COMITÉ VAN DE REGIO'S

Transcriptie

1 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 126/3 ADVIEZEN COMITÉ VAN DE REGIO'S 105E ZITTING, 30 EN 31 JANUARI 2014 Advies van het Comité van de Regio s Een nieuwe EU-bosstrategie ten bate van de bossen en de houtsector I. BELEIDSAANBEVELINGEN HET COMITÉ VAN DE REGIO S (2014/C 126/02) Een stap in de goede richting ter erkenning van het multifunctionele karakter van de bossen, het duurzaam gebruik en de bescherming ervan in Europa 1. verwelkomt de mededeling van de Commissie voor de nieuwe bosstrategie, die alle aspecten van duurzaam beheer van bossen en de houtsector geïntegreerd en evenwichtig benadert. Hoewel de lidstaten bevoegd zijn voor het bosbouwbeleid, kan de strategie als leidraad fungeren voor het waarborgen van een duurzaam bosbeheer, de bescherming ervan, verbetering van de biodiversiteit, het beschouwen van de bossen als hulpbron ter beteugeling van de klimaatverandering en in het algemeen voor het verbeteren van de duurzaamheid van de houtsector. Het is positief dat er gekeken wordt naar de economische en sociale aspecten van de bossen en dat hun betekenis erkend wordt als bron van arbeidsplaatsen voor lokale gemeenschappen, onder andere door het feit dat de bos- en houtsector een specifieke waardeketen kan creëren en door activiteiten om de kennis van bossen te ontwikkelen. 2. Het is verheugend dat de Commissie de multifunctionele rol van de bossen erkent, al is het wel zaak om grondiger over het begrip multifunctionaliteit na te denken, teneinde de Europese bossen en de manier waarop deze worden beheerd van elkaar te kunnen onderscheiden naargelang de functie ervan die men in elk afzonderlijk geval wil bevorderen. Voorts is het ook een goede zaak dat de Commissie verwijst naar het beginsel van duurzame consumptie. 3. Vanwege de toegenomen druk op de bossen is de tijd zeker rijp voor een nieuwe strategie: de klimaatverandering, samen met het feit dat in de laatste jaren als gevolg van de geringe rentabiliteit verzuimd is om bossen te beheren, leidt tot wijziging van kenmerken en soortensamenstelling van bossen, het beleid in verband met hernieuwbare bronnen belooft uit te monden in een hoger gebruik van biomassa uit de bosbouw ( 1 ), terwijl door de economische crisis de antropogene druk verandert. De uitwerking van criteria voor duurzaam beheer die meetbaar en bewijsbaar zijn en de bevordering van maatregelen om de situatie in gebieden met weinig hulpbronnen te verbeteren en meer te investeren in infrastructuur, kunnen in hoge mate bijdragen aan een betere bescherming van de bossen en een duurzaam gebruik van de Europese bossen. Dit krijgt bijzondere betekenis omdat vervolgens de veranderlijkheid van het klimaat tot nieuwe druk leidt en milieu- en economische prognoses minder nauwkeurig maakt. 4. Inheemse/natuurlijke bossen zijn belangrijke habitats en moeten worden beheerd met inachtneming van de op bossen betrekking hebbende en regionale wetgeving. Lidstaten en regio's moeten zich daarom kunnen uitspreken tegen de aanplant van genetisch gewijzigde boom- en plantensoorten. 5. Het bosbeleid is een nationale bevoegdheid, die door de EU moet worden gerespecteerd. Het is belangrijk dat in de nieuwe bosstrategie rekening wordt gehouden met de verschillende omstandigheden in de EU-lidstaten, en dat het nationale bosbeleid van de lidstaten intact wordt gelaten en wordt aangevuld. ( 1 ) In 2020 moet 20% van de in de EU verbruikte energie afkomstig zijn uit hernieuwbare bronnen. Als dat lukt, zal de hoeveelheid hout die gebruikt wordt voor energiedoeleinden in de EU gelijk zijn aan de thans geproduceerde totale hoeveelheid hout.

2 C 126/4 NL Publicatieblad van de Europese Unie Om de uitvoering van de doelstellingen van de strategie beter te volgen, zou de Commissie de doelstellingen moeten verduidelijken waarop de lidstaten hun toezeggingen baseren in verband met de bossen, daarbij onderscheid makend tussen internationale en Europese toezeggingen. Volgens het CvdR moet voorts op elk niveau de nadruk komen te liggen op de rol van bestaande vakraden en moet de oprichting van nieuwe organen worden vermeden. De menselijke belasting van het bos heeft gevolgen voor de bevolking, die hierop moet worden gewezen 7. Bossen worden beïnvloed door economische omstandigheden, niet alleen rechtstreeks, maar ook op de lange termijn, omdat het lang duurt voordat de gevolgen duidelijk worden. Verschijnselen als brandstichting, veranderingen in bodemgebruik, illegale houtkap en stroperij komen steeds vaker voor. Bijgevolg moeten er meer controles en toezicht komen, meer kosten-batenanalyses gemaakt worden voor het geplande gebruik, maar moet er ook rekening worden gehouden met waarschijnlijke langetermijngevolgen. Aangezien er binnen de EU grote verschillen qua gebruik en ecologische functie van bossen bestaan, dient daarbij uitgegaan te worden van de regionale omstandigheden. 8. Zorgwekkend is de tendens dat stedelijke ruimten zich uitbreiden; zij bedreigen de natuurlijke omgeving en met name de bossen rondom de steden. Er moeten passende wetenschappelijke instrumenten komen zodat de toename van de oppervlakte van stedelijke ruimte de vereiste aandacht krijgt. 9. Volgens de VN en de EU-strategie voor biodiversiteit is de doelstelling mislukt om in de periode tot een forse daling te komen in het tempo van het verlies van biodiversiteit in de wereld. Dit verlies aan biodiversiteit zal in de eerste plaats en het meest de armste bevolkingen treffen. Geïnformeerde burgers kunnen er echter aan bijdragen om deze tendens om te buigen. Het verband tussen de kwaliteit van de ecosystemen en duurzame ontwikkeling moet vanzelfsprekend worden, met name door burgers en sociale partners te mobiliseren en te informeren. Wetenschappelijke gegevens moeten voor het brede publiek toegankelijker worden met uitgebreide voorlichtings- en educatieve campagnes, met eerbied voor het milieu. De Europese Unie en de lidstaten moeten in hun ontwikkelingsbeleid een grotere plaats inruimen voor de bosbouwsector en het belang van de uitwerking van boswetgeving en een bosbeheersysteem en van beginselen voor een duurzaam gebruik van bossen in ontwikkelingsprogramma's met derde landen en voor via de fondsen gefinancierde ontwikkelingsprojecten onderstrepen. Hiermee zouden de doelstellingen van het algemene ontwikkelingsbeleid van de Unie worden ondersteund, tot verwezenlijking waarvan de nationale instanties voor bosbeheer, universiteiten en organisaties uit de bossector met hun expertise aanzienlijk kunnen bijdragen. 10. De bosbouw draagt overigens al flink bij aan de welvaart: alleen al in de secundaire sector is er sprake van circa 3,5 miljoen arbeidsplaatsen. Voorts zijn er regio's waar de mogelijkheden voor duurzame groei en het scheppen van banen nog niet ten volle zijn benut. Duurzaam bosbeheer en het beleid voor verwerving van vaardigheden, bijv. via levenslang leren, alsook de steun voor onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologieën, kunnen meer werk scheppen, niet alleen in de traditionele beroepen, maar ook in nieuwe professionele activiteiten die zullen ontstaan. 11. Het CvdR staat achter stimulering van verandering van consumptiemodellen en -gedrag, met name door het verbruik van houtproducten uit duurzame bossen te bevorderen. Met het gebruik van hout en de vervanging van producten gemaakt met materialen waarvan de verwerking gepaard gaat met een hoge CO2-uitstoot, kan een forse stap vooruit worden gezet naar een beter milieu en een koolstofarme economie. Gelet op de overschakeling naar hernieuwbare energiebronnen, met als belangrijkste bron biomassa uit bossen, moeten consumenten verantwoordelijker worden, zodat de energie die zij verbruiken zoveel mogelijk gebruik maakt van ecologisch, economisch en maatschappelijk duurzame bronnen. 12. Helaas heeft de Europese Commissie in haar strategie onvoldoende aandacht voor het gebruik van bossen voor recreatieve doeleinden en gaat zij, wat het bosgebruik betreft, niet dieper in op het feit dat op een evenwichtige manier rekening moet worden gehouden met de aspecten recreatie, economische exploitatie en milieubescherming, waardoor de beginselen van duurzame ontwikkeling op basis van concurrentievermogen, milieubescherming en sociale overwegingen in praktijk worden gebracht. De rol van plaatselijke gemeenschappen voor het behoud van bossen en biodiversiteit 13. Helaas laat de Commissie de rol van de lokale en regionale overheden voor de uitvoering van de strategie onvermeld. Hun inbreng zorgt voor een evenwicht tussen een steeds toenemende economische exploitatie van de bossen en duurzame ontwikkeling. Daarom moeten de lokale en regionale overheden meer betrokken worden bij de planning; het CvdR stelt voor hen af te vaardigen in de officiële organen voor de beleidsplanning, zoals het Permanente comité voor de bosbouw en de Raadgevende groep bosbouw inclusief kurkproductie.

3 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 126/5 14. Met een oppervlakte van 20 miljoen hectare zijn de gemeentebossen het op twee na grootste type van boseigendom in Europa. De lokale en regionale overheden zijn tegelijk eigenaar en verantwoordelijke voor de uitvoering van en het toezicht op tal van beleidsmaatregelen in verband met bossen. 15. Lokale gemeenschappen staan in direct contact met de bossen en zijn de eersten die de gevolgen van beleid dienaangaande ondervinden. Zij nemen de verantwoording op zich en de directe kosten voor bescherming, profiteren van hun aanwezigheid en van het behoud in goede staat, maar zij ondervinden ook als eersten de gevolgen van gebrekkig onderhoud. Vaak zijn de lokale overheden ook verantwoordelijk voor gegevensverzameling en kunnen zij direct de gevolgen evalueren van het toegepaste beleid. Het spreekt dus vanzelf dat lokale gemeenschappen correct geïnformeerd moeten worden, maar ook dat zij de middelen krijgen om zich van hun taken te kwijten. Er moet op decentraal niveau voortdurend worden gecommuniceerd met de lokale betrokkenen, zodat de multilaterale beleidsmaatregelen voor de ontwikkeling van bossen op lokaal niveau ingang vinden en worden uitgevoerd. 16. De lidstaten worden opgeroepen bij de ontwikkeling van de bosbestanden terdege rekening te houden met de rol van de lokale en regionale overheden en deze besturen niet met extra en overbodige administratieve rompslomp te belasten bij de exploitatie van bossen voor recreatiedoeleinden die erop gericht zijn de bewoners en gasten van de betrokken gebieden zo veel mogelijk tevreden te stellen. 17. Daar de grenzen van bossen niet samenvallen met de nationale grenzen, die evenmin gelden voor de voor- en nadelen van bossen, pleit het CvdR voor ruimere samenwerking, met name tussen grensoverschrijdende regio's. 18. De Europese bossen zijn verschillend wat betreft hun kenmerken, de specifieke eigenschappen van de gebieden waar ze gelegen zijn en de gevaren die zij lopen; het CvdR pleit voor een diversificatie van het beleid om rekening te houden met de lokale omstandigheden, ter wille van optimale resultaten. Het CvdR stelt speciale steunmaatregelen en concrete steun voor de ontwikkeling van lokale en regionale bosbeheerplannen voor lokale en regionale overheden voor in gebieden met objectief bijzondere kenmerken, zoals dunbevolkte gebieden, ultraperifere regio's, eilandregio's, zeer noordelijke gebieden, met speciale ecosystemen, maar ook voor bossen in het Middellandse Zeegebied, die het meest te lijden hebben onder de klimaatverandering. Economische exploitatie van bossen aan de hand van duurzaamheidscriteria 19. Bescherming van de bossen en de houtsector en een adequaat bosbeheer is bevorderlijk voor het behoud van een zeer belangrijk deel van de gebieden van het Natura 2000-netwerk en derhalve voor de biodiversiteit in Europa. 20. De publieke sector en lokale en regionale overheden moeten als eigenaren van een aanzienlijk percentage van de Europese bossen en als dienstverleners garant staan voor het multifunctionele karakter en de duurzaamheid van deze bossen. Los daarvan kunnen bossen waarvan de hulpbronnen correct en duurzaam worden beheerd, een essentiële factor vormen in de economische ontwikkeling van de regio's in kwestie. De overheden dienen dan ook aan het behoud en beheer van de bossen bij te dragen zolang zij hiertoe de vereiste middelen krijgen toegewezen. 21. Het CvdR onderschrijft de noodzaak om te erkennen dat de EU niet uitsluitend afhankelijk is van haar eigen productie en dat het Europese verbruik van invloed is op de bossen wereldwijd. Naast het streven naar een duurzaam beheer van alle bossen in de EU, dat gegarandeerd en aangetoond moet worden, zouden eveneens als doelstellingen moeten worden vastgelegd dat het bosareaal in de EU toeneemt en dat de productiviteit van de Europese bossen stijgt, tenminste in het geval van bossen die, al hebben ze een multifunctioneel karakter, vooral voor productiedoeleinden worden gebruikt. 22. Verder zorgt het grote aantal particuliere bosbezitters voor omstandigheden die controle vergen, maar ook adequaat geëxploiteerd moeten worden. De verbetering van controle en afstemming van acties van bosbezitters, is net als hun educatie en ondersteuning een belangrijk facet van de strategie voor de bossen. De lidstaten moeten met name het correcte beheer van particuliere bossen stimuleren, aangezien zowel inertie in de bescherming als niet-duurzame exploitatie van de rijkdom van bossen bedreigingen vormen. Ook is het zaak dat de lidstaten van particuliere bosbezitters eisen dat ze het bos op lange termijn in stand houden door werk te maken van bosbeheer waarbij met name de verjonging van bossen is gewaarborgd. Tevens moet de deelname van bosbezitters en hun verenigingen aan de besluitvorming in de bosbouwsector en de voorbereiding daarvan op Europees, nationaal en lokaal niveau worden verzekerd.

4 C 126/6 NL Publicatieblad van de Europese Unie Herinnerd zij aan gebieden waar herbebossing lastig is vanwege het klimaat en de bodemgesteldheid. Bijzondere aandacht moet uitgaan naar topografisch moeilijke regio's waar het dus lastiger om mechanisering in te voeren, en regio's met een klimaat dat ontvankelijker is voor invasieve soorten dan voor de aanplant van boomsoorten, aan de hand van maatregelen ter ondersteuning van particuliere investeringen voor de omschakeling, het behoud en de ontwikkeling van de bosbouwsector. 24. Ook is er een slagvaardiger beheer nodig van openbare bossen die economisch niet-rendabel zijn vanwege de kwaliteit van hetgeen ze te bieden hebben of vanwege een gebrekkige infrastructuur. In deze bossen moet dan ook worden geïnvesteerd om ze te verbeteren en/of om hun hulpbronnen toegankelijker te maken. 25. De invoering van het beginsel cascadering voor hout is wellicht te beperkt, aangezien niet in alle regio's de infrastructuur of ondernemingen aanwezig zijn die alle opties bieden voor de verwerking en het gebruik van hout. Bijgevolg is het realistischer om het beginsel van doelmatig gebruik van de middelen te bevorderen, in het kader van een geïntegreerde benadering en onder leiding van lokale en regionale overheden, ter waarborging van het duurzaam beheer van de Europese bossen. 26. De houtsector fungeert als drijvende kracht achter een duurzaam beheer van Europese bossen en het CvdR is dan ook ingenomen met het belang dat de Commissie in haar mededeling aan het concurrentievermogen en het voortbestaan van deze sector hecht. Afgezien van duurzaam beheer, waarop hij gericht dient te zijn, kan de houtsector in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen bijdragen aan verspreiding van informatie onder het brede publiek over milieukwesties die verband houden met bosbouwproducten. 27. Het CvdR verwelkomt en is ingenomen met de resultaten van vrijwillige certificeringsregelingen en pleit ervoor dat dit voluit wordt ondersteund met andere maatregelen, inclusief financiële instrumenten. Certificering is een instrument dat ertoe kan bijdragen om de stroom van illegaal hout en illegale houtproducten een halt toe te roepen. 28. Voor lokaal actieve kleine en middelgrote ondernemingen kunnen de nog goed te keuren maatregelen tot verlies van concurrentievermogen leiden door hogere productiekosten. Daarom moeten er steunmaatregelen voor deze ondernemingen komen, onder andere door de consumptie van lokaal geproduceerde bosbouwproducten te stimuleren, en door zoveel mogelijk beleid te vermijden dat extra bureaucratie en administratieve lasten in de hand werkt. Bijzondere aandacht is vereist bij het sluiten van bilaterale overeenkomsten met derde landen: er moet gekeken worden naar de gevolgen van deze overeenkomsten voor het economisch en sociaal welzijn van bosgebieden in de landen in kwestie. 29. Om ervoor te zorgen dat de middelen van de Europese bossen duurzaam worden benut, dienen bosbeheersplannen te worden bevorderd. Bij het opstellen daarvan moet meer aandacht uitgaan naar minder productieve bossen die de meeste invloed op de klimaatverandering hebben en het meest waardevol zijn om in stand te worden gehouden (bijv. mediterrane bossen en bossen die deel uitmaken van het Natura 2000-netwerk). De strategie zal vruchten afwerpen bij een correcte en gecoördineerde toepassing 30. Naast een actieplan op lange termijn voor de tenuitvoerlegging van de strategie, ontbeert de voorgestelde strategie speciale meetbare doelstellingen en indicatoren, alsook controlemechanismen voor de toepassing ervan, ondanks een verwijzing naar een reeks beleidsgebieden en procedures op Europees en internationaal niveau. Dat de EU niet bevoegd is, hoeft de follow-up van de toepassing van de strategie niet te vertragen, aangezien de bossen het gehele continent beïnvloeden, en ook het gebied daarbuiten. 31. De ontwikkeling van een gebied vergt een geïntegreerde benadering van het overheidsbeleid. Ondanks de instelling van het Gemeenschappelijk Strategisch Kader voor is de meerfondsenbenadering niet in de Commissiemededeling vermeld, terwijl de specifiek gerichte middelen van het Europees Landbouwfonds misschien onvoldoende zijn voor de aanpak van de problemen waarmee de bossen te kampen hebben. De optie van de lidstaten om operationele meerfondsenprogramma's (ELFPO, EFRO, ESF, Cohesiefonds) goed te keuren zou uitgebreid moeten worden tot de geïntegreerde territoriale investeringen, en niet beperkt mogen zijn tot vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling. Betrokken partijen zouden het programma Horizon 2020 moeten benutten, dat de voorwaarden bevat voor de ontwikkeling van bosbouwtechnologie aan de hand van onderzoek en innovatie. 32. Het Comité van de Regio's steunt studies en initiatieven van de Commissie op het gebied van O&O ter ontwikkeling van geavanceerde technieken, die het mogelijk maken om hout te produceren en te kappen op een manier die (net als bij houtplantages voor energieproductie) minder milieugevolgen heeft dan de traditionele oogstmethoden. Het Comité steunt ook milieuvriendelijke studies en initiatieven die de beheerskosten omlaag brengen.

5 NL Publicatieblad van de Europese Unie C 126/7 33. Er zij aan herinnerd dat het vlaggenschipinitiatief inzake hulpbronnenefficiëntie het kader schept om in dit opzicht te waarborgen dat langetermijnstrategieën van de EU op terreinen als energie, klimaatverandering en milieubeleid positieve resultaten opleveren. De voorgestelde strategie voor bossen en de houtsector kan uiteindelijk zorgen voor samenhang tussen de beleidsterreinen en bijdragen aan een evenwichtige economische, sociale en territoriale ontwikkeling, hetgeen een basisdoelstelling van de EU is. 34. De lidstaten en de Commissie worden verzocht alles in het werk te stellen om de voorstellen van de strategie uit te voeren, door een actieplan op lange termijn voor de tenuitvoerlegging van de strategie op te stellen, en door toepassing van beheersplannen en actieprogramma's en meer communicatie en samenwerking, zowel onderling als met de betrokken partijen. Brussel, 30 januari 2014 De voorzitter van het Comité van de Regio s Ramón Luis VALCÁRCEL SISO