' aivt. Richtlijn toegankelijkheid. voor het inrichten van looproutes, bushaltes, parkeerplaatsen en reis- en route-informatie

Transcriptie

1 Richtlijn toegankelijkheid voor het inrichten van looproutes, bushaltes, parkeerplaatsen en reis- en route-informatie í? -ri-1 W «SSáfl ' aivt P u b l i c a t i e F

2 Tabel 1. Richtlijnen voor de vrije breedte Type gebied Richtlijnen Verblijfsgebied * Voorkeursmaats 1,8 m : * Minimummaats 1,5 m Bij plaatselijke versmallingen over een lengte van maximaal 20 m geldt een minimale vrije breedte van 1,2 m * Bij plaatselijke versmallingen (puntvernauwing) over een lengte van maximaal 0,5 m geldt een minimale vrije breedte van 0,9 m Winkelstraat Plein Recreatiegebied * Vrije breedtes 1,5 m bij minder dan 100 voetgangers/maatgevend uur * Vrije breedte^ 2,4 m bij meer dan 100 voetgangers/maatgevend uur * Vrije breedte van de looproute in een hoofd winkelstraat r 4,0 m» Vrije breedte van looproute(s) s 2,4 m * In bos- en natuurgebieden is een vrije breedte van minimaal 1,20 m gewenst, met om de 50 m passeerplaatsen met een minimale breedte van 1,50 m de wegbeheerder in staat om aan de minimale standaard voor toegankelijkheid te voldoen. De afmetingen in de figuren 1 en 2 dienen te worden opgevat als minimale eisen. Het parkeren van fietsen vraagt speciale aandacht. Fietsparkeervoorzieningen moeten buiten de looproute worden gesitueerd. Verder is een veelvoorkomend probleem het wildparkeren van fietsen op de looproute. Om dit tegen te gaan, zijn gemeentelijke handhavingsmaatregelen nodig. In figuur 3 is de formule weergegeven om de minimale vrije breedte bij haakse bochten in de looproute te berekenen Vrije hoogte Een looproute dient over een zodanige vrije hoogte te beschikken dat niemand zich hoeft te bukken of de neiging heeft om te bukken. Ook mensen met paraplu s en lange mensen moeten zich goed kunnen voortbewegen. Figuur 3. Berekening van de minimale vrije doorgangsbreedte bij haakse bochten A ì 0,90 m A + BS2.35 m Objecten die zich (gedeeltelijk) binnen de vrije hoogte bevinden, moeten buiten de looproute worden gebracht. In de Uitvoeringsvoorschriften BABW (hoofdstuk II, paragraaf 2, lid 12) [11] is opgenomen dat de vrije hoogte op looproutes ten minste 2,20 m dient te zijn. Aandachtspunt is de hoogte van de borden. Als borden te hoog hangen, nemen de waarneembaarheid en de 20

3 Figuur 4. Minimale vrije hoogte in de openbare ruimte vrije hoogte looproute ä 2,6 m onderkant verkeersbord ï2,3 m Tabel 2. Richtlijnen voor de vrije hoogte Type gebied Verblijfsgebied Richtlijnen» De vrije doorgangshoogte op een looproute bedraagt ten minste 2,60 m # De vrije doorgangshoogte bij incidentele objecten in een looproute bedraagt ten minste 2,30 m reflectie af. De ooghoogte van automobilisten is slechts 1,10 m; die van fietsers circa 1,75 m Vrije draai/manoeuvreerruimte Zowel kinderwagens als rolstoelen hebben ruimte nodig om te keren en te manoeuvreren. Elektrische rolstoelen en scootmobielen die buiten worden gebruikt, zijn doorgaans groter dan die voor binnen. Daarom vormen zij het uitgangspunt voor de minimaal benodigde manoeuvreerruimte in de buitenruimte. De vereiste ruimte hangt samen met het type rolstoel of scootmobiel en met de mogelijkheden van de gebruiker. Voor een rolstoel is een manoeuvreerruimte van minimaal 1,50 bij 1,50 m nodig. Voor een scootmobiel is een grotere manoeuvreerruimte nodig, om steken te beperken. Doorgaans wordt er gerekend met 2,10 bij 2,10 m. Deze laatste maat wordt daarom als minimale maat voor de vrije draai/manoeuvreerruimte gehanteerd Rustmogelijkheden Loopafstanden dienen voor mensen die een beperkt uithoudingsvermogen hebben of slecht ter been zijn, zo kort mogelijk te zijn en waar nodig te worden voorzien van zitgelegenheid zoals banken en muurtjes. Voldoende zitmogelijkheden in bijvoorbeeld winkelcentra, (grotere) winkels en parken verhogen het

4 } P u b l i c a t i e : R i c h t l i j n t o e g a n k e l i j k h e i d - v o o r h e t i n r i c h t e n v a n l o o p r o u t e *, b u s h a l t e s, p a r k e e r p l a a t s e n e n r e i s - e n r o u t e - m f o r m a t i e Tabel 3. Richtlijnen voor de vrije draai/manoeuvreerruimte Type gebied Richtlijnen Verblijfsgebied * De vrije manoeuvreerruimte bedraagt ten minste 2,10 x 2,10 m (scootmobiel) * Op keuzepunten, (doodlopende) eindpunten en om de 50 m op looproutes is een draai/manoeuvreerruimte van ten minste 2,10 x 2,10 m beschikbaar Tabel 4. Richtlijnen voor rustmogelijkheden Type gebied Richtlijnen Verblijfsgebied «Op veelgebruikte routes is de afstand tussen zitgelegenheden maximaal 200 m i * In heuvelachtig terrein, bij trappen en bij hellingbanen is de afstand tussen zitgelegenheden maximaal 100 m» Op korte looproutes bevindt zich tussen belangrijke bestemmingen een rustmogelijkheid ; * Hoogteverschillen in looproutes worden zo veel mogelijk beperkt :» Hellingbanen, liften en trappen worden steeds gesitueerd in de kortste route Winkelstraat» In winkelcentra is de afstand tussen zitgelegenheden maximaal 100 m * Tussen belangrijke bestemmingen bevinden zich korte looproutes :» Hoogteverschillen in looproutes worden zo veel mogelijk beperkt * Hellingbanen, liften en trappen worden steeds gesitueerd in de kortste route gebruiksgemak van dergelijke voorzieningen. Op routes die veel gebruikt worden, dient zitgelegenheid aanwezig te zijn. In heuvelachtig terrein en in winkelcentra zijn meer zitmogelijkheden nodig. Met name in winkelcentra is voldoende zitgelegenheid in de openbare ruimte belangrijk. Veel mensen willen hier namelijk kunnen uitrusten, waardoor de kans dat een bank bezet is, toeneemt. Sociale veiligheid is een belangrijk aspect bij (het aanleggen van) zitgelegenheden, maar valt niet binnen de scope van deze richtlijn. Het bestijgen en afdalen van trappen kost mensen met een beperkt uithoudingsvermogen veel inspanning en dient daarom te worden vermeden. Maatregelen om de toegankelijkheid te verbeteren, zoals hellingbanen en liften bij winkelcentra, dienen zo gesitueerd te worden dat de route niet langer wordt. Door een trap of helling te onderbreken met een tussenbordes wordt de mogelijkheid geboden om uit te rusten Loopoppervlak Een vlakke en stroeve bestrating van een looproute is belangrijk voor alle gebruikers. Daarnaast is het verplaatsen op een zachte en/of losse 22

5 ) L o o p r o u t e s rn ondergrond moeilijk voor mensen met een beperkt uithoudingsvermogen of beperkte kracht, rolstoelgebruikers en mensen die een rollator of stok gebruiken. Dergelijke ondergronden (zand, steentjes) zijn daarom niet geschikt voor looproutes. De vlakheid van het loopoppervlak wordt bepaald door de combinatie van het toegepaste materiaal en de voegen (indien aanwezig). Het loopoppervlak dient blijvend vlak en aaneengesloten te zijn. Daarnaast moet de stroefheid van het materiaal gegarandeerd zijn, ook bij bijvoorbeeld regen en vorst. Figuur 5. Maximale dwarshelling bij loopoppervlak Openingen (spleten, gaten in een rooster) in het oppervlak van een looproute mogen niet te groot zijn. Met name voor mensen met krukken of een taststok kunnen te grote spleten hinderlijk zijn. Dit geldt ook voor (geleide)honden. Ook wielen van een rolstoel kunnen klem komen te zitten als openingen te groot zijn. Langs drukke straten, zoals gebiedsontsluitingswegen, is een verhoogd trottoir de meest geëigende manier om aan te geven wat het gebied voor de voetganger is. Voor kinderen, maar ook voor blinden en slechtzienden, is het bovendien een goed herkenbaar onderscheid. Bij het dwarshelling s 1 : 50 oversteken is duidelijk waar snelverkeer kan worden verwacht en waar men veilig is. De helling van een loopoppervlak loodrecht op de looprichting dient minimaal te zijn, om mensen die evenwichtsproblemen hebben of zich moeilijk voortbewegen zo min mogelijk te belasten. Wanneer de helling in dwarsrichting te groot is, hebben rolstoelen, rollators, kinderwagens en dergelijke te sterk de neiging om af te wijken naar beneden (zie figuur 5). Tabel 5. Richtlijnen voor het loopoppervlak Type gebied : Richtlijnen Verblijfsgebied j» Het loopoppervlak heeft een stroefheidswaarde van ten minste 65 conform NEN 2873 * Het loopoppervlak is vlak; onregelmatigheden zijn maximaal 5 mm * De maaswijdte van roosters, putdeksels, kolken en dergelijke bedraagt maximaal 20 mm * De dwarshelling op een looproute is maximaal 1 : 50 * Het loopoppervlak is stevig en draagkrachtig (geen losse en/of zachte ondergronden) * Gleuven en dergelijke zijn dwars op de looprichting aangebracht * Bij hellingen en trappen ligt het loopoppervlak in dwarsrichting zuiver horizontaal 23

6 l Tabel 9. Maatvoering helling P u b l i c a t i e : R i c h t l i j n t o e g a n k e l i j k h e i d - v o o r h e t i n r i c h t e n v a n l o o p r o u t e s, b u s h a l t e s, p a r k e e r p l a a t s e n e n r e i s - e n r o u t e - i n f o r m a t i e a, 5 1,2 m a2 ^ 1,5 m bij begin- en eindpunt en tussenbordes a3 ^ 1,5 m bij begin- en eindpunt loodrecht op hellingrichting h s hoogteverschil - helling hoogteverschil helling tot 0,10 m 1:10 0,10-0,25 m 1:12 0,25-0,50 m 1:16 0,50-1,00 m 1:20 h s boven 1,00 m > 1 : 25 (hellingen flauwer dan 1 : 25 worden niet als helling beschouwd maar als 'vals plat', waardoor deze kunnen worden uitgevoerd als een vlakke voetgangersroute) Figuur 8 Maatvoering helling Tabel 10. Richtlijnen voor hellingen Richtlijnen (type gebied: verblijfsgebied)» De vrije breedte tussen leuningen is ten minste 1,20 m * Op plaatsen waar mensen elkaar veelvuldig passeren of met tassen lopen (winkelstraten) is de vrije breedte tussen de leuningen ten minste 1,50 m * Aan het begin en het eind van de helling bevindt zich een vrije manoeuvreerruimte van 2,10 x 2,10 m (gedimensioneerd op de scootmobiel) * De tussenbordessen hebben een breedte van 1,2 m en een lengte van 1,5 m * Het loopoppervlak van hellingen ligt dwars op de looprichting en is zuiver horizontaal» Het loopoppervlak is voldoende stroef (minimale waarde 65 volgens NEN 2873)» Het loopoppervlak is vlak; onregelmatigheden bedragen maximaal 5 mm * Op hellingen bevat het loopoppervlak geen roosters, putdeksels, kolken en dergelijke * De leuning bevindt zich op een hoogte tussen 0,85 en 0,95 m, heeft een diameter van 30 tot 50 mm en is vrij omvatbaar * De belastbaarheid van de leuning is minimaal 2000 N» De leuning wordt uitgevoerd in een contrasterende kleur 28

7 Figuur 10. Maatvoering bij een oversteekplaats P u b l i c a t i e : R i c h t l i j n t o e g a n k e l i j k h e i d ~ v o o r H e t i n r i c h t e n v a n l o o p r o u t e s, b u s h a l t e s, p a r k e e r p l a a t s e n e n r e i s - e n r o u t c - i n f o r m a t í e i - i i achteruitrijdende vrachtwagen. Voor visueel en auditief beperkten is een trilfunctie van de bedieningsknop nodig. Verhoogde kruispunten (verkeersplateaus) In verblijfsgebieden worden in principe geen aparte o versteek voorzieningen aangelegd. In veel verblijfsgebieden zijn de kruispunten verhoogd uitgevoerd. Behalve het snelheidsverlagende effect heeft dit als voordeel dat de oversteek voor veel mensen gemakkelijker wordt door het ontbreken van een hoogteverschil in de looproute. Nadeel is dat blinden en slechtzienden de oversteek minder gemakkelijk herkennen. Door het aanbrengen van een met de voet en stok voelbaar en hoorbaar materiaalverschil, wordt de oversteek beter herkenbaar. Het is ook mogelijk om op de hoeken paaltjes te plaatsen, maar dit strookt vaak niet met de wens om het aantal objecten in de buitenruimte te beperken. --I i --I t Tabel 11. Maten bij een oversteek met middengeleider a, : 1,2 m (helling í 1 : 10) : geleìdeltjn 0,6 m a3; vrije breedte minimaal 1,8 m a,, : oversteek lengte maximaal 7 m as: breedte waarschuwingsmarkering is 0,6 m a6: minimale breedte middengeleider is 2,0 m Op- en afritten en verlaagde trottoirbanden ļ Om oversteekplaatsen bruikbaar te maken voor rolstoelgebruikers en mensen met een kinderwagen, moeten trottoirafritten of verlaagde trottoirbanden worden aangebracht. Deze moeten voldoen aan de eisen voor hellingen zoals beschreven in subparagraaf Nadeel van op- en afritten is dat blinden en slechtzienden deze minder goed herkennen. Door het aanbrengen van een met de voet of een stok voelbaar materiaalverschil kan de o versteek beter herkenbaar gemaakt worden. 30

8 Tabel 12. Richtlijnen voor oversteken Richtlijnen (type gebied: verblijfsgebied) * De vrije breedte van een afrit is ten minste 1,8 m * Oversteekafstand - De oversteek is zo kort mogelijk - Als de oversteek langer is dan 7,0 m moet een middengeleider worden aangelegd * Middengeleider - Op gebiedsontsluitingswegen met verkeer in twee richtingen wordt altijd een middengeleider toegepast; deze is ten minste 2,0 m lang en ten minste 1,8 m breed» Op- en afritten en verlaagde trottoirbanden - Bij een oversteekplaats met een hoogteverschil worden trottoirafritten of verlaagde trottoirbanden aangebracht over een breedte van minimaal 1,2 m en met een helling van maximaal 1 :10 - De ruimte op het trottoir achter de verlaagde trottoirband is ten minste 2,1 m breed en lang * Visuele informatie - Als een oversteek over de gehele breedte wordt uitgevoerd in een wat betreft helderheid afwijkende bestrating, dient te worden voorkomen dat hierdoor de suggestie wordt gewekt dat voetgangers voorrang hebben - De plaats van de oversteek is herkenbaar voor zowel voetganger als weggebruiker - Op ooghoogte (0,95 m tot 1,95 m hoog) is er vrij zicht op aankomend verkeer; deze bedraagt ten minste 50 m bij erftoegangswegen en ten minste 100 m bij gebiedsontsluitingswegen - Bij drukke wegen wordt een verkeersregelinstallatie (met voetgangerslicht) toegepast * Auditieve informatie - Bij verkeersregelinstallaties kan een rateltikker met trilfunctie worden gebruikt (bij groen 800 tikken per minuut en bij rood 75 tikken per minuut) * Voetgangerslicht - Het voetgangerslicht is afgestemd op een verplaatsingssnelheid van minimaal 0,8 m/s ten behoeve van de groenfase van het voetgangerslicht - De bedieningsknop van het voetgangerslicht is geplaatst op een hoogte tussen 0,9 en 1,2 m - De bedieningsknoppen zijn uitgevoerd in signaalkleur, indien gewenst met trilfunctie L o o p r o u t e s nssa -- İĮEEE

9 ļ L o o p r o u t e s Tabel 13. Richtlijnen voor straatmeubilair Richtlijnen (type gebied: verblijfsgebied) «De vrije breedte tussen objecten in een looproute is ten minste 0,90 m over een lengte van ten hoogste 0,50 m» De vrije breedte vooreen rolstoel naast of tegenover een zitelement of tafel is ten minste 1,20 m * De vrije opstelruimte bij gebruiksobjecten met bediening is ten minste 0,90 x 1,20 m * De vrije manoeuvreerruimte bij gebruiksobjecten met bediening heeft een diameter van ten minste 2,10 m * Rustmogelijkheden - De zithoogte bevindt zich tussen 0,45 en 0,50 m - De zitdiepte is minimaal 0,40 m - De zitbreedte is ten minste 0,60 m per persoon (gemeten tussen armleggers) - Zitelementen zijn uitgerust met rugleuning en armleggers - De werkbladhoogte van tafels is 0,80 m - De vrije ruimte onder tafels is ten minste 0,75 m over een diepte van ten minste 0,60 m «Objecten in een looproute worden gemarkeerd door visueel (kleur)contrast op een hoogte tussen 1,40 en 1,60 m en meteen breedte van 50 mm «De verlichtingssterkte bij een object in een looproute is ten minste 50 lux «De verlichtingssterkte bij een gebruiksobject is ten minste 200 lux «Informatie (gebruiksaanwijzingen en dergelijke) bevindt zich op een hoogte tussen 1,40 m en 1,60 m» Bedieningselementen van gebruiksobjecten bevinden zich op een hoogte tussen 0,90 m en 1,20 m «Invoer- en uitnameopeningen (voor bijvoorbeeld muntgeld, passen of producten) bevinden zich op een hoogte tussen 0,70 m en 1,35 m «De afstand van een bedieningselement tot een muur of ander object is ten minste 0,50 m Bij voorkeur worden knoppen in signaalkleur gebruikt voor attentie» De hoogte van objecten in looproutes is ten minste 0,70 m Prullenbakken De inwerpopening van een prullenbak of container moet altijd goed bereikbaar zijn; een te groot niveauverschil tussen straatoppervlak en container of een te hoge inwerpopening kan de bruikbaarheid voor velen tenietdoen Routegeleiding Routegeleiding bestaat uit de volgende onderdelen: * gidslijnen (al dan niet natuurlijk); * geleidelijnen; * attentievlakken; * waarschuwingsmarkering; * object- en informatiemarkering; * instapmarkering. Voor elk van deze onderdelen zijn hierna uitgangspunten en richtlijnen opgenomen. Daarna zijn afzonderlijke richtlijnen opgenomen voor routegeleiding naar trappen en oversteekplaatsen. 33

10 P u b l i c a t i e : R i c h t l i j n t o e g a n k e l i j k h e i d - v o o r h e t i n r i c h t e n v a n l o o p r o u t e s, b u s h a l t e s, p a r k e e r p l a a t s e n e n r e i s - e n r o u t c - i n f o r m a t i c Tabel 14. Richtlijnen voor gidslijnen en geleidelijnen Richtlijnen (type gebied: verblijfsgebied) Gidslijnen * Het verschil in profiel (bijv. in textuur) is voelbaar met voet en taststok (bestrating versus bijvoorbeeld lijngoot of grasperk) «Het hoogteverschil is ten minste 25 mm (bijvoorbeeld trottoirband) Geleidelijnen * Een geleidelijn is standaard 300 mm breed. De strook bestaat uit een met de voet en een taststok voelbaar afwijkend profiel in de looprichting. Op onveilige en minder voor de hand liggende plekken wordt een 600 mm brede strook toegepast; op veilige en voorspelbare plekken kan worden volstaan met een 300 mm brede strook. * Bij geleidelijnen van 300 mm breed bevinden zich 4 of 5 ribbels of 7 golven in de breedterichting van de lijn» Bij geleidelijnen van 600 mm breed bevinden zich 8 of 10 ribbels of 14 golven, of 14 ribbels, in de breedterichting van de lijn * De breedte van de ribbels is afhankelijk van de breedte van de geleidelijn en het aantal ribbels en ligt doorgaans tussen 10 en 25 mm» De hoogte van ribbels is in de buitenruimte 5 mm; bij een harde, vlakke en een gladde ondergrond is een hoogte vanaf 2,5 mm mogelijk» De hart-op-hartafstand tussen golven of ribbellijnen ligt bij geleidelijnen van 300 mm breed tussen 43 en 75 mm en bij geleidelijnen van 600 mm breed tussen 43 en 60 mm» Een geleidelijn bevat zo min mogelijk richtingveranderingen «Een geleidelijn is doorlopend, maar wordt regelmatig onderbroken zodat vuil en water afgevoerd kunnen worden (maximale lengte met ribbels is 600 mm) «De ribbels volgen de looprichting «Een geleidelijn wordt uitgevoerd in materiaal dat contrasteert met de omliggende bestrating» Links en rechts van een geleidelijn bevinden zích obstakelvrije stroken met een breedte van ten minste 0,60 m» De lengte van (een deel van) een geleidelijn is ten minste 1,20 m» Bij een overgang van een gidslijn naar een geleidelijn gelden onderstaande, afwijkende richtlijnen: - Bij een parallelle aansluiting: op 600 mm afstand, met een overlap van 600 mm - Bij een haakse aansluiting: op 300 mm van afstand eindigen - bij 'toegankelijke' gidslijnen zoals goten en lijnafwateringsroosters (verminderd textuurverschil) op het eindpunt een waarschuwingsmarkering aanbrengen 36

11 L o o p r o u t e s Tabel 26. Richtlijnen voor oversteekplaatsen «Oversteekplaatsen met geleidelijn of gidslijn worden altijd uitgevoerd met waarschuwingsmarkering «Op de oversteek zelf (het wegdek) wordt géén geleidelijn aangebracht (anders waant een blinde zich veilig)» De richting van de geleidelijn vóór de waarschuwingsmarkering geeft de oversteekrichting aan» De lengte van de waarschuwingsmarkering is als volgt, afhankelijk van de oversteeklengte: - 1 rijstrook (of vrijliggend fietspad): 1,80 m - 2 rijstroken: 2,40 m - 3 rijstroken: 3,00 m - 4 rijstroken: 3,60 m» Waar de beschikbare ruimte dat toelaat, wordt een attentievlak aangebracht tussen geleidelijn en waarschuwingsmarkering «Oversteken worden bij voorkeur uitgevoerd met verkeerslichten met aanvraagknop en rateltikker met trilfunctie» Bij oversteekplaatsen met verkeersregelinstallatie bevindt de aanvraagknop voor groen licht zich altijd direct naast de geleidelijn «Als bij een oversteek diverse rijstroken worden gepasseerd, wordt op elke rijstrook (van langzaam en snelverkeer) waarschuwingsmarkering aangebracht «Waar de lengte van de geleidelijn vóór de waarschuwingsmarkering groter is dan 1,20 m, worden attentievlakken van 300 mm aangebracht» Schuine oversteekplaatsen/zebra's zijn alleen toegestaan als de oversteekrichting wordt ondersteund door een akoestische signalering Soms ziet een wegbeheerder zich genoodzaakt af te wijken van de meest wenselijke (standaard) uitvoering, bijvoorbeeld bij wegwerkzaamheden of bij bouwactiviteiten. Er kunnen dan schuine oversteekplaatsen/zebra s worden aangelegd. Deze zijn complex voor mensen met een visuele beperking. Daarom zijn zij alleen toegestaan als de oversteekrichting wordt ondersteund door akoestische signalering (zoals bij een rateltikker). De richting van de geleidelijn vóór de waarschuwingsmarkering dient de oversteekrichting aan te geven. De reden hiervoor is dat het profiel van de waarschuwingsmarkering lastiger is te herleiden tot een bepaalde richting dan het lijnpatroon van de geleidetegels (figuur 19b). 43

12 P u b l i c a t i e R i c h t l i j n t o e g a n k e l i j k h e i d - v o o r h e t ī n r i c h t e n v a n l o o p r o u t e s, b u s h a l t e s, p a r k e e r p l a a t s e n e n r e i s - e n r o u t e - i n f o r m a t l e Als de bus niet recht en strak langs de perronband kan halteren bijvoorbeeld omdat de haltehaven niet lang genoeg kan worden aangelegd of omdat de halte in een bocht ligt - wordt toepassing van 0,18 m hoge haltes afgeraden. De toegankelijkheid verslechtert dan namelijk door de grote afstand tussen de bus en het perron. Nieuwe haltes dienen te voldoen aan de eisen van toegankelijkheid. Als een bestaande halte niet kan voldoen aan de criteria voor toegankelijk openbaar vervoer, dan moet de eerstvolgende of de voorgaande halte daar wel aan voldoen. De inrijruimte (B1) is de afstand die nodig is om vanaf de rijbaan in een 3,00 m diepe halte - haven te halteren (tabel 27). Tevens wordt deze maatvoering aangehouden indien de bus voor een andere bus moet halteren. Met een hoek van 1 : 8 kan deze inrijruimte gerealiseerd worden. Als de hoeken krapper zijn, dient de halteerplaats langer te worden (B2), maar wel verlaagd te worden uitgevoerd, omdat de bus moet kunnen overzwaaien om recht bij het perron te komen. Het is ook mogelijk de verlaagde rechtstand te verlengen; de eerste twee deuren van de bus dienen echter voor een verhoogde rechtstand uit te komen. In- en uitrijhoek De in- en uitrijhoeken (maatvoering volgens B1 en B3, tabel 27) zijn bepalend voor een optimale aansluiting tussen het perron en het materieel. Het afwijken van deze maatvoering zal directe gevolgen hebben voor de toegankelijkheid, omdat de bus dan niet strak langs de halte kan halteren. In de in- en uitrijhoek dienen, in verband met mogelijke schade, geen verhoogde perronbanden te worden toegepast. De eisen voor de in- en uitrijhoeken gelden ook voor een haltehaven tussen geparkeerde auto s. Bij haltes tussen geparkeerde auto s dienen de parkeervakken breed genoeg te zijn om de bus ongehinderd te laten aanrijden. Om de toegankelijkheid van de halte te garanderen, dienen de in- en uitrijhoeken van de Tabel 27. Halteerlengtes bij diverse variabelen (bron: Addendum bij CROW-publicatie 233 'Handboek halteplaatsen' [9]) Halteernormen standaardmaten Voertuiglengte (in m) Inrijruimte B1 (in m) Perronlengte B2 (in m) Verhoogde rechtstand (in m) Uitrijruimte B3 (in m) (1 : 8) (1:5) (1 : 8) (1:5) (1 : 8) (1 : 5) (1 : 8) (1:5) 63 2x (1 :8) (1:5) 64 2x (1 : 8) (1:5) 76 Halteerlengte B1+B2+B3 (in m) 48 V

13 f B u s h a l t e s haltehaven groot genoeg te zijn om recht langs de halte te haltenen, zonder infrastructuur en materieel te beschadigen (tabel 28). Met name de inrijhoek dient te worden ontworpen op een manier dat de bus de gehele inrijstrook kan gebruiken. Bochten, kruispunten, verkeersremmers of vluchtheuvels kunnen de ideale ŕijcurve onderbreken. Perronhoogte De perronhoogte dient een zo gering mogelijke verticale afstand tussen perron en bus mogelijk te maken. Hiertoe worden in Nederland veel bestaande perrons verhoogd tot 0,18 m boven het niveau van de verharding. Deze maat komt voort uit de in eerdere CROW-publicaties beschreven constatering dat een knielende lagevloerbus een vloerhoogte van ongeveer 0,23 m bereikt. Het hoogteverschil bedraagt dan ongeveer 0,05 m. Dat is het maximum dat een rolstoelgebruiker zelfstandig kan overbruggen. Waar het hoogteverschil groter is, moet de oprijplaat van de bus gebruikt worden. Ook andere groepen reizigers, zoals mensen die slecht ter been zijn of met een kinderwagen reizen, hebben baat bij een perronhoogte van 0,18 m. Deze hoogte zorgt voor aanvaardbare hoogteverschillen in de openbare ruimte, met een beperkte kans op schade aan de bus. Bedenk wel dat de lengte waarover de hoogte van 0,18 m geldt, slechts een deel van de totale perronlengte uitmaakt. Bij een perron voor een standaardbus van 12 m wordt slechts 8 m op hoogte gebracht (de verhoogde rechtstand). Om het perron over de hele lengte van de bus te kunnen verhogen, dient tussen inrijhoek en perron een verlaagde rechtstand te worden ingevoegd. Ook het opteren vooreen langere halte kan een oplossing zijn. In het geval van een dubbele haltelëngte zou 'anderhalve lengte verhoogd kunnen worden uitgevoerd. Er is een aantal specifieke vervoersystemen waarbij gekozen is vooreen grotere perronhoogte, zoals bij de haltes van de Zuidtangent (Noord-Holland) en op het Luisgedeelle van de Valleilijn (bijvoorbeeld op busstation Wageningen). Bij deze vervoersystemen zijn de haltes en de voertuigen exclusief op elkaar afgesiemd. Tabel 28. Richtlijnen voor de inrichting van haltehavens (bron: Addendum bij CROW- publicatie 233 'Handboek halteplaatsen' [9]) Aspect Diepte haltehaven Halteerlengte (op basis van 3,0 m diepe haltehaven) Verhoogde rechtstand Inrijhoek met een verlaagde rechtstand Uitrijhoek Richtlijn standaard 3,0 m; minimaal 2,8 m 51, 54, 57, 63, 64 of 76 m bij voertuiglengte van respectievelijk 12, : 15, 18, 24, 2 X 12 of 2 X 18 m į 8 m, zodat de eerste en tweede deur van de bus strak aan de halte kunnen komen 1 : 8, met een verlaagde rechtstand, geen verhoogde perronbanden 1:5, geen verhoogde perronbanden

14 Plank op verzoek In de praktijk blijkt het lastig te zijn om het maximale hoogteverschil van 0,05 m tussen de instap van de bus en het perron te realiseren. Zo blijkt ook in Haaglanden. Bussen knielen in de regel over de vooras. Aan de voorzijde wordt dan een hoogte van circa 0,25 m boven het wegdek bereikt; bij de tweede deur bedraagt deze circa 0,30 m. Bij een perronhoogte van 0,18 m is dit niet toereikend. De 'plank' wordt op verzoek gebruikt om het hoogteverschil te overbruggen. Perronband Niet alleen de hoogte van het perron is van belang. Ook de vorm van het perron, de stroefheid aan de bovenkant en de vlakheid van de zijkant van de perronband dragen bij aan een toegankelijke in- en uitstap. De perronband is, behalve voor het opvangen van het hoogteverschil, bedoeld om de bus te geleiden en dient daarom over de hele verhoogde rechtstand te worden toegepast. De perronband moet zo zijn ontworpen dat het niet mogelijk is dat de bus 'op de perronband terechtkomt wanneer de bus het profiel van de band gebruikt als geleiding. Hoe schuiner de perronband, hoe groter de kans dat de bus op het perron terecht komt. Een geheel verticale perronband is niet toegestaan omdat deze de band en/of het wiel van de bus kan beschadigen. Een licht af geschuind profiel of een profiel met de contramal van een busband blijkt in de praktijk het beste te werken, mits de perronband glad is afgewerkt (zie tabel 29) Op het perron Op het perron bepalen de volgende aspecten de toegankelijkheid: * perronbreedte;» vrije doorgang;» markering;» geleidelijnen;» halteaanduiding. Elk aspect wordt hierna toegelicht. Perronbreedte Reizigers in of met een rolstoel, rollator of kinderwagen hebben voldoende manoeuvreerruimte nodig om zich op het perron te kunnen begeven en om in en uit de bus te kunnen stappen. Dit heeft te maken met de draaicirkels van de verschillende hulpmiddelen. Bij een toegankelijke halte is een minimale perronbreedte vereist van 1,5 m, gemeten vanaf de perronrand (die soms al 0,30 nt breed kan zijn). De maat van 1,5 m is gebaseerd op een rolstoel die mee kan in het openbaar vervoer. Als gebruik wordt gemaakt van de uitklapplank van de bus, moet het perron een vrije ruimte van 1,5 x 1,5 m bieden om een rolstoel te kunnen Tabel 29. Richtlijnen voor bus en halte Aspect Perronhoogte Perronband Richtlijn 0,18 m» Verhoogd perron van 0,18 m over 8 m «glad afgewerkt

15 ï F P u b lic a t ie : R ic h t lijn t o e g a n k e l i j k h e i d - v o o r h e t in r ic h t e n v a n lo o p r o u t e s, b u s h a lt e s, p a r k e e r p la a t s e n en r e is - en r o u t e - i n f o r m a t i c Tabel 30. Richtlijnen op het perron Aspect Perronbreedte (inclusief perronband) Vrije doorgang Ruimte bij tweede deur Hoogteverschil met trottoirband Markering perronband Afstand tussen voorzieningen en perronrand Dwarshelling ; Richtlijn : minimaal 1,5 m ; «bij incidentele puntvernauwing ten minste 0,9 m over een afstand van maximaal 0,5 m j» draaicirkel van 1,5 m doorsnede bij instapplaatsen i* barrières op 1,2 m van perronrand : 1,5 m x 1,5 m zakelijk; bij voorkeur van het perron af, in de richting van de rijbaan Naar en van het perron Bushaltes en de omringende openbare ruimte moeten naadloos op elkaar aansluiten. Hiertoe zijn richtlijnen opgesteld voor de volgende aspecten:» breedte van de aanlooproute; * hoogteverschil tussen perron en directe omgeving; * afscheidingen. Breedte van de aanlooproute De aanlooproute moet over een zodanige vrije breedte beschikken dat iedereen zich goed kan voortbewegen. Voorde vereiste maatvoering wordt verwezen naar subparagraaf (over de vrije breedte van looproutes), afhankelijk van de vraag in welk type gebied de halte ligt. : maximaal 0,14 m; bij een groter verschil wordteen 1,0 m hoog : hekwerk in met de omgeving contrasterende kleuren geplaatst : op 0,6-0,9 m (auto) of 0,25 m (fiets) van rijbaan/fietspad : Over de gehele lengte van de halte : minimaal 1,2 m (tot perronband); voorzieningen worden niet : geplaatst bij in- en uitstapplaatsen i maximaal 207o en van de weg af Hoogteverschil tussen perron en directe omgeving Hoogteverschillen tussen de bushalte en de directe omgeving kunnen worden overwonnen door gebruik te maken van hellingen (zie subparagraaf 2.2.9). Waar een helling niet past, komt het in de praktijk ook voor dat een fietspad of een parallelweg ter plaatse van de bushalte wordt verhoogd om een gelijkvloerse aansluiting te realiseren. Afscheidingen Afscheidingen dienen ten eerste om te voorkomen dat reizigers aan de achterzijde of aan de uiteinden van het perron vallen, en ten tweede om te voorkomen dat reizigers op willekeurige plaatsen het perron op- en aflopen. Afscheidingen geleiden ook voetgangersstromen. Het is noodzakelijk een afscheiding te plaatsen als het hoogteverschil met het maaiveld aan de achterzijde van het perron groter is dan 0,25 m. 52

16 S u s h a lte s Tabel 31. Richtlijnen naar en van het perron Aspect Breedte aanlooproute Dwarshelling van het perron Richtlijn barrières op minimaal 1,2 m van de perronrand (zie ook paragraaf 2.2) maximaal 207o en van de weg af Een afscheiding is ook vereist als een perron aan de achterzijde grenst aan een parallelweg met (gemotoriseerd) verkeer. Neem hierbij wel het profiel van vrije ruimte voor gemotoriseerd verkeer en ťietsverkeer in acht. Genoemde richtlijnen naar en van het perron komen overeen met de richtlijnen van looproutes (paragraaf 2.2). Hierna staan alleen de aanvullende, specifiek voor perrons gekiende richtlijnen benoemd. 3.3 Voorzieningen Wettelijk kader Het Besluit toegankelijkheid van het openbaar vervoer stelt dat als haltes beschikken over voorzieningen voor de verkoop of het geldig maken van vervoerbewijzen. reisinformatie, halte- of stationsinformatie of serviceverlening. deze voorzieningen toegankelijk moeten zijn. Daarbij geldt dat de opstelling, de geluidsweergave, de beeldweergave en hel bedieningsgemak in ieder geval bruikbaar dienen te zijn voor personen met een hulpmiddel en personen met een visuele of auditieve beperking. Daarnaast is bepaald dat zitplaatsen op haltes comfortabel en veilig gebruikt dienen te kunnen worden door personen meteen beperking. Figuur 27. Voorbeeld afscheiding perron sneltram Utrecht Centraal Uitgangspunten De uitgangspunten voor voorzieningen op bushaltes kunnen worden samengeval in de volgende zes begrippen, die tevens worden toegelicht: * Obstakelvrij. Het is belangrijk dat een voorziening geen obstakel vormt. Een geschikte plek is dus niet in de looproute, maar ernaast. Voorkom dat passerende reizigers over uitstekende benen of bagage kunnen vallen. Dit geldt vooral voor slechtzienden en mensen met een motorische beperking. * Herkenbaar. Geef voorzieningen kleuren die contrasteren met de omgeving, zodat 53

17 B u s h a lte s Richtlijnen voorzieningen Tabel 32. Richtlijnen voor voorzieningen op bushaltes Element Į Aspect Richtlijn Obstakelvrije ruimte Abri ; Lengte minimaal 1,4 m Diepte i Hoogte j Markering op glas - Vrije breedte van 1,5 m - Bij plaatselijke versmallingen (puntvernauwing) over een lengte van maximaal 0,5 m geldt een minimale vrije breedte van 0,9 m - Barrières op minimaal 1,2 m van de perronrand Aanwezigheid van een abri is niet noodzakelijk uit het oogpunt van toegankelijkheid, maar áls er een abri wordt geplaatst, dient deze ook toegankelijk zijn voor rolstoelgebruikers. Dit stelt eisen aan de maatvoering. De locatie van de abri dient niet te zijn gesitueerd bij de in- en uitstap van de rolstoel bij de tweede deur van de bus. minimaal 0,9 m minimaal 2,3 m Zitelement i Hoogte 0,45-0,5 m Afvalbak Inwerphoogte 0,9-1,2 m op een hoogte van 1,4-1,6 m : Op perron minimaal 10 Lux Verlichting : In abri minimaal 50 Lux i In fietsenstalling minimaal 50 Lux 55