Leven met een dictator

Transcriptie

1 Leven met een dictator Burgerschap voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs Roos Jans

2 Inhoudsopgave Inhoud Verantwoording Leerdoelen Lesopbouw Benodigdheden...5 De les...5 Inleiding Speluitleg...5 Film kijken Discussie Pedagogisch klimaat De gruwelijke generaal...6 Kaartjes met rollen Speelbord...12 Betekenis vakjes...13

3 Vrijheid is net als gezondheid. Je beseft pas echt hoe belangrijk en waardevol het is als je het niet meer hebt. In dit spel ervaren (bij benadering) de kinderen hoe het is om in een dictatuur te leven. Is jouw lievelingsdier een hond? Pech! Twee vakjes terug. Hoor je bij de rode groep? Drie vakjes terug. Help je de dictator? Dan mag je twee vakjes vooruit. Maar hoe gek of grappig de regels soms zijn, er zijn mensen in de wereld die dagelijks te maken hebben met de willekeur en vreemde regels van een dictator. Kinderen ervaren in deze les hoe belangrijk de vrijheden zijn die wij in onze Nederlandse democratie hebben. Inhoud Deze les gaat over het belang van de democratische waarden die horen bij de rechtsstaat in Nederland, zoals vrijheid van meningsuiting, persvrijheid en de scheiding van machten. Door middel van een spel waarin de omstandigheden van een dictatuur worden nagebootst, leren kinderen waarom deze waarden zo belangrijk zijn voor de democratie en voor leven in vrijheid in Nederland. Deze burgerschapsles begint met een introductie van het onderwerp voor de kinderen. Hierin worden kort een aantal van de rechten in Nederland genoemd. Daarna gaan de kinderen aan de slag met het dictatuurspel. In dit spel zijn basisrechten verdwenen en staat de willekeur en macht van de dictator centraal. Hierdoor ervaren de kinderen hoe het is om deze rechten te missen. Na het spel kijken de kinderen een filmpje over NoordKorea waarin ze zien dat de soms absurde kanten van het spel voor sommige mensen de realiteit is. Daarna gaan de kinderen aan de hand van vragen terugkoppelen hoe ze de dictatuur ervoeren tijdens het spel en waarom de democratische waarden in Nederland zo belangrijk zijn. Verantwoording Dit is een burgerschaples. In de bovenbouw van het primair onderwijs zijn kinderen zich er al van bewust dat volwassenen regelmatig mogen stemmen en invloed hebben op het bestuur omdat wij leven in een democratie. Ook met de vrijheid van meningsuiting zijn ze vaak bekend. Ze weten dat je in Nederland verschillende meningen mag hebben over de politiek. Maar voor kinderen is het soms moeilijk te begrijpen wáárom deze rechten in een democratie zo belangrijk zijn. Vrijheid en gelijkheid zijn in Nederland voor kinderen vanzelfsprekend. Iedereen is gelijk voor de wet, de rechters zijn onafhankelijk, je mag je mening verkondingen, je mag je eigen identiteit ontplooien en de pers is vrij om onderzoek te doen en kritiek te uiten. In de tijd van fake news worden sommige van deze waarden gezien als onbelangrijk, maar ze staan juist aan de basis van een goed werkende democratie. Door in deze les mee te maken hoe een dictatuur werkt, waarbij deze waarden dus missen, ondervinden de kinderen waarom in Nederland deze rechten en waarden zo hoog in het vaandel staan. Het werkt beter om hen onvrijheid te laten ervaren, dan de vrijheden uitleggen die zij als vanzelfsprekend zien. De les is ingericht om de kinderen op een speelse manier te laten ervaren hoe oneerlijk een ondemocratisch systeem kan zijn. Zo mogen de journalisten in het spel niet te kritisch zijn op de dictator, anders krijgen ze straf. De kinderen leren hierdoor meer over persvrijheid. In deze les leren ze meer over de democratisch vrijheden en waarden van de Nederlandse maatschappij. Daarnaast begrijpen ze hoe belangrijk deze waarden zijn in onze samenleving. 3

4 Leerdoelen De volgende doelen geformuleerd door het SLO voor het primair onderwijs worden gebruikt in de les: Houding: Leerdoel 2 Zich gedragen vanuit respect voor anderen en algemeen aanvaarde waarden en normen. Leerdoel 4 Actie ondernemen om in de eigen gemeenschap mensen en kinderrechten op het gebied van vrijheid, veiligheid, gelijkheid en respect te realiseren. Vaardigheden: Leerdoel 11 Het belang van mensen en kinderrechten in het eigen leven typeren en bediscussiëren. Leerdoel 15 Zelf verantwoordelijkheid nemen om mensen en kinderrechten in de eigen omgeving te beschermen. Leerdoel 17 Samenwerken met anderen ongeacht sociale, etnische en/ of culturele achtergronden. Leerdoel 18 Verschillen en overeenkomsten tussen mensen zien en waarderen. Leerdoel 19 In concrete situaties discriminatie en uitsluiting herkennen. Kennis Leerdoel 20 Rechten en plichten die kinderen in een democratische samenleving hebben. Leerdoel 26 Rechten van het kind om een eigen identiteit te ontplooien. Leerdoel 27 Dat mensen en kinderrechten voor iedereen gelden. Tijdens deze les werken de kinderen met de volgende leerdoelen: Ze leren meer over de vrijheid van meningsuiting, de scheiding van de machten in Nederland, de gelijkheid van alle mensen voor de wet, het belang van persvrijheid en de voordelen van een democratisch proces. Ze ervaren het onrecht van een onvrije samenleving door middel van de verschillende rollen in het spel. Aan de hand van filosofische vragen discussiëren ze en geven ze hun mening over de waarden die centraal staan in de les. Lesopbouw 5 minuten. Een korte uitleg over de begrippen die centraal staan in de les, namelijk: vrijheid van meningsuiting, de scheiding van de machten in Nederland, de gelijkheid van alle mensen voor de wet, het belang van persvrijheid en de voordelen van een democratisch proces. 30 minuten. Het klassikaal spelen van het dictatuurspel. 5 minuten. Kijken naar het filmpje over de dictatuur in NoordKorea. 10 minuten. Een gezamenlijke discussie over de ervaringen van het dictatuurspel en hun zicht op de democratie en vrijheden in Nederland. Hierin zit ook de evaluatie van de leerdoelen. 4

5 Benodigdheden Digibord en toegang tot internet. Het speelbord uitgeprint. De kaartjes met de rollen. Deze moeten van tevoren geprint worden. De vragen voor de gezamenlijke discussie. Pionnetjes voor de kinderen. Hiervoor kunnen ook verschillende knopen, kralen of steentjes worden gebruikt. De les Inleiding Vraag de kinderen of ze weten wat een dictatuur is. Leg uit dat een dictatuur een regeringssysteem is waarin één iemand alle macht in handen heeft en die persoon alles mag bepalen. Vraag vervolgens of de kinderen weten wat een democratie is. Leg uit dat wij in Nederland een democratie hebben waarbij mensen hun eigen regering mogen kiezen. Vertel vervolgens dat er nog meer verschillen tussen een dictatuur en een democratie zijn. Zo heb je in een dictatuur geen vrijheid van meningsuiting, geen persvrijheid, is niet iedereen gelijk en zijn rechters en politie niet altijd onafhankelijk. Leg deze termen uit als de kinderen hier onbekend mee zijn. Bijvoorbeeld: persvrijheid. In landen waar dit recht ontbreekt mogen mensen in de krant en op het journaal niet de waarheid zeggen, maar moeten ze altijd positief zijn over de dictator, ook als deze slechte dingen doet. Als zij dit niet doen kunnen ze gestraft worden. Om te begrijpen hoe een dictatuur werkt, gaat de hele klas het dictatuurspel spelen. Speluitleg Het spel is een combinatie van ganzenbord en een rollenspel. Elk kind krijgt een (willekeurig) kaartje met een rol en een pion. Elke ronde mogen de spelers het aantal vakjes vooruit dat op hun kaartje staat, tenzij ze op een vakje met een kleur komen. Komt de speler op een vakje met een kleur, lees dan de regels voor die bij dat vakje horen. De hoeveelheid stappen die de spelers vooruit mogen hangt af van de rol die zij hebben gekregen op hun kaartje. De dictator staat boven de maatschappij dus die staat al in het eindvak. De dictator heeft een belangrijke rol bij het uitvoeren van de opdrachten. De generaals mogen elke ronde drie vakken vooruit. De rechters en de journalisten mogen elke ronde twee vakken vooruit. Alle burgers mogen per ronde Soms is er op een vakje aangegeven dat bepaalde spelers achteruit moeten. Ook zijn er vakjes waarbij aangegeven wordt dat de spelers op dezelfde plek blijven in een ronde. Het doel is om zo snel mogelijk het einde van het bord, de plek waar de dictator staat, te bereiken. Landen er meer spelers in een ronde op een vakje met een kleur? Dan worden de opdrachten uitgevoerd in de volgorde van de rollen die zij op een kaartje hebben. Dus generaals eerst, dan de rechters en journalisten en daarna de geheime dienst en de gewone burgers. Een vakje met een *symbool wordt maximaal twee keer uitgevoerd, daarna vervalt de opdracht en wordt het een leeg vakje. Een vakje met een ^symbool wordt maximaal één keer uitgevoerd en vervalt daarna. Film kijken Leg uit dat hoewel het spel soms gek en grappig is, dit voor sommige mensen de realiteit is. Op verschillende plekken op aarde zijn er dictaturen of hebben mensen niet de vrijheden die wij hier in Nederland hebben. Een voorbeeld hiervan is NoordKorea. Dit land heeft een van de strengste dictaturen in de wereld en hun leider Kim JongUn beslist alles helemaal alleen. Bekijk klassikaal het volgende filmpje van Schooltv over NoordKorea: 5

6 Discussie Vraag de kinderen in de klas of ze elementen uit het spel herkennen in wat ze hebben gezien in het filmpje? Bijvoorbeeld dat de meeste mensen niets durven te zeggen uit angst voor de regering. Of dat maar een paar mensen heel rijk zijn en de rest van de bevolking het heel zwaar heeft. Misschien zagen ze ook de absurde, soms bijna grappige, elementen terug uit het spel. Zoals de uitgebreide titels van de leider of de manier waarop iedereen altijd alleen maar positief spreekt over de leider. Bespreek aan de hand van de volgende vragen met de klas hoe ze het spel hebben ervaren en praat verder over de vrijheden die mensen in een dictatuur niet hebben. Welke vrijheid of recht miste je het meest als burger? Waarom is het belangrijk dat een rechter onafhankelijk is? Waarom durven mensen die in een dictatuur leven niet in opstand te komen? Heeft een dictatuur voordelen? Waarom is het belangrijk dat journalisten vrij kunnen werken? Is iedereen gelijk in een dictatuur? Waaraan merkte je dat? Welk gevoel kreeg je bij de rol die je had in het spel? Voelde het spel als eerlijk? Welke voordelen hadden de generaals? Wat moesten ze daarvoor doen (of laten?). Zijn er in een echte dictatuur ook mensen die profiteren van de macht van de dictator? Pedagogisch klimaat Afhankelijk van de bestaande dynamiek in de groep is de keuze aan de leerkracht om de kinderen willekeurig rollen te geven of om de rollen bewust uit te delen. Het kan verstandig zijn om de rol van dictator bijvoorbeeld aan een neutraal kind te geven. Maak indien nodig afspraken over wanneer de rol start en wanneer deze afgelopen is. De gruwelijke generaal Vind je dit een interessant onderwerp? De kinderen kunnen meer lezen in het boek De gruwelijke generaal van Jozua Douglas. Hierin staan de avonturen van Rosa en Fico, de kinderen van president Ferdinand. 6

7 Kaartjes met de rollen Dictator Generaal Gefeliciteerd, jij bent de leider en hebt alle macht in handen. Jij mag in het eindvak gaan staan en tussendoor de wetten verzinnen waar de anderen zich aan moeten houden. Ook mag jij mensen aanwijzen als de vakjes dat aangeven. Je wilt aangesproken worden met Oppermachtige geniale dictator. Je bent de trouwe dienaar van de dictator. Geniet van de voordelen van je positie. Je mag elke ronde drie vakken vooruit! Generaal Generaal Je bent de trouwe dienaar van de dictator. Geniet van de voordelen van je positie. Je mag elke ronde drie vakken vooruit! Je bent de trouwe dienaar van de dictator. Geniet van de voordelen van je positie. Je mag elke ronde drie vakken vooruit! Rechter Rechter Je bent rechter en mag beslissen over de straffen die de andere spelers krijgen. Omdat je trouw bent aan de dictator mag je elke ronde twee vakken vooruit. Je bent rechter en mag beslissen over de straffen die de andere spelers krijgen. Omdat je trouw bent aan de dictator mag je elke ronde twee vakken vooruit. 7

8 Geheim agent Geheim agent Je bent lid van de geheime dienst. Om niet ontdekt te worden door je medespelers mag jij per ronde Wel mag je als het bord het aangeeft mensen aanwijzen die in de gevangenis moeten worden gezet. Daar kun je natuurlijk slim gebruik van maken! Je bent lid van de geheime dienst. Om niet ontdekt te worden door je medespelers mag jij per ronde Wel mag je als het bord het aangeeft mensen aanwijzen die in de gevangenis moeten worden gezet. Daar kun je natuurlijk slim gebruik van maken! Journalist Journalist Je bent journalist en je brengt het nieuws aan de rest van de bevolking. Je moet wel uitkijken, want als je te kritisch bent over de dictator loop je extra gevaar. Je mag elke ronde twee vakjes vooruit. Je bent journalist en je brengt het nieuws aan de rest van de bevolking. Je moet wel uitkijken, want als je te kritisch bent over de dictator loop je extra gevaar. Je mag elke ronde twee vakjes vooruit. 8

9 9

10 10

11 11

12 22* Start * 12 53* Klaar! 49 50^ * * 33 6*

13 Betekenis vakjes Vakjes 3, 19 en 37: De dictator mag een nieuwe wet verzinnen. Iedereen moet zich hieraan houden. Doen zij dit niet dan moeten ze naar de gevangenis, dus één vakje achteruit. Voorbeeld van een wet: niemand mag zijn benen kruisen. Vakjes 11, 29 en 44: De dictator mag een woord toevoegen aan zijn of haar titel. Vakje 6*: De dictator doet zijn generaals een Ferrari cadeau. Om deze te betalen moet iedereen, behalve de generaals, een vakje achteruit. Vakje 9: Een nieuwe belasting wordt ingevoerd voor de gewone burgers. Alle burgers uit de grijze groep moeten één vakje achteruit. Alle burgers uit de groene groep moeten twee vakjes achteruit. Vakje 13*: De dictator wijst drie mensen aan. Deze komen in opstand en bedenken een tekst voor een spandoek waarmee ze demonstreren tegen de dictator. Vakje 17: De dictator wijst vier mensen uit de gewone burgers aan. Zij zijn allemaal een keer door rood gefietst. De rechters mogen ieder één speler aanwijzen. Deze speler heeft de rechter geld gegeven en mag daarom op zijn vakje blijven staan. De andere twee spelers moeten twee vakjes achteruit. Vakje 22*: De dictator vertrouwt zijn rechters niet meer De dictator wijst twee mensen uit de gewone bevolking aan. Zij worden nu rechter en de rechters worden gewone burgers. Vakje 31 en 59: Een van de twee geheim agenten mag een willekeurige persoon aanwijzen die opgepakt wordt. Deze speler moet vier vakjes achteruit. Vakje 34*: De journalisten schrijven een lang stuk over de dictator in de krant. De dictator wijst een van de twee journalisten aan. Deze is in de ogen van de dictator te kritisch geweest en moet nu drie vakjes achteruit. Vakje 41*: De dictator is bang dat zijn/haar generaals de macht proberen over te nemen. De dictator wijst drie mensen uit de gewone burgers aan. Zij krijgen nu het kaartje van generaal en de generaals worden gewone burgers. Vakje 50^: De gewone burgers moeten een lievelingsdier kiezen: hond of kat? Iedereen die kat koos, moet een vakje achteruit. De andere spelers moeten op hun vakje blijven staan, want de dictator vindt honden ook niet heel leuk. Het lievelingsdier van de dictator is een luiaard. Vakje 53*: Er is een opstand geweest tegen de dictator. De rechters mogen ieder twee mensen aanwijzen uit de gewone burgers. Deze mensen krijgen straf voor de opstand en moeten drie vakjes achteruit. De rest van de gewone bevolking heeft geluk en mag blijven staan. Vakje 60 en 61: Er is een militaire parade. Iedereen die op dit vakje stopt, moet een compliment verzinnen voor de dictator. Vindt de dictator je complimentje niet goed genoeg? Dan mag hij/zij je vijf vakjes achteruit sturen. 13