarschijnlijk niet door de compressor veroorzaakt. Controleer de slangen en leidingen om vast te stellen of trillingen van de motor of pulserend koudemiddel langs die weg in het voertuiginterieur terechtkomen. Houd de slangen/leidingen vast met uw handen en ga na of er veranderingen in het geluid optreden (afbeelding 2). Controleer de aandrijfsnaren, spaninrichting, spanrollen, vrijlooppoulie van de dynamo en riemschijven op lichte loop, speling en sporing. Overmatige toleranties door versleten onderdelen kunnen geluiden veroorzaken. Overmatige hoge druk (afbeelding 3) kan abnormale compressorgeluiden veroorzaken. Als de hogedrukserviceaansluiting zich na een verstopping in de installatie bevindt, is de werkelijke hoge druk mogelijk hoger dan aangegeven op de manometer. Om een dergelijk probleem op te sporen, kan het handig zijn om de temperaturen bij de condensor te meten. Door teveel of verontreinigd koudemiddel wordt een overmatig hoge druk veroorzaakt. Deze kan op zijn beurt weer compressorgeluiden veroorzaken. Hetzelfde geldt voor koudemiddel met een te hoog aandeel aan nietcondenseerbare gassen (lucht). Afbeelding 1 Afbeelding 2

29 De oorzaak van ongewone geluiden moet mogelijk ook in de condensor gezocht worden. Als er onvoldoende lucht door de condensor wordt geleid, kan het koudemiddel niet voldoende condenseren en loopt de hoge druk teveel op. Ook dit kan leiden tot het ontstaan van abnormale geluiden. Controleer dus of er voldoende lucht door de condensor wordt gevoerd door de ventilator(en). Controleer ook de condensor- en koelerlamellen op eventuele vervuilingen (afbeelding 4). Vaak kunnen geluiden ook door een vervuild expansieventiel (afbeelding 5) of smoorklep worden veroorzaakt, bv. door verontreiniging in de vorm van metaalslijpsel. Daardoor wordt de koudemiddelstroom gereduceerd, waardoor een overmatige hoge druk wordt veroorzaakt. Defecte expansieventielen kunnen bijvoorbeeld ratelende, fluitende of dreunende geluiden produceren, die ook in het interieur zeer goed hoorbaar zijn. Afbeelding 3 Afbeelding 4 Afbeelding

30 COMPRESSOR COMPRESSOREN ZONDER MAGNEETKOPPELING Algemeen Sinds enkele jaren worden de zogenaamde "koppelingsloze", extern aangestuurde, variabele compressoren toegepast. Alle gerenommeerde compressorfabrikanten hebben de meest uiteenlopende basistypes in hun assortiment. We noemen hier de meest voorkomende types op de markt: Denso, met de types 6SEU & 7SEU; Sanden, met de types PXE 13 & PXE 16. Maar ook Delphi/Harrison is vertegenwoordigd met de serie CVC7, die erg lijkt op de opbouw van de V5 compressor. Deze generatie compressoren wordt gebruikt door bijna alle voertuigfabrikanten (Audi, BMW, Citroen, Seat, VW, Opel...). "Extern aangestuurd" houdt in dat de cilinderinhoud van de compressor met een ingebouwd regelventiel wordt bepaald door de aircobesturing, aan de hand van de buitentemperatuur, de gewenste temperatuur, hoge en lage druk, toerental en motorbelasting. "Koppelingsloos" houdt in dat de compressor niet over een elektromagnetische koppeling beschikt. Dit betekent dat de compressor permanent wordt aangedreven via de poelie en ook werkt wanneer de airco uit staat. Het vermogen wordt daarbij wel enkele procenten lager afgesteld. Werking De poelie-eenheid van de compressor bestaat bijvoorbeeld uit een meeloopnaaf (overbelastingsbeveiliging) en de eigenlijke poelie (zie werkingsvoorbeeld). De meeloopnaaf bestaat uit een rubberen element en vormt de verbinding tussen de poelie en de compressoras. Hij werkt enerzijds als trillingsdemper en beschermt anderzijds de compressor en eventuele andere aangedreven aggregaten tegen overbelasting resp. beschadigingen. Als de compressor bijvoorbeeld blokkeert, nemen de overbrengingskrachten tussen de poelie en de meeloopnaaf bij het rubberen element sterk toe. Afhankelijk van compressormerk en -type wordt de verbinding onderbroken door vervorming van het rubberen element of activering van een overbelastingsbeveiliging. De poelie loopt dan alleen nog onbelast mee. Zo wordt beschadiging van de snaar of van andere aggregaten die door de snaar aangedreven worden, voorkomen. Rubberen element Meeloopnaaf Poelie Werkingsvoorbeeld Afbeelding 1 Afbeelding 2

31 De regelklep (afbeelding 1) bevindt zich in de compressor en ontvangt een pulsbreedtemodulatie-signaal (PWM) van het regeleenheid. De stroom die door het besturingsapparaat naar de regelklep wordt gestuurd en het uiteindelijke vermogen van de compressor bepaalt, kan met behulp van een diagnoseapparaat als een meetwaardenblok worden weergegeven. Koppelingsloze compressoren hebben ook een veiligheidsklep (afbeelding 2) waarmee de compressor en de overige componenten van de airco-installatie tegen te hoge druk worden beschermd. Deze klep treedt in werking bij een druk tussen 35 en 45 bar (afhankelijk van de compressorfabrikant). De klep blijft slechts geopend tot de overdruk is afgenomen. Daarna wordt de klep weer gesloten, zodat niet al het koudemiddel in de atmosfeer wordt geloosd. Als de folie van de klep beschadigd is, kan er van uit worden gegaan dat de klep in werking geweest is. Diagnose De poelie en de rubberen elementen voor de overbelastingsbeveiliging zijn, afhankelijk van het compressortype, verschillend gemonteerd. Naargelang het type kan op verschillende manieren worden vastgesteld of de overbelastingsbeveiliging in werking geweest is: 1. Aan de binnenzijde van de poelie zijn afgesleten rubberen deeltjes zichtbaar (afbeelding 3). De compressoras wordt niet meer aangedreven. De poelie en het rubberen element kunnen, voor zover de compressoras gemakkelijk gedraaid kan worden, vervangen worden. 2. De overbelastingsbeveiliging heeft de meeloopnaaf geactiveerd (afbeelding 4). De meeloopnaaf en/of het rubberen element kunnen afzonderlijk vervangen worden op voorwaarde dat de compressor gemakkelijk draait. 3. Een geactiveerde draaimomentbegrenzer is niet zonder meer visueel herkenbaar. Om te controleren of de begrenzer geactiveerd is, moet de compressoras vastgehouden worden met geschikt gereedschap (afbeelding 5) en tegelijkertijd moet de poelie naar links worden gedraaid. Als de poelie naar links kan worden gedraaid, is de begrenzer geactiveerd en moet de compressor worden vervangen. Bij de compressor-typen Sanden PXE 13 en PXE 16 is het niet mogelijk de draaimomentbegrenzer te vervangen. Afbeelding 3 Afbeelding 4 Afbeelding

32 COMPRESSOR De maximale stroom die van het bedieningsapparaat naar de regelklep wordt gestuurd, bedraagt bij de Audi A3 bij de laagste temperatuurinstelling bijvoorbeeld ca. 0,65 A. Hierbij bereikt de compressor ook zijn maximale vermogen. In normale werking bedraagt de stroom 0,3 A. Bij nieuwere wagens is met veel testapparaten een diagnose buiten het motormanagement nog niet mogelijk. Hier wordt best een oscilloscoop gebruikt. Met behulp van een geschikte testpen kan het PMW-signaal gemeten worden bij de stekkeraansluiting van de compressor. De oscilloscoop dient daarbij te worden ingesteld op 5 V/Div en 0,5 ms/ Div. Op het beeldscherm van de oscilloscoop kunnen nu, bij lopende motor, de verschillende bedrijfsmodi zichtbaar worden gemaakt. Bij de laagste temperatuurinstelling ("Lo") is een rechthoekig signaal met een duty cycle van ca. 75 % te zien (afbeelding 7). De duty cycle is de verhouding tussen de pulsbreedte B en de signaalafstand C (in dit geval 75% inschakelduur, 25% uitschakelduur). Tegelijk kan aan de hand van de spanningsverdeling (A=5V), de hoogte van de boordspanning afgelezen worden (ca. 13,5 V). De als getal weergegeven spanningswaarde (9,8 V) is slechts een gemiddelde waarde. De impulsbreedte is afhankelijk van de gewenste koudeopbrengst en de boordspanning. Tijdens de lengte van bereik -B- wordt de stroom naar de regelklep "geregeld" door het bedieningsapparaat. Afhankelijk van de bedieningseenheid en de omgevingsinvloeden (bv. de buitentemperatuur) wordt de impulsbreedte van het rechthoekige signaal zo gewijzigd - en dus de regelklep zo aangestuurd - dat het noodzakelijke compressorvermogen wordt geleverd om de gewenste temperatuur te verkrijgen. Op afbeelding 8 wordt getoond hoe de compressor bij de temperatuurinstelling "High" lager wordt afgesteld. Afbeelding 9 is gemaakt terwijl het systeem in de "Econ"-stand staat (compressor uit): er is geen signaal te zien. Aan de hand van deze methode kan worden vastgesteld in hoeverre het signaal verandert bij wijzigingen in het bedieningsapparaat. Als het signaal duidelijk verandert, maar de uitblaastemperatuur resp. de temperatuur in het interieur niet, is er waarschijnlijk sprake van een compressordefect. Verder zijn er diagnoseapparaten op de markt waarmee het mogelijk is om PWM-signalen met verschillende impulslengtes te genereren. Zo kan worden vastgesteld of aansturing van de compressor leidt tot verandering van de koudemiddeldruk. Op grond hiervan kan worden bepaald in hoeverre de compressor nog probleemloos werkt. Ook met een functiegenerator (afbeelding 10) kan een werkingscontrole met behulp van een PWM-signaal worden gedaan. Het is dan wel absoluut vereist om een "belasting" aan te sluiten aan de besturingskant van het aircosysteem, die overeenkomt met die van een elektronische regelklep. Anders herkent het bedieningsapparaat een fout in het systeem die wordt opgeslagen in het storingsgeheugen. Dit kan leiden tot storingen en uitval van het systeem. Het storingsgeheugen moet in dit geval worden uitgelezen en worden gewist met behulp van een diagnoseapparaat. Afbeelding 7 Afbeelding 8

33 Naar aanleiding van geluiden en andere problemen van de aircoinstallatie worden vaak overhaast compressoren gereclameerd. In zeer veel gevallen blijkt echter dat de compressor in orde is of dat die oorzaak van het defect niet door de compressor zelf wordt veroorzaakt. Daarom moeten alle componenten van het systeem altijd betrokken betrokken worden bij de analyse van de oorzaak van de storing. Niet alleen de compressor, maar ook de compressorbevestiging, de aandrijving, het expansieventiel of de leidingen kunnen geluiden veroorzaken. Geluiden kunnen ook worden veroorzaakt door een verkeerde hoeveelheid koudemiddel. Daarnaast levert de olie belangrijke informatie over eventuele schade: Als de olie in de compressor of in het systeem rood geworden is, kan dit veroorzaakt zijn door een teveel aan vocht. Zwartgekleurde olie duidt op een defecte compressor, door oververhitting. Zilvergrijze olie moet worden onderzocht op metaalspaanders. De grijsachtige verkleuring duidt op metaalslijtage. Omdat de systeemoliehoeveelheden steeds kleiner worden (soms slechts 80 ml), is het bewaken en het respecteren van de oliehoeveelheid (bv. bij airco-onderhoud en vervanging van componenten) van het grootste belang. Koppelingsloze compressoren kunnen slechts in bepaalde gevallen worden gerepareerd. Dit moet in elk geval met behulp van het geschikte gereedschap en de juiste reparatie-informatie gebeuren. Uiteraard is de beoordeling van de systeemdrukken bij de diagnose bijzonder belangrijk. De waarden die opgenomen worden door de voertuigfabrikant moeten hierbij gerespecteerd worden. Dit geldt ook voor de uitblaastemperatuur. Afbeelding 9 Afbeelding

34 COMPRESSOR/ONDERHOUD EN REPARATIES Aanknopingspunten bij de beoordeling van de systeemdrukken kunnen uit de onderstaande tabel afgeleid worden: Beoordeling van de systeemdrukken Hoge druk Lage druk Symptomen Eventuele oorzaak Mogelijke oplossing Normaal Normaal Uitstromende lucht wordt niet koud Te veel olie in het aircosysteem Lucht of vocht in het aircosysteem Airco-installatie leegzuigen, spoelen en opnieuw vullen met olie en koudemiddel Airco-installatie leegzuigen, droger vervangen en opnieuw vullen Hoog Hoog Lagedrukleiding kouder dan verdamper De hoge druk neemt af wanneer de condensor met water wordt gekoeld Hoge en lage druk heffen elkaar op zodra de compressor uitgeschakeld wordt en pulseren zodra hij wordt ingeschakeld Expansieventiel te ver geopend Teveel koudemiddel in het systeem Condensor vervuild/verstopt Ventilatorproblemen Probleem met de compressor (uitlaatklep/afdichting) Expansieventiel vervangen Airco-installatie leegzuigen en opnieuw vullen Condensor controleren, reinigen/vervangen Ventilator controleren Compressor controleren, evt. vervangen Laag Laag Uitstromende lucht wordt niet koud Aanzuigleiding is kouder dan de verdamper Te weinig koudemiddel in het systeem Verstopping in de aanzuigzijde Airco-installatie leegzuigen en opnieuw vullen Leiding en aansluitingen controleren, evt. vervangen Hoog Laag IJsvorming op de vloeistofleiding IJsvorming op de droger Leiding/droger verstopt Droger/leiding controleren, evt. vervangen

35 HET AIRCOSYSTEEM SPOELEN Spoelen is verplicht! Het spoelen van aircosystemen is één van de belangrijkste handelingen bij een reparatie door compressorschade. Door het spoelen worden vuildeeltjes en schadelijke stoffen uit het aircosysteem verwijderd. Spoelen is noodzakelijk om vakkundige reparaties te kunnen uitvoeren en dure vervolgreparaties achteraf te vermijden. Bovendien blijven de leveranciersgaranties zo behouden en blijft uw klant tevreden. Compressoren, expansieventielen, smoorkleppen en filterdrogers/accumulatoren kunnen niet gespoeld worden. Ze moeten daarom tijdens het spoelen door adapters worden overbrugd. Na voltooiing van de spoelprocedure moeten de bovengenoemde ventielen en filters worden vervangen. Waarom moet er gespoeld worden? 1. In geval van compressorschade dient verontreiniging door metaalslijpsel te worden verholpen. 2. Zuurresten die door binnengedrongen vocht zijn ontstaan, moeten worden geëlimineerd. 3. Verstoppingen, veroorzaakt door elastomeerdeeltjes moeten worden uitgespoeld. 4. Verontreinigd koudemiddel of compressorolie moet geheel verwijderd worden. Het daarvoor benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina 66. Algemene aanwijzingen bij het spoelen Lees de betreffende bedieningshandleidingen, bijsluiters, gegevens van de voertuigfabrikanten, veiligheidsgegevensbladen,... zorgvuldig. Respecteer voor en tijdens het uitvoeren de betreffende veiligheidsvoorschriften, o.a. de technische informaties "Omgang met koudemiddel" en "Demontage- en montageinstructies". Compressoren, drogers/accumulatoren en expansieventielen en smoorkleppen kunnen niet gespoeld worden. Wees zeker dat alle delen van vuil of beschadigde componenten uit het koudemiddelcircuit verwijderd zijn. Zorg ervoor dat er geen spoelmiddelresten meer in het systeem aanwezig zijn door de onderdelen voldoende te drogen met stikstof (geen perslucht). Vul de compressor met de juiste hoeveelheid/specificatie aan olie (hiervoor is met name PAO-olie 68 van Behr Hella Service geschikt). Houdt hierbij rekening met de oliehoeveelheden voor de gespoelde onderdelen. Draai de compressoras voor de ingebruikname 10 keer met de hand door. Vervang de filterdroger of accumulator en het expansieventiel resp. de smoorklep. Plaats evt. een filterzeef in de aanzuigleiding van de compressor. Vul na het vacuümeren, zoals voorgeschreven, het koudemiddelcircuit met de voorgeschreven hoeveelheid koudemiddel. Start de motor. Wacht tot het stationaire toerental stabiliseert. Schakel de airco-installatie meermaals afwisselend in en uit gedurende 10 seconden. Voer een systeemdruk-, functie- en dichtheidscontrole uit

36 ONDERHOUD EN REPARATIES Voor- en nadelen van beide spoelmethodes Koudemiddel Spoelmedium Spoelvloeistof Spoelmethode Systeemcomponenten worden gespoeld met behulp van het airco-servicestation en een extra spoelapparaat met filter en adapters (beide apart verkrijgbaar). Systeemcomponenten worden gespoeld met behulp van een bijkomend spoelsysteem en een chemische oplossing. Resten van het spoelmiddel moeten met stikstof worden verwijderd en het systeem moet met stikstof worden gedroogd. Voordelen + Geen kosten voor het spoelmedium + Geen afvalverwijderingskosten voor het spoelmedium + Verwijdert losse vuildeeltjes en olie + Methode vrijgegeven door verschillende voertuigfabrikanten + Verwijdert losse en vastzittende deeltjes en olie + Zeer goede reiniging Nadelen Geen optimaal reinigingseffectbij vastzittende vuildeeltjes Het filterelement van het spoelapparaat moet regelmatig worden vervangen Het airco-servicestation is tijdens het gebruik niet beschikbaar voor andere toepassingen Kosten voor het spoelmedium Afvalverwijderingskosten voor het spoelmedium Airco-servicestation Aircoproducten Spoelapparaat Condensor

37 Spoelen van het airco-systeem en de onderdelen Het spoelen van airco-installaties is nodig om verontreinigingen en schadelijke stoffen uit het koudemiddelcircuit te verwijderen. De volgende informatie dient om de gebruiker bekend te maken met het thema "airco spoelen". Er wordt antwoord gegeven op een aantal belangrijke vragen, zoals: Waarom moet het aircosysteem eigenlijk gespoeld worden? Wat men verstaat onder het begrip "spoelen" in samenhang met airconditioning? Welke soorten verontreiniging kunnen worden verholpen door "spoelen" resp. welke gevolgen hebben deze soorten verontreinigingen? Welke spoelmethodes er zijn en hoe worden ze toegepast? Waarom moet het aircosysteem van een voertuig eigenlijk gespoeld worden? Door defecte systeemcomponenten (verouderde filterdroger (afbeelding), compressorschade,...), kunnen er vuildeeltjes, die door het koudemiddel worden meegesleurd, in het hele aircosysteem worden verspreid. Wanneer bij compressorschade bijvoorbeeld enkel de compressor vervangen wordt, kunnen vuildeeltjes zich in korte tijd in de nieuwe compressor ophopen. Deze vuildeeltjes leiden tot vernieling van de nieuw ingebouwde systeemcomponenten, maar ook van het expansieventiel en de smoorklep of de multi-flow-componenten met een dure vervolgreparatie als logisch gevolg. Dit kan vermeden worden door na schade aan een onderdeel dat een verontreiniging van het Verouderde filter-droger koudemiddelcircuit (door metaalspaanders, rubberafsluiting,...) tot gevolg zou kunnen hebben, het systeem altijd te spoelen! Het systeem spoelen wordt immers ook door veel voertuig- resp. compressorfabrikanten vereist. Wat verstaat men onder het begrip "spoelen" in samenhang met airconditioning? Onder "spoelen" verstaat men het verwijderen van verontreinigingen of schadelijke stoffen uit het koudemiddelcircuit. Spoelen is noodzakelijk om vakkundige reparaties uit te voeren, dure vervolgreparaties te vermijden, garantieaanspraken tegenover leveranciers te behouden en de klanttevredenheid te waarborgen

38 ONDERHOUD EN REPARATIES Welke verontreiniging kunnen door "spoelen" worden verwijderd? Wat zijn de eventuele gevolgen van deze verontreinigingen? Slijtage bij compressorschade: De materiaaldeeltjes verstoppen expansieventielen, smoorkleppen (orifice-tubes) of multi-flow-componenten (condensor, verdamper). Vocht: Expansieventielen en orifice-tubes kunnen bevriezen. Door de chemische reacties tussen koudemiddel, compressorolie en vocht kunnen zuren ontstaan die slangen en O-ringen poreus maken. Ook kunnen door het vocht diverse systeemcomponenten door corrosie worden aangetast. Elastomeren (rubber): De elastomeerdeeltjes verstoppen expansieventielen, orifice-tubes of multi-flow-componenten. Verontreinigde compressorolie of koudemiddel: Door verontreiniging van koudemiddel of het vermengen van verschillende koudemiddelen kunnen zuren ontstaan. Ook dit kan slangen en O-ringen poreus maken wat er vervolgens toe kan leiden dat andere systeemcomponenten door corrosie worden aangetast. 1. Chemische middelen (spoelvloeistof) De verbindingsleidingen of systeemcomponenten moeten afzonderlijk gespoeld worden. Ze worden met een chemisch middel (spoelvloeistof) gespoeld met behulp van een universele adapter op een spoelpistool. Na het spoelproces moeten de resten van het spoelmiddel met stikstof uit het koudemiddelcircuit worden verwijderd en moet het koudemiddelcircuit met stikstof worden gedroogd. Aanbeveling Door een gecombineerd gebruik van spoelvloeistof en stikstof wordt de hoogste effectiviteit bereikt. Door het spoelen met spoelvloeistof worden eerst vuil, vastzittende deeltjes en uitgeharde afzettingen verwijderd. Aansluitend wordt het koudemiddelcircuit resp. de componenten uitgeblazen met stikstof waardoor ze weer drogen. Nadeel De kosten voor het chemische spoelmiddel en de deskundige verwijdering van afvalstoffen, alsook extra montagekosten bij montage en demontage van de leidingen en componenten. Slijtage bij compressorschade Verontreinigde olie Spoelen met spoeloplossing

39 2. Koudemiddel Bij het spoelen met koudemiddel (R134a) wordt het aircoservicestation met adapters en filterelementen uitgerust om het koudemiddel in vloeibare vorm door het koudemiddelcircuit te spoelen. Nadeel Er kunnen enkel losse vuildeeltjes en olie uit het systeem verwijderd worden. Bovendien zijn er overbruggingsadapters nodig om vakkundig te kunnen spoelen. Deze adapters brengen hogere kosten teweeg door de noodzakelijke extra installatie en demontage. Het servicestation is tijdens de toepassing niet beschikbaar voor andere voertuigen. De volgende hoeveelheden (als % van de totale hoeveelheid olie) dienen als uitgangspunt: Condensor: 10% Droger/accumulator:10% Verdamper: 20% Slangen/leidingen: 10% Bij het niet naleven van de bovenvermelde punten bestaat, het gevaar dat de garantie vervalt. Het benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina 66. Opmerking Terwijl tube & fin en serpentine componenten zich meestal goed laten reinigen, is het vaak niet mogelijk om componenten met "multi-flow"-(parallelle-stroom-)techniek te reinigen. Als er bij componenten van dit type twijfels over het reinigingsresultaat bestaan, dient het betreffende component te worden vervangen. Als het koudemiddelcircuit gespoeld is, moet er altijd op gelet worden dat het opnieuw met voldoende nieuwe olie gevuld wordt. Tube & fin Serpentine Multi-flow 38 39

40 ONDERHOUD EN REPARATIES LEKDETECTIETECHNIEKEN Lekdetectietechnieken Een van de meest voorkomende oorzaken voor functiestoringen van de airconditioning zijn lekkages in het koudemiddelcircuit. Deze leiden ongemerkt tot een daling van de vulhoeveelheid en daardoor tot verminderde prestaties en uiteindelijk tot totale uitval. Van het koudemiddel R134a is bekend dat het uit rubberen leidingen en verbindingen diffundeert (natuurlijke verdamping). Vermits het de airco-specialist niet meteen duidelijk is of er sprake is van een lekkage of een normaal verlies van koudemiddel gerelateerd aan de gebruiksduur, is een grondige lekdetectie noodzakelijk. Er worden 3 methodes aanbevolen om lekken te detecteren: 1. Contrastmiddel en UV-lamp 2. Elektronische lekdetectie 3. Lekdetectie met formeergas Het benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina 66. Wat moet er gecontroleerd worden? Alle aansluitingen en leidingen Compressor Condensor en verdamper Filterdroger Drukschakelaar Serviceaansluitingen Expansieventiel

41 Lekdetectie met contrastmiddel Contrastmiddel Er zijn verschillende methoden om contrastmiddel aan het koudemiddel toe te voegen (bv. spotgun-contrastmiddel, dye-cartridges, aircoservicestation). Spotgun/Pro-Shot Met het spotgun-patronenpistool of het Pro-Shot-systeem wordt exact de benodigde hoeveelheid contrastmiddel ingespoten. Een ander voordeel: het contrastmiddel kan bij een gevuld systeem worden ingebracht. Lekdetectielampen Vrijgekomen contrastmiddel wordt met de UV-lamp zichtbaar gemaakt. Lekdetectie met elektronische lekdetector/formeergas/ stikstof/ door schuimvorming Lekdetectie met een elektronischelekdetector Signaleert het lek met een akoestisch signaal. Registreert halogeengassen en ontdekt zelfs de kleinste lekkages op moeilijk bereikbare plaatsen (bv. lekkage in verdamper). Lekdetectie met stikstof Dit gereedschap kan, behalve voor het drogen van het systeem ook gebruikt worden voor lekdetecties. Voor deze toepassing zijn een vuladapter voor de serviceaansluiting en een slangadapter nodig. De geleegde airco-installatie wordt gevuld met stikstof (max. 12 bar). Gedurende langere tijd (bv minuten) wordt dan gekeken of de druk constant blijft. Een lekkage is herkenbaar door een sissend geluid. Als alternatief kan het lek ook zichtbaar gemaakt worden met lekdetectiemiddel. Het lekdetectiemiddel wordt er van buiten opgesproeid. Op de plaats waar de lek zich bevind, vormt zich schuim. Met behulp van deze methode kunnen alleen grotere lekkages op goed toegankelijke plaatsen opgespoord worden. Lekdetectie met formeergas Voor het opsporen van lekkages wordt het lege aircosysteem gevuld met formeergas, een mengsel van 95% stikstof en 5% waterstof. Met behulp van een speciale elektronische lekdetector worden de componenten gecontroleerd op lekkages. Omdat waterstof lichter is dan lucht, moet de sensor daarbij langzaam boven de vermoedelijke lek (leidingverbindingen/componenten) worden bewogen. Na voltooiing van de lekdetectie kan het formeergas worden geloosd in de omgevingslucht. Deze lekdetectiemethode voldoet aan artikel 6, 3 van de EU-richtlijn 2006/40/EC. Het daarvoor benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina

42 ONDERHOUD EN REPARATIES/TECHNISCHE TIPS REPARATIE VAN LEIDINGEN EN SLANGEN LOKRING buisverbindingstechniek LOKRING is een snelle en uiterst rendabele reparatiemethode. In plaats van bij defecte leidingen kostbare, complete leidingsystemen te bestellen en te moeten wachten op de levering, kan het probleem ter plekke worden verholpen dikwijls in ingebouwde toestand. Het LOKRING-principe heeft zichzelf duizenden malen bewezen in de airco- en koeltechniek. Het principe biedt negen voordelen bij de verwerking: Eenvoudige, vlotte montage Vaste, hermetisch dichte metaal-/metaalafdichtingen Veilige verbinding van leidingen uit verschillende materialen Geen bijzondere leidingvoorbereiding vereist Handige montagegereedschappen Grote maattoleranties toegestaan Geen kerfeffect in het montagegebied Niet lassen, niet solderen, geen schroefdraden snijden Milieuvriendelijke en risicoloze verbindingstechniek Metaal met metalen leiding: LOKRING-fitting LOKRING is zo dicht dat er geen drukdaling of vermindering van de doorstroomsnelheid plaatsvindt. Als extra beveiliging worden de oppervlakken van de buisuiteinden bevochtigd met de LOKPREP-afdichtingsvloeistof. Het systeem is op de LOKRINGplaatsen permanent dicht. De buisverbindingen zijn geschikt voor een maximale nominale druk van 50 bar en een testdruk van 200 bar. Deze kunnen binnen een temperatuurbereik van 50 C tot +150 C worden gebruikt. Krimpgereedschap voor koudemiddelfittingen Het krimpgereedschap maakt een snelle en betrouwbare verbinding van slangen en fittingen mogelijk. Dit is een ideaal Krimpsysteem voor stationaire en mobiele toepassingen. De bijgeleverde hydraulische handpomp zorgt voor drukopbouw. Reeds enkele handbewegingen zorgen bij een hoge afstelling voor een enorm sterke persdruk. Zo kunnen slangreparaties vaak ook in gemonteerde toestand worden uitgevoerd. Net als bij LOKRING zijn met het krimpsysteem kortere reparatie-/ wachttijden mogelijk en kan er bespaard worden op kosten voor vervangende onderdelen. Een investering die zichzelf snel terugverdient. Slang met slang: krimpfitting Het daarvoor benodigde gereedschap van Hella Nussbaum Solutions vindt u vanaf pagina 66.

43 KOUDEMIDDEL R12, R134A EN R1234YF Er zijn nog talrijke voertuigen op de markt met airco-installaties die oorspronkelijk voor het koudemiddel R12 zijn ontworpen. In 2001 kwam er officieel een definitief einde aan het gebruik van R12 voor voertuigairco-installaties. R12-systemen moesten vanaf die datum worden omgebouwd bij onderhouds- of reparatie-werkzaamheden. Als vervangend koudemiddel werd en wordt, afgezien van enkele "drop-in "-koudemiddelen (koudemiddelmengsels), R134a gebruikt. Ook nu is het ombouwen van R12 naar 134a in old- en youngtimers en in sommige niet-eu-landen nog aan de orde. Met het oog op ombouwen, moet de installatie gecontroleerd worden op lekkages. Deze moeten vooraf hersteld worden. Alle onderdelen moeten gecontroleerd worden op werking en beschadigingen, de filterdroger moet vervangen worden en afdichtringen moeten vervangen worden. Verder moet de minerale olie van het R12-systeem vervangen worden door PAG- of PAO-olie. Het is aan te raden om het aircosysteem ook te spoelen. Een gedetailleerde beschrijving vindt u als Technische Informatie op "HELLA Tech World", R134a heeft met een GWP (Global Warming Potential) van 1430 een hoog broeikaspotentieel. Met de huidige EG-richtlijn 2006/40/EG is besloten om in de toekomst alleen nog koudemiddelen met een GWP lager dan 150 te gebruiken. Daarom mogen aircosystemen van voertuigen van de klasse M1 (personenwagens, voertuigen voor personenvervoer met max. 8 zitplaatsen) en de klasse N1 (utilitaire voertuigen met een toelaatbaar totaalgewicht tot 3,5 ton), die na een typegoedkeuring binnen de EU hebben gekregen, niet meer gevuld worden met R134a. Vanaf worden nieuw af te leveren voertuigen niet meer toegelaten met een met R134a gevuld aircosysteem. Het gebruik van R134a blijft echter nog wel toegestaan voor service- en onderhoudswerkzaamheden aan reeds geleverde R134a-installaties. Als nieuw koudemiddel is R1234yf met een GWP van 4 geïntroduceerd. Ook het gebruik van andere koudemiddelen is denkbaar, voor zover de GWP-waarde lager dan 150 is. Het moet nog blijken in hoeverre alle voertuigfabrikanten in de toekomst hetzelfde koudemiddel zullen gebruiken of toch zullen overgaan op het gebruik van verschillende koudemiddelen. Dit heeft natuurlijk ook invloed op werkplaatsen en hun personeel. De aankoop van nieuwe serviceapparaten is waarschijnlijk onvermijdelijk. Ook zullen afzonderlijke maatregelen met betrekking tot de opslag van en de omgang met de nieuwe koudemiddelen in acht moeten worden genomen. Feit blijft dat met deze regelgeving komende jaren nog een groeiend aantal voertuigen met R134a-systemen in de onafhankelijke werkplaats terechtkomt. Nog zeker tot 2020 is het investeren in serviceapparatuur voor R134a de meest rendabele keuze. Met de levensduur van voertuigen in beschouwing genomen zullen nog tot minimaal 2030 voertuigen voor R134a onderhoud of reparatie in de werkplaats terechtkomen

44 TECHNISCHE TIPS INTERIEUR TEMPERATUURSENSOREN Gebrekkige temperatuurregeling door vervuilde sensoren De interieurtemperatuursensor bevindt zich in de luchtstroom van een miniatuurventilator (meestal in de bedieningseenheid). Deze geeft de temperatuur van de interieurlucht als weerstandwaarde door aan het bedieningsapparaat. De gemeten waarde wordt vergeleken met de ingestelde waarde. Door nicotine, stof e.d. kan de sensor sterk vervuild geraken (zie afbeelding). Als er onvoldoende aangezogen lucht bij de sensor terechtkomt, kunnen meetfouten en storingen het gevolg zijn. Een probleemloze regeling van de airco-/verwarming kan dan niet langer gewaarborgd worden. Dit is merkbaar door een voortdurende verandering van de temperatuur; het ene moment wordt het bijvoorbeeld zeer koud, het volgende juist erg warm. De sensor kan worden gereinigd met speciale reinigingsmiddelen (bv. aceton). Voorafgaand kunnen stofophopingen worden verwijderd met perslucht met een minimale druk. In de meeste gevallen werkt de regeling na het reinigen van de sensor weer probleemloos.

45 AFDICHTMIDDELEN Afdichtmiddelen voor airco-installaties bestaan uit chemische stoffen die ingebracht worden in het aircosysteem om kleinere lekken in componenten en O-ringen te dichten. Bij een lek ontsnapt niet enkel koudemiddel maar ook het afdichtmiddel. Het afdichtmiddel reageert gewoonlijk met zuurstof en vocht uit de lucht en hardt daardoor uit, waardoor het lek gedicht wordt. Het gebruik van afdichtmiddelen kan om verschillende redenen tot problemen leiden. Overeenkomstig de EG-verordeningen en richtlijnen mag een lek aircosysteem niet opnieuw in gebruik genomen worden c.q. met koudemiddel gevuld worden voordat het lek verholpen is. Bij overtredingen kunnen aanzienlijke boetes worden opgelegd. Bij het gebruik van afdichtmiddelen blijft het koudemiddel uit het lekke aircosysteem ontsnappen, tot het afdichtmiddel werkt (voor zover het lekken al helemaal stopt). Dit zou een overtreding van het EG-recht en nationale verordeningen zijn, waarbij onnodig koudemiddel vrijkomt. De enige toepassingsmogelijkheid van afdichtmiddelen zou een preventief gebruik zijn - aan toevoeging in systemen die nog intact zijn. Als onderdelen al beschadigd of verzwakt zijn (bv. door corrosie) is het slechts een kwestie van tijd tot er op andere plaatsen verdere lekkages ontstaan. Bij het afzuigen van koudemiddel bij voertuigen die eerder met afdichtmiddel gevuld zijn, bestaat het gevaar dat het afdichtmiddel aan de binnenzijde van het airco-servicetoestel reageert en hier verstoppingen/schade veroorzaakt. Bij veel voertuig-, apparaten- en onderdelenfabrikanten vervalt de garantie bij het gebruik van afdichtmiddelen. Tenslotte vormt het gebruik van afdichtmiddelen bij een lekke airco-installatie geen wettelijk erkende en duurzame reparatiemethode

46 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT INNOVATIEF KLIMAAT- EN INTERIEURCOMFORT MANAGEMENT Waarheen gaat de trend en de ontwikkeling van aircoinstallaties en interieurcomfort? "Meerzone-klimaatbeheersing" wordt steeds meer de norm. In de hogere klasse worden al airco-installaties met een vochtigheidsregeling gebruikt, waarbij het ontstaan van te droge lucht wordt tegengegaan. In de toekomst wordt "intrieurklimaatmanagement" onderdeel van het airco- en ventilatiesysteem. Dat betekent dat met behulp van luchtkwaliteitssensoren in combinatie met luchtbehandelingssystemen een optimaal interieurklimaat wordt gecreëerd. Elektronisch geregelde compressoren worden de regel in alle voertuigklassen. Ze maken een individuele vermogensaanpassing mogelijk met een overeenkomstig lager brandstofverbruik. Geoptimaliseerde componenten, leidingen en afdichtingen zorgen voortaan voor zo laag mogelijke "koudemiddel-verliezen". Overal een klimaat naar uw persoonlijke voorkeur: Hiermee wordt bedoeld: Individueel klimaatcomfort voor elke zitplaats in het voertuig Tochtvrije, aangename ventilatie Hoge luchtkwaliteit Akoestisch comfort, minimale hoorbaarheid van geluid Eenvoudige, duidelijke bediening

47 Om dit te realiseren zijn er systemen zoals Physio-Control van Behr en Behr Hella Thermo Control (BHTC) ontwikkeld: Physio-Control is een verdere ontwikkeling van meerzoneklimaatbeheersing. Met dit systeem kunnen de belangrijkste factoren die een rol spelen bij het comfort in het voertuiginterieur (het naar binnen stralen van zonlicht, luchtvochtigheid, luchthoeveelheid en luchttemperatuur) op bepaalde plaatsen selectief worden gemeten en geregeld. Precies op elkaar afgestemde subsystemen werken daarbij samen. Dit is een enorme technische uitdaging. Zo meet een intelligente zonnesensor met behulp van de hard- en software de precieze ruimtelijke hoek en de intensiteit van de instraling van de zon ten opzichte van het voertuig. Met een rekenmodel wordt aan de hand van de voertuigvormen bepaald, wat de stralingsintensiteit op de door de zon beschenen lichaamsdelen is. Een optimaal klimaat in het voertuiginterieur omvat ook het voortdurend "schoon" houden van de ruiten. Om het beslaan van de ruiten te voorkomen, wordt voortdurend de vochtigheidsgraad bij de voorruit gemeten. Indien nodig zorgt de airco-besturing ervoor dat de lucht wordt gedroogd. Nog een functie waar de inzittenden niets van merken, is het zogenaamde vochtigheidsmanagement. Hierbij wordt door de automatische aansturing van de aircocompressor en de frisseluchtklep, de luchtvochtigheid in het interieur constant gehouden. Als subsysteem worden de zogenaamde comfort-ventilatieopeningen toegepast. Deze zijn zo gebouwd dat de afzonderlijke uitstroomopeningen vooraf gedefinieerd kunnen draaien en traploos van directe tot geleidelijke luchtuitstroming kunnen worden ingesteld. Met behulp van deze uitstroomopeningen wordt de exacte hoeveelheid en soort lucht naar de afzonderlijke lichaamsdelen van de inzittenden gevoerd, die als aangenaam wordt ervaren. Dit kan bijvoorbeeld een geconcentreerde luchtstraal ("spot") zijn, om lekker af te koelen in de zomer, of juist een tochtvrije, geleidelijke uitstroming. Om het persoonlijke profiel voor luchtverdeling te bepalen, wordt gebruik gemaakt van de "Air Volume Control". Hierbij wordt de uit de afzonderlijke uitstroomopeningen geblazen luchthoeveelheid en dus ook de luchtsnelheid bepaald. De ontwikkeling hiervan wordt technisch mogelijk gemaakt door software die het hele airco- en ventilatiesysteem simuleert. Air Volume Control herkent o.a. een eenzijdige toe- of afname van de lucht, bv. veroorzaakt door het fysieke sluiten van een luchtopening. Met in de software opgenomen regelalgoritmes wordt voorkomen dat de gewenste luchtkwaliteit op andere plekken in het interieur verandert. Zo kunnen de luchthoeveelheid en luchtverdeling individueel gewijzigd worden zonder onnodige invloed uit te oefenen op andere gebieden en personen in het voertuig

48 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT Een verdere innovatie is de mogelijkheid om te kiezen tussen verschillende "aircostijlen". Afhankelijk van het "comforttype" kunnen de inzittenden vooraf kiezen tussen spot, gematigd of geleidelijk. Het "sportief-frisse" type krijgt bijvoorbeeld een rechtstreekse, koele luchtstroom, terwijl het "gevoelige" type een tochtvrije luchtstroom toegediend krijgt. Luchtkwaliteit De luchtkwaliteit in het voertuiginterieur wordt bij moderne aircosystemen intussen op meerdere niveaus bewaakt. Hier spreekt men ook wel van een "comforttrap". Om te beginnen worden de verse en circulatielucht gefilterd. Dit wordt gedaan met behulp van stikstofoxidesensoren. Het gehalte aan schadelijke stoffen in de aangezogen frisse lucht wordt bepaald door een NOx- of luchtkwaliteitssensor. Aan de hand van de meetresultaten wordt automatisch bepaald in welke verhoudingen verse en circulatielucht worden gemengd. Het filteren met actieve koolstof wordt daarbij steeds belangrijker. Het verdamperoppervlak moet zo gemaakt zijn dat er geen geurvorming door micro-organismen ontstaat. Speciaal hiervoor heeft Behr een coating ontwikkeld: Behr-Oxal. Het gaat hierbij om een milieuvriendelijke coatingtechnologie, waarmee zonder gebruik te maken van giftige en agressieve chemicaliën een corrosiebestendig en hydrofiel aluminium-oppervlak wordt gevormd. Dit oppervlak bevordert de afvoer van condenswater sterk en maakt een snelle droging van het verdamperoppervlak mogelijk. Met de bovenvermelde maatregelen kunnen verontreinigingen en geuren worden geneutraliseerd. Voor een verdere verhoging van het comfort kan een zuurstofionisator toegepast worden. Hiermee wordt de lucht ontdaan van bacteriën en kiemen en wordt er een fris effect bereikt. Aanvullend kan gebruik worden gemaakt van een geursysteem waarmee bepaalde aroma's in het interieur worden verspreid.

49 Ergonomie Het is aangetoond dat de bediening van airco-installaties bestuurders nog steeds te lang afleidt van wat er in het verkeer gebeurt en dat airco-installaties vaak niet juist bediend worden. Neutraal/Auto Fris De toenemende functionaliteit komt het bedieningsgemak van airco-installaties niet altijd ten goede. Dit manifesteert zich in: Het ontbreken van een duidelijke, logische indeling van bedieningselementen en indicaties Een complexe, soms te veeleisende bediening Onduidelijke markering van de bedieningselementen Geen eenduidige, of ontbrekende terugmeldingen van de status Uit de onderzoeken blijkt, dat de volgende criteria in acht zouden moeten worden genomen voor de te gebruiken aircobedieningseenheden: Toereikende afmetingen van display, bedieningselementen en symbolen Gebruik van grafische weergaven, evt. in combinatie met tekst, in plaats van enkel tekst Ruimtelijk, naar functionaliteit geordende bedieningselementen Hoofdfuncties niet met andere functies koppelen en/of in subfuncties verstoppen Bedieningseenheid en display dicht bij elkaar onderbrengen Bedieningseenheden die volgens de bovengenoemde criteria zijn ontwikkeld, ontlasten de bestuurder van bezigheden die niets met het besturen van het voertuig te maken hebben. De gebruikte symbolen zijn bekend of hun betekenis is intuïtief te begrijpen. Hoofdbedieningselementen kunnen ook op de tast worden gevonden, dus zonder er een blik op te hoeven werpen. De menu-indeling is eenvoudig gehouden en een comfortvoorkeuze is mogelijk. De door BHTC ontwikkelde bedieningsconcepten maken door het gebruik van verschillende aircostijlen een individuele instelling van de gewenste automatische klimaatregeling mogelijk. Het grafische ontwerp van de visualisatie heeft als doel om de instellingen snel en zelfverklarend weer te geven. Hiervoor worden displaytechnologieën met een hoge resolutie gebruikt, die een aan de situatie aangepaste weergave mogelijk maken. In de afgelopen jaren zijn er veel innovaties geweest op het gebied van airco- en interieurcomfortmanagement. Deze trend zal zich in de toekomst voortzetten. De uitdaging voor werkplaatsen is om gelijke tred te houden met de ontwikkelingen. Alleen zo kunnen in de toekomst onderhoud, controles en reparaties worden gedaan aan dergelijke complexe systemen

50 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT THERMOMANAGEMENT IN HYBRIDE VOERTUIGEN Werk niet aan onder spanning staande hoogvoltageonderdelen! Let altijd op de waarschuwingen op onderdelen en elementen! Voorbeeld: waarschuwingsstickers op modules en onderdelen Door de hybridetechnologie zijn er ook duidelijke veranderingen in het thermomanagement, zowel in het koelvloeistofcircuit als in het koudemiddelcircuit. Om welke gebieden en onderdelen van het thermomanagement het gaat, hoe de werking van verschillende systemen verandert en wat dit voor uw werk betekent, wordt hieronder beschreven. Interieurairco Bij conventionele aandrijfsystemen met verbrandingsmotor is de interieurairco door de mechanisch aangedreven compressor direct afhankelijk van de werking van de motor. Ook in voertuigen die in vakkringen als microhybride worden aangeduid en alleen een start-/stopfunctie hebben, worden compressoren met riemaandrijving toegepast. Hierdoor ontstaat het probleem, dat bij stilstand van het voertuig en uitgeschakelde motor al na 2 seconden de temperatuur bij de luchtdoorstroming van de verdamper van de airconditioning stijgt. De daarbij behorende langzame toename van de uitblaastemperatuur van de ventilatie, evenals de toename van de luchtvochtigheid, kan door de inzittenden als storend worden ervaren. Om dit probleem te voorkomen, kan voortaan een nieuw ontwikkelde koude-opslag worden toegepast, de zogenaamde opslagverdamper. Opslagverdamper

51 De opslagverdamper bestaat uit twee blokken: een verdamperen een opslagblok. Tijdens de startfase en bij draaiende motor stroomt koudemiddel door beide blokken. Het in de opslagblok aanwezige medium wordt intussen zo ver afgekoeld, dat het bevriest. Hierdoor ontstaat een koude-opslag Verdamperblok 40 mm diep Opslagblok 15 mm diep Koudemiddel Koude-opslagmedium Klinknagel 2 Schematische weergave opslagverdamper In de stopfase is de motor uit en wordt de compressor dus niet aangedreven. De door de verdamper stromende warme lucht wordt vanaf dat moment gekoeld door het bevroren opslagmedium. Deze extra verkoeling gaat door, tot het medium volledig is gesmolten. Bij het verder rijden begint het proces opnieuw, zodat al na een minuut de opslagverdamper weer lucht kan koelen via het dan weer bevroren opslagmedium. Bij voertuigen zonder opslagverdamper is het bij zeer warm weer al na een korte stilstand noodzakelijk de motor weer te starten. Alleen op deze manier kan de interieurkoeling in stand worden gehouden. Bij de klimaatregeling in het voertuig behoort ook het verwarmen van de passagiersruimte, indien dit gewenst is. Bij volledig hybride voertuigen wordt de verbrandingsmotor tijdens de elektrische rijfase uitgeschakeld. De aanwezige restwarmte in het watercircuit is voor de verwarming van het interieur slechts voor korte rijd toereikend. Ter ondersteuning worden in dat geval PTC-verwarmingselementen ingeschakeld, die de verwarmingsfunctie overnemen. De werkwijze is vergelijkbaar met een haardroger: de door de interieurventilator aangezogen lucht wordt bij het passeren van de verwarmingselementen verwarmd en stroomt daarna het interieur binnen

52 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT De hoogvoltage-compressor In voertuigen met volledige hybridetechnologie worden elektrische hoogvoltage-compressoren toegepast, die niet afhankelijk zijn van de werking van de verbrandingsmotor. Door dit innovatieve aandrijfconcept, worden functies mogelijk die zorgen voor nog meer comfort bij de airconditioning in het voertuig: Het is mogelijk het verwarmde interieur voor het wegrijden voor te koelen op de gewenste temperatuur. De aansturing is mogelijk via een afstandsbediening. Elektrische compressor Hoogvoltage-PTC Expansieventiel Hoogvermogenverdamper Deze koeling bij stilstand kan alleen afhankelijk van de beschikbare batterijcapaciteit plaatsvinden. De compressor wordt daarbij - rekening houdend met de voor de airco noodzakelijke vereisten - met het kleinst mogelijke vermogen aangestuurd. Bij de op dit moment gebruikte hoogvoltage-compressoren geschiedt de vermogensregeling door de betreffende toerentalaanpassing in stappen van 50 tpm. Zo is een interne vermogensregeling niet noodzakelijk. In tegenstelling tot het tuimelschijfprincipe, dat op het gebied van riemaangedreven compressoren bij voorkeur wordt gebruikt, wordt bij hoogvoltage-compressoren het scrollprincipe gebruikt voor het comprimeren van het koudemiddel. De voordelen zijn een gewichtsbesparing van ca. 20% en een vermindering van de cilinderinhoud met eenzelfde waarde, bij gelijkblijvend vermogen. Om het grote draaimoment voor de aandrijving van de elektrische compressor op te wekken, wordt een gelijkspanning van meer dan 200 Volt gebruikt een voor het motorvoertuigsegment zeer hoge spanning. De in de elektromotoreenheid geïntegreerde omvormer vormt deze gelijkspanning om naar de voor de borstelloze motor noodzakelijke drie-fasen wisselspanning. De noodzakelijke warmte afvoer van de omvormer en de motorwikkelingen wordt door de doorstroming van de koudemiddel retourstroom mogelijk gemaakt. Hoogvoltage-compressor

53 Temperatuurmanagement van de batterij De batterij is essentieel voor het gebruik van een hybridevoertuig. Deze moet de aanzienlijke benodigde hoeveelheid energie voor de aandrijving snel en betrouwbaar leveren. Meestal zijn deze batterijen nikkel-metaal-hybride-hoogvoltagebatterijen, in toenemende mate worden echter lithium-ionenhoogvoltage-batterijen toegepast. Hierdoor nemen de afmetingen en het gewicht van de hybride-voertuigbatterijen steeds meer af. Het gevolg van een temperatuuroverschrijding is een snelle veroudering en een daarmee gepaard gaande vervroegde uitval van de batterij. Voertuigfabrikanten streven naar een berekende batterijlevensduur van 1 autoleven (ca jaar). Een buitensporig verouderingsproces kan alleen met een correct temperatuurmanagement worden tegengegaan. Op dit moment worden drie verschillende methoden voor temperatuurmanagement toegepast. Het is absoluut noodzakelijk de gebruikte batterijen te gebruiken binnen een bepaald temperatuurbereik. Vanaf een bedrijfstemperatuur van +40 C vermindert de levensduur, terwijl onder -10 C het rendement afneemt en het vermogen daalt. Bovendien mag het temperatuurverschil tussen de individuele cellen niet groter zijn dan 5-10 Kelvin. Kortstondige piekbelastingen in combinatie met hoge stromen, zoals bij recuperatie en boosten, leiden tot een aanzienlijke opwarming van de cellen. Daarnaast dragen hoge buitentemperaturen in de zomermaanden eraan bij, dat de temperatuur snel de kritische waarde van 40 C bereikt. Scrollcompressor Hoogvoltage-motor 52 53

54 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT Methode 1 Lucht uit het gekoelde voertuiginterieur wordt aangezogen en gebruikt voor het koelen van de batterij. De aangezogen koele lucht uit het voertuiginterieur heeft een temperatuur van minder dan 40 C. Deze lucht wordt gebruikt voor het omstromen van de vrij toegankelijke oppervlakken van de batterij. Nadelen van deze methode zijn: De geringe effectiviteit van de koeling. De uit het interieur aangezogen lucht kan niet worden gebruikt voor een gelijkmatige temperatuurverlaging. De aanzienlijke inspanningen voor het geleiden van de lucht. Eventueel storende geluiden in het interieur door de ventilator. Via de luchtkanalen ontstaat een directe verbinding tussen de passagiersruimte en de batterij. Dit is uit veiligheidsoverwegingen niet wenselijk (bv. vanwege gasdampen uit de batterij). Omdat de lucht uit het interieur ook veel stof bevat, moet het gevaar voor de inwerking van vuil in de batterij niet worden onderschat. Het stof zet zich af tussen de cellen en vormt in combinatie met condenserend vocht uit de lucht een geleidende laag. Deze laag bevordert het ontstaan van lekstromen in de batterij. Methode 2 Een speciale, in de batterijcel ingesloten verdamperplaat wordt aangesloten op de in het voertuig aanwezige airconditioning. Dit gebeurt in het zogenaamde splitting-proces aan de hogedruken lagedrukzijde via pijpleidingen en een expansieventiel. Zo zijn de interieurverdamper en de verdamperplaat van de batterij, die werkt als een normale verdamper, aangesloten op dezelfde kringloop. Door de verschillende taken van de beide verdampers is er sprake van verschillende eisen aan de koudemiddeldoorstroming. Terwijl het koelen van het interieur moet voldoen aan de eisen die de passagiers stellen aan het comfort, moet de hoogvoltage-batterij, afhankelijk van de rijtoestand en omgevingstemperatuur, meer of minder sterk worden gekoeld. Op basis van deze eisen ontstaat een complexe regeling voor de hoeveelheid te verdampen koudemiddel. De bijzondere constructie van de verdamperplaat en de hierdoor mogelijke integratie in de batterij, biedt een groot contactoppervlak voor warmte-uitwisseling. Hierdoor wordt gewaarborgd dat de kritische maximale temperatuur van 40 C niet wordt overschreden. Om dit gevaar tegen te gaan, wordt de aangezogen lucht gefilterd. Als alternatief kan de luchtkoeling ook door middel van een afzonderlijk klein airco-apparaat geschieden, vergelijkbaar met de afzonderlijke airco's achterin luxe voertuigen. Methode1 Methode 2 Compressor Compressor Condensor Verdamper Auto-interieur Batterij Condensor Verdamper Koudemiddelcircuit Batterijverdamper Koudemiddelcircuit Verdamperplaat Batterij Verdamperplaat Opmerking Verdamperplaten, die direct in de batterij zijn geïntegreerd, kunnen niet individueel worden vervangen. Daarom moet altijd de gehele batterij worden vervangen.

55 Bij zeer lage buitentemperaturen is een temperatuurverhoging tot de ideale batterijtemperatuur van min. 15 C nodig. De verdamperplaat kan in deze situatie echter geen bijdrage leveren. Een koude batterij is minder krachtig dan een batterij met de juiste temperatuur en kan bij temperaturen duidelijk onder het vriespunt bijna niet meer worden opgeladen. In een mild hybride voertuig kan dit worden getolereerd: in extreme situaties is de hybridefunctie dan slechts beperkt beschikbaar. Rijden met de verbrandingsmotor is nog steeds mogelijk. Bij een zuiver elektrisch voertuig zal echter een batterijverwarming moeten worden voorzien, om in de winter in elke situatie te kunnen starten en rijden. Methode 3 Bij batterijen met een hogere capaciteit speelt een correcte temperatuurregeling een centrale rol. Daarom is bij zeer lage temperaturen een extra verwarming van de batterij noodzakelijk, om deze binnen het ideale temperatuurbereik te brengen. Alleen binnen dit bereik kan een bevredigende actieradius in de modus "elektrisch rijden" worden bereikt. Om deze extra verwarming te realiseren, wordt de batterij in een secundair circuit opgenomen. Dit circuit zorgt ervoor, dat de ideale bedrijfstemperatuur van 15 C 30 C blijvend wordt vastgehouden. In het batterijblok stroomt koelvloeistof, bestaande uit water en glycol (groen circuit), door een ingebouwde koelplaat. Bij lage temperaturen kan de koelvloeistof door een verwarming snel worden verwarmd om de ideale temperatuur te bereiken. Ontstaat tijdens het gebruik van de hybridefuncties een temperatuurstijging in de batterij, dan wordt de verwarming uitgeschakeld. De koelvloeistof kan vervolgens door de batterijkoeler, die zich in de voorkant van het voertuig bevindt, door middel van rijwind worden gekoeld. Methode 3 Compressor Koelmiddelcircuit Batterijkoeler Condensor Koudemiddelcircuit Verdamper Koelplaat Batterij Speciale warmtewisselaar Verwarming 54 55

56 INNOVATIEF KLIMAATMANAGEMENT Batterijkoeler Condensor Moduleframe Vermogenselektronicakoeler Radiateur Ventilatorframe Ventilatormotoren Koeling componenten Is de koeling door de batterijkoeler bij hoge buitentemperaturen onvoldoende, stroomt de koelvloeistof door een speciale warmtewisselaar. Hierin verdampt koudemiddel uit de voertuigairconditioning. Bovendien kan warmte zeer compact en met een hoge capaciteit uit het secundaire circuit worden overgedragen op het te verdampen koudemiddel. Er vindt een extra afkoeling van de koelvloeistof plaats. Door het gebruik van de speciale warmtewisselaar kan de batterij worden gebruikt binnen het temperatuurbereik voor het hoogste rendement. Speciale warmtewisselaar Op of via onze Knowhow tool vindt u meer informatie over hybride voertuigen.

57 Noodzakelijke bijscholing voor reparatie van hybride voertuigen Om de complexe thermomanagementsystemen in hybride voertuigen te kunnen onderhouden en repareren, is een doorlopende bijscholing noodzakelijk. Medewerkers die werkzaamheden uitvoeren aan dergelijke hoogvoltage-systemen, hebben in Duitsland bijvoorbeeld een extra 2-daagse opleiding als "elektromonteur voor hoogvoltage-systemen" nodig. Door de daar verkregen kennis is het mogelijk gevaren bij de noodzakelijke werkzaamheden in te schatten en te zorgen voor spanningsloosheid tijdens de werkzaamheden. Zonder de betreffende opleiding is het verboden werkzaamheden uit te voeren aan hoogvoltage-systemen. Onderhoud van hybride voertuigen Ook bij algemene inspectie- en reparatiewerkzaamheden (zoals aan uitlaatsystemen, banden, schokdempers, olieverversing, bandenwissel, etc.) is er sprake van een bijzondere situatie. Deze werkzaamheden mogen alleen worden uitgevoerd door medewerkers die door een "elektro-monteur voor hoogvoltagesystemen" op de gevaren van deze hoogvoltage-systemen zijn gewezen en de noodzakelijke instructies hebben gekregen. Verder moet altijd gereedschap worden gebruikt dat overeenkomt met de specificaties van de hybride voertuigfabrikant! Bij de airco-check en airco-service moet erop worden gelet dat de elektrische airco-compressoren niet worden gesmeerd met de gebruikelijke PAG-olie. Deze beschikken niet over de noodzakelijke isolerende eigenschappen. Doorgaans wordt daarom speciale hybride POE-olie gebruikt, die deze eigenschappen wel heeft. Daarom wordt voor de airco-check en airco-service bij hybride voertuigen het gebruik van aircoservice-apparatuur met een interne spoelfunctie en een gescheiden reservoir voor verse olie aanbevolen. Zo kan vermenging van de verse olie met verschillende oliesoorten worden uitgesloten

58 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP PAG, PAO EN POE AIRCOCOMPRESSOROLIE PAG-compressorolie voor voertuigaircosystemen Productkenmerken PAG-oliën zijn volledig synthetische, hygroscopische oliën op basis van polyalkyleenglycol. Ze worden, in verschillende viscositeiten, gebruikt door voertuig- en compressorfabrikanten bij de bouw van aircosystemen met koudemiddel R134a. Toepassing/werking PAG-oliën laten zich goed mengen met R134a en zijn geschikt voor de smering en afdichting van de meeste aircosystemen in vracht- en personenwagens. Bij het gebruik van PAG-oliën dient de juiste viscositeitsklasse in acht genomen te worden (PAG 46, PAG 100, PAG 150). Hierbij moeten de specificaties en goedkeuringen van de voertuigfabrikant gevolgd worden. Verdere details Het nadeel van PAG-oliën is dat ze hygroscopisch zijn. Dit wil zeggen dat ze vocht uit de lucht in de omgeving absorberen, die aan de olie wordt gebonden. Daarom moeten geopende verpakkingen onmiddellijk weer worden gesloten en is overgebleven olie maar beperkt houdbaar. Dit is in het bijzonder van toepassing voor oliereservoirs van airco-servicemachines.

59 PAO-olie 68 en PAO-olie 68 Plus UV Productkenmerken PAO-olie 68 is niet hygroscopisch wat wil zeggen dat deze olie, in tegenstelling tot andere oliën, geen vocht uit de omgevingslucht opneemt. Dit type olie kan gebruikt worden als alternatief voor de verschillende PAG-oliën die voor R134a aangeboden worden. Hierdoor dient men niet langer drie verschillende PAGoliën op voorraad te hebben, maar volstaat dit enige type. PAOolie 68 draagt bij tot een groter vermogen van het aircosysteem. De olie is zonder (PAO-olie 68) en mét toegevoegd contrastmiddel (PAO-olie 68 Plus UV) verkrijgbaar. Toepassing/werking PAO-olie 68 De moleculen van PAO-olie 68 hechten zich aan alle oppervlakken in het systeem, verdringen andere moleculen en vormen een dunne film op de oppervlakken van de systeemcomponenten. Omdat de moleculen niet de neiging hebben zich onderling te verbinden, is deze oliefilm slechts één molecuul "dik". In tegenstelling tot veel andere oliën bestaat er bij gebruik van PAO-olie 68 geen risico van olieophopingen in de verdamper en een daaraan gekoppelde vermindering van het koelvermogen. Omdat PAO-olie 68 slechts in beperkte mate een verbinding met het koudemiddel aangaat, circuleert er steeds slechts een klein deel van de olie door het systeem. De resthoeveelheid blijft daar achter, waar de olie eigenlijk nodig is: in de compressor. Door de oliefilm in de componenten verbetert de afdichting en is er respectievelijk minder wrijving tussen bewegende delen in de compressor. Daardoor daalt de bedrijfstemperatuur en is er minder slijtage. Dit draagt aanzienlijk bij tot een betrouwbare werking en vermindering van geluiden en zorgt voor kortere looptijden en een lager energieverbruik van de compressor. PAO-olie 68 Plus UV PAO-olie 68 Plus UV heeft dezelfde positieve eigenschappen als PAO-olie 68. Bijkomend is er een geconcentreerd, hoogwerkzaam contrastmiddel bijgemengd dat voor UV-lekdetectie gebruikt wordt. De eigenschappen van de olie blijven geheel behouden en er zijn geen negatieve effecten voor systeemcomponenten of servicemachines dankzij de lage volumeconcentratie van het contrastmiddel. Om voldoende effect bij de foutopsporing te verkrijgen, is 10 volumeprocent van de systeemoliehoeveelheid al ruim voldoende. Dat komt bv. bij een totale systeemoliehoeveelheid van 180 ml overeen met slechts 18 ml PAO-olie 68 Plus UV. Verder kan PAO-olie 68 Plus UV ook als enige olie voor het vullen van het volledige systeem gebruikt worden zonder dat er negatieve effecten optreden

60 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP Verdere details 1 2 Kan PAO-olie 68 gebruikt worden bij conversies? Is PAO-olie 68 compatibel met andere oliën? PAO-olie 68 heeft geen schadelijk effect op fluorelastomeren (de materialen waar bv. buizen of afdichtingen van zijn gemaakt) en is uitstekend geschikt voor de conversies van R12 naar R134akoudemiddel. PAO-olie 68 PAO-olie 68 is compatibel met vele andere smeeroliën en koudemiddelen en daardoor geschikt voor zowel voor het navullen als voor het volledig vervangen van de olie in het systeem. Door de eigen moleculaire structuur en dichtheid mengt PAOolie 68 zich wel in zekere mate met andere oliën, maar scheidt zich in 'rusttoestand' weer van hen en gaat dus geen permanente verbinding aan. Daardoor wordt de nodige viscositeit van de oliën behouden en verandert de globale viscositeit niet (zie afbeeldingen 1 en 2). Door de unieke combinatie van hooggeraffineerde synthetische olie en speciale prestatieverhogende additieven heeft PAO-olie 68 een zeer groot toepassingsgebied ( 68 tot 315 C). Hoe wordt PAO-olie 68 Plus UV getest? PAO-olie 68 Plus UV is door de fabrikant en door onafhankelijke instituten getest. Zo wordt de chemische stabiliteit bijvoorbeeld getest in combinatie met het koudemiddel en de verschillende O-ring-materialen, aan de hand van de zogenaamde 'sealed tube test' volgens de norm ASHRAE 97. Alle tests hadden een positief resultaat. Er is dus geen sprake van negatieve effecten op componenten van de airco in het voertuig of het airco-servicestation. Componenten zoals de compressor kunnen rechtstreeks gevuld worden met PAO-olie 68 Plus UV, maar de olie kan ook via het airco-servicestation in de koudemiddelkringloop toegevoegd worden.

61 Kan PAO-olie 68 bij vochtproblemen gebruikt worden? PAO-olie 68 is niet hygroscopisch,. Dit wil zeggen dat het, in tegenstelling tot andere oliën, geen vocht uit de omgevingslucht opneemt. Zo kunnen, door uitsluitend PAO-olie 68 te gebruiken, vochtproblemen zoals de ijsafzetting van componenten of de vorming van zuren worden voorkomen. PAO-olie 68 heeft meer toepassingsmogelijkheden en kan na opening langer bewaard worden vergeleken met traditionele oliën. Bijzonderheden en eigenschappen Geen risico op opstapelingen van olie in de verdamper en een daaraan gekoppelde vermindering van het koelvermogen Door een oliefilm in de componenten verbetert de afdichting Vermindering van de wrijving tussen de componenten Lager energieverbruik van de compressor Unieke combinatie van hooggeraffineerde synthetische olie en speciale prestatieverhogende additieven Zeer groot toepassingsbereik (-68 tot 315 C) Lage concentratie in volumeprocent van het hoogactieve contrastmiddel PAO-olie 68 Plus UV waardoor systeemcomponenten en serviceapparaten worden ontzien en beschermd 60 61

62 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP POE-olie voor elektrisch aangedreven aircocompressoren in hybride voertuigen Productkenmerken Elektrisch aangedreven aircocompressoren in hybride of elektrische voertuigen worden aangedreven met een interne elektromotor die op hoogspanning werkt. De compressorolie in deze compressoren komt onder andere in contact met de spoel van deze elektromotor. De olie moet dan ook voldoen aan specifieke eisen: Hij mag geen negatieve uitwerking hebben op de materialen die in de compressor zijn verwerkt. Hij mag niet geleidend zijn om kortsluiting te voorkomen. De POE-olie van Behr Hella Service voldoet aan deze eisen. Toepassing/werking Kan worden gebruikt bij alle hybride voertuigen met elektrisch aangedreven compressor, die af fabriek met POE-olie zijn gevuld. Verpakt in "Spotgun"-cartridges en dus optimaal beschermd tegen contact met vocht (POE-olie is zeer hygroscopisch). Verdere details Kan zowel met Spotgun-gereedschap (cartrigepistool) direct in het aircosysteem van het voertuig worden gespoten (via adapterslang met lagedrukaansluiting) of in het POEoliereservoir van de airco-servicemachine worden overgegoten. Spotgun-cartridge met 120 ml inhoud. Iedere afzonderlijke cartridge is verpakt in een gesealde aluminium zak. In de aluminium zak is tevens een klein zakje droogmiddel (granulaat) meeverpakt om de olie optimaal tegen vocht te beschermen. POE-olie voor hybride voertuigen 120 ml POE-olie 280 mm x 120 mm x 25 mm Netto: 174 g / stuk Bruto: 204 g / stuk VPE, klein: 1 stuk, groot: 6 stuks in een doos (305 x 305 x 101 mm) Art.nr. 8FX Op vindt u meer informatie over hybride voertuigen.

63 VERGELIJKING TUSSEN DE VERSCHILLENDE OLIËN Olietype Toepassing Opmerking PAG-oliën voor koudemiddel R134a Er zijn verschillende PAG-oliën voor gebruik bij koudemiddel R134a met verschillende viscositeiten. PAG-oliën zijn hygroscopisch. Hierdoor kunnen geopende verpakkingen niet lang bewaard worden. Standaard PAG-oliën zijn niet geschikt voor koudemiddel R1234yf en elektrisch aangedreven aircocompressoren PAO-olie voor koudemiddel R134a en andere koudemiddelen Dit type is bruikbaar als alternatief voor de verschillende PAG-oliën die voor R134a worden aangeboden (met als voordeel dat de olie niet hygroscopisch is en, in tegenstelling tot andere oliën geen vocht uit de omgevingslucht opneemt). De 3 verschillende PAO-oliën die Behr Hella Service aanbiedt (AA1, AA2 en AA3), kunnen gebruikt worden in combinatie met veel verschillende koudemiddelen (zie productoverzicht). Op dit moment zijn de PAO-oliën die Behr Hella Service aanbiedt echter nog niet goedgekeurd voor toepassing in combinatie met R1234yf alsook niet voor gebruik in elektrisch aangedreven compressoren in hybride voertuigen. De mogelijkheid om de olie in combinatie met koudemiddel R1234yf en in elektrisch aangedreven aircocompressoren te gebruiken wordt op dit moment getest. POE-olie voor koudemiddel R134a Kan gebruikt worden bij alle hybride voertuigen met elektrisch aangedreven compressor die af fabriek met POE-olie gevuld zijn (er bestaan ook elektrisch aangedreven compressoren voor hybride voertuigen die af fabriek met een speciale PAG-olie gevuld zijn). Niet geschikt voor koudemiddel R1234yf 62 63

64 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP PRODUCTOVERZICHT Product Toepassing Compressortype Koudemiddel Viscositeitsklasse Inhoud Artikelnummer PAG-olie, blik Voertuigairconditioning* alle types** R134a PAG I (ISO 46) 240 ml 8FX Voertuigairconditioning* alle types** R134a PAG II (ISO 100) 240 ml 8FX Voertuigairconditioning* alle types** R134a PAG III (ISO 150) 240 ml 8FX Spotgun-cartridge Voertuigairconditioning* alle types** R134a PAG I (ISO 46) 240 ml 8FX Voertuigairconditioning* alle types** R134a PAG II (ISO 100) 240 ml 8FX Voertuigairconditioning* alle types** R134a PAG III (ISO 150) 240 ml 8FX PAO-olie 68 Voertuigairconditioning* alle types** (behalve schoepencompressoren) R134a, R413a, R22, R12 AA1 (ISO 68) AA1 (ISO 68) AA1 (ISO 68) 500 ml 1,0 l 5,0 l 8FX FX FX Koeltransportwagens (voertuigen voor vervoer van verse producten) zuigercompressoren** R134a, R507a, R500, R12 Koeltransportwagens (diepvriestransport) zuigercompressoren** R507a, R502, R22 Voertuigairconditioning* alle types** (behalve schoepencompressoren) R404a, R407c, R401b, R401c, R409a, R409b AA2 (ISO 32) 1,0 l 8FX Koeltransportwagens (voertuigen voor vervoer van verse producten) zuigercompressoren** R404a, R407c, R409b Koeltransportwagens (diepvriestransport) zuigercompressoren** R404a, R407c, R402a, R403a, R408a Voertuigairconditioning* zuigercompressoren** R134a, R413a AA3 (ISO 100) 1,0 l 8FX

65 Product Toepassing Compressortype Koudemiddel Viscositeitsklasse Inhoud Artikelnummer PAO-olie 68 Plus UV Voertuigairconditioning* alle types** (behalve schoepencompressoren) R134a, R413a, R22, R12 AA1 (ISO 68) AA1 (ISO 68) AA1 (ISO 68) 500 ml 1,0 l 5,0 l 8FX FX FX Koeltransportwagens (voertuigen voor vervoer van verse producten) zuigercompressoren** R134a, R507a, R500, R12 Koeltransportwagens (diepvriestransport) zuigercompressoren** R507a, R502, R22 Voertuigairconditioning* alle types** (behalve schoepencompressoren) R404a, R407c, R401b, R401c, R409a, R409b AA2 (ISO 32) 1,0 l 8FX Koeltransportwagens (voertuigen voor vervoer van verse producten) zuigercompressoren** R404a, R407c, R409b Koeltransportwagens (diepvriestransport) zuigercompressoren** R404a, R407c, R402a, R403a, R408a Voertuigairconditioning* schoepencompressoren** R134a, R413a AA3 (ISO 100) 1,0 l 8FX POE-olie Hybride voertuigen elektrisch aangedreven compressoren R134a 120 ml 8FX * Personenwagens, bedrijfswagens, constructie- en landbouwmachines ** Behalve voor elektrisch aangedreven compressoren 64 65

66 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP WERKPLAATSEQUIPMENT VAN HELLA NUSSBAUM SOLUTIONS Op de volgende pagina's vindt u een greep uit onze producten voor werkplaatsequipment. Gereedschappen Om tegemoet te kunnen komen aan de verschillende werkzaamheden, heeft Hella Nussbaum Solutions alles in het assortiment, van de onmisbare UV-lamp tot aircoservicemachines. De werking van koudemiddelcircuits kan verstoord worden door veel factoren. Een snelle en betrouwbare diagnose van de zwakke punten behoort dan ook tot een goede service. De testapparaten van Hella Nussbaum Solutions in combinatie met de kennis en ervaring van de vakman, helpen om snel en betrouwbaar de oorzaak van de storing vast te stellen en welke componenten defect zijn. Wie aan airco's wil werken, heeft naast het wettelijk voorgeschreven certificaat van bekwaamheid ook de juiste uitrusting nodig. Het juiste handwerkgereedschap is verkrijgbaar bij uw vakbekwame partner, Thermo Management-expert Hella Nussbaum Solutions. Basisuitrusting Art.nr. 8PE Basisuitrusting Digitale handthermometer UV-Lekdetectieset Ventielsleutel Beschermhandschoenen (wettelijk voorgeschreven) UV contrastmiddel verwijderingsspray, 500 ml Universele O-ringset

67 Husky 300 De Husky valt op met talrijke unieke kenmerken en voordelen: Gebruiksvriendelijk Voertuigdatabase (bij te werken via internet) Volautomatische aircoservice (conform SAE J2788) Speciaal vulproces voor hybride voertuigen en elektrische voertuigen Robuuste en betrouwbare vloeistofweegschalen Tegen vocht beschermde olie/uv-beheer Automatische afvoer van niet-condenseerbare gassen Powerboost-vulfunctie voor een snelle vulling van het aircosysteem Voorbereid op het automatische push-pull-spoelproces (optie in combinatie met een spoelapparaat) Voorbereid voor stikstofdruktest USB-aansluiting voor gegevensuitwisseling met pc Bluetooth-verbinding met pc (optie) Temperatuursensor met 5 m kabel Draadloze temperatuursensor (optie) Gemakkelijk te onderhouden en te kalibreren Art.nr. 8PS Vraag vrijblijvend om een demonstratie van HELLA BV/HELLA nv/sa (zie achterzijde voor contactgegevens). Of vraag dit aan via uw airco-onderdelen leverancier

68 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP Spoelapparaat Dit apparaat ondersteunt de airco-servicemachines van Hella Nussbaum Solutions voor het spoelen met koudemiddel R134a. Het wordt aangesloten tussen de airco-servicemachine en de voertuigairconditioning. Dit apparaat zorgt voor een complete doorstroming van het te spoelen aircosysteem met vloeibaar koudemiddel. De transparante reservoirs helpen de gebruiker te zien wanneer het vloeibare koudemiddel zonder verontreinigingen uit het systeem terugstroomt en het spoelproces kan worden afgesloten. Art.nr. 8PS Spoelapparaat + Met dit spoelapparaat kan de airco-installatie gespoeld worden wanneer deze in verbinding staat met met de airco-servicemachines van Hella Nussbaum Solutions. Het apparaat is voorzien van een afneembare glascilinder (de "Inspektor") die afzonderlijk aan de airco-installatie kan worden aangesloten en het mogelijk maakt het koudemiddel en de olie aan een zichtcontrole te onderwerpen. Art.nr. 8PS Adapterset De koffer bevat verschillende adapters. Deze zijn nodig om bij het spoelen van de voertuigairconditioning verschillende onderdelen, zoals bv. expansieventielen, te overbruggen. Bovendien kunnen de slangen met de adapter van het spoelapparaat aan de verschillende leidingen, resp. onderdelen van de voertuigairconditoning worden aangesloten. Art.nr. 8PS (De koffer bevat in totaal 50 losse onderdelen) Compressorfilterset Filterzeefjes beschermen na het spoelen bijkomend tegen beschadiging door eventuele restverontreinigingen. Met gereedschap voor montage, 60 filters in 20 verschillende maten, 20 markeringsstickers. Art.nr. 8PE

69 De spoelset 100 De spoelset 100 (Art.nr. 8PE ) is bedoeld voor het spoelen met spoelvloeistof en omvat de volgende artikelen: Pistool met kegelvormige kunststofaansluiting (olie- en zuurbestendig) Een tot 2 m lengte rekbare spiraalslang voor aansluiting op de voorraadfles Voorraadfles (1 liter, bedrijfsdruk 4,5 tot 6,5 bar) met ophanginstallatie, drukontlastingsklep (24 bar), snelaansluiting met manometer in bar en psi en beluchtingsklep Wandhouder met pluggen en schroeven Kunststof tank (5 liter) voor het opvangen van de gebruikte spoelvloeistof Aansluitdeksel voor kunststof tank met 2,5 m transparante slang en aansluitkegel 2 bevestigingshouders voor aansluitkegel Handleiding in 5 talen (Engels, Duits, Frans, Spaans en Italiaans) Om de aircospoelset 100 met perslucht te kunnen aansturen, is er een ¼"-adapter met rechtsdraaiende schroefdraad nodig. Op grond van verschillende slang- en adaptersystemen in de Europese landen wordt deze niet standaard meegeleverd. Voor het spoelen biedt Hella Nussbaum Solutions de volgende spoelvloeistof aan: Art.nr. 8FX (1000 ml) Art.nr. 8FX (3785 ml) Stikstofset 150 Met de stikstofset 150 (art.nr. 8PE ) kunnen aircosystemen met behulp van stikstof worden gedroogd. De set omvat de volgende artikelen: Stikstofreduceerventiel (DIN) Universele adapter met aansluitkegel Slangleiding (1,8 m) Voor een veilig transport en opslag van 10 liter stikstofflessen heeft Hella Nussbaum Solutions bovendien een flessenwagen (8 PE ) in het assortiment. Bij gebruik van de adapter 8PE en de vuladapter 8PE (hogedrukzijde) resp. 8PE (lagedrukzijde) kan de stikstofset 150 ook worden gebruikt voor de rechtstreekse drukcontrole (lekdetectie) in het voertuig. Hierbij mag 12 bar niet worden overschreden

70 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP Spotgunset R134a Met het spotgun-cartridgepistool wordt de exact benodigde hoeveelheid contrastmiddel ingespoten. Nog een voordeel: het contrastmiddel kan bij een gevuld systeem ingebracht worden. Art.nr. 8PE UV-lekdetector Bij elke activering injecteert het Pro-Shot injectiesysteem een exact vastgelegde hoeveelheid (3,7 ml) aan contrastmiddel in het aircosysteem. Door die exact vastgelegde hoeveelheid per injectieprocedure wordt vermeden dat het aircosysteem met te veel contrastmiddel gevuld wordt. Het omslachtige aflezen van een meetschaal valt weg. Met dit apparaat is het injecteren van contrastmiddel tot een systeemdruk van 13 bar mogelijk zodat ook met koudemiddel gevulde aircoinstallaties gevuld kunnen worden. De op een batterij werkende LED UV-lamp beschikt over een hoogvermogen LED die, afhankelijk van de toepassing, een levensduur tot uur heeft. Art.nr. 8PE (Compleet startpakket in kunstof koffer) Art.nr. 8PE (Losse injector met UV cartridge en servicestickers) Art.nr. 8PE (UV cartridge (236 ml = 64 toepassingen) en servicestickers) Art.nr. 8PE (LED-UV-lamp met bril) Het Pro-Shot UV lekdetectie set en het meegeleverde UV-contrastmiddel is tevens zeer geschikt voor gebruik bij hybride voertuigen met elektrisch aangedreven compressoren.

71 UV-lekdetectielamp Econo-Lite 12 volt 50 W met batterijklemmen om aan te sluiten aan de voertuigbatterij voor mobiel gebruik met UV-beschermbril en 4,8 m aansluitkabel wordt geleverd in handige kunststof koffer Art.nr. 8PE UV-lekdetectielamp Micro-LED-Lite Met 12 UV-LED's, werking op batterijen, adapter om op te laden en UV-beschermbril. Art.nr. 8PE (geen afb.) Lekdetectiemiddel Alternatieve lekdetectie door schuimvorming. Art.nr. 8PE (spuitfles 500 ml) Art.nr. 8PE (jerrycan 5000 ml) 70 71

72 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP Lekdetectie met formeergas Nieuwe wettelijke bepalingen staan niet langer toe een voertuig met een lekke airconditoning te vullen met koudemiddel. Voor een effectieve lekdetectie is daarom een ander middel nodig. Hiervoor is formeergas 95/5, bestaande uit 95% stikstof en 5% waterstof, bijzonder geschikt. Formeergas 95/5 is niet schadelijk voor het milieu, is niet brandbaar of giftig. Na het vullen van de airconditioning wordt met het speciale lekdetectie-apparaat gezocht naar aanwezige lekken. Aangezien de waterstofatomen de kleinste in de natuur voorkomende deeltjes vormen, komen deze ook bij de kleinste lekkages naar buiten. Een ander verschil met koudemiddel R134a is dat waterstof lichter is dan lucht en daarom alle componenten en verbindingen goed van boven kunnen worden getest. Niet dichte verdampers kunnen door middel van metingen bij de luchtuitgangsopeningen in de middenconsole worden vastgesteld. Omslachtige metingen bij de condenswaterafvoer of de voetuitstroomopeningen komen te vervallen. Na afloop van de lekdetectie kan het formeergas eenvoudig uit de airconditioning in de omgeving worden afgevoerd. De lekdetector voor formeergas reageert nagenoeg uitsluitend op waterstof. Aangezien deze in de motorruimte niet in pure vorm beschikbaar is, bestaan er ook geen storingsgevoeligheden. Daarom is de lekdetectie ook zeer betrouwbaar en doeltreffend. Art.nr. 8PE Lekdetectieset (elektronische lekdetector, formeergas reduceerventiel en vulslang met snelkoppeling) Art.nr. 8PE Elektronische lekdetector Art.nr. 8PE Formeergas reduceerventiel Art.nr. 8PE Vulslang met snelkoppeling Elektronische lekdetector voor koudemiddelen Signaleert lekkages met een signaaltoon en een digitale display. De detector herkent halogene gassen en ontdekt zelfs de kleinste lekkages op moeilijk bereikbare plaatsen (bv. in de verdamper). Art.nr. 8PE

73 Verdamperdesinfectieapparaat EVIDIS Desinfecteer het verdamperoppervlak, het voertuiginterieur en de ventilatiekanalen met EVIDIS, het verdamper- en interieur-desinfectieapparaat van Hella Nussbaum Solutions. Zo verwijdert u onaangename geurtjes en voorkomt u dat de gezondheid van uw klanten gevaar loopt door blootstelling aan bacteriën en schimmelgroei. Snel en met volautomatische service voor een bacterie- en schimmelvrij verdamperoppervlak, interieur en beluchtingsinstallatie Geschikt voor alle voertuigen (personen-, vrachtwagen, ) met 12 V gelijkspanning. Vloeistof wordt in het apparaat verneveld. De nevel wordt door de luchtcirculatiefunctie van het ventilatiesysteem naar het verdamperoppervlak en door de ventilatiekanalen getransporteerd. De nevel wordt eveneens gelijkmatig in het voertuiginterieur verdeeld. Automatische uitschakeling na voltooiing van het onderhoud. 8PE Compleet startpakket (EVIDIS verdamperreiniger met 24 flesjes vloeistof De EVIDIS verdamperreinigingsvloeistof is ter goedkeuring aangeboden voor toelating op de Nederlandse markt. Tot het moment dat deze goedkeuring is afgegeven is het middel in Nederland niet leverbaar. Verdamperdesinfectie Airsept * Airsept is een hoogwaardige airco-installatiereiniger waarmee onaangename geurtjes en hun oorzaak verholpen worden. Airsept is eveneens zeer geschikt voor preventief gebruik (als nog geen geurvorming heeft plaatsgevonden of bij plaatsing van een nieuwe verdamper). Dit moderne product bedekt de verdamper met een antiseptische laag en verhindert op deze manier dat er zich opnieuw micro-organismen vormen en een muffe geur ontstaat. Airsept vormt een dunne film van acryllak met "Intersept"-zouten op het verdamperoppervlak. Deze zouten verzamelen zich aan het oppervlak en hechten zich aan het acryllaagje. Bacteriën en sporen kunnen zich dan niet goed meer aan het gladde verdamperoppervlak vasthouden. Airsept kenmerkt zich door de volgende eigenschappen: Verwijdert bestaande micro-organismen en onaangename geurtjes uit het voertuiginterieur. Verhoogt het koelvermogen door vocht, stof en andere vreemde stoffen te weren. Biedt langdurig bescherming. Wordt gebruikt en aanbevolen door OEM's. Kan preventief gebruikt worden. * Het gebruik van Airsept is in Nederland niet toegestaan 72 73

74 COMPRESSOROLIËN EN GEREEDSCHAP Airsept is verkrijgbaar in drie versies: 1. Spuitbus 175 ml (aerosol) Art.nr. 8PE Airsept, werkingsduur: 1 jaar Geen speciale aanbrengset nodig. 2. Fles 120 ml Art.nr. 8PE Airsept, werkingsduur: 1 jaar Aanbrengen met applicator. 3. Fles 120 ml Art.nr. 8PE Airsept plus, werkingsduur: 3 jaar Aanbrengen met applicator. De opgegeven werkingsduur geldt bij vakkundig gebruik en naleving van de vervangingsintervallen van de interieurfilter. De werkingsduur kan in zeer veeleisende omstandigheden, zoals in bouw- en landbouwmachines, niet gegarandeerd worden. Omdat de beschermlaag gelijkmatig op het verdamperoppervlak moet worden aangebracht, is het gebruik van een applicator meest effectief. Veiligheidsrichtlijnen Draag een veiligheidsbril, beschermend masker en handschoenen tijdens het aanbrengen. Bij eventueel contact met de ogen onmiddellijk spoelen met veel water en een arts consulteren. Lees voor het gebruik absoluut de aanwijzingen op de verpakking en het veiligheidsgegevensblad. Bij sommige voertuigen is het gebied tussen de verdamper en de ventilator moeilijk toegankelijk. Hier kan Airsept eventueel via het aanzuigkanaal, voor of door de verwarmingsventilator worden aangebracht. Een eventueel aanwezig interieurfilter moet vooraf worden verwijderd. Tijdens het aanbrengen, mag er geen circulatie worden geactiveerd. Airsept serviceset "Professional" Aanbrengen gebeurd met behulp van een applicatiemondstuk met de inzet van perslucht. Art.nr. 8PE

75 Vloeistoffen en oliën Een belangrijk onderdeel van het assortiment wordt gevormd door de verschillende vloeistoffen en oliën. Het gamma bestrijkt producten die variëren van reinigers voor de behandeling van verdamper tot minerale en synthetische compressoroliën en vacuümpompolie van het servicestation. Hella Nussbaum Solutions heeft alle benodigde producten voor de werkplaats. LOKRING-servicekoffer Handmontage-gereedschapset voor het maken en repareren van koudemiddelleidingen voor enkele en dubbelzijdige LOKRING verbindingen met een buitendiameter tot 19 mm. Robuuste stalen koffer met verwisselbare kunststof systeemboxen. Art.nr. 8PE O-ringen De O-ringen dichten de afzonderlijke componenten waar koudemiddel doorheen stroomt naar buiten toe af. Zo kan er bij verbindingen geen koudemiddel ontsnappen. De O-ringen moeten elke keer dat de verbindingen in een systeem worden losgemaakt, worden vervangen. Het assortiment omvat zowel een aantal speciale O-ringen als complete sets. Art.nr. 9GR O-ringset universeel 32 vaks Handgereedschap en diverse kleine onderdelen Het programma van Hella Nussbaum Solutions wordt compleet gemaakt met een uitgebreid assortiment aan handgereedschap en kleine onderdelen. Deze kleine onderdelen zijn van doorslaggevend belang bij vakkundig onderhoud of reparaties aan airco-installaties

76 HELLA BV Celsiusbaan 2, Postbus BJ Nieuwegein T F E nl.info@hella.com I HELLA nv/sa Langlaarsteenweg Aartselaar T F E be.info@hella.com I BEHR HELLA SERVICE GmbH, Schwäbisch Hall 9Z GR/01.13/0.3 Printed in Germany