Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag Klimaat en Energie

Transcriptie

1 Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 Klimaat en Energie februari 2012

2 Contact Programmabureau Klimaat & Energie > vragen en contact

3 Inhoud Voorwoord 5 1. Het Amsterdamse klimaat- en energieprogramma 6 Over het klimaat- en energieprogramma 6 Doelstellingen klimaat en energie 7 De transitiepaden 7 Conclusies Quickscan klimaat- en energieprogramma 8 Samenvatting CO 2 Jaarverslag Schematisch overzicht van het klimaat- en energieprogramma Nieuwe programmalijn: klimaatneutrale stad 9 Kernprojecten programmabureau Klimaat & Energie in Mijlpalen programmabureau Klimaat en Energie Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag Lijn 1: Gemeente geeft het goede voorbeeld 12 Lijn 2: Energiebesparing 14 Lijn 3: Opwek van duurzame elektriciteit 19 Lijn 4: Duurzame warmte en koude 21 Lijn 5: Duurzame mobiliteit 23 Lijn 6: Klimaatneutrale stad Het programmabureau Klimaat en Energie 29 Rol van het programmabureau Klimaat en Energie 29 Overkoepelende taken programmabureau Klimaat en Energie 29 Bijlagen 1. Amsterdamse burgerinitiatieven op het gebied van energie Onderwijs en wetenschap Top 10 projecten Amsterdam ArenA 34 The Bell 35 Blok 7 35 Duurzame ondernemersprijs 36 Environmental Ship Index 36 Jaap Edenbaan 36 Koningsvrouwen van Landlust 37 De Plantage 38 Renovatie Saenredamstraat 38 Smart grid Osdorp 38

4 Met dank aan Dit Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 Klimaat en Energie is tot stand gekomen dankzij de volgende mensen: Aafke Verbeek, Aart-Jan Roelofs, Annelies Soede, Annemarie van Gils, Art van der Giessen, Balti Teeuwen, Bob Mantel, Carla Groot, Carla Jong, Cees Groot, Corry Dekker, Edgar Zonneveldt, Edward Goossens, Ellen de Boer, Ellen Oetelmans, Eveline Jonkhoff, Fokko Kuik, Frodo Bosman, Ger Baron, Gerda Menkveld, Gerrit Buist, Guus Ydema, Hans Akkerman, Hans Burck, Hans Tijl, Heidi de Boer, Hein Coumou, Ilse van den Breemer, Ivo Hoppe, Jaak Vlasveld, Jacob Hulder, Jan Willem Tellegen, Jannis van Zanten, Jelte Klokman, Jeroen van der Horn, John Groot, Joke van Antwerpen, Jonne Arnoldussen, Joop de Haan, Joost de Valk, Judith van Laarhoven, Juliane Kurschner, Justine Italianer, Kitty van der Linden, Maarten van Casteren, Marchien Spier, Marianne Bogers, Marja Visser, Marjolijn van Goethem, Marlies Lambregts, Martin Buijck, Mathijs Kok, Melger Seebregts, Mildi Rouw, Nathalie Rasing, Nico Karsijns, Niek Krouwel, Nina van Kranendonk, Pascal Hament, Patrick Teunissen, Paul Vos, Paula Eckoldt, Peter Simoës, Ravenna Kotadiny, Remco Daalder, Renate Heppener, René Verhaaf, Ria Jorritsma, Rob Kemmeren, Robert Bleker, Ronald Wiggers, Ruud Cochius, Sandra Nelis, Sebastiaan Jacobs, Stef LeFevre, Stephanie van de Wiel, Steven Kerstel, Theun Koelemij, Tjeerd Stam, Wietse Koppenaal, Wybrand Pieksma, Yara Boff Tonella, en de deelnemers van Uitwaaien aan zee Ongetwijfeld vergeten wij hier nog namen, waarvoor excuses! Vormgeving: Bart de Vries, Dienst Ruimtelijke Ordening 4 Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

5 Voorwoord Voor u ligt het Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 Klimaat en Energie van de gemeente Amsterdam. Dit document is opgesteld door het programmabureau Klimaat en Energie met input van betrokken diensten, stadsdelen, bedrijven en woningbouwcorporaties. Nog nooit was zo duidelijk dat er onmogelijk een volledig overzicht valt te geven van alles wat er op dit gebied gebeurt in de stad. Goed nieuws! Maar het betekent ook: keuzes maken. Waar liggen in 2012 de accenten? Waar is extra inzet nodig, en waar liggen de grootste kansen? Dit jaarprogramma en -verslag wil recht doen aan al die partijen in de stad die heel hard en vol enthousiasme werken aan de energietransitie. Tegelijkertijd wil het de koers aangeven voor het komende jaar. Daarom zijn er 5 zogenaamde kernprojecten benoemd: onderwerpen waar het programmabureau Klimaat en Energie in 2012 prioriteit aan geeft. Zo proberen wij een groot en complex proces als de energietransitie voor onszelf behapbaar te maken. Maar voor het behalen van de Amsterdamse doelstellingen is meer nodig. Gelukkig zijn vele collega s bij diensten, stadsdelen en projectbureaus actief aan de slag met onderdelen van het Klimaat en Energieprogramma. En nemen steeds meer burgers en bedrijven zelf het initiatief als het gaat om energiemaatregelen. Het is een belangrijke taak van de overheid om hen daarbij te ondersteunen. Dat kan met geld (de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het Amsterdamse Investeringsfonds zal in de loop van 2012 worden opengesteld voor aanvragen van burgers en bedrijven), maar zeker zo belangrijk zijn factoren als het vereenvoudigen van wet- en regelgeving en het bedenken van slimme manieren om mensen op weg te helpen. Het gebeurt nu nog te vaak dat goede initiatieven verzanden door stroperige procedures of gebrek aan kennis en organisatiekracht. Hier willen we in 2012 verandering in brengen. Het is niet mogelijk om als overheid elk project individueel bij te staan. Daarom wordt gezocht naar manieren om structureel belemmeringen weg te nemen. Zo creëren we ruimte voor initiatief, en bereiden we de weg voor naar een aantrekkelijke, bruisende, vitale stad van de toekomst. Om alvast inspiratie op te doen staat aan het eind van dit Jaarprogramma en Jaarverslag een aantal voorbeelden genoemd van bijzondere projecten die het afgelopen jaar in de stad zijn gerealiseerd. Projecten die in onze ogen navolging verdienen. Ook hier hebben we een keuze moeten maken uit een lange lijst van succesvolle projecten. We denken echter dat dit een mooie top 10 is geworden. Veel leesplezier dus, en veel creativiteit gewenst in 2012! Maarten van Poelgeest wethouder ruimtelijke ordening, grondzaken, klimaat en energie Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag

6 Hoofdstuk 1 Het Amsterdamse klimaat- en energieprogramma Over het klimaat- en energieprogramma Om Amsterdam ook in de toekomst aantrekkelijk te houden voor burgers en bedrijven, is een betrouwbare, betaalbare en duurzame energievoorziening essentieel. Het klimaaten energieprogramma is erop gericht om: de energierekening van Amsterdamse burgers en bedrijven betaalbaar te houden; groene banen te creëren en duurzame en innovatieve bedrijvigheid aan te trekken; de CO 2 -uitstoot van de stad te verlagen, en zo bij te dragen aan de landelijke en Europese doelstellingen voor het beperken van de uitstoot van broeikasgassen. Het klimaat- en energieprogramma is één van de vier pijlers van het stedelijke duurzaamheidsprogramma Amsterdam Beslist Duurzaam Wethouders Gehrels, Wiebes en Van Poelgeest zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het gehele duurzaamheidsprogramma en de samenhang tussen de pijlers. Wethouder Van Poelgeest is eindverantwoordelijk voor de pijler klimaat en energie. Onderdelen van deze pijler betreffen ook de portefeuilles van wethouders Ossel en Asscher. De stadsdelen kennen hun eigen milieuprogramma s waar het thema klimaat en energie veelal onderdeel van uitmaakt. Het klimaat- en energieprogramma is alleen gericht op klimaatmitigatie oftewel het reduceren van de stedelijke CO 2 -uitstoot. Nog eenvoudiger: het gaat om energie. Onderwerpen als afval en kringlopen maken 6 geen onderdeel uit van het klimaat- en energieprogramma, maar van de pijler materialen. Het onderwerp klimaatadaptatie (het opvangen van de effecten van klimaatverandering zoals hitte, droogte, zware regenval en toenemend overstromingsrisico) is verankerd in de Structuurvisie Amsterdam 2040 en wordt uitgewerkt in het programma Amsterdam Waterbestendig. Het maakt geen onderdeel uit van het klimaat- en energieprogramma. De Klimaatraad is sinds begin 2011 de adviesraad voor het stedelijk duurzaamheidsprogramma. Bedrijven, belangenorganisaties MKB en VNO/NCW, universiteiten en milieuorganisaties zijn vertegenwoordigd. De leden van de Klimaatraad komen twee keer per jaar plenair bijeen en kunnen tussentijds ook op onderdelen van het programma adviseren. Daarnaast zijn zij ambassadeur van het Amsterdamse duurzaamheidsprogramma, waarbij zij gebruik maken van hun netwerk. Alle investeringsvoorstellen voor de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit worden ter advies aan de Klimaatraad voorgelegd. Het duurzaamheidsprogramma van de gemeente Amsterdam is in te zien op Wilt u op de hoogte blijven van het nieuws rond het Amsterdamse klimaat- en energieprogramma? Meldt u dan aan voor onze maandelijkse nieuwsbrief via onze website > lees de nieuwsbrief > in- en uitschrijven nieuwsbrief Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

7 Doelstellingen klimaat en energie Amsterdam kent de volgende doelstellingen met betrekking tot de CO 2 -uitstoot: 40% CO 2 -reductie in 2025 ten opzichte van 1990 stabilisatie van de CO 2 -uitstoot in 2014 gemeentelijke organisatie CO 2 -neutraal in 2015 Daarnaast is er een gemeenteraadsbesluit genomen om vanaf 2015 alleen nog maar klimaatneutraal te bouwen (en tot die tijd 40%), en is het warmte tenzij beleid verankerd in de bouwverordening van de gemeente Amsterdam. De transitiepaden om deze doelstellingen te behalen zijn beschreven in de Energiestrategie Amsterdam In dit Jaarprogramma is uitgewerkt hoe hier in 2012 invulling aan wordt gegeven. De transitiepaden In het rapport Energiestrategie Amsterdam 2040 (februari 2010) heeft CE Delft berekend welke bijdragen de verschillende transitiepaden leveren aan de CO 2 -doelstelling van Amsterdam, voor 2025 en (zie tabel hieronder) Het ingezette beleid en de autonome vergroening van grijze stroom (ofwel het toenemende aanbod van groene stroom op het net) leiden naar verwachting tot een CO 2 -reductie van kiloton in De resterende opgave moet worden behaald door zaken die op voorhand moeilijk in te schatten zijn, zoals innovatie en gedragsverandering bij burgers en bedrijven. Ook de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF zal bijdragen aan de doelstelling. Gegevens hierover zullen jaarlijks worden gerapporteerd aan de Raad. De Energiestrategie 2040 is onderdeel van de Structuurvisie Amsterdam 2040: Economisch sterk en duurzaam. De invloed die de gemeente kan uitoefenen op de verschillende transitiepaden verschilt. Instrumenten die de gemeente in handen heeft zijn onder andere wet- en regelgeving, handhaving, gronduitgifte, ruimtelijke ordening en eventueel het inbouwen van financiële prikkels. Bij de ontwikkeling van windenergie en klimaatneutraal bouwen heeft de gemeente bijvoorbeeld relatief veel invloed doordat zij de grond uitgeeft. Ook op het warmte- en koudebeleid kan de gemeente goed sturen, en dit geldt in zekere mate ook voor energiebesparing in de corporatievoorraad, omdat de gemeente hier afspraken over heeft gemaakt met de sector. Bij de energiebesparing in de particuliere woningvoorraad en bij zonne-energie ligt dat lastiger: bewoners moeten zelf investeren, de gemeente kan niet echt sturen maar wel stimuleren en faciliteren. Hetzelfde geldt voor bedrijven, hoewel de Wet Milieubeheer aanknopingspunten biedt voor meer dwingende maatregelen. Wat de kosten van de verschillende transitiepaden betreft, geldt dat energiebesparing in Categorie Trias Energetica Programmaonderdeel Energiebesparing (650 kton) Besparing bestaande woningen 200 kton 375 kton Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 Klimaatneutrale woningbouw 100 kton 175 kton Besparing bestaande bedrijven 250 kton 475 kton Klimaatneutrale bedrijfsgebouwen 100 kton 200 kton Duurzame energie (1.000 kton) Windenergie 350 kton 500 kton Zonne-energie 50 kton 650 kton Autonome vergroening grijze stroom 600 kton 650 kton Efficiënt fossiel (350 kton) Stadsverwarming en wko 150 kton 300 kton Verkeer en Vervoer 200 kton 600 kton Totaal kton kton Nog te reduceren Reductie-opgave kton kton 7

8 8 de bestaande voorraad het meest kostenefficiënt is, en besparingsmaatregelen in nieuwbouw goedkoper zijn dan in bestaande bouw. Energiebesparing in utiliteitbouw is (nog) kosten-efficiënter dan in woningbouw. Duurzame energie is nu nog het minst kostenefficiënt, maar deze technieken hebben een steilere leercurve dan energiebesparende technologieën. Van de duurzame energietechnieken worden zonnepanelen sneller goedkoper dan andere technologieën. De meest efficiënte maatregelen zijn dus niet per sé de maatregelen waar de gemeente het meeste invloed op heeft. In de Quick scan van het Amsterdamse klimaat- en energieprogramma (zie hieronder) is hier rekening mee gehouden. Omdat de investeringen in duurzame energie en energiebesparing worden genomen door een veelvoud aan partijen, is het niet mogelijk om een overzicht te geven van de totale kosten en effecten van het Amsterdamse klimaat- en energieprogramma. Conclusies Quickscan klimaat- en energieprogramma In september 2011 is het rapport Temperatuur van het Amsterdamse klimaat: Quick scan naar de tussenstand van doelen en effecten van het klimaat- en energieprogramma opgesteld. Daarin werd gekeken of Amsterdam op koers ligt wat betreft haar CO 2 -doelstellingen, en of de focus van het klimaat- en energieprogramma goed is. Wat betreft de doelstellingen was de conclusie: 40% CO 2 -reductie in 2025 is ambitieus maar haalbaar stabilisatie van CO 2 -uitstoot in 2014 is waarschijnlijk haalbaar in relatieve termen een klimaatneutrale gemeentelijke organisatie in 2015 is niet haalbaar op basis van de huidige inspanningen Wat betreft de focus heeft de Quick scan de volgende inzichten opgeleverd: er moet meer aandacht komen voor energiebesparing bij grootverbruikers: hier valt nog veel winst te halen (en de maatregelen zijn zeer kostenefficiënt) de programmaonderdelen stadswarmte, uitbreiding windenergie, energiebesparing in corporatiewoningen en klimaatneutraal bouwen sluiten goed aan bij de rol en invloed van de gemeente en leveren een substantiële CO 2 -reductie op zonne-energie is een belangrijke duurzame energiebron van de toekomst, maar nu nog te duur. De gemeente kan al wel barrières wegnemen zodat niets grootschalige uitrol in de weg staat als de prijzen verder dalen de CO 2 -uitstoot als gevolg van groeiend elektriciteitsverbruik is een zorg. De gemeente heeft hier slechts beperkt invloed op de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het Amsterdams Investeringsfonds (AIF) kan een aanzienlijke bijdrage leveren aan het halen van de CO 2 -doelstellingen de gemeente moet haar inspanningen op het gebied van de eigen organisatie drastisch intensiveren, als zij wil vasthouden aan de doelstelling gemeentelijke organisatie CO 2 -neutraal in Onderzoek naar alternatieven is nodig De volledige Quick scan is in te zien op > publicaties Samenvatting CO 2 Jaarverslag 2010 Programmabureau Klimaat en Energie rapporteert jaarlijks over de CO 2 -uitstoot van de stad. In 2011 is het CO 2 Jaarverslag van 2010 opgesteld. Uit de cijfers blijkt dat de CO 2 -uitstoot in 2010 met 1,5% is toegenomen tot kiloton. Die toename werd vooral veroorzaakt door zakelijke energiegebruikers: het energieverbruik van particulieren en van de sector verkeer en vervoer zijn ongeveer gelijk gebleven. Daarbij kan de kanttekening geplaatst worden dat Amsterdam in die periode nog altijd groeide, waardoor er in absolute termen weliswaar geen reductie is behaald, maar in relatieve termen het energieverbruik per huishouden wel degelijk bleek af te nemen. Het volledige CO 2 jaarverslag is in te zien op > publicaties Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

9 Hoofdlijnen Jaarprogramma Klimaat en Energie 2012 (tussen haakjes staat achter elk thema wie het centrale aanspreekpunt is) Trias Energetica Gemeente geeft het goede voorbeeld Routekaart n.a.v. de doelstelling gemeente Klimaatneutraal (DRO > K&E) Energiebesparing in de woningvoorraad Vervolg BadS II (DWZS) Vervolg convenant particuliere sector (DWZS) Start Blok voor Blok (DWZS) Start Besparen met de Buren (DWZS) Start leningfaciliteit particuliere sector (DWZS) Energiebesparing in de utiliteit Vervolg aanpak grootverbruikers (DMB) Opwek van duurzame elektriciteit Pilot zon op VVE s (DRO > K&E) Uitbreiding windenergie op Amsterdams grondgebied (DRO > K&E) * Duurzame warmte en koude Vervolg aansluiten nieuwbouw op stadswarmte (Waternet) Start aansluiten bestaande bouw op stadswarmte (Waternet) Vervolg opstellen warmte- koudekaarten voor de hele stad (Waternet) Duurzame mobiliteit Klimaatneutraal bouwen (DRO > K&E) * Gebiedsgericht werken (DRO / K&E) Amsterdam Smart City (AIM) Pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit (DRO > K&E) * Ontzorgen (DRO > K&E) * I I II III Vervolg maatregelen luchtkwaliteit en bereikbaarheid (IVV) Vervolg elektrisch vervoer (IVV) Overkoepelende Taken (K&E) lobby, bestuursadvisering communicatie netwerk / energiecafes monitoring KLI M A A TNEUTRALE S T A D * Kernproject Klimaat & Energie Schematisch overzicht van het klimaat- en energieprogramma 2012 Het schema hier rechts geeft op hoofdlijnen het Amsterdamse klimaat- en energieprogramma voor 2012 weer. Het programma beslaat de hele trias energetica: energie besparen, duurzame energie opwekken en efficiënt gebruik van fossiele brandstoffen. De balken rechts geven een aantal doorsnijdende thema s aan. Deze thema s vormen samen een nieuwe programmalijn: de klimaatneutrale stad. De kernprojecten van het programmabureau Klimaat en Energie voor 2012 zijn aangeduid met een sterretje. De categorie overig bevat tot slot een aantal overkoepelende taken van het programmabureau. Het schema geeft geen uitputtende opsomming van alle initiatieven in de stad, maar schetst op hoofdlijnen het ingezette beleid van Amsterdam. Achter elk thema staat welke dienst het centrale aanspreekpunt is. Uiteraard spelen ook stadsdelen, projectbureaus en Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 andere gemeentelijke diensten een belangrijke rol bij beleid en uitvoering. Nieuwe programmalijn: klimaatneutrale stad Het klimaat- en energieprogramma 2012 bestaat dit jaar uit 6 programmalijnen. Naast de 5 bestaande thema s is klimaatneutrale stad als nieuwe lijn toegevoegd. De reden is, dat veel onderwerpen dwars door alle lijnen heengaan. Slimme netten bijvoorbeeld kunnen bijdragen aan energiebesparing, zijn nodig om duurzaam opgewekte energie op te vangen en elektrisch vervoer in te passen, en ook warmtenetten kunnen slim worden gemaakt om optimaal gebruik van restwarmte te maken. Hetzelfde geldt voor elk van de onderdelen van de lijn klimaatneutrale stad : ze zijn onmisbaar voor de andere lijnen en maken een integrale aanpak mogelijk. 9

10 Kernprojecten programmabureau Klimaat & Energie in 2012 Er gebeurt in Amsterdam ontzettend veel op het gebied van klimaat en energie. De opgave is groot en inspanningen zijn nodig van alle mogelijke partijen: burgers, bedrijven, woningbouwcorporaties, en de gemeente. Het programmabureau Klimaat en Energie voert een aantal specifieke taken uit (zie hoofdstuk 3). Voor 2012 is ervoor gekozen om de inspanningen van het bureau te concentreren rond 5 zogenaamde kernprojecten. Deze zijn gekozen op basis van een analyse, waarbij is gekeken naar continuïteit van grote processen uit 2011, lessen uit de Quick scan klimaat en energieprogramma van september 2011 en de resultaten van gesprekken van de wethouder met deskundigen. De gekozen kernprojecten zijn: Energiebesparing bij grootverbruikers, te beginnen met datacenters (energiebesparing in de utiliteit, zie pag. 16) Uitbreiding windenergie op Amsterdams grondgebied (opwek van duurzame elektriciteit, zie pag. 20) Klimaatneutraal bouwen (klimaatneutrale stad, zie pag. 26) Pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF (klimaatneutrale stad, zie pag. 27) Regels / ontzorgen, waarmee bedoeld wordt: het zoeken naar structurele oplossingen voor belemmeringen waar burgers en bedrijven tegenaan lopen bij het nemen van energiemaatregelen (klimaatneutrale stad, zie pag. 28) Een toelichting op de kernprojecten is in dit jaarprogramma terug te vinden onder de betreffende programmalijn (hierboven tussen haakjes aangegeven). De kernprojecten zijn allemaal projecten waar de gemeente een duidelijke rol heeft en het verschil kan maken in de sfeer van wet- en regelgeving, handhaving, gronduitgifte, ruimtelijke ordening of het inbouwen van financiële prikkels. Verder hebben zijn een groot CO2-reductie potentieel en zijn nog niet (volledig) belegd in de lijn. Duurzame warmte en koude, een programmalijn met een groot CO2 reductiepotentieel, is niet opgenomen als kernproject van het programmabureau omdat dit onderwerp in 2011 is belegd bij Waternet. Vanuit haar programmamanagementrol blijft K&E betrokken bij de ontwikkelingen. Mijlpalen programmabureau Klimaat en Energie Het programmabureau Klimaat en Energie spreekt ieder jaar een aantal concrete resultaten of mijlpalen af met de wethouder. Deze sluiten aan bij de prioriteiten van het bureau en geven inzicht in de voortgang van belangrijke onderdelen van het programma. In 2011 waren drie mijlpalen afgesproken die alle drie zijn behaald. Dit waren: Er is een Green Deal (bestaande uit 10 subdeals) getekend met het Rijk. De pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit is ingesteld; de criteria en werkwijze zijn vastgesteld, een eerste compartiment is ingesteld voor energiebesparing in de bestaande woningvoorraad en een eerste bestedingsvoorstel van drie projecten is goedgekeurd. De windvisie is opgesteld en de windcoalitie is van start gegaan. Andere mooie resultaten zijn in hoofdstuk 2 beschreven (zoals het afsluiten van de Lokale Klimaatagenda met het ministerie van I&M en het project Zonnestroom voor Amsterdamse scholen). Voor 2012 zijn vijf mijlpalen gekozen die aansluiten bij de kernprojecten dit jaar: Er is een tweede pitchronde georganiseerd uit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit, gericht op grootverbruikers c.q. datacenters. De windvisie, inclusief strategiebesluiten voor concrete projecten, is vastgesteld. Het Plan van Aanpak om in 2015 klimaatneutraal bouwen verplicht te kunnen stellen is vastgesteld door de gemeenteraad en het ministerie van BZK. 10 Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

11 Er is een extern beheerd fonds ingesteld uit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF. De motie Duurzame vrijzone, gericht op het wegnemen van belemmeringen in belasting- en regelgeving, is uitgevoerd. Andere belangrijke beoogde resultaten voor 2012 zijn onder andere: de Routekaart naar aanleiding van de doelstelling gemeentelijke organisatie CO2-neutraal; de start van de leningfaciliteit voor particuliere verhuurders en eigenaar-bewoners en uitzetten van de eerste 100 leningen; de uitvoering van de pilot virtueel salderen van zonne-energie bij VVE s; en de start van de pilot Energiek Zuidoost. De toelichting bij deze projecten staat in hoofdstuk 2. Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag

12 Hoofdstuk 2 Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag Hieronder volgt een korte omschrijving van de programmalijnen. Elke programmalijn start met een terugblik op Vervolgens komen één voor één de belangrijkste projecten voor 2012 aan bod. Het Jaarprogramma is geen uitputtend overzicht van alle activiteiten op het gebied van klimaat en energie in de stad, en is ook niet bedoeld als werkplan met managementinformatie over tijd, geld en capaciteit. Bij de uitvoering zijn vaak meerdere gemeentelijke partijen betrokken die hun eigen werkplannen hebben voor Dit jaarplan geeft alleen een globaal overzicht, en maakt de samenhang tussen de verschillende onderdelen van het klimaat- en energieprogramma zichtbaar. Lijn 1: Gemeente geeft het goede voorbeeld De eigen organisatie is bij uitstek de plek waar de gemeente zelf het verschil kan maken. Door het goede voorbeeld te geven is de gemeente op het gebied van energie bovendien een geloofwaardige gesprekspartner voor burgers en bedrijven in de stad. En investeringen die nu gedaan worden kunnen op termijn tot aanzienlijke kostenbesparingen leiden. Alle reden dus om zelf aan de slag te gaan. Op een aantal plekken in de stad gebeurt dat al. Toch blijven de resultaten vooralsnog achter bij de ambitie moet dan ook het jaar worden waarin een aanvang wordt gemaakt met de structurele en systematische aanpak van de eigen bedrijfsvoering met als doel: een volledig CO 2 -neutrale gemeentelijke organisatie. Terugblik 2011 Er zijn in 2011 een paar mooie successen geboekt op het gebied van energie in de gemeentelijke organisatie. In Nieuw-West zijn 100 zonnepanelen aangelegd op gemeentelijke daken. Ook op de stadsdeelkantoren van Noord, Zuidoost en op de stadsdeelwerf van Oost-Watergraafsmeer liggen zonnepanelen. Stadsdelen Noord en West hebben een CO 2 -voetafdruk gemaakt van hun eigen organisatie en zullen op basis daarvan een plan van aanpak opstellen. Stadsdeel Oost start in 2012 met deze aanpak. Projectbureau ARC (het bureau dat projecten op het gebied van energie uitvoert voor de stadsdelen; onderdeel van Dienst Milieu en Bouwtoezicht) begeleidt stadsdelen hier desgewenst bij en organiseert kennissessies voor gebouwbeheerders, bijvoorbeeld over het optimaal beheer van een WKO (warmte koudeopslag). Dienst Infrastructuur Verkeer en vervoer heeft bijna lichtmasten en armaturen in de openbare verlichting vervangen waardoor jaarlijks 105 ton CO 2 minder wordt uitgestoten. En als sterk staaltje van hoe het ook kan heeft de Dienst Facilitair Management in het kader van de landelijke actie 10:10 in één dag 8% energie bespaard in het stadhuis en Muziektheater, zonder investeringen. Routekaart naar aanleiding van de ambitie gemeente CO 2 -neutraal In 2011 is echter ook geconstateerd dat het huidige inspanningsniveau niet voldoende is om de ambitie gemeentelijke organisatie CO 2 -neutraal in 2015 te halen. Wat nu nodig is, is een helder stappenplan met een realistisch tijdspad. Dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer, Bureau Gemeentelijke Huisvesting Amsterdam en Dienst Facilitair Management zijn verantwoordelijk voor onderdelen van de aanpak, ondersteund door Concern Inkoop, die de gemeenschappelijke inkoop van energie verzorgt. De inzet is dat zij samen een Routekaart naar aanleiding van de ambitie gemeente CO 2 -neutraal schrijven. Programmabureau Klimaat en Energie coördineert dit project, andere relevante diensten worden bij het opstellen van de Routekaart betrokken. Samen met stadsdelen bekijkt Programmabureau Klimaat en Energie hoe stadsdelen kunnen aansluiten Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

13 foto: Janus van den Eijnden bij de centraal stedelijke aanpak. In 2012 wordt de Routekaart aan het bestuur voorgelegd en kan een start worden gemaakt met de uitvoering. Vervolg ingezette activiteiten Lopende activiteiten die in ieder geval worden doorgezet zijn: het energiezuinig maken van het de openbare verlichting (dienst Infrastructuur Verkeer en Vervoer), het realiseren van groene of zuinige inkoop van bijvoorbeeld het gemeentelijke aardgasverbruik of het eigen wagenpark (Concern Inkoop) en het monitoren van het gemeentelijk energieverbruik (Dienst Facilitair Management), waaraan in 2012 ook een besparingsprogramma gekoppeld zal worden. De openbare verlichting zal in 2012 drie minuten eerder uitgeschakeld en drie minuten later ingeschakeld worden. Met deze maatregel wordt ongeveer KWh per jaar bespaard. Gemeentelijke gebouwen worden door Dienst Facilitair Management met slimme meters aangesloten op een energiemonitor. Door centraal inzicht te hebben in het energieverbruik kan gestructureerd energiemanagement toegepast worden. Verder heeft Bureau Gemeentelijke Huisvesting een taakstelling om van m 2 kantooroppervlak terug te gaan naar Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag m 2. Dit betekent ook een forse reductie van de totale CO 2 -uitstoot van de gemeentelijke organisatie. Onderzoek naar mogelijke deelname externe partijen aan gemeentelijk raamcontract groene stroom Amsterdam heeft al jaren een gemeentebreed raamcontract voor groene stroom, met ca verschillende aansluitingen (inclusief alle gemeentelijke huisvesting, tram, metro, lantaarnpalen en parkeermeters). Concern Inkoop zal in 2012 onderzoeken of dit contract verbreed kan worden naar andere partijen in de stad. Te denken valt aan grootverbruikers zoals Amsterdam ArenA of zelfs datacenters. Dit onderzoek dient als input voor de gemeentelijke inkoopstrategie. Het nieuwe raamcontract wordt op zijn vroegst in 2013 aanbesteed. Zon op Stadhuis-Muziektheater Tot slot is leuk om te vermelden dat begin 2012 de grootste zonnestroominstallatie van Amsterdam wordt gerealiseerd op het dak van het Stadhuis-Muziektheater. Dienst Facilitair Management zal hiervoor een overeenkomst aangaan met Yellow Step Solar, een samenwerking van International Solar BV en Greenchoice. Dankzij een 13

14 subsidie van het Rijk kan dit zonder investering van de gemeente. De jaarlijks opgewekte elektriciteit (vergelijkbaar met het verbruik van 30 Amsterdamse huishoudens) wordt geheel benut door het Stadhuis en het Muziektheater. Het systeem zal de eerste 15 jaar geëxploiteerd worden door Yellow Step Solar. Daarna is het eigendom van de gemeente. Een goed voorbeeld van het nuttig gebruiken van gemeentelijke daken! Lijn 2: Energiebesparing a. Energiebesparing in de woningvoorraad Energiebesparing in de bestaande woningvoorraad is en blijft een enorme uitdaging. Want wie gaat alle investeringen op zich nemen? Door de economische crisis is de investeringsruimte bij de gemeente, bij corporaties en bij bewoners zelf afgenomen. Maar om de woonlasten ook in de toekomst betaalbaar te houden voor de inwoners van Amsterdam zullen toch maatregelen genomen moeten worden. Het onderwerp blijft in 2012 dan ook volop op de agenda. Behalve onderstaande projecten zal er in 2012 vanuit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF speciale aandacht zijn voor energiebesparing in de bestaande woningvoorraad. Terugblik 2011 In 2011 zijn een paar belangrijke stappen gezet. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven heeft convenanten afgesloten met woningbouwcorporaties en met de particuliere sector (samen met de stadsdelen), en er is financiering geregeld voor de projecten Blok voor Blok en Besparen met de Buren. Verder is een leningfaciliteit voor de particuliere sector door de Raad goedgekeurd als een van de eerste projecten die worden gefinancierd uit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit en is er een Green Deal woningisolatie gesloten met het Rijk. Kortom: 2012 zal helemaal in het teken staan van uitvoering. Bouwen aan de Stad II Begin 2011 hebben gemeente en corporaties in het convenant Bouwen aan de Stad II met elkaar afgesproken dat in de periode 2011 t/m 2014 tussen de en de labelstappen worden genomen in de sociale woningvoorraad. Corporaties kunnen daar maximaal 33,1 miljoen subsidie voor krijgen. In 2012 gaan corporaties volop aan 14 Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

15 de slag met de uitvoering. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven faciliteert hen daarbij. Ook stadsdelen spelen een rol bij de uitvoering. Noord heeft bijvoorbeeld samen met de woningcorporaties de Noordse aanpak ontwikkeld, met speciale aandacht voor bewonersparticipatie. Convenant particuliere huursector In juni 2011 is het Convenant Stimuleren energiebesparing in de particuliere huursector bestaande woningbouw in de gemeente Amsterdam getekend door Vastgoed Belang, de Huurdersvereniging Amsterdam, het Amsterdams Steunpunt Wonen en de gemeente Amsterdam (centrale stad en stadsdelen). In het convenant zijn afspraken gemaakt over het opstellen van rekenvoorbeelden en modelafspraken tussen verhuurder en huurder, het realiseren van voorbeeldprojecten en het stroomlijnen van informatie over energiebesparing richting huurders en verhuurders. Het Energieteam van het Amsterdams Steunpunt Wonen blijft in 2012 actief. Ook hebben stadsdelen en verhuurders afgesproken om onderhouds- en renovatieplannen zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen om te komen tot een meer gebiedsgerichte aanpak. En er is aandacht voor ontzorgen, oftewel initiatieven die het voor kleine particuliere verhuurders en huurders makkelijker moeten maken om energiebesparende maatregelen te nemen. In 2012 wordt door Dienst Wonen, Zorg en Samenleven en de stadsdelen een vervolg gegeven aan de uitvoering van de acties uit het convenant. Projectbureau ARC zal een pilot uitvoeren met de aanpak van VVE s, waarbij onderhoudsprogramma s worden opgezet en uitgevoerd met speciale aandacht voor energiebesparing. Leuk om te vermelden is dat in stadsdeel Nieuw-West inmiddels ruim twintig bewoners zijn opgeleid tot energiecoach. Zij hebben aan meer dan bewoners een voorlichtingsbijeenkomst gegeven. Deze aanpak wordt in 2012 voortgezet. Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 Blok voor Blok Twee Amsterdams consortia kregen een subsidie in het kader van het programma Blok voor Blok. Het eerste consortium van APG, VVE-belang, VVE-gemak, de adviesbureaus Builddesk en PIT, het Energiebesparingscentrum en de gemeente Amsterdam heeft van het Rijk gekregen. Afspraak is dat het consortium met een grootschalig renovatieprogramma minimaal woningen naar energielabel B of hoger brengt. APG leidt het consortium, Dienst Wonen, Zorg en Samenleven en het betreffende stadsdeel zijn nauw betrokken bij de uitvoering. De uitvoering start in Het tweede consortium van woningbouwvereniging Ymere, stadsdeel Nieuw-West, de Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties, Liander, Nuon, de Woonbond, het Amsterdams Steunpunt Wonen en het programma Slim & snel verduurzamen van de TU Delft en Nijenrode Business University hebben via een Green Deal met het Rijk een Blok voor Blok subsidie afgesproken voor het project Snel verduurzamen in bewoonde staat. Het consortium heeft daarbij een subsidie van gekregen voor het verduurzamen van gebouwen in Amsterdam Nieuw-West. In de pilot is extra aandacht voor bewonersparticipatie en kennisdeling. Besparen met de Buren In 2012 gaat de pilot Besparen met de Buren van start. Het project richt zich op buurten waar grootschalige renovatieplannen zijn stilgevallen. Met kleine besparingsmaatregelen en gedragsverandering kunnen de bewoners toch hun energierekening verlagen. In totaal 500 gezinnen ontvangen een Bespaarbox met energiebesparingsproducten (spaarlampen, tochtstrips, deurdrangers, etc.). Daarnaast wordt in de buurt een burenklushulpcentrale opgezet die eenvoudige energiebesparende maatregelen kan uitvoeren en eventueel kan helpen bij het toepassen van de producten uit de Bespaarbox. De energierekening moet hierdoor met ongeveer 5% per woning afnemen. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven is opdrachtgever van de pilot. Met Dienst Werk en Inkomen zijn afspraken gemaakt over de inzet van mensen die momenteel werkloos zijn en een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben voor de hulpcentrale. Uitvoering gebeurt door het Amsterdams Steunpunt Wonen en het bedrijf Twinstone. De woningen worden geselecteerd uit het bestand van woningcorporatie Ymere in overleg met de stadsdelen. Liander zal aan het project bijdragen door het meten 15

16 16 van het energiegebruik van de bewoners. Het project zal starten in de Van de Pekbuurt in stadsdeel Noord. Leningfaciliteit particuliere sector In november 2011 is de Raad akkoord gegaan met het instellen van een laagrentende leningfaciliteit voor particuliere verhuurders en eigenaar-bewoners uit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF. Verwacht wordt, dat er per investering van gemiddeld 3 labelstappen kunnen worden genomen. In 2012 wil Dienst Wonen, Zorg en Samenleven ongeveer 100 leningen uitzetten. In 2015 moeten dit er zijn, resulterend in een jaarlijkse CO 2 -reductie van zo n ton en labelstappen. De regeling zal worden uitgevoerd door het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten. Om de lening bekendheid te geven zal ook aan partners en belangenorganisaties (stadsdelen, Vastgoed Belang, Amsterdams Steunpunt Wonen, Huurdersvereniging Amsterdam, Vereniging Eigen Huis, VVE- Belang, energiebedrijven, installatiebedrijven) worden gevraagd om hier aandacht aan te besteden in hun communicatie. Green Deal woningisolatie De gemeente Amsterdam heeft een Green Deal met het Rijk heeft gesloten, waarin wordt aangekondigd dat er gezamenlijk zal worden gezocht naar nieuwe manieren om de aanpak van de bestaande gebouwenvoorraad te versnellen. Deze verkenning zal in 2012 plaatsvinden. Dienst Wonen, Zorg en Samenleven en programmabureau Klimaat en Energie zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van deze Green Deal. b. Energiebesparing in de utiliteit Uit het CO 2 Jaarverslag van 2010 blijkt dat zakelijke gebruikers maar liefst 61% van de totale CO 2 -uitstoot op Amsterdams grondgebied voor hun rekening nemen. Er is weliswaar sprake van verbeterde efficiëntie, maar deze wordt teniet gedaan door de groei van de sector. Tegelijkertijd blijkt uit de Quick scan dat maatregelen in deze sector zeer kostenefficiënt zijn. Hier valt dus nog veel te winnen! Maar dan moeten er wel eerst een aantal obstakels worden overwonnen. Gebrek aan kennis en tijd en een korte investeringshorizon staan bedrijven vaak in de weg om tot actie over te gaan. Door slim gebruik te maken van de Wet Milieubeheer en tegelijkertijd bedrijven te verleiden om mee te doen (bijvoorbeeld via financiering uit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit of het stimuleren van kennisuitwisseling) wil Amsterdam het energieverbruik van zakelijke gebruikers samen met de sector terugbrengen. Komend jaar ligt de nadruk op datacenters. Dit is één van de kernprojecten va het programmabureau Klimaat en Energie in Terugblik 2011 In 2011 zijn door de Dienst Milieu en Bouwtoezicht in samenwerking met de stadsdelen een paar grote klappers gemaakt op het gebied van energiebesparing bij grootverbruikers. Het Amsterdamse convenant met de supermarkten over het sluiten van koelvakken is succesvol over het hele land uitgerold. Er zijn inmiddels 11 concerns en 136 gemeenten aangesloten bij het convenant. De supermarkten rapporteren jaarlijks over de voortgang. Bedrijven die niet deelnemen aan het convenant kunnen controles verwachten op basis van de Wet Milieubeheer. In de hotelbranche is inmiddels een groot deel van de Amsterdamse hotels toegetreden tot het milieukeur Green Key. En in de zorgsector is in november het convenant De Zorg voor Duurzaamheid ondertekend, met als doel samen de milieuprestaties van de zorginstellingen te verbeteren. Dit gebeurt door invoering van een milieukeurmerk: de Milieuthermometer Zorg. Het keurmerk schrijft concrete maatregelen bij zorginstellingen voor. Amsterdam is de eerste stad in Nederland die een dergelijk convenant met de zorgsector heeft gesloten. Energiebesparing bij grootverbruikers In 2012 gaat de Dienst Milieu en Bouwtoezicht verder met het creatief inzetten van de Wet Milieubeheer om grootverbruikers aan te sporen tot energiebesparing en verduurzaming van de installaties. Het doelgroepenbeleid, d.w.z. het sluiten van convenanten met bepaalde sectoren en het ontwikkelen van speciale keurmerken, zal verder worden uitgebreid. Stadsdelen spelen een belangrijke rol in deze aanpak: niet alleen zijn ze bevoegd gezag, maar vaak ook opdrachtgever en partij in het convenant. Een ander belangrijk instrument is het convenant Meerjarenafspraak Energie- Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

17 efficiency (MJA3) van het ministerie van EL&I. Deelnemers hebben zich verplicht om jaarlijks tenminste 2% energiebesparing te realiseren. Dienst Milieu en Bouwtoezicht heeft de afgelopen jaren met alle Amsterdamse deelnemers aan het convenant (o.a. banken, verzekeringsbedrijven, hogescholen en universiteiten) startgesprekken gehouden en eisen voor het Energie Efficiëntie Plan ingebracht. Bedrijven die niet zijn aangesloten bij MJA3 zijn in 2011 aangeschreven en gecontroleerd. Ook deze aanpak wordt in 2012 voortgezet. De Haven blijft ook in 2012 het Duurzaamheids- én Innovatiefonds Haven Amsterdam (DIHA) voortzetten. Ondernemers in het gebied die een project uitvoeren dat bijdraagt aan de doelen van de Havenvisie en dat aansluit bij de thema s duurzaamheid en innovatie komen in aanmerking voor een subsidie van maximaal Sinds de start van het fonds in 2009 is in totaal 2,7 miljoen uitgekeerd aan 21 projecten. Enkele voorbeelden: schone biomassaverbranding bij Cargill, effectief gebruik van restwarmte op een asfaltcentrale, uitwisseling van CO 2 -vrije warmte tussen Orgaworld en WPW, terugwinning van rem-energie van drijvende kranen bij Maja Stuwadoors, en het project Duurzame Energie uit Stortgas (DEUS). In 2011 is door programmabureau Klimaat en Energie, Dienst Milieu en Bouwtoezicht en Economische Zaken een start gemaakt met het ontwikkelen van een integrale beleidsnotitie, waarbij handhaving wordt gecombineerd met locatiebeleid en financiële prikkels. Deze notitie wordt in 2012 aangeboden aan het bestuur. Onderdeel van het beleid is het organiseren van een tweede pitchronde vanuit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit, gericht op grootverbruikers c.q. datacenters. Tot slot is in overleg met Stichting Green IT Amsterdam en Agentschap NL een Green Deal afgesloten met het Rijk. Daarin zijn afspraken gemaakt over het creëren van een level playing field op landelijk niveau als het gaat om normen en handhaving, en over ondersteuning van de Stichting Green IT Amsterdam vanuit het Rijk. Programmabureau Klimaat en Energie zal samen met Dienst Milieu en Bouwtoezicht en Stichting Green IT Amsterdam uitvoering geven aan deze Green Deal. Het CO 2 -reductiepotentieel van dit project is ca. 33 kton / jaar. Het gaat dan om energiebesparing bij bestaande datacenters. De sector in zijn geheel zal naar verwachting nog sterk groeien tot 2025, waardoor de CO 2 uitstoot van de totale dataverwerkende Energie efficiënte datacenters (kernproject K&E) Een bijzondere groep grootverbruikers in Amsterdam zijn datacenters. Een kwart van de datacenters in Nederland is gevestigd in Amsterdam. Amsterdam is daarmee een belangrijk ICT cluster in Europa. Datacenters zijn samen goed voor ongeveer 10% van het elektriciteitsverbruik van de in totaal Amsterdamse bedrijven. Met het toenemende dataverkeer zal de sector naar verwachting verder groeien. Het is daarom belangrijk om samen met de sector beleid te ontwikkelen gericht op energiebesparing en efficiency en tegelijk een aantrekkelijke vestigingsplaats te blijven voor datacenters. Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag foto: KPN/Getronics

18 18 sector in Amsterdam in dat jaar naar verwachting hoger zal zijn dan nu het geval is. Energiebesparing in het MKB In 2011 is de tweejarige pilot MKB Energieloket en Klimaatfonds afgerond. Uit de evaluatie bleek dat investeringsbereidheid van MKB ers minder was dan oorspronkelijk gedacht. Ook was de pilot tezeer opgezet vanuit een technisch- economische benadering, en was er te weinig feeling met de doelgroep. De Raad heeft dan ook besloten om het project niet voort te zetten. Wel wordt nog gekeken of het project aan de markt kan worden overgedragen. Ook zal programmabureau Klimaat en Energie in overleg met de stadsdelen en de dienst Economische Zaken opnieuw bekijken welke rol er voor de gemeente is weggelegd bij het treffen van energiemaatregelen bij het MKB. Dienst Milieu en Bouwtoezicht en de stadsdelen blijven in ieder geval de milieuwijzer Kansen bij verkassen promoten bij MKB ers die verhuizen, verbouwen, renoveren of nieuw willen bouwen. Deze online tool van Stichting Stimular geeft snel inzicht in de milieubelasting, kansen voor verduurzaming en kostenbesparing, inclusief advies over maatregelen, locatiekeuze, en verhuizing. Landelijk maken meer dan 30 gemeenten gebruik van deze tool. Stadsdeel Nieuw-West start in 2012 met een kleinschalige pilot op het gebied van ontzorgen van MKB ers die willen investeren in energiebesparing. De resultaten zullen door de deelnemende ondernemers worden gecommuniceerd naar andere ondernemers. Zelfreguleringsinstrumenten zoals de keurmerken die gebruikt worden bij de zorg, hotels en supermarkten kunnen bij meerdere bedrijfssectoren worden toegepast. In 2012 wordt onderzocht of voor de horeca en de detailhandel een keurmerk kan worden ontwikkeld. Bij de bedrijfsbezoeken en in communicatie met de bedrijven wijst de Dienst Milieu- en Bouwtoezicht bedrijven op de voordelen van het gebruik van de milieubarometer, die inzicht geeft in de voetafdruk van het bedrijf en kansen voor verduurzaming. Projectbureau ARC maakt een folder om ondernemers informeren over hun mogelijkheden en hun plichten. Verder zal ARC in samenwerking met alle stadsdelen de duurzame ondernemersprijs 2012 organiseren. Doel is duurzaam ondernemen bij MKB ers te stimuleren door inspirerende voorbeelden te laten zien en koplopers te belonen. Economische Zaken en Dienst Milieu en Bouwtoezicht bieden tot slot informatie over duurzaam ondernemen aan voor Amsterdamse ondernemers via het zogenaamde Koplopersloket. Energieke scholen Behalve bij bedrijven speelt ook bij maatschappelijk vastgoed, en dan met name scholen, de vraag hoe energiemaatregelen het beste gefinancierd kunnen worden. In 2010 en 2011 zijn bij 49 Amsterdamse scholen maatregelen getroffen om zowel het binnenklimaat als de energetische kwaliteit van de gebouwen te verbeteren. Dit werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Rijk. Op dit moment zijn er in de stad nog zo n 110 scholen die niet aan de norm voldoen. Het Rijk wil echter niet langer meebetalen aan het project Energieke scholen. Sommige stadsdelen zetten het programma voort op eigen initiatief en eigen kosten. In 2011 zijn verschillende goede voorbeelden van duurzame scholen gerealiseerd, zowel op het gebied van renovatie als van nieuwbouw. Enkele voorbeelden zijn de Montessori school op Steigereiland (Oost), de Potgieterschool en Dr. Rijk Kramerschool (West), het Sint Nicolaas Lyceum (Zuidas), het St. Ignatiusgymnasium (Zuid) en basisschool het Klaverblad (Zuidoost). De gemeenteraad heeft bij de behandeling van de Kadernota 2012 een motie aangenomen waarin het college wordt verzocht om met een voorstel te komen voor de gefaseerde aanpak van de resterende scholen. Hiervoor is eerst verder onderzoek nodig naar de mogelijkheden voor financiering. DMO zal daarom in 2012 in samenwerking met schoolbesturen en de stadsdelen een pilot uitvoeren met tenminste 4 scholen, waaronder ook nieuwbouw. Op basis van de resultaten van deze pilot wordt in het najaar 2012 een nieuw voorstel gedaan voor de aanpak van Amsterdamse scholen. Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie

19 foto: programmabureau Klimaat en Energie Lijn 3: Opwek van duurzame elektriciteit Iets meer dan de helft van de Amsterdamse CO 2 -uitstoot wordt momenteel veroorzaakt door elektriciteitsverbruik. Daarvoor komt het grootste deel voor rekening van grootverbruikers, dus bedrijven en kantoren. Naarmate meer mensen overstappen op elektrisch vervoer en duurzame warmte (d.m.v. warmtepompen) zal het aandeel van elektriciteitsverbruik in de CO 2 -uitstoot naar verwachting toenemen. De kunst is dus om ervoor te zorgen dat het groeiende elektriciteitsverbruik samengaat met een verminderde CO 2 -uitstoot. Dat kan alleen als meer elektriciteit duurzaam wordt opgewekt. Jaarprogramma 2012 en Jaarverslag 2011 De invloed van de gemeente op de uitrol van zonne-energie is beperkt. Burgers en bedrijven zullen hier zelf mee aan de slag moeten. Elk jaar opnieuw blijkt hier veel animo voor te zijn: op allerlei manieren proberen burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties zonnepanelen financieel aantrekkelijk te maken, bijvoorbeeld door ze gezamenlijk in te kopen. De rol die de gemeente kan spelen is om belemmeringen in regelgeving zoveel mogelijk weg te nemen. Met name de discussie rond zelflevering is van belang: op het moment dat bewoners de zelf opgewekte elektriciteit mogen verrekenen met hun eigen elektriciteitsrekening ( virtueel salderen ), worden zonnepanelen een stuk sneller rendabel. Op dit moment mag dit alleen als de panelen op je eigen dak liggen. Amsterdam pleit ervoor om het ook voor VVE s mogelijk te maken om op deze wijze te salderen: ten slotte bestaat de Amsterdamse woningvoorraad voor ruim 40% uit VVE s. Naast zelflevering zullen de mogelijkheden voor de collectieve aanbesteding van gemeentelijke daken worden onderzocht, en sluit Amsterdam aan bij het initiatief van de Metropoolregio Amsterdam voor het uitrollen van zonnepanelen. Voor windenergie geldt dat de invloed van de gemeente veel directer en groter is. Amsterdam kan immers zelf de grond uitgeven, en ervoor zorgen dat het vergunningentraject soepel verloopt. De uitrol van windenergie is dan ook één van de kernprojecten van het programmabureau Klimaat en Energie in Het betrekken van burgers en bedrijven bij windprojecten in de stad is een belangrijk aandachtspunt. 19

20 20 Tot slot produceert het eigen Afval Energie Bedrijf naast duurzame warmte ook duurzame elektriciteit. Jaarlijks leveren twee afvalgestookte energiecentrales samen 1 miljoen MWh aan stroom op, ofwel genoeg om driekwart van alle Amsterdamse huishoudens en bedrijven van elektriciteit te voorzien. Bijna de helft van deze opgewekte energie is duurzaam. Terugblik 2011 In 2011 was de subsidieregeling Zon op je dak van de stadsdelen i.s.m. de Provincie Noord-Holland weer een groot succes. In totaal 707 bewoners en 58 VVE s (die de opgewekte elektriciteit gebruiken voor gemeenschappelijke ruimten) hebben subsidie aangevraagd, die in meer dan 450 gevallen is toegekend. In 2012 zal opnieuw worden gekeken of stadsdelen en de Provincie de regeling samen voortzetten. Projectbureau ARC voert de subsidieregeling uit namens de stadsdelen. Stadsdeel Noord gaat een stapje verder en lanceert in 2012 ook de regeling Zon op andermans dak. Een ander succes was de realisatie van zon-pv systemen op 27 locaties in het kader van het project Zonnestroom voor Amsterdamse scholen (21 basisscholen en 6 andere gebouwen) in de stad, met een capaciteit van bijna 600 kwp. De zonnepanelen bedekken ongeveer anderhalf voetbalveld aan dakoppervlak. De stroom die met deze panelen wordt opgewekt is vergelijkbaar met het elektriciteitsgebruik van 200 Amsterdamse huishoudens. Daarmee wordt de CO 2 -uitstoot verminderd met circa 310 ton per jaar. De panelen werden aangelegd met behulp van SDE subsidie van het Rijk. Yellow Step Solar (YSS), een samenwerking tussen International Solar en Greenchoice, is verantwoordelijk voor de exploitatie en het onderhoud voor een periode van 15 jaar. Daarna kunnen de scholen de installatie gratis in eigendom krijgen. De stroom die wordt opgewekt wordt eerst gebruikt om de scholen zelf van energie te voorzien. Wat overblijft wordt aangeboden aan buurtbewoners. Dit project is uitgevoerd door het programmabureau Klimaat en Energie, in samenwerking met stadsdelen (West, Noord, Oost, Nieuw-West) en de betreffende schoolbesturen. Een soortgelijke constructie wordt door YSS toegepast bij corporatiewoningen van de Key en Stadgenoot in Nieuw-West, waar in totaal 1215 zonnepanelen worden geplaatst op verschillende wooncomplexen. Dit is voldoende om ongeveer 70 woningen een jaar lang van elektriciteit te voorzien. Wat windenergie betreft is er in 2011 een aantal belangrijke stappen genomen. De windcoalitie is opgericht, de windvisie is geschreven en de gemeenteraad heeft besloten dat de uitvoering hiervan mag worden voorgefinancierd uit de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF. Er is een MER (Milieueffectrapportage) geschreven en de verschillende participatiemodellen zijn uitgewerkt. Met stadsdelen waar windenergie mogelijk is zijn gesprekken gestart over deelname in de windcoalitie. Kortom, we liggen op koers om in 2014 te starten met het bouwen van nieuwe windturbines in Amsterdam. Pilot zon op VVE s Om het probleem met zelflevering van zonne-energie bij VVE s aan te kunnen pakken is in 2011 een voorstel ingediend voor de pijler Klimaat, duurzaamheid en luchtkwaliteit van het AIF. Dit voorstel is goedgekeurd en de pilot gaat begin 2012 van start. Doel is om bij minimaal 3 VVE s ervaring op te doen met virtueel salderen en op basis daarvan exploitatiemodellen te ontwikkelen en onderzoek te doen naar de juridische en fiscale aspecten van zelflevering. Het project wordt getrokken door programmabureau Klimaat en Energie. Parallel aan de pilot wordt gelobbyd in Den Haag om zelflevering voor VVE s mogelijk te maken. In 2011 is het niet gelukt hier overeenstemming over te bereiken met het Rijk. Wel is het onderwerp succesvol geagendeerd. In 2012 zal uitvoering worden gegeven aan de moties van kamerleden Jansen (SP) en van der Werf (CDA) over zelflevering. Amsterdam blijft hier nauw bij betrokken. Uitbreiding windenergie op Amsterdams grondgebied (kernproject K&E) In 2012 zal met stadsdelen verder worden besproken of en hoe zij deel zullen nemen aan de windcoalitie. De Haven gaat door met de uitbreiding van de opgestelde capaciteit naar 100 MW. De windvisie wordt ter visie Gemeente Amsterdam - Programmabureau Klimaat en Energie